YUMU SAMS SUN S POZY SEMP C LT I 3 16 EK M 20 ED TÖRLER. Doç. Dr. B Yrd. Doç. D. P Yrd. Prof. Dr. Mah Doç. Dr. Sela. Bekir MAN Dr. Hasan ATS N SIZ URT

Transkript

1

2 S P Yrd. SAMS Prof.Dr.Mah Doç.Dr.Sela SUNS 13 hmutaydin ahattinözyu S S SEMP 316EKM20 CLTI EDTÖRLER URT amsunvalili Samsun2012 POZY 11 Doç.Dr.B Yrd.Doç.D i 2 YUMU BekirMAN Dr.HasanATS U N SIZ

3 SAMSUNSEMPOZYUMU 1316EKM2011 Sekreterya, Dizgi Saniye EENOLU Samsun Valilii ISBN: Bask Yeri ve Tarihi Samsun, Eylül 2012 Bask CEYLAN OFSET (Sn:16281) Pazar M. Necati Efendi S. No lkadm/samsun T: ceylan@ceylanofset.com.tr Yazma Adresi Ondokuz Mays Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kurupelit / SAMSUN Tel: / sempozyum@samsunsempozyumu.org web:

4 ONURKURULU SuatKILIÇ(GençlikveSporBakan) HüseyinAKSOY(SamsunValisi) YusufZiyaYILMAZ(SamsunBüyükehirBelediyeBakan) Prof.Dr.HüseyinAKAN(OMÜRektörü) Prof.Dr.BahaeddinYEDYILDIZ(AtatürkKültürDilveTarihYüksekKurumuBakan) DÜZENLEMEKURULU AslanKARANFL(lÖzeldaresiGenelSekreteri) Prof.Dr.MahmutAYDIN(DüzenlemeKomitesiBakan) Prof.Dr.MustafaALARLI(VeterinerFakültesi) Prof.Dr.SelimARICI(DiHekimliiFakültesi) Prof.Dr.enolEREN(FenEdebiyatFakültesi) Prof.Dr.MustafaTFTK(HukukFakültesi) Prof.Dr.ErdemKOÇ(HavaclkveUzayBilimleriFakültesi) Prof.Dr.MehmetKURAN(ZiraatFakültesi) Prof.Dr.HaydarAHNOLU(TpFakültesi) Prof.Dr.ZekeriyaULUDA(letiimFakültesi) Prof.Dr.YavuzÜNAL(lahiyatFakültesi) Prof.Dr.FehmiYAZICI(MühendislikFakültesi) Prof.Dr.CevdetYILMAZ(EitimFakültesi) Prof.Dr.FatihYÜKSEL(ktisadivedariBilimlerFakültesi) Prof.Dr.MemduhERKN(EitimBilimleriEnstitüsü) Prof.Dr.HasanGÜMÜ(FenBilimleriEnstitüsü) Prof.Dr.SüleymanKAPLAN(SalkBilimleriEnstitüsü) Doç.Dr.BekirMAN(SempozyumSekreteri) Doç.Dr.AliSEYLAN(GörselletiimTasarm) Yrd.Doç.Dr.SelahattinÖZYURT(OMÜGenelSekreteri) Yrd.Doç.Dr.HasanATSIZ(SempozyumSekreteri) SalimDEMR(AtakumKaymakam) AbdullahKALKAN(CanikKaymakam) ZaferORHAN(lkadmKaymakam) KöksalAKALAR(TekkeköyKaymakam) MetinBURMA(AtakumBelediyeBakan) NecattinDEMRTA(lkadmBelediyeBakan) OsmanGENÇ(CanikBelediyeBakan) HayatiTEKN(TekkeköyBelediyeBakan) SalihZekiMURZOLU(TicaretveSanayiOdasBakan) SinanÇAKIR(TicaretBorsasBakan) NecmiÇAMA(SamsunBüyükehirBelediyesiKültürveSosyallerDaireBakan) 5

5 6 BLMKURULU Prof.Dr.DursunAliAKBULUT(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HalilAKÇAPINAR(AnkaraÜniversitesi) Prof.Dr.YasinAKTAY(SelçukÜniversitesi) Prof.Dr.FarukALPASLAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.AliBeratALPTEKN(SelçukÜniversitesi) Prof.Dr.AliRzaAYDIN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MehmetAYDIN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.AhmetAliBAYHAN(AtatürkÜniversitesi) Prof.Dr.YükselBEK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MehmetBERL(ÇankrÜniversitesi) Prof.Dr.ErdoanBOZ(OsmangaziÜniversitesi) Prof.Dr.HanifeBÜYÜKGÜNGÖR(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.YlmazCAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.VedatCEYHAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HüseyinAvniCNEMRE(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.AliÇELK(KaradenizTeknikÜniversitesi) Prof.Dr.AyhanDADEMR(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HüseyinDEMR(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.NurettinDEMR(BakentÜniversitesi) Prof.Dr.AliDUYMAZ(BalkesirÜniversitesi) Prof.Dr.KerimEDNSEL(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MetinEKER(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MetinEKC(EgeÜniversitesi) Prof.Dr.BirolELEVL(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.GürayERENER(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.YusufHALAÇOLU(GaziÜniversitesi) Prof.Dr.OsmanMAMOLU(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.AhmetNAM(OrtaDouTeknikÜniversitesi) Prof.Dr.NedimPEK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.M.EminKÖKTA(TürkAlmanÜniversitesi) Prof.Dr.MustafaKÖYLÜ(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.OrhanKURT(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HamdiGürayKUTBAY(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MuhtarKUTLU(AnkaraÜniversitesi) Prof.Dr.HakanLEBLEBCOLU(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.CaferMARANGOZ(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HüsrevMENNAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.M.ÖcalOUZ(GaziÜniversitesi) Prof.Dr.MehmetÖZ(HacettepeÜniversitesi) Prof.Dr.MuharremÖZCAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.NebiÖZDEMR(HacettepeÜniversitesi) Prof.Dr.YükselÖZDEMR(MersinÜniversitesi) Prof.Dr.MehmetÖZDOAN(stanbulÜniversitesi) Prof.Dr.ErginÖZTÜRK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.HüseyinPEKER(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.KadirPEKTA(PamukkaleÜniversitesi) Prof.Dr.ErkanPEREMBE(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.NazmiPOLAT(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.abanSALIK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MustafaBekirSELÇUK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.KemalettinAHN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.KemalENOCAK(AnkaraÜniversitesi) Prof.Dr.EsmaMEK(FratÜniversitesi) Prof.Dr.SüleymanTARMAN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.BurhanettinTATAR(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.brahimTELLOLU(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MustafaTFTK(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.MehmetTÜTÜNCÜ(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.ZekeriyaULUDA(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.NiyaziUSTA(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.AliUZUN(OndokuzMaysÜniversitesi) Prof.Dr.NecmettinÜNAL(AnkaraÜniversitesi) Prof.Dr.H.brahimZEYBEK(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.YavuzBAYRAM(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.MehmetAliCENGZ(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.SeherBALCIÇELK(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.MuhammetDERVOLU(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.lhanEKNC(OrduÜniversitesi) Doç.Dr.SemraGÜNAY(AnadoluÜniversitesi) Doç.Dr.KasmNCE(PamukkaleÜniversitesi) Doç.Dr.OsmanKÖSE(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.BahtiyarÖZTÜRK(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.AhmetTevfikSUNTER(OndokuzMaysÜniversitesi) Doç.Dr.YücelYAVUZ(OndokuzMaysÜniversitesi)

6 9 I.CLT ÇNDEKLER SUNU SamsunParantezeAlnd Prof.Dr.MahmutAydn (SempozyumDüzenlemeKomitesiBakan) 17 AÇILIKONUMALARI Prof.Dr.BahaeddinYEDYILDIZ (AtatürkKültür,DilveTarihYüksekKurumuBakan) Prof.Dr.HüseyinAKAN (OndokuzMaysÜniversitesiRektörü) YusufZiyaYILMAZ (SamsunBüyükehirBelediyeBakan) HüseyinAKSOY (SamsunValisi) SuatKILIÇ (T.C.GençlikveSporBakan) SEMPOZYUMMETNLER ARKEOLOJ AmisosluTyrannion Prof.Dr.FuatYÖNDEML AntikÇadaAmisos Doç.Dr.ErgünLAFLI AntikÇadanGünümüzeAmazonlar Yrd.Doç.Dr.AknTEMÜR SamsunlindeYeniKefedilenkiHöyük Yrd.Doç.DrDavutYTPAA

7 10 DemirÇa ndasamsun:kazlarveyüzeyaratrmalarindagenelbirbak Ara.Gör.MehmetAliYILMAZ SalpazarYeilköyKayaMezarlarveGarpuKaleÜzerineBirDeerlendirme EmineYILMAZ BAIMSIZLIKMÜCADELESNNLKADIMI:SAMSUN1919 MilliMücadele ninbandacanikmebusuosman(selman/selmeniko)beyolay Prof.Dr.DursunAliAKBULUT MillîMücadeleSrasndaSamsun dagünlükhayat Prof.Dr.MehmetEVSLE 19Mays tancumhuriyetemillimücadele Prof.Dr.MustafaTURAN AsayisizlikveHakszgallereDireniBalamndaSamsun Doç.Dr.YaarÖZÜÇETN ÇEVREVEATIKSUYÖNETM ElektromanyetikAlannCanlOrganizmavensanÜzerindekiEtkisi Prof.Dr.SüleymanKAPLAN SamsunliveÇevresiGamaRadyasyonuDüzeyininBelirlenmesiÇalmalar Prof.Dr.HasanGÜMÜ SamsunKyeridindeDenizSuyuKalitesi Doç.Dr.FeryalAKBAL SamsunSanayiBölgesininHavaKalitesiSaysalHaritas Yrd.Doç.Dr.AndaçAKDEMR DoayalkAdm,lkadmDoaPark Yrd.Doç.DrAyeKULEYN SamsunlindeHeyelanOlaylarnnKonumsalAnalizi Yrd.Doç.Dr.YaseminMAN ÇakmakBarajSuKalitesininncelenmesi Yrd.Doç.Dr.NazlAYYILDIZTURAN BalkveCernekGöllerindeTrofikDurumunCBSileDeerlendirilmesi Ar.GörHüseyinCÜCE OvalarTehditEdenÇevreSorunlar ÖzgeGÖKSU SamsunliTaocaklarnnMevcutDurumuveÇevreselEtkileri YusufTBET

8 11 DENZVESUÜRÜNLER SinopLiman(Karadeniz,Türkiye)ÇiçekliBitkileriveBirlikOluturanAlgler Prof.Dr.BerrinDURAL SamsunliTatlSuBalkFaunas Prof.Dr.NazmiPOLAT kibinliyllarnbandasamsunbalkçlnndurumu:çökendemersalbalkstoklarnakarlk AlternatifAraylar Doç.Dr.AysunGÜMÜ OndokuzMaysÜniversitesiI.GöletiSuKirliliiveAlgleriÜzerineBirAratrma Dr.FarukMARALIOLU SamsunTrolBalkçlnnGeçmitekizleri Dr.MustafaZENGN DLVEEDEBYAT AzAratrmalarçGöçSorunu:SamsunÖrnei Prof.Dr.MehmetAYDIN TayyarMahmudPaa ysamsunî ninsâkînâmesi Prof.Dr.MuhittinELAÇIK uarâtezkirelerindesamsunludivanairleri Doç.Dr.YavuzBAYRAM SamsunÖrneindeEtkiliBirKaliteGelitirmeProjesiOlarakMetinYazarlEitimi Doç.Dr.YavuzBAYRAM..VeiirAtSamsun'aÇkt Yrd.Doç.Dr.HasanAKTA BafraveKöylerindeGöçmenAz Yrd.Doç.Dr.lknurKARAGÖZ stanbul'unmanevifatihikavaklakemseddinveiirleri Yrd.Doç.Dr.MustafaGÜNE AdBilimAçsndanHavzaveVezirköprüAzlarndaOyaAdlar Yrd.Doç.Dr.NuhDOAN BirCumhuriyetAydn:AliFuatBagil ingözüyle TürkçeMeselesi Yrd.Doç.Dr.SalihDEMRBLEK SamsunluBirHanmYazar:FazlaAtabek Yrd.Doç.Dr.eymaBÜYÜKKAVASKURAN SamsunluDivanairiTayyarMahmutPaaveDivan nnbritishlibrarynüshas Yrd.Doç.Dr.YakupPOYRAZ

9 12 NeyzenTevfikKolayl'nniirlerindeDilKullanm Dr.MedihaMANGIR DilbilimselBirÇözümlemeDenemesi:ÇarambaTürküleri Dr.SamiBASKIN NeyiahsnaMünhasrBirair?iirlerindeKullandMetindaretleriyleNeyzenTevfikKolayl Ar.Gör.AtiyeGülferKAYMAK kifarklfenomenolarakneyzenveakif Ar.Gör.PnarÇAKIR BirBildiriDergisiOlarakYolcuDergisi Ar.Gör.ServetGÜNDODU SamsunYazarlarDerneininSamsun unkültürhayatnakatklar AhmetSEVEN Samsun'unKadnYazarlar ÇidemÜLKER SamsunliAtakumlçesilköretimkinciKademeÖrencilerinin NoktalamaaretleriniKullanmaDüzeyleri EzgiKAYA NeyzenTevfikiirlerindeSosyalMotifler Doç.Dr.FarganaKAZIMOVA DerlemeSözlüündeSamsunvelçelerindenDerlenmiSözcüklerÜzerineBirnceleme MehmetFatihYILMAZ BafraBüyükCamiHazîresiKitâbeleri TubaLER SamsunluHacMazlumOlubrahimEfendiKzHocaefikaTakn vehakk'aniyazhalkakazadleseri YusufTuranGÜNAYDIN ETM DeiikDüünmeFormlarSarmalndaBulu Prof.Dr.MemduhERKN LâdikAkpnarKöyEnstitüsü nünsamsunkültürveeitimineetkileri Prof.Dr.NeziheENTÜRK BirZihniyetMeydanaGetirmedeOluturmaclk(Yaplandrmaclk) nrolü Prof.Dr.ZekeriyaULUDA SamsunYazlBasnndaYerAlanBiliselÇarptmalar:TaramaÇalmas Doç.Dr.SeherBALCIÇELK

10 13 AliFuadBagil inyaamfelsefesiveçadaeitimöretimlelgilidüünceleri Doç.Dr.TalipKARAKAYA ÖretimElemanlarnnPerformanslarnnÖrencilerceDeerlendirilmesininGüvenirlii Yrd.Doç.Dr.AliYILMAZ SamsunlkadmlçesindekiEitimProblemlerininOrtaöretimÖrencilerininBakAçsyla Belirlenmesi Yrd.Doç.Dr.smailGELEN SamsunTurizmindeUluslarüstübirliindeYüksekÖretimveSivilToplumdaYeniEleman YetitirmeModeli;AvrupaveAkdenizBölgeleriPerspektifi Yrd.Doç.Dr.MürselAKDENK SamsunnasMektebi(KizÇocuklarnaAitlkokul)KaytDefteriAçsndanOsmanlSamsun un DemografikPanaromas( ) Yrd.Doç.Dr.SelahattinÖZYURT Samsun2019EitimVizyonuProjesiTantm Yrd.Doç.Dr.YakupKESKN Samsun daözeleitim(mevcutdurum,sorunlarveçözümönerileri) Yrd.Doç.Dr.YaarBARUT Samsun dakaynatrmauygulamalarveöneriler Yrd.Doç.Dr.YaarBARUT EitimBilimleriEnstitüsündeYaplanTezlerinÇeitliYönleriylencelenmesi Yrd.Doç.Dr.YücelÖKSÜZ lköretim678.snförencilerininokumaalkanlkdüzeyleri Yrd.Doç.Dr.KadirYALINKILIÇ Samsun daörenimgörentürksoyluörencilerinyazlanlatmbecerilerininanlatm BozukluuAçsndanncelenmesi Ar.Gör.MehmetEmreÇELK lköretimii.kademeörencilerinintürkçedersineyöneliktutumlar:samsunliörnei Ar.Gör.RabiaEsraÇETNKAYA OndokuzMaysÜniversitesiEngelliÖrenciBirimiFaaliyetleri CengizÇELK TürkDünyasÖrencileriTanmaveMemnuniyetAratrmas EmreBOSTANOLU FenveTeknolojiEitimiÖretimiçerikli,SamsunÖrneklemliÇalmalarnSnflandrlmas FatmaBULUT DisiplinKaytlarnaGöreOrtaÖretimKurumlarÖrenciDisiplinOlaylarnnncelenmesiSamsun liörnei HasanDAIDIR

11 14 Samsun dalvelçemillîeitimmüdürlükleribünyesindekurulan ARGEBirimlerininEitimdekiRolününBelirlenmesi HülyaERTÜRKKOÇ Samsunda kiyabancuyrukluörencilerinsorunlar,beklentileriveolabilecekkatklar smailhodzç iddetçerenbilgisayaroyunlarnnortaöretimgençliiüzerindekietkileri(samsunörnei) ÖzgürKIRAN EKOLOJ SamsunlindeYükseklikGradientiBoyuncaVejetasyonTiplerininSnflandrlmas Prof.Dr.H.GürayKUTBAY SamsununBitkiBiyoçeitliliiveKorumaAlanlarnnEkoturizmPotansiyeliYönünden Deerlendirilmesi Yrd.Doç.Dr.FerganKARAER ÖnemliBirDoaAlan:KzlrmakDeltas Dr.KirazERCYAS EkolojiTemelliDoaEitimleriHakkndaÖretmenPerspektifleri:SamsunliÖrnei MenderesKILIÇASLAN EKONOMVETCARET TeknoparklarnÖnemiveSamsunTeknopark Prof.Dr.FehmiYAZICI DeienKüreselEkonomiPolitikveTürkiyeçinFrsatlarveTehditler Prof.Dr.smailHakkGENÇ SamsunmalatSanayiEnvanteri Doç.Dr.MehmetAliCENGZ TüketicilerinCepTelefonuMarkaTercihleriÜzerineBirAratrma: SamsunÖrnei" Yrd.Doç.Dr.YetkinBULUT KüreselRekabetBileenleriyleTürkiyeninRekabetGücüAnaliziveSamsununRekabetDüzeyi AratrmasSonuçlarÖneriler Yrd.Doç.Dr.ZeynelEN Samsun daöneçkansektörlerinuluslararasrekabetçilikanalizi Dr.SemaARIMAN FinansKaynaklarveSamsun dakikobi lerindurumu Ar.Gör.MuratEMR SamsunliKumÇaklveKrmaTaRezervleri ArifHikmetÇAKAOLU Samsun unkalknmameselesi;çveddinamikler OkanGÜMÜ

12 DEMİR ÇAĞI NDA SAMSUN: KAZILAR VE YÜZEY ARAŞTIRMALARI IŞIĞINDA GENEL BİR BAKIŞ Mehmet Ali YILMAZ * Özet Samsun da yapılan kazı ve araştırmalarla eldeki en erken arkeolojik veriler Tekkeköy dendir. Burada kaya sığınaklarında Mezolitik devire ait taş aletler ve hayvan kemikleri bulunmuştur. Neolitik Dönemi konusunda herhangi bir bilgiye sahip olmadığımız Samsun, köy karakterindeki ilk yerleşimlerin ortaya çıktığı Geç Kalkolitik Çağ dan günümüze kadar yerleşime sahne olmuştur. İlk kez 1941 de Prof. Dr. İ. K. Kökten, Prof. Dr. T. Özgüç ve Prof. Dr. N. Özgüç ten oluşan bir ekip tarafından keşfedilen İkiztepe de, 1974 yılında Prof. Dr. U. Bahadır Alkım başkanlığında kazılar başlamıştır. Prof. Dr. Alkım dan sonra 1981 yılında Prof. Dr. Önder Bilgi İkiztepe deki kazıları sürdürmüştür. Geç Kalkolitik ve Erken Bronz Çağ bulgularının yanı sıra bölgenin Hitit dönemi konusunda bilgiler vermiştir. Hitit metinlerinde geçen Zalpa nın İkiztepe, Vezirköprü Ovasının kuzey kısmında yer alan Oymaağaç Höyüğü nün de Nerik olduğu önerilmektedir. Hititlerin M.Ö. 12. Yüzyılın başlarında yıkılmasının ardından Samsun, kronolojik sorunları ve araştırmaları süre gelen Anadolu Demir Çağları içinde de yerini almıştır. Erken Demir Çağı, Anadolu nun iç bölgeleri gibi, karanlıkta kalmış olsa da yapılan araştırmalar Orta ve Geç Demir Çağda yoğun iskânın izlerini destekler bulgular sunmaktadır. Samsun da Demir Çağ ı yerleşimlerine yönelik ilk çalışma 1906 yılında Th. Macridy tarafından yapılan Akalan daki kazı çalışmaları olmuştur. Sırasıyla, 1970 li yıllarda J. A. Dengate, yılları arasında Prof. Dr. U.Bahadır Alkım, 1986 yılında Prof. Dr. Mehmet Özsait ve Nesrin Özsait, yılları arasında Prof. Dr. Önder Bilgi ve Doç. Dr. Şevket Dönmez bölgede yüzey araştırmaları yapmıştır. Araştırmalar özellikle Orta ve Geç Demir Çağı yerleşimlerini saptamaya yönelik olmuştur. Akalan Kalesi nin Orta Demir Çağı nda Orta Anadolu dan gelen yerli halk tarafından mı, yoksa Phokaialılar ve Miletoslular tarafından mı kurulduğu tartışmalıdır. Bu çalışmada, yapılan yüzey araştırmaları ve kazılarda ele geçen arkeolojik malzeme ışığında, Samsun daki Demir Çağı süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır. Demir Çağı nı karakterize eden seramik ve mimari (pişmiş toprak kaplama levhaları, çatı kiremitleri vb.) veriler incelenerek bölgeler arası ilişkilere değinilmiştir. Anahtar Kelimeler : Demir Çağ, Akalan, Oymaağaç, Kazılar, Yüzey Araştırmaları Antik kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla ve Amisos adının Grekçe olmamasından hareketle yerleşmenin Greklerden önce kurulmuş olduğu düşüncesi bilim çevrelerince kabul görmektedir 1. Veriler ışığında M.Ö. 6. yüzyıl başında bir koloni kenti olarak gelişen Samsun/Amisos un, Orta Anadolu ya giden ticaret yolunun kontrolünde önemli yol oynadığı söylenebilir 2. Bu çalışmada ağırlıklı olarak, tüm bu hareketlerin yaşandığı dönem ve öncesinde, bölgede yaşayan Yerel Demir Çağ Kültürleri ele alınacaktır. Öncesinde tarihsel altyapısına biraz göz atmak gerekmektedir. Samsun da yapılan kazı ve araştırmalarla eldeki en erken arkeolojik veriler Tekkeköy dendir. Burada kaya sığınaklarında Mezolitik devire ait taş aletler ve hayvan kemikleri bulunmuştur. Neolitik Dönemi * 1 2 Arş. Gör. Mehmet Ali Yılmaz,. Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, mehmetali.yilmaz@atauni.edu.tr; Atasoy 1997, 35 Şehrin Kuruluşu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Atasoy 1997, 34 vd.

13 konusunda herhangi bir bilgiye sahip olmadığımız Samsun, köy karakterindeki ilk yerleşimlerin ortaya çıktığı Geç Kalkolitik Çağ dan günümüze kadar yerleşime sahne olmuştur 3. Bu tarihsel süreç içinde uzun süre yerleşime sahne olan İkiztepe Orta Karadeniz tarih araştırmalarında öncü konumdadır. İlk kez 1941 de Prof. Dr. İ. K. Kökten, Prof. Dr. T. Özgüç ve Prof. Dr. N. Özgüç ten oluşan bir ekip tarafından keşfedilen İkiztepe de, 1974 yılında Prof. Dr. U. Bahadır Alkım başkanlığında kazılar başlamıştır 4. Prof. Dr. Alkım dan sonra 1981 yılında Prof. Dr. Önder Bilgi İkiztepe deki kazıları sürdürmüştür. Geç Kalkolitik ve Erken Bronz Çağ bulgularının yanı sıra Boğazköy de bulunmuş bir tablet üzerine çivi yazısı ile yazılmış metine dayanılarak İkiztepe nin bir Asur Ticaret Kolonileri Çağı kenti olan Zalpa olduğu ileri sürülmüştür 5. Fakat şimdiye kadar İkiztepe de bu eşitliği güçlendirecek çivi yazılı tabletlere rastlanmamıştır. Kazıcısı, İkiztepe nin Kültepe-Kaneş e olan uzaklığından, iki kent arasındaki ulaşımın yalçın dağlardan dolayı zorluğundan ve Kültepe den İkiztepe ye gelen yol güzergâhı üzerindeki Alişar, Alaca Höyük ve Boğazköy-Hattuşa gibi kentlerden metinde bahsedilmemesinden dolayı İkiztepe Zalpa eşitliğini söylemenin mümkün olmadığını savunmaktadır 6. İkiztepe de gerçekleştirilen kazılarla elde edilen kronolojik tabloya göre; Tepe I de Geç Kalkolitik, Erken Tunç Çağı I ve II ile Geçiş Çağı (yani Orta Tunç Çağı); Tepe II de Geç Kalkolitik, Erken Tunç Çağı I ve II ile Geçiş Çağı; Tepe III te Erken Tunç Çağı II ve III, Orta Tunç çağı ile Geç Demir Çağı ve Hellenistik Dönem; Tepe IV de Orta Tunç Çağı nın izlerine rastlanılmıştır. Bölgede Hitit varlığının ortaya konulması yönündeki bir başka yerleşim, 2005 ten beri yüzey araştırmaları ve kazı çalışmaları devam eden Vezirköprü-Oymaağaç Höyüğü dür. Vezirköprü Ovası nın kuzey kenarında yer alan Oymaağaç Höyüğü, Kuzey Anadolu da yaşayan Hattilerin en önemli merkezlerinden biri olan Nerik ile eşleştirilmektedir 7. Bu eşleştirmenin temelinde, 2005 yılından bu yana bulunan 11 Hitit çivi yazılı belge ile Orta Karadeniz de gerçekleştirilen yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre hiçbir yerde bulunmayan Hitit İmparatorluk Çağı seramiğinin Oymaağaç Höyüğü nde ele geçmesi yatmaktadır 8. Vezirköprü Ovası ndaki en büyük yerleşme olan Oymaağaç Höyüğü ndeki arkeolojik veriler yerleşmenin Kalkolitik Çağdan Demir Çağlarına kadar uzanan kesintisiz bir yerleşime ve ayrıca Hellenistik, Roma ve Bizans döneminde de mezarlık olarak kullanıldığına işaret etmektedir 9. Samsun Bölgesi Demir Çağları üzerine yapılan ilk araştırma ise 1906 yılında Müze-i Hümayun (İstanbul Arkeoloji Müzesi) adına Th. Macridy tarafından gerçekleştirilen Akalan/Pteria daki kazı olmuştur 10. Von der Osten in 1926 yılında yaptığı keşif gezilerinin içinde Samsun Bölgesi ve Akalan da vardı 11. Ardından yıllarında İ. Kılıç Kökten, N. Özgüç ve T. Özgüç ten oluşan bir ekip Türk Tarih Kurumu adına Samsun Bölgesi kazılarını ve küçük çevre gezilerini gerçekleştirmişlerdir yıllarında J.A. Dengate Sinop ve Samsun illerinde özellikle Demir Çağı buluntusu veren merkezlerde yüzey araştırması yapmıştır yılları arasında U.B.Alkım başkanlığındaki bir ekip Samsun il sınırları içinde geniş kapsamlı bir yüzey araştırması yapmış ve birçok Demir Çağ yerleşimini saptamışlardır 14. Bu araştırmalar devam ederken aynı ekip 1974 yılında Bafra-İkiztepe de bilimsel kazı çalışmalarına başlamışlardır. U.B. Alkım ın 1981 yılında vefatının ardından Ö. Bilgi başkanlığında Tepe III de yapılan kazılarda Geç Demir Çağ a işaret eden bazı Atasoy 1997, 16. Alkım- Bilgi 1988, 1; Bilgi 2010, 52. Dinçol 1982, 28. Bilgi 2010, 56; Ahmet Ünal Zalpa nın İkiztepe olmadığını, asıl Zalpa kentinin Çukurova da olduğunu ileri sürmektedir. Ünal 2003, 69. Czichon-Klinger 2010, 60. Kuzey Anadolu daki Hititlerle Kaşkalar arasındaki çatışmalardan sonra Hititler bazı yerlerde yenileme çalışmaları yapmışlardır. Czichon ve Klinger yenileme yapılan şehirlerden birinin de Nerik olmasından dolayı burada Hitit İmparatorluk Dönemi ne rastlandığını ifade etmektedir. Czichon- Klinger 2010, 63. Czichon- Klinger 2010, 64. Macridy 1907, Osten 1929, Kökten- Özgüç-Özgüç 1945, Dengate 1978, Alkım 1972, ; Alkım 1973, ; Alkım 1974a, 5-16; Alkım 1974b, , Alkım 1975a, 23-28; Alkım 1975b, 5-12; Alkım 1976, ; Alkım 1978, ; Kızıltan 1992,

14 bulgulara rastlanmıştır yılları arasında Karadeniz Bölgesi nde yüzey araştırmaları gerçekleştirmekte olan M. Özsait, raporlarında Samsun ili sınırları içerisinde Demir Çağı na buluntusu veren yerleşimleri rapor etmiştir yılları arasında Ş. Dönmez tarafından Sinop, Samsun ve Amasya illerinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında Samsun daki Demir Çağı na ait önemli yerleşimleri arkeoloji dünyasına tanıtılmıştır yılında Ö. Bilgi, S. Atasoy, Ş. Dönmez ve L. Summerer tarafından Samsun Bölgesi Kültürel gelişim projesi kapsamında yapılan yüzey araştırmasında ise Demir Çağı yerleşmesi olan Akalan gezilmiş ve başka Demir Çağı yerleşimleri de tespit edilmiştir 18. Bu araştırmaların 2001 yılı ayağında Akalan Kalesi nin topografik planı çıkarılmıştır 19. Freie Üniversitesi nden Rainer Czichon ve Jörg Klinger in 2005 yılından beri Oymaağaç Höyüğü nde sürdürdüğü kazı ve yüzey araştırmalarında Demir Çağı na ait önemli buluntular ortaya çıkarılmıştır 20. Bu araştırmalara ek olarak 2009 yılında hafif raylı sistem hattı güzergâhının III. derece arkeolojik sit alanı içinde kalan kısmında Samsun Arkeoloji Müzesi uzmanları tarafından yapılan Kurupelit Kurtarma Kazıları Samsun Demir Çağı nın kıyıya en yakın yerleşimi olarak tanımlanabilecek buluntular vermiştir 21. Bugüne dek Samsun ilinde yapılan yüzey araştırmaları ve kazılar ile raporlara geçmiş Demir Çağı yerleşimleri şunlardır: Merkezde Akalan 22, Karasamsun/Amisos 23, Bağtepe 24, Dedeüstü Tepesi 25, Gök Tepe 26, Kümbet Tepe 27, Dikmen Tepe 28, Kurupelit 29, Alaçam ilçesinde Sivritepe 30, Dedetepe 31, Asarcık İlçesinde Koyuncuoğlu 32, Bafra ilçesinde İkiztepe-Tepe III 33, Tedigün (Tödügün Tepe) 34, Karaşeyh Tepesi 35, Paşaşeyh Tepesi 36, Şirlek Tepe 37, Kelebeş (Kelbeş) Tepe 38, Tepecik 39, Kızkayası 40, Kocakaya 41, Havza ilçesinde Sivri Tepe 42, Şeyhsafi Tepesi 43, Taşkaracaören Tepe 44, Patlanguç Tepe 45, Dökme Tepe 46, Çam Tepe 47, Ören Tepe 48, Garco Tepe 49, Kayalı Tepe 50 Kavak ilçesinde Aytepe 51, Dingil-Kalecik Tepe, Danabasan Bilgi 1999a, Resim 11, Çiz.2B, 5-6; Bilgi 1999b, Çiz.1A, 1-6; Bilgi 1999c, Çiz. 1A,1. Özsait 1988, ; Özsait 1999, 35-40; Özsait 2003, Dönmez 1999, ; Dönmez 2000a ; Dönmez 2000b, Bilgi-Atasoy-Dönmez-Summerer 2002, Bilgi-Atasoy-Gökçe-Dönmez 2003, 44. Czichon 2007a, 300; Czichon 2008b, Akyüz-Kolağasıoğlu-Şirin 2011, Macridy 1907, ; Osten 1929, 30-31; Alkım 1973, 438; Alkım 1975a, 25; Kızıltan 1992, 226; Özsait 1990, 124; Dönmez 1999, 517; Dönmez 2000b, 331; Bilgi-Atasoy-Dönmez-Summerer 2002, 282; Bilgi-Atasoy-Gökçe-Dönmez 2003, 43,44; Dönmez 2005a, 16-17; Dönmez- Ulugergerli 2010, Dönmez 2003b, 3. Alkım 1974b, 556; Dönmez 1999, 516. Alkım 1974b, 556. Alkım 1974b, 556. Alkım 1978, 546. Alkım 1978, 546. Akyüz-Kolağasıoğlu-Şirin 2011, Dengate 1978, 248; Dönmez 1999, 515. Alkım 1972, ; Kızıltan 1992, 217; Dönmez 1999, 515. Dönmez 2003b, 3. Bilgi 1999b, ; Bilgi 1999c, ; Bilgi 1999d, Alkım 1973, 436; Dönmez araştırma raporunda bu yerleşim Demir Çağından bahsetmez. Dönmez 1999, 515. Alkım 1973, 436; Alkım 1975a, 24. Alkım 1973, 436; Alkım 1975a, 24. Kökten- Özgüç-Özgüç 1945, ; Dönmez 1999, 513. Alkım 1972, 426; Alkım 1974a, 8; Dönmez 1999, 514. Alkım 1974b, 554; Alkım 1975a, 24; Dönmez 2000a, 233. Dönmez 2003b, 3. Dönmez 2003b, 3. Alaçam-Sivri Tepe nin dışında ikinci bir Sivri Tepe adlı yerleşim Özsait tarafından rapor edilmiştir. Bu yerleşimde Erken Demir Çağ olarak belirttiği seramiklerden ele geçmiştir, Özsait 2003,128 Kökten- Özgüç-Özgüç 1945, Alkım 1973, 437; Dönmez 2000a, 233. Alkım 1974b, 554. Alkım 1973, 437; Alkım 1975a, 25. Alkım 1974b,

15 Tepesi 52 Kaledoruğu 53, Kale Tepe 54, Kaleyeri Tepesi 55, Güney Tepesi 56, Hacıbaba Tepesi 57 Lâdik ilçesinde Dedealtı Tepesi 58, Yüktepe 59, Devşerkaya Tepesi 60, Kilisetepe 61, Kümbettepe 62, Sarıgazel 63, Köyiçi/İkizari Tepesi 64, Çakır Höyük 65, Açıklı Eşme Höyük 66, Vezirköprü ilçesinde Oymaağaç Höyük 67 ve Zindankaya 68. Yassıhöyük/Gordion, Boğazköy-Büyükkaya ve Kaman-Kalehöyük gibi merkezlerde son yıllardaki yapılan kazılar Hitit İmparatorluk Çağı nın yaklaşık M.Ö yıllarında sona erişinin ardından Erken Demir Çağlarının yaşandığını ortaya koymuştur 69. Bu dönem konusunda önceki bilgilerimize göre Kızılırmak yayı içinde yıl sürdüğü belirtilen Karanlık Çağ ın yaşandığı görüşü kabul edilmişti. Özellikle Büyükkaya da ele geçen bulgular ve C 14 verileri elen geçen seramikleri imparatorluğun yıkılışından hemen sonraya yani Demir Çağı nın erken evresine tarihlemektedir. Orta Karadeniz de yılları arasında yüzey araştırmaları yapan M. Özsait ve N. Özsait Amasya ve Samsun da buldukları bazı seramik parçalarının Erken Demir Çağ seramiği olduğunu ileri sürmüşlerdir 70. Özsait, Samsun sınırları içinde Sivritepe/Havza, Sarıgazel/Lâdik ve Yük Tepe-Salur/Lâdik te bulduğu bu seramiklerin özellikle Boğazköy- Büyükkaya dan ele geçen Erken Demir Çağ seramikleri ile benzer olduğunu belirtmektedir 71. Buna karşın yine Orta Karadeniz Bölgesinde yüzey araştırmaları yapan Ş. Dönmez, ne kendi araştırmaları sırasında ne de önceki yüzey araştırmalarında Erken Demir Çağ ı özelliği gösteren seramiklere rastlanmadığından söz etmektedir 72. Dönmez, söz konusu seramiklerin teknik yapı, form ve bezeme açısında Orta Karadeniz ve Orta Anadolu Orta ve Geç Demir Çağ örneklerinden hiçbir farkının olmadığını ve benzerlerinin Boğazköy, Alişar Höyük, Kaman-Kale Höyük, Kültepe, Maşat Höyük, Konya-Karapınar ve İkiztepe de görülebileceğini söylemektedir 73. Ancak Dönmez, son arkeolojik bulgular ışığında değerlendirdiği Orta Karadeniz Demir Çağı Kültürlerini ele alan yayınında M. Özsait in yüzey araştırmalarında toplamış olduğu seramiklerin Erken Demir Çağı nın sonlarına tarihlenebileceğini kabul etmektedir 74. Orta Karadeniz Bölgesi ve dolayısıyla Samsun Erken Demir Çağı sorunu ile ilgili bilimsel kazıyla ele geçen ilk veriler Oymaağaç Höyüğü nden gelmektedir yılında höyükten toplanan bol miktardaki Demir Çağ Seramiği ve kazılarla ele geçen seramikler içinde, benzerlerini Boğazköy/Büyükkaya da 76, Yozgat/Çadır Höyük 77 ve Çorum/Eskiyapar da 78 net olarak gördüğümüz Erken Demir Çağ seramikleri bulunmuştur Alkım 1974b, 554. Alkım 1974b, 554. Alkım 1974b, 554; Kızıltan 1992, 233. Alkım 1974b, 555; Kızıltan 1992, 233; Dönmez 2000a, 233. Alkım 1974b, 555; Kızıltan 1992, 233. Osten 1929, 28-29; Kızıltan 1992, 233; Dönmez 1999, 517. Alkım 1974b, 555; Kızıltan 1992, 233; Dönmez 1999, 517. Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 7; Kızıltan 1992, 233. Alkım 1974b, 555; Kızıltan 1992, 233. Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 7; Kızıltan 1992, 233. Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 6. Kökten- Özgüç-Özgüç 1945, ; Alkım 1974b, 555; Özsait 2003,128 Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 6. Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 6. Alkım 1974b, 555; Alkım 1975b, 7. Özsait 1988, 243; Özsait 2003,128. Alkım 1974b, 555; Özsait 2004, 275; Bilgi-Dönmez-Ulugergerli 2005, 116; Dönmez 2005b, Özsait 2004, 275. Özsait 2004, 275. Dengate 1978, 248; Alkım 1973, 437; Alkım 1974b, 554; Czichon 2006; Czichon 2007b; Czichon 2008, Yurtsever 2004, 24; Dönmez 2005a, Seeher 2000, 19,20; Genz 2000, 35-54; Genz 2001a, 1. Özsait-Özsait 2002a, Özsait-Özsait 2002b, 536; Özsait 2003, 128,129. Dönmez 2003a, 214; Dönmez 2003b, 4. Ayrıntılı bilgi için bkz. Dönmez 2003a, , Table; Dönmez 2003b, 4-7, Tablo-1. Dönmez 2010, 146. Czichon 2006; Czichon 2007b, 5; Czichon 2008b, 188,189. Genz 2001a, 2. Genz 2001b, 167, Fig.1/

16 Samsun Bölgesi Demir Çağı nın erken evresi Oymaağaç Höyüğü kazısı dışında net olarak bilinmemektedir. Yukarıda adı geçen yüzey araştırmaları ve kazılardan elde edilen Demir Çağı buluntularının çoğu Orta ve Geç Demir Çağına aittir. Buluntu veren tüm yerleşimleri analiz etmektense en iyi buluntu veren ve diğer yerleşimlere nazaran daha iyi incelenmiş dört anahtar yerleşim ışığında Samsun Bölgesi Demir Çağı karakterize edilmeye çalışılacaktır. Bu yerleşimler, Merkez/Akalan (Pteria?), Lâdik/Köyiçi Tepesi (Ikizari), Vezirköprü/Zindankaya ve Vezirköprü/Oymaağaç tır (Harita). Akalan Samsun Merkeze bağlı İlkadım İlçesi Çatmaoluk Köyü, Yeniköy Mahallesi nin 2 km güneyinde yer alan kale tipinde bir yerleşmedir 79 (Resim 1; Harita). İlk olarak Müze-i Hümayun (İstanbul Arkeoloji Müzesi) uzmanlarından Th. Makridy tarafından, Almanya nın Dresden şehrinden J. Mülberg tarafından sağlanan maddi destekle kazılar başlamıştır 80. Yalnızca bir sezon süren kazıların ardından birçok araştırmacının ilgi odağı olmuştur 81. Th.Makridy, ele geçen buluntular doğrultusunda Akalan ın Herodotos ta geçen Pteria olabileceğini ifade etmiştir (Herodotos I, 76) 82. Özgüç Akalan ı, Maşat Höyük gibi Orta Anadolu nun Demir Çağı kasaba sisteminin en kuzeydeki merkezi olarak yorumlamaktadır 83. Akalan dan ele geçen ve Demir Çağı nı karakterize eden iki önemli buluntu grubu vardır. Bunlardan ilki pişmiş toprak mimari kaplama levhaları, çatı kiremitleri, akroter parçaları ve sur duvarlarının oluşturduğu mimari buluntulardır. Ele geçen kaplama levhaları üzerindeki kabartma ve mat boya ile oluşturulmuş motifler krem zemin üzerine kiremit kırmızısı, koyu kahve ve kahverengimsi siyah ile grimsi siyah ve sarımsı kahverengi tonlarda yapılmıştır 84. Çörten deliği olanlar ve duvar levhaları olarak iki grubu ayrılan kaplama levhaları üzerinde, karşılıklı duran aslan ve aslan-panter figürleri genelde çörten deliği olan örneklerde görülmektedir (Resim 2). Duvar kaplama levhaları üzerinde figürlü kompozisyonların yanı sıra lotus-palmet frizi ile örgü bandı ve örgü bandı-rozet motifi, geometrik motif olarak ise meander, baklava dilimi, dikdörtgen ve zarf motifleri görülmektedir (Resim 3). Akroter parçaları ise balık pulu motifiyle süslenmiştir 85. M.Ö. 6. Yüzyılın başlarından itibaren Midas Şehri, Gordion ve Pazarlı gibi Orta Anadolu Demir Çağı yerleşmelerindeki yapıların dış yüzlerinin kaplama levhalarıyla süslenmesi geleneğinin, Akalan, Pazarlı ve Boğazköy e deniz yoluyla İonia-Amisos güzergâhından ulaştığını iddia eden Akerström ün 86 aksine Ş.Dönmez Pazarlı üzerinden Akalan a ulaştığını önermektedir 87. Yapılan kazı çalışmalarına ait raporlarda kerpiç mimari ile ilgili herhangi bir bilginin olmayışı ahşap mimarinin kullanıldığını akla getirmektedir. Ele geçen pişmiş toprak kaplama levha parçaları da bu öneriyi destekler niteliktedir. Kıyı kesiminde yer alan Bafra-İkiztepe Demir Çağı katmanında da herhangi bir mimari kalıntı saptanamamıştır. Kazıcısının ifadesine göre, erozyon veya tarım faaliyetleri nedeniyle yok olduğu düşünülen kalıntıların ahşap yapılara ait olması gerekmektedir 88. Akalan da bugüne dek yapılan kazı ve yüzey araştırmalarına göre, bir kısmı toprak yüzeyinde görülebilen savunma sistemi toprak altında kalan uzunluğuyla 500 m yi bulmaktadır (Resim 4). Kalenin kurulduğu doğal kayalık alanın bir kısmı savunma sisteminin temelini oluşturmaktadır. Ortalama yükseklikleri m yüksekliğe varan surlar kuzeydoğu cephede derecelik bir eğime sahipken batı ve güneye doğru bu eğim 80 dereceye ulaştığı belirtilmektedir (Resim 5). Kiklopik ve kabaca Bayburtluoğlu 1979, 174, Res. 6b-7. Dönmez 2004, 68. Macridy 1907, Macridy 1907, ; Osten 1929, 30-31; Alkım 1973, 438; Alkım 1975a, 25; Kızıltan 1992, 226; Özsait 1990, 124; Dönmez 1999, 517; Dönmez 2000b, 331; Bilgi-Atasoy-Dönmez-Summerer 2002, 282; Bilgi-Atasoy-Gökçe-Dönmez 2003, 43,44; Dönmez 2004,67-91; Dönmez 2005a, 16-17; Dönmez- Ulugergerli 2010, Bu konuda başka aday kentler olduğundan dolayı konuyla ilgili tartışmalar süregelmiştir. Tartışmalar için bkz. Dönmez 2004, Özgüç 1982, 21. Dönmez 2004, 69. Dönmez 2004, 70, Res Akerström 1978, , fig.1 Dönmez 2004, 70. İkiztepe nin Geç Kalkolitik ve Tunç Çağı mimarisi de ahşaptır. Bilgi 1999a,

17 oluşturulmuş taşlardan masif örgü tekniğindeki surların üzerinde, büyük olasılıkla, ahşap destekli kerpiç bir beden yükseldiği ifade edilmektedir. Kalenin güneyde bir büyük girişi ve kuzeyde diğerine göre daha küçük toplam iki girişinin olduğu tespit edilmiştir 89. Ş. Dönmez in araştırmalarına göre Akalan, savunma mimarisi açısından Demir Çağ a ait Kerkenes Dağ yerleşmesinin 90 Kapadokya Kapısı ile çarpıcı benzerlikler göstermektedir. Sur duvarlarında kullanılan iri taşların şekilleri, inşa tekniği, sur duvarlarının eğimli oluşları ve girişlerde kuleye benzer yuvarlak yapıların kullanılması gibi benzerlikler ön plana çıkmaktadır 91. Akalan daki Demir Çağ yerleşiminin varlığının ortaya konulmasındaki diğer buluntu grubunu kazı ve yüzey araştırmalarında ele geçen seramikler oluşturmaktadır (Resim 6). Dönmez, Akalan da ele geçen seramiklerin Alişar IV geleneğindeki yerli yapım seramikler ve Ege kökenli yaban keçisi stilindeki ithal seramikler olarak başlıca iki grupta incelenmesi gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, iki grup karşılaştırıldığında Alişar IV geleneğindeki boya bezemeli parçaların daha yoğun olduğundan hareketle bu seramiklerin İ. Ö. 6. yüzyılın başlarına tarihlendirilebilecek yerli üretim seramikler olduğunu söylemektedir 92. Cummer de, karışık bir grup halinde ele aldığı Akalan seramiklerini yaklaşık olarak M.Ö. 6. yüzyıla tarihlemektedir 93. Lâdik/Köyiçi Tepesi Merhum Prof. Dr. U. B. Alkım tarafından 1973 yılında Samsun ili sınırları içinde gerçekleştirilen yüzey araştırmaları esnasında tespit edilen Köyiçi Tepesi yerleşmesi, Lâdik in 10 km doğusundaki Mazlumoğlu Köyü nün 1 km güneybatısında, Lâdik Gölü nün kuzeybatı kıyısında yer almaktadır 94 (Resim 7; Harita). Köyiçi Tepesi nin eski adı ile ilgili aydınlatıcı bilgiler bulunmaktadır. Ünlü tarihçi Strabon 95, Bugünkü Lâdik Gölü yle eşleştirilen Staphane Gölü nün hemen kıyısında yer alan Ikizari Kalesi ve onun yakınında bulunan harabe bir saraydan bahsetmektedir. Dönmez, bu ifadelerden hareketle Ikizari-Köyiçi eşleştirmesini yapmaktadır 96. Bölgede bugüne kadar bilim adamlarının yaptığı yüzey araştırmalarında 97 toplanan seramikler arasındaki en erken örnekler Erken Tunç Çağı na tarihlenirken, diğer seramiklerin büyük çoğunluğunun Demir Çağı na ait olduğu belirtilmektedir. Köyiçi Tepesi Demir Çağı seramikleri bezeksiz, kabartma ve boya bezekli olarak üç grup altında incelenmektedir. Bezeksiz çanak, çömlek ve krater parçalarının benzerleri Köyiçi Tepesi yle aynı coğrafi bölgede yer alan Tokat-Maşat Höyük ve Kayseri Kültepe nin Demir Çağı tabakalarında ele geçmiştir 98. Kraterler içinde yer alan bir örnek kabartma bezeklilerin tek örneğini oluşturmaktadır 99. Son grup olan boya bezekli örnekler genellikle açık kahverengi, devetüyü ya da bej rengi zemin üzerine kahverenginin açık, koyu ve kızıl tonları ve koyu kahverengi zemin üzerine bej rengi ile yapıldığı görülmüştür (Resim 8). Seramikler üzerinde en sık kullanılmış motif birbirlerine paralel yatay bantlardır 100. Benzer örneklere Akalan da rastlanmaktadır 101. Diğer bezemeler içinde paralel yatay bantların oluşturduğu alanlar içine yerleştirilmiş düzensiz noktalar, içi açık bej renge boyanmış çerçeveler, çapraz tarama, zikzak ve üçgenler ile içler çapraz kafes taramalı üçgenler görülmektedir 102. Söz konusu 89 Bilgi-Atasoy-Dönmez-Summerer 2002, 282; Bilgi-Atasoy-Gökçe-Dönmez 2003, 43,44; Dönmez 2004, Schmidt 1929, ; Summers 1997, 81-94; Summers-Summers-Stronach 2003, , Şek.6a. 91 Dönmez 2004, Dönmez 2004, Cummer 1976, 35, Abb. 1, Abb.2, Abb.3; Summers bu tarihlemenin yanlış olduğunu, verilen tarihten biraz daha sonrasına verilmesi gerektiğini savunur. Summers 2006, Alkım 1974b, 555; Dönmez 2005b, Strabon XII, III, Dönmez 2005b, Alkım 1974b, 555; Kızıltan 1992, 232; Özsait 2004, 275; Bilgi-Dönmez-Ulugergerli 2005, 116; Dönmez 2005b, Özgüç 1971, 22, Res. 62; Özgüç 1982, Şek. H/4-6, 13; Şek.J/20-22; Şek. N/26-27; Şek.K/8; Şek.K/1, Dönmez 2005b, Lev.22/ Dönmez 2005b, Lev. 3/1. Res. 6; Lev. 3/2, Res. 7; Lev. 3/3; Lev. 3/4, Res. 8; Lev. 3/5, Res.9; Lev. 3/6; Lev. 3/7, Res. 10; Lev. 3/8; Lev. 4/1, Res Cummer 1976, Abb.1/1-3,5; Abb. 2/17, Dönmez 2005b, Lev

18 seramiklerin yakın benzerleri Akalan 103, Eskiyapar 104 ile Maşat Höyük 105, Çadır Höyük 106 ve Boğazköy- Büyükkale nin 107 Demir Çağı tabakalarında karşımıza çıkmaktadır. Köyiçi Tepesi Demir Çağ yerleşmesini karakterize eden diğer bir buluntu grubu pişmiş toprak mimari kaplama levha parçaları ve çatı kiremitleridir. Yüzey araştırmaları esnasında toplanan kaplama levhalarının hiçbiri tam olmadığından üzerindeki kompozisyon hakkında açıklama yapılmamıştır 108. Kabartma tekniğinin yanı sıra boyayla, bazı örneklerde ise kabartma tekniğiyle boya bezemenin bir arada ve bir örnekte de oluk ve kazı tekniklerinde oluşturulmuş motifler, geometrik ve bitkisel motifler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Geometrik motiflerin kullanıldığı 4 levha parçası üzerinde kabartma şeklinde yapılmış yatay düz bantlar görülmektedir. Bunun yanı sıra krem üzerine koyu kahve boya ile oluşturulmuş zikzaklar, şevronlar ve yatay bantlar ile kabartma tekniğinde saç örgüsü motifler görülmektedir 109 (Resim 9). Bitiksel motifli bezemeye sahip 3 adet kaplama levhası bulunmuştur. Üzerleri lotuslarla bezenmiştir 110. Bu levhaların ön yüzleri bej ile boyanmıştır. Köyiçi Tepesi nde bulunan levha parçaları teknik ve bezeme açısından Akalan Pazarlı ve Boğazköy örnekleriyle yakın benzerlikler gösterdiği ifade edilmektedir 111. Lâdik-Köyiçi Tepesi Demir Çağı yerleşimini karakterize eden verilerden seramikler M.Ö. 7. yüzyılın ikinci yarısı ile M.Ö. 4. yüzyıl arasına, mimari kaplama levhaları ile çatı kiremitleri M.Ö. 6. yüzyıla tarihlendirilmektedir 112. Vezirköprü/Zindankaya Samsun-Vezirköprü İlçesinin 15 km güneybatısında, Esenköy ile Boruk Köyü arasında bulunan yerleşim Esenköy sınırları içinde yer almaktadır (Harita) yılında Samsun Bölgesinde yüzey araştırmaları yapan Doç. Dr. Şevket Dönmez tarafından tespit edilmiş olan Zindankaya Tavşan Dağı nın batı eteğinde Esenler Deresi nin aktığı vadi üzerine konumlandırılmıştır 113. Yaklaşık 20 m yüksekliğinde, 60x50 m boyutundaki bir kaya kütlesi etrafında yer almaktadır (Resim 10). Kaya kütlesi üzerinde merdivenler ve tepede kare şeklinde bir oyuk bulunmaktadır. Kaya kütlesinin yaklaşık olarak 300 m kuzeybatısında Evkaya olarak bilinen, girişte sütunlu ve iki odalı bir kaya mezarı bulunmaktadır. Bu kaya mezarının yakın benzerleri Bafra-Asarkale, Karakoyunlu, Kastamonu ve Amnias vadisinde sıkça görülmektedir 114. Zindankaya yerleşmesinin ismini aldığı kaya kütlesinin yaklaşık 300 m kuzeyinde Ziraat Tepesi olarak islendirilen bir höyük bulunmaktadır. 20 m yüksekliğinde, 80x60 m boyutundaki bu höyük ve Evkaya yı da içine alan yerleşmenin toplan boyutu 1x1 km dir. Kuzeyden güneye eğimli bir arazi üzerine kurulmuş olan Zindankaya, yapılan araştırma sonuçlarına göre Karadeniz Bölgesi nin bilinen en büyük Demir Çağı yerleşmesi olarak nitelendirilmiştir. Yüzey araştırmaları sırasında yatay bantlı veya çizgili boya bezekli seramikler bulunmuştur 115. Bunun yanı sıra bitkisel boya bezekli bir seramik parçası oldukça önemlidir 116. Benzerlerine Akalan, Köyiçi Tepesi ve Maşat Höyük te rastlanan boya bezemeli ve yalın seramik parçaları Geç Demir Çağı ve Hellenistik Çağ a tarihlendirilmiştir. Ayrıca burada Geç Demir Çağa tarihlendirilen çatı kiremitleri de bulunmuştur Cummer 1976, Abb.1/ ,51; Abb. 2/ Bayburtluoğlu 1979, Lev. 180/28, 30, 181/ Özgüç 1982, Şek. H/ Genz 2001b, 170, Fig Bossert 2000, Taf. 148/B Dönmez 2005b, Dönmez 2005b, Lev.5/1, Lev. 5/2; Res. 21, Lev. 6/2; Res. 23, Lev. 6/3; Res. 23; Lev. 7/1; Res. 25; Lev. 7/2; Res. 26; Lev. 7/3; Res Dönmez 2005b, Lev. 8/1; Res. 28 a-b, Lev. 8/2; Res. 29; Lev. 8/3; Res Dönmez 2005b, Lev. 9/1; Res. 31; Res. 32, Res Dönmez 2005b, Yurtsever 2004, 24; Dönmez 2005a, 16; Dönmez 2007, Bilgi 1999a, 38, fig.34; Summerer 2010, Dönmez 2007, 158, Fig Dönmez 2007, 158, Fig Dönmez 2007, Fig

19 Vezirköprü/Oymaağaç Samsun İli, Vezirköprü İlçesi sınırlarındaki Oymaağaç Höyüğü, Vezirköprü nün 7 km kuzeyinde, Çal Sırtı ile Oymaağaç Vadisi arasında yer almaktadır (Resim 11; Harita). Höyük ilk olarak 1970 yılında Türkiye deki Amerikan Araştırma Enstitüsü nden J.A. Dengate tarafından tespit edilmiştir 118. Daha sonra Alkım tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmalarının 1972 çalışmaları kapsamında ziyaret edilen höyük üzerinde Erken Bronz, Hitit ve Demir Çağı na tarihlendirilen seramikler ve mimari izler rapor edilmiştir yılında Prof. Dr. Rainer Czichon tarafından başlayan kazı ve yüzey araştırmaları Oymaağaç ın Demir Çağı yerleşimi ile ilgili bilgiler sunmaya devam etmektedir yılında yapılan yüzey araştırmalarında Demir Çağı seramiklerinin daha çok höyüğün tepesinden ve yamaçların üst kısmından bulunduğu belirtilmiştir 121. Bu veriler ışığında daha eski çağlarda geniş bir alana yayılmış olan yerleşimin Demir Çağı nda küçüldüğü düşünülmektedir yılında başlanılan kazı çalışmalarında Demir Çağı çukurları içinde az bilinen tipoloji ve formdan yola çıkılarak Erken Demir Çağı na ait olduğu düşünülen 11 adet tahrip olmamış seramik ele geçmiştir 122. Yüzey araştırmaları ve kazılarla ele geçen seramikler arasında benzerlerine Boğazköy/Büyükkaya 123, Çorum/Eskiyapar da 124 ve Yozgat/Çadır Höyük te 125 Erken Demir Çağ tabakalarında rastlanılan kaba hamurlu, elle şekillendirilmiş, içleri noktalı üçgen, stilize ağaç ve çapraz taramalı üçgen motif bezemeli seramik parçaları da bulunmaktadır (Resim 12-13). Bölgedeki Erken Demir Çağı na ait veriler devam eden kazılarla güçlenmektedir. Bunun yanı sıra boya bezemeli seramik parçaları üzerinde içi açık bej renge boyanmış çerçeve, dikey ve yatay bant sıraları, çapraz taramalı üçgen motifleri görülmektedir. Bu örneklerin yakın benzerlerine Köyiçi Tepe 126, İkiztepe 127 ve Eskiyapar da 128 rastlamak mümkündür. Kazıcı Rainer Czichon un ifadesine göre Oymaağaç ta ele geçen buluntular Erken Demir Çağı nın orta ve geç evresi 129, Orta Demir Çağı ile Geç Demir Çağı nı işaret etmektedir. Sonuç İlk araştırmaların 1906 yılına kadar uzandığı Samsun Bölgesi nde 8 farklı ekip tarafından yüzey araştırmaları yapılmıştır. Yapılan yüzey araştırmaları sonucunda Samsun Merkez de 8, Alaçam da 2, Asarcık ta 1, Bafra da 9, Havza da 9, Kavak ta 8, Lâdik te 9 ve Vezirköprü de 2 olmak üzere toplam 48 Demir Çağı yerleşimi tespit edilmiştir. Bu yerleşimlerden sadece 5 inde arkeolojik kazı çalışmaları yapılmıştır. Tüm bu çalışmalar Karadeniz Bölgesi nde en çok arkeolojik araştırmanın yapıldığı ilin Samsun olduğunu göstermektedir. Samsun Bölgesi nde yapılan kazı ve yüzey araştırmalarının sonuçlarına göre Hititlerin yıkılmasının ardından gelen Erken Demir Çağı nın 130 orta ve geç evresinden Geç Demir Çağ sonuna kadar kültürel bir hareketliliğin var olduğunu görülmektedir. Elde edilen buluntular ve ayrıntılı değerlendirmeler ışığında Samsun Bölgesi Demir Çağı yerel kültürleri, Anadolu nun iç bölgelerinden beslenen ve paralel gelişmeler ile değişimler içerisinde gelişen bir kültür olarak karşımıza çıkmaktadır. Dönmez, Orta Karadeniz Demir Çağı kültürünü Phrygler e ya da Helenler e atfetmenin doğru bir yaklaşım olmayacağını savunmaktadır Dengate 1978, Alkım 1973, 437; Alkım 1974b, Czichon 2006; Czichon 2007b; Czichon 2008b, Czichon 2008b, Czichon 2007b, Genz 2001a, Bayburtluoğlu 1979, 174, Res. 6b Genz 2001b, 167, Fig.1/ Dönmez 2005b, Lev.4/3, Res Bilgi 1999a, 13/ Bayburtluoğlu 1979, Demir Çağ çukurları içinden ele geçen malzemenin C 14 sonuçlarına göre tarihlemesi bulunmadığından dolayı şimdilik sadece tipolojik olarak bir tarihleme yapılmaktadır. 130 Şu an için sadece Oymaağaç Höyük te seramikler ile temsil edilmektedir. 131 French 1991, 239; Dönmez 2010,

20 Gerek seramikleri gerekse de mimarisindeki ortak özelliklerinden dolayı buradaki kültürün Orta Anadolu Bölgesi ile güçlü ilişkilere sahip insanlar tarafından oluşturulduğu açıkça anlaşılmaktadır. Devam eden Oymaağaç Höyük kazıları Samsun Bölgesi Demir Çağı kültürlerine ışık tutacaktır. Ayrıca, Kurupelit te (Karadoğan Höyük) yapılacak bilimsel kazılar, şüphesiz, kıyıya en yakın Demir Çağı yerleşimi ile ilgili verilerimizi kuvvetlendireceği inancındayım. Kaynakça Akyüz-Kolağasıoğlu Şirin 2011 : U. Akyüz, M. Kolağasıoğlu, O.A. Şirin, Samsun İli, Atakum İlçesi, Çakalca (Karacadoğan Höyük) Kurupelit Kurtarma Kazısı 2009, 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Ankara 2011, Akerström 1966 : A. Akerström, Die Architektonischen Terrakotten Kleinasiens. Lund, 1966 Akerström 1978 : A. Akerström, Ionia and Anatolia-Ionia and The West. The Figured Architectural Terracotta Frieze: Its Penetration and Transformation in the East and in the West in the Archaic Period, The Proceedings of the X th International Congress of Classical Archaeology, Ankara-İzmir 23-30/IX/1973, 1, 1978, Alkım 1972 : U.B. Alkım, İslâhiye ve Samsun Bölgesinde 1971 Çalışmaları, Belleten XXXVI-143, Ankara 1972, Alkım 1973 : U.B. Alkım, İslâhiye ve Samsun Bölgesinde 1972 Çalışmaları, Belleten XXXVII-147, Ankara 1973, Alkım 1974a : U.B. Alkım, Tilmen Höyük ve Samsun Bölgesi Çalışmaları 1971, Türk Arkeoloji Dergisi, 20-2, 1974, 5-16 Alkım 1974b : U.B. Alkım, Samsun Bölgesinde 1973 Çalışmaları, Belleten XXXVIII-151, Ankara 1974, Alkım 1975a : U.B. Alkım, Tilmen Höyük ve Samsun Bölgesi Çalışmaları 1972, Türk Arkeoloji Dergisi, 21-2, 1975, Alkım 1975b : U.B. Alkım, Samsun Bölgesi Çalışmaları (1973), Türk Arkeoloji Dergisi, 22-2, 1975, 5-12 Alkım 1976 : U.B. Alkım, 1975 Samsun Bölgesi Araştırmaları ve İkinci Dönem İkiztepe Kazısı, Belleten XL-160, Ankara 1976, Alkım 1978 : U.B. Alkım, 1977 Dönemi İkiztepe Kazısı ve Samsun Bölgesi Araştırmaları, Belleten XLII-167, Ankara 1978, Alkım- Bilgi 1988 : U. B. Alkım- H.Alkım-Ö.Bilgi, İkiztepe I. Birinci ve İkinci Dönem Kazıları, Ankara, 1988 Atasoy 1997 : S. Atasoy, Amisos. Karadeniz Kıyısında Antik Bir Kent, Samsun, 1997 Bayburtluoğlu 1979 : İ. Bayburtluoğlu, Eskiyapar Phryg Çağı, VIII. Türk Tarih Kongresi. Cilt 1, Ankara 1979, Bilgi 1999a : Ö. Bilgi, İkiztepe in The Late Iron Age, Anatolian Studies 49, Ankara 1999, Bilgi 1999b : Ö. Bilgi, Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları ( Dönemi Sonuçları), Anadolu Araştırmaları 15, İstanbul 1999, Bilgi 1999c : Ö. Bilgi, Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1995 Dönemi Sonuçları), Anadolu Araştırmaları 15, İstanbul 1999, Bilgi 1999d : Ö. Bilgi, Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1996 Dönemi Sonuçları ve Genel Değerlendirme), Anadolu Araştırmaları 15, İstanbul 1999, Bilgi 2010 : Ö. Bilgi, İkiztepe, Aktüel Arkeoloji Dergisi, Kasım 2010, Bilgi-Atasoy-Dönmez -Summerer 2002 : Ö.Bilgi-S.Atasoy-Ş.Dönmez-L.Summerer, Samsun (Arnisos) Bölgesinin Kültürel Gelişimi Projesi ile ilgili Yüzey Araştırması 2000, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı-1, Ankara 2002, Bilgi-Atasoy-Gökçe -Dönmez 2003 : Ö.Bilgi-S.Atasoy-F. Gökçe-Ş.Dönmez, 2001 Yılı Samsun İli Yüzey Araştırması, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2, Ankara 2003, Bilgi-Dönmez -Ulugergerli 2005 : Ö. Bilgi, Ş. Dönmez, E. U. Ulugergerli, Samsun İli 2003 Dönemi Yüzey Araştırması, 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara 2005, Bossert 2000 : E.M. Boosert, Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy. Boğazköy-Hattusa Ergebnisse der Ausgrabungen XVIII, Mainz am Rhein, 2000 Cummer 1976 : W. W. Cummer, Iron Age Pottery from Akalan, Istanbuler Mıtteılungen, Band 26, 1976, Czichon 2006 : R.M. Czichon, II. Çalışma Raporu 2006, Online yayınlar 107

21 Czichon 2007a : R.M. Czichon, Oymaagac-Vezirköprü-Survey Report 2005, in: M.-H. Gates/B.Yildirim, Archaeology in Turkey, American Journal of Archaeology 111, 2007, 300 Czichon 2007b : R.M. Czichon, I. Oymaağaç-Nerik Kazı Çalışma Raporu 2007, Online yayınlar Czichon 2008a : R.M. Czichon, I. Oymaağaç Höyük-Nerik Raporu 2008, Online yayınlar Czichon 2008b : R.M. Czichon, Oymaağaç- Vezirköprü Yüzey Araştırması 2006, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara 2008, Czichon- Klinger 2010 : R.M. Czichon-J. Klinger, Karadeniz'deki Hititler: Nerik-Zalpa, Aktüel Arkeoloji Dergisi, Kasim 2010, Dengate 1978 : J.A. Dengate, A Site Survey along the South Shore of Black Sea, The Proceedings of the X th International Congress of Classical Archaeology, Ankara-İzmir 23-30/IX/1973, 1, 1978, Dinçol 1982 : A. M. Dinçol, Hititler. Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi 1, İstanbul, 1982, Dönmez 1999 : Ş. Dönmez, Sinop-Samsun-Amasya İlleri Yüzey Araştırması 1997, XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II. Cilt, Ankara 1999, Dönmez 2000a : Ş. Dönmez, Sinop-Samsun-Amasya İlleri 1998 Yüzey Araştırması, 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara 2000, Dönmez 2000b : Ş. Dönmez, Orta Karadeniz Bölgesi Yüzey Araştırması, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), Ankara 2000, Dönmez 2003a : Ş. Dönmez, The Early Iron Age Problem in the Central Black Sea Region, Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions Proceedings of the International Workshop,(Ed. B.Fischer, H. Genz, E. Jean, K.Köroğlu) İstanbul 2003, Dönmez 2003b : Ş. Dönmez, Yeni Bulgular Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Çanak-Çömleğine Bir Bakış, Anadolu/Anatolia 24, 2003, 1-17 Dönmez 2004 : Ş. Dönmez, Akalan Hakkında Yeni Gözlemler, Anadolu Araştırmaları 17/1, İstanbul 2004, Dönmez 2005a : Ş. Dönmez, Akalan ve Yakın Çevresi Yüzey Araştırması-2004, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 19, İstanbul 2005, Dönmez 2005b : Ş. Dönmez, Orta Karadeniz Bölgesi nde Önemli Bir Demir Çağı Yerleşmesi: Lâdik-Köyiçi Tepesi/Ikizari, Anadolu Araştırmaları 18/1, 2005, Dönmez 2007 : Ş. Dönmez, Zindankaya: The Largest Known Iron Age Settlement in the Central Black Sea Region, Turkey, Eirene XLIII. Third International Congress on Black Sea Antiquities (Pontic Congress), (Ed. P.Kitzler) (Prague September 2005). Prague 2007: Dönmez 2010 : Ş. Dönmez, Yeni Arkeolojik Gelişmeler Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Demir Çağı Kültürüne Genel Bir Bakış, Anadolu Araştırmaları 19/1, 2010, French 1991 : D. French, The Iron Age on the Southern Black Sea Coast, Quatrieme Symposium International, Thracia Pontica IV, Sozopol, 6-12, Octobre 1988, 1991, Genz 2000 : H. Genz, Die Einzeit in Zentralanatolien im Lichte der keramischen Funde vom Büyükkaya in Bogazköy/Hattusa, TÜBA-AR 3, 2000, Genz 2001 : H. Genz, Boğazköy ün Erken Demir Çağı, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 12, İstanbul 2001, 1-2 Genz 2001b : H. Genz, Iron Age Pottery from Çadır-Höyük, Anatolica XXVII, 2001, Kızltan 1992 : Z. Kızıltan, Samsun Bölgesi Yüzey Araştırmaları, Belleten LVI-215, Ankara 1992, Kökten-Özgüç - Özgüç 1945 : K. Kökten, N. Özgüç, T. Özgüç, yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Samsun Bölgesi Kazıları Hakkında İlk Kısa Rapor, Belleten IX- 35, Ankara 1945, Macridy 1907 : Th. Macridy, Une Citadelle Archaique du Pont, Mitteilungen der Vorderasiatischen Gesselschaft 4, 1907, Osten 1929 : H.H. Von Der Osten, Explorations in Central Anatolia Season of 1926, (OIP V) Chicago 1929 Özgüç 1971 : T. Özgüç, Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age, Ankara 1971 Özgüç 1982 : T. Özgüç, Maşat Höyük II. Boğazköy ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy, Ankara 1982 Özsait 1988 : M. Özsait, 1986 Yılı Amasya-Ladik Çevresinde Tarih öncesi Araştırmaları, Araştırma Sonuçları Toplantısı V-II, Ankara 1988, Özsait 1990 : M.Özsait, Orta Karadeniz Bölgesi nde Yeni Prehistorik Yerleşimler, Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri II/I, Samsun 1990,

22 Özsait 1999 : M. Özsait, Yılları Arasında Samsun Ladik Çevresi Yüzey Araştırmaları, II. Türk Tarih Kongresi I, Ankara, 1999, Özsait 2003 : M. Özsait, 2001 Yılı Samsun ve Amasya Yüzey Araştırmaları, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2,Ankara, 2003, Özsait 2004 : M. Özsait, 2002 Yılı Samsun Amasya Yüzey Araştırmalarının İlk Sonuçları, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara 2004, Özsait-Özsait 2002a : M.Özsait-N.Özsait, Amasya da Erken Demir Çağ Keramikleri, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 107, İstanbul 2002, Özsait-Özsait 2002b : M.Özsait-N.Özsait, Amasya-Merzifon Araştırmaları, Anadolu Araştırmaları 16, 2002, Seeher 2000 : J. Seeher, Hattuşa/Boğazköy ün Yerleşim Tarihine Yeni Katkılar: Büyükkaya Kazılarına Toplu Bir Bakış, TÜBA-AR 3, 2000, Strabon : Strabon, Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap XII-XIII-XIV Summers 1997 : G.D. Summers, The Identification of the Iron Age on Kerkenes Dağ in Central Anatolia, Journal of Near Eastern Studies Vol.56, No. 2, 1997, Summers-Summers -Stronach 2003 : G.D. Summers, M.E.F. Summers, D. Stronach, Kerkenes Dağ Projesi 2001, 24. Kazı sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara 2003, Summers 2006 : G.D. Summers, Architectural Terracottas in Greater Phrygia: Problems of Chronology and Distribution. Hayat Erkanal'a Armagan: Kültürlerin Yansimasi. Studies in Honor of Hayat Erkanal: Cultural Reflections, In B. Avunç (ed.),istanbul 2006: Ünal 2003 : A. Ünal, Hititler Devrinde Anadolu, Kitap 2, İstanbul 2003 Yurtsever 2004 : A. Yurtsever, Zindankaya da Demirçağ Yerleşmesi, National Geographic Türkiye, Aralık 2004, 24 Harita 109

23 Resim 1- Akalan Genel Görünüm Resim 2- Akalan'dan Pişmiş Toprak Kaplama Levhası (Akerström 1966) Resim 3- Akalan'dan Pişmiş Toprak Kaplama Levhası (Akerström 1966) 110

24 Resim 4- Akalan Topografik Plan (Bilgi, Atasoy, Gökçe, Dönmez 2003) Resim 5- Akalan Sur Duvarları Resim 6- Akalan dan Demir Çağı Seramikleri (Cummer 1976) 111

25 Resim- 7 Lâdik-Köyiçi Tepesi Genel Görünüm (Samsun K.T.V.K.K. Arşivi) Resim- 8 Lâdik Köyiçi Tepesi'nden Demir Çağ Seramikleri (Dönmez 2005b) 112

26 Resim 9- Lâdik-Köyiçi Tepesi Pişmiş Toprak Kaplama Levha Parçaları (Dönmez 2005b) Resim 10- Zindankaya Genel Görünüm 113

27 Resim 11- Oymaağaç Höyük Genel Görünüm Resim 12- Oymaağaç Höyük Erken Demir Çağ Seramiğinin Benzerleri 114