PEDODONTİDE KULLANILAN DENTAL MATERYALLER

Transkript

1 0 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ PEDODONTİ ANABİLİM DALI PEDODONTİDE KULLANILAN DENTAL MATERYALLER Dt. Erdem Palaz Danışman: Prof. Dr. Ayşegül Ölmez Sonbahar Dönemi ANKARA

2 1 1.GİRİŞ Diş çürüğü, oluşumunda pek çok faktörün rol oynadığı, asit üreten karyojenik bakteriler ve fermente olabilen karbonhidratların diş sert dokularında fiziksel ve kimyasal yıkıma neden olan kronik ve bulaşıcı bir hastalıktır (Selwitz, Ismail ve Pitts, 2007). Diş çürüklerinin oluşumunun önlenmesi amacıyla koruyucu yaklaşımların uygulanmasına karşın; uygulamaların yetersiz olması veya geç kalınması, hem süt hem daimi dişlerde çürüklerin görülmesine sebep olmaktadır. Süt dişlerindeki çürüklerin restoratif tedavisinin yapılması, çocuğun beslenmesi, estetiğinin ve konuşma fonksiyonunun sağlanması, ark boyutunun korunması ve ardından gelecek daimi dişlere rehber oluşturması açısından önem taşımaktadır (Dhar ve diğerleri, 2015). Süt dişleri daimi dişler sürene kadar ağızda belirli bir süre kalmaktadır. Kaldığı bu süre boyunca çocuğun gelişimi ve çiğneme fonksiyonu için süt dişlerinin bütünlüğü önemlidir. Bu nedenle süt dişlerinin orijinal boyutlarında restore edilerek, düşme zamanına kadar korunması gerekmektedir. Morfolojik ve histolojik yapı farklılıkları nedeniyle süt dişlerinin restoratif materyal ihtiyacı ile daimi dişlerin restoratif materyal ihtiyacı farklılıklar göstermektedir (Gaintantzopoulou, Gopinath ve Zinelis, 2016). Son yıllarda teknolojik gelişmeler ve yeni üretimlerle birlikte restoratif materyallerde artan çeşitlilik göze çarpmaktadır. Bununla beraber çocuk diş hekimliği alanında da farklı restorasyon materyalleri kullanılmaktadır. Özellikle antikaryojenik özellikleri olan, iyi klinik performans gösteren, uygulama süresi kısa olan restoratif materyal kullanımı önem taşımaktadır (Gaintantzopoulou, Gopinath ve Zinelis, 2016). Çocuklarda ve ergenlerde restoratif tedavi için kullanılabilen çeşitli dental materyaller mevcuttur. Dental materyal biliminin gelişimi göz önünde bulundurulursa, mevcut literatürün sürekli gözden geçirilmesi ve güncellenmesi gerekmektedir. Restoratif tedavi, çürük riski değerlendirilmesi, dental materyallerin dayanıklılığı, güvenilirlik, diş hekimliğinin gelişim durumu, öngörülen uyum ve hastanın tedavi sırasındaki kooperasyon kabiliyeti de dahil olmak üzere bir çok faktörü dikkate alan kapsamlı oral tedavinin bir parçasıdır (Dhar ve diğerleri, 2015).

3 2 Diş çürüğünün restoratif tedavisinin tek başına hastalığa son vermediği ve restorasyonların net bir ömrü olduğu düşünülmektedir. Aksine, bazı çürük lezyonlar ilerleyemez ve restorasyona ihtiyaç duyulmayabilmektedir. Restoratif tedavinin avantajları, çürük oluşturabilecek kavite veya defektlerin ortadan kaldırılması, demineralizasyonun ilerlemesinin durdurulması, diş yapısının bütünlüğünün sağlanması, enfeksiyonun pulpa odasına yayılmasının engellenmesi ve diş dokularının kaybından dolayı dişlerin mezialize olmasını önlemektir. Restoratif tedavinin riskleri arasında, dişlerin kırılması, çürük lezyonların tekrarlaması, restorasyonun başarısızlığı, pulpa perforasyonları, gelecekteki pulpal komplikasyonlar ve komşu dişlerdeki iyatrojenik hasarlar sayılmaktadır (Lenters, van Amerongen, Mandari, 2006). Diş çürüğüne güncel yaklaşım, bir bireyin çürük riskinin tanımlanması, bu birey için hastalık sürecinin anlaşılması, hastalığın ilerlemesinin değerlendirilmesi ve gerektiğinde restoratif tedavi ve koruyucu önlemlerin uygulanmasını içermektedir. Çürük lezyonlarının ne zaman restore edileceğine ilişkin kararlar, en azından mine kavitasyonunun görsel olarak saptanması, mine gölgesinin görsel olarak tanımlanması veya lezyonların zamanla genişlemesinin radyolojik olarak görüntülenmesi kriterlerini içermelidir (AAPD, 2014). 2. PİT VE FİSSÜR ÖRTÜCÜLER Pit ve fissür çürükleri, daimi posterior dişlerdeki çürüklerin %80-90 ını, süt dişlerindeki çürüklerin de %44 ünü oluşturmaktadır. Pit ve fissür örtücü materyali, karyojenik bakterilerin besin kaynaklarına erişimini engelleyen, dişe mikromekanik olarak bağlanan, çürüğe duyarlı dişlerin pit ve fissürlerine yerleştirilen bir materyal olarak tanımlanmaktadır (Beauchamp, Caufield ve Crall, 2008). Etkinlikleriyle ilgili olarak, bir cochrane incelemesi, çocuklarda ve ergenlerde kalıcı azı dişlerinin oklüzal yüzeylerine yerleştirilen yüzey örtücülerin, hiç uygulanmayan dişlere kıyasla, çürük miktarını 48 aya kadar azalttığını tespit etmiştir (Ahovuo-Saloranta, Forss ve Walsh, 2013). 24 çalışmadan oluşturulan bir meta-analize göre, otopolimerize fissür örtücülerin diş çürümesinin önlenmesindeki genel etkinliği % 71'dir (Llodra, Bravo, Delgado-Rodriguez, Baca, Galvez, 1993). Bir başka cochrane incelemesi, çocuklarda ve gençlerde rezin esaslı fissür örtücülerin yerleştirilmesinin çürük insidansını bir yıl sonra %86, aylık süreçte de %57 düşürdüğünü hesaplamıştır (Ahovuo-Saloranta, Hijri,

4 3 Nordblad, Worthington, Makela, 2004). Yüzey örtücüler diş üzerinde tutulmalı ve etkili olduğu gözlemlenmelidir. Geri çağırma ve bakım işlemlerini içeren çalışmalar, 10 veya daha fazla yılın ardından yüzde 80-90'lık başarı oranlarını bildirmektedir (Simonsen, 1991). Dental yüzey örtücülerin etkinliğini optimize eden birçok sistematik inceleme ve klinik araştırma bulunmaktadır. Yüzey örtücülerin genellikle yüksek çürük riski olan çocuklarda kullanılması önerilmektedir (Weintraub, 2001). Yüksek çürük riskinin en iyi şekilde değerlendirilmesi, deneyimli bir klinisyen tarafından, düşük sosyoekonomik durum, şeker tüketiminin yüksek olması, önceki çürükler, aktif beyaz nokta lezyonları, mine defektleri ve düşük tükürük akışı gibi bileşenlerin değerlendirilmesiyle sağlanmaktadır (American Academy of Pediatric Dentistry, 2014). Pit ve fissür örtücüler, streptococcus mutans ve laktobasiller dahil canlı bakteri sayısını en az 100 kat azaltmaktadır ve herhangi bir canlı bakteri bulunan lezyon sayısını yüzde 50 azalttığı görülmektedir (Griffin, Gray, Malvitz, Gooch, 2009). Sistematik incelemeler ve klinik çalışmalar, yüzey örtücülerin yerleştirilmesi için teknikleri değerlendirmektedir. Sistematik bir gözden geçirme sonucunda, dişin izolasyonu, yüzey örtücüleri yerleştirmenin önemli bir aşamasıdır ve rubber-dam kullanımı, ışıkla sertleşen rezin bazlı yüzey örtücülerin retansiyon oranlarını arttırmaktadır (Muller-Bolla, Lupi- Pégurier, Tardieu, Velly, Antomarchi, 2006). Nem kontrol sistemleri (IsoliteTM, VacuEjectorTM),rulo pamukla ve rubber-dam ile kıyaslanabilir ve bunlar işlem sürelerini kısaltmaktadır (Collette, Wilson, Sullivan, 2010). Başka bir sistematik inceleme, dört elli tekniğin rezin bazlı yüzey örtücü materyallerin daha yüksek retansiyonu ile ilişkili olduğunu göstermiştir (Griffin, Jones, Gray, Malvitz, Gooch, 2008). Sistematik incelemeler, yüzey örtücü uygulamasından önce dişlerin bir diş fırçasıyla profilaktik olarak temizlenmesinin yüzey örtücü başarısını önemli ölçüde arttırdığını göstermektedir (Griffin ve diğerleri 2008; Griffin ve diğerleri, 2009). Ayrıca, yüzey örtücü yerleştirmeden önce yapılan kavite preparasyonunu destekleyen kısıtlı ve çelişkili kanıtlar vardır ve önerilmemektedir (Beauchamp ve diğerleri, 2008). Yapılan preparasyonun, rezin bazlı yüzey örtücünün kaybı durumunda, dişleri çürüğe daha yatkın hale getirebileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır (Dhar ve Chen, 2012).

5 4 Yüzey örtücü uygulamasından önce primer uygulanmasıyla ilgili olarak, aseton veya etanol solvent bazlı primerler, özellikle tekli şişe sistemi örtücülerin tutuculuğunu arttırırken, su bazlı primerlerin tutuculuğu büyük oranda azalttığını öne süren randomize kontrollü çalışmalar bulunmaktadır (Feigal ve diğerleri, 2000). Sistematik çalışmalarda, aşındırma için ayrı bir aşama içermeyen self etch bonding ajanlarının, asit etch bonding ajanlarına kıyasla tutuculukta daha başarısız olduğu gösterilemektedir, sadece bir adet randomize klinik çalışma tutuculuklarının benzer olduğunu göstermektedir (Maher, Elkashlan, El-Housseiny, 2013). Sistematik derlemeler ve klinik araştırmalar, rezin bazlı ve cam iyonomer bazlı örtücülerin kullanımının dikkate alınmasının önemini belirtmektedirler. Bir meta analiz ve cochrane çalışmasına göre rezin bazlı örtücülerin cam iyonomer bazlı örtücülere göre daha yüksek tutuculuk gösterdiği rapor edilmiştir (Kühnisch, Mansmann, Heinrich-Weltzien, Hickel, 2012). Bununla birlikte cam iyonomer bazlı yüzey örtücüler rezin bazlı olanlara göre kısa dönemde daha iyi tutuculuk göstermişlerdir. Nem kontrolü sağlanamadığında rezin bazlı örtücülerin kullanımı retansiyonu düşürmektedir. Bu durumda cam iyonomer bazlı örtücüler geçici olarak kullanılabilmektedir. Rezin bazlı ve cam iyonomer bazlı yüzey örtücülerin çürük önleyici etkileriyle ilgili bir başka sistematik derlemede iki ürün arasında bir farklılık gözlenmemektedir (Mickenautsch ve Yengopal, 2011). 2.1 Öneriler 1. Meta-analiz ve cochrane incelemelerine dayanarak çürük riski taşıyan ya da yeni başlamış ve kavitasyon göstermeyen çürük lezyonlarının ilerleyişini engellemek amacıyla pit ve fissür örtücüler önerilmektedir. 2. Bir sistematik derlemeye ve randomize klinik çalışmaya göre örtücü yerleştirme metodları pit ve fissürlerin, mekanik preparasyon yapmadan klinik olarak temizlenmesini tavsiye etmektedir. 3. Sistematik bir derlemeye göre, rezin bazlı örtücülerin uygulanması sırasında nem kontrolü kritik bir öneme sahiptir ve bu nem kontrolü çoğunlukla dört elli teknik ile sağlanmaktadır. 4. Randomize klinik bir çalışmaya göre, düşük viskoziteli hidrofilik bir bonding ajanının, örtücünün altına kullanılmasının, daha uzun süreli tutuculuk ve etkinlik sağladığı gösterilmiştir.

6 5 5. Rezin bazlı yüzey örtücülerin retansiyonunun daha iyi olduğu ve bu nedenle kullanılması gerektiğini rapor eden bir sistematik derleme de bulunmaktadır ancak aynı derlemede, nem kontrolünün sağlanamadığı durumlarda cam iyonomer bazlı fissür örtücülerin geçici olarak kullanılması da önerilmektedir (AAPD, ). 3. REZİN İNFİLTRASYON TEKNİĞİ Rezin infiltrasyon tekniği, öncelikli olarak kavitasyona uğramamış interproksimal çürük lezyonlarının ilerlemesinin durdurulmasında başvurulan yenilikçi bir yaklaşımdır. Rezin infiltrasyon tekniğinin amacı, düşük viskoziteli rezinin, gözenekli mine lezyonlarının gövdesinin içine penetrasyonunu sağlamaktır (Paris, Hopfenmuller, Meyer-Lueckel, 2010). Rezin infiltrasyonuyla ilgili yapılan çok sayıdaki randomize klinik çalışma, endüstriyel desteğe ve çıkar çatışmasına sahiptir. Bu tür bir derlemede, kontrol grubuna karşı infiltrasyon ve örtücüler değerlendirilmiş ve ikisinin arasındaki farklar rapor edilmiştir. Lezyon progresyonu infiltrasyon ve örtücülerde %32 oranındayken, kontrol grubunda %70 oranında bulunmuşur (Martignon, Ekstrand, Gomez, Lara, Cortes, 2012). Rezin infiltrasyon materyallerinin farklı bir şekilde kullanılmalarına örnek olarak beyaz nokta lezyonları göserilebilir. Randomize klinik bir çalışmaya dayanarak rezin infiltrasyonun bu tip beyaz nokta lezyonlarının gelişimini görsel olarak önemli ölçüde azalttığı gözlemlenmektedir (Senestraro, Crowe, Wang, 2013). 3.1 Öneriler 1. Randomize kontrollü çalışmalar, rezin infiltrasyon tekniğinin, kalıcı dişlerdeki küçük, kavitasyon oluşmamış interproksimal çürük lezyonları için bir tedavi seçeneği olduğunu rapor etmektedirler (AAPD, ). 4. AMALGAM Posterior dişlerde 150 yıldan fazla restorasyon materyali olarak kullanılan amalgam, civanın gümüş, bakır, kalay ve bazen de çinko ile reaksiyonu sonucu oluşan alaşımdır. Geleneksel amalgam alaşımında en az %65 gümüş, en çok %29 kalay, en çok %6 bakır ve en çok %2 çinko bulunur. Yüksek bakır içeren amalgamlar ise; %40-60 gümüş, %27-30 kalay ve %13-40 bakır içermektedir (Forrester, Wagner ve Fleming, 1981).

7 6 Endikasyonları Süt ve daimi dişlerin Sınıf 1 kavitelerinde, Süt molarların çok geniş olmayan ara yüz kavitelerinde, Daimi molar ve premolar dişlerin Sınıf 2 kavitelerinde, Süt ve daimi posterior dişlerin Sınıf 5 kavitelerinde kullanılır (Fuks, 2015). Guelmann, Mjor ve Jerrell (2001) in yaptığı bir araştırmaya göre amalgamın süt molar dişlerde Sınıf 1 ve Sınıf 2 kavitelerde kullanımının devam ettiği; ancak son dönemlerde amalgamın yerine kompozit, kompomer, hibrit iyonomer, geliştirilmiş cam iyonomer simanların kullanımının popülaritesinin arttığı belirtilmektedir (Duinen, 2011). Dental amalgamın güvenilirliğiyle ilgili olarak, dental amalgamlardan civa salınımı ve tıbbi şikayetlerle ilgili yılları arasında yayınlanan diş hekimliği literatürlerinde kanıt bulunamamıştır (AAPD, ). Birbirinden bağımsız olarak yapılmış iki randomize kontrollü çalışma civa salınımının etkilerini incelemiştir ve amalgam restorasyonların merkezi ve periferik sinir sistemini ve böbrek fonksiyonlarını etkilemediğini rapor etmiştir (Belliger, Trachtenberg, Barregard, 2006; DeRouen, Martin, Leroux, 2006). Bununla birlikte, 28 Haziran 2009 tarihinde, Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), dental amalgamı, Sınıf II bir cihaza (bazı riskleri olan) yeniden sınıflandıran ve aşağıdaki uyarı etiketlerini içeren belirlenmiş bir rehberle nihai bir kural yayınladı: (1) cıva buharının olası zararları; (2) cıva içeriğinin açığa çıkması; ve (3) cıva duyarlılığı olan kişiler için kontrendikasyonlar. Ayrıca bu nihai kuralda FDA, dental amalgamın, hamile kadınlarda, gelişmekte olan fetüslerde ve altı yaşın altındaki çocuklarda uzun süreli sağlık sonuçlarıyla ilgili sınırlı bilgi olduğunu belirtmektedir (AAPD, ) yılındaki sistematik bir derleme, süt molar dişlerdeki sınıf 2 amalgam restorasyonlarla ilgili olarak, amalgamın sağlam kalmasının maksimum 3,5-7 yıl arası olduğunu belirtmiştir (Kilpatrick, Neumann, 2007). Daimi dişlerdeki sınıf 2 restorasyonlar için bir meta-analiz ve bir kanıta dayalı incelemeye göre amalgam ve kompozitin yıllık başarısızlık oranları %2.3 ile eşittir (Heintze, Rousson, 2012).

8 7 4.1 Öneriler 1. Dental amalgamın süt ve daimi dişlerde Sınıf I ve Sınıf II kavitelerin restorasyonunda etkili olduğunu gösteren güçlü kanıtlar vardır (AAPD, ). 5. KOMPOZİT REZİNLER Mine ve dentin dokusuna adezyon ile bağlanan kompozit rezinlerin, 1962 yılında Dr. Ray Bowen tarafından tanıtıldığı ve günümüze kadar önemli gelişmeler gösterdiği bildirilmektedir (Garcia, Lozano, Vila, Escribano ve Galve, 2006). Çürük lezyonların restorasyonu için yaklaşık yarım yüzyıl önce amalgamın yerine estetik bir restoratif materyal olan kompozit rezinler tanıtılmıştır ve kompozit rezinlerin kullanımı giderek artmaktadır (Opdam, Bronkhorst, Loomans, Huysmans, 2010). Kompozit rezinler, bir rezin matriksinden ve kimyasal olarak birleştirilmiş doldurucu maddelerden oluşur (Heintze ve Rousson, 2012). Dolgu maddesi boyutlarına göre sınıflandırılmaktadır. Doldurucu materyalin boyutu, polisajı, estetiği, polimerizasyon derinliğini, polimerizasyon büzülmesini ve fiziksel özelliklerini etkilemektedir. Hibrit rezinler, dayanıklılığı geliştirebilmek için parçacık boyutu farklılığını kullanarak retansiyonu ve estetiği korumaktadır(burgess, Walker, Davidson, 2002). Küçük partiküllü dolgu materyalleri daha iyi polisajlanabilirlik ve estetik sağlarken, büyük partiküllü olanların dayanıklılığı daha yüksektir. Akışkan rezinler, hibrit rezinlerden hacimsel olarak daha düşük doldurucu yüzdesi göstermektedir (Pallav, De Gee, Davidson, Erickson, Glasspoole, 1989). 5.1 Öneriler 1. Randomize kontrollü çalışmalarda, süt molarların, Sınıf I restorasyonlarında kompozit rezinlerin başarılı olduğunu gösteren güçlü kanıtlar bulunmaktadır. 2. Süt dişlerinde Sınıf II lezyonlar için iki yıl boyunca kompozit rezinlerin başarısını gösteren randomize kontrollü çalışmalar bulunmaktadır. 3. Bir meta-analizden elde edilen veriler, mine ve dentin bağlayıcı ajanların, farklı kompozit tipleri için marjinal renklenmeyi ve saptanabilir kenar boşluklarını azalttığını göstermektedir (AAPD, ).

9 8 6. CAM İYONOMER SİMANLAR Cam iyonomer simanlar, diş hekimliğinde restoratif materyal, kavite taban maddesi ve yapıştırma amaçlı kullanılmak üzere 1970 lerin başında Wilson ve Kent tarafından tanıtılmış (Wilson ve Kent, 1972) ve o günden bu yana mekanik özelliklerini geliştirmek amacıyla çalışmalar devam etmiştir. Bunun sonucu olarak günümüzde klinik uygulamalara girmiş, sahip olduğu özellikler ve kullanım alanları kabul görmüş pek çok cam iyonomer esaslı materyal bulunmaktadır (Al-Angari ve diğerleri, 2014; Benderli, 1994). Cam iyonomer simanlar, floro alüminosilikat cam tozu ve poliakrilik asit arasındaki asit-baz reaksiyonu sonucu oluşan su bazlı materyallerdir. Bu sebeple ASPA (alüminasilikat poliakrilik asit) olarak da tanımlanabilir. 6.1 Cam İyonomer Simanların Tipleri Cam iyonomer simanların hem cam-toz komponentinde hem de polikarboksilik asit likitinde pek çok değişiklik yapılmıştır. Özellikle bu iki bileşen arasındaki asit-baz sertleşme reaksiyonunun modifikasyonu, bileşimleri suda çözünebilen polimerler ve polimerize monomerlerin girmesiyle gerçekleştirilmiştir. Böylece bileşimdeki farklılıkların bir sonucu olarak çeşitli spesifik uygulamalar için uygun materyaller hazırlanmıştır. Dişhekimliğinde kullanım şekillerine göre, Tip I, Tip II ve Tip III olarak 3 grup altında sınıflandırılmaktadır. Bu 3 grup cam iyonomer simanın kimyasal yapıları aynıdır. Tip I Yapıştırma simanı, kron, köprü ve ortodontik braketlerin simantasyonunda kullanılmaktadır. İnce partiküllü ve az miktarda toz içeriği bulunmaktadır. Tip II Restoratif materyal olarak kullanılır. Fazla miktarda toz içeren, yüksek fiziksel özellikli estetik simanlardır. Kabul edilebilir bir translusensiye sahip olduğundan estetiğin önemli olduğu durumlarda kullanılır. Tip III

10 Kaide materyali ve fissür örtücü olarak kullanılır. Az miktarda tozla karıştırılır, akıcıdır ve düşük fiziksel özelliklere sahiptir (Karadağ, 2015; Kaya ve Tirali, 2013) Cam İyonomer Simanların Sınıflandırılması Geleneksel cam iyonomer simanlar Fluorid salınımı yapabilen ve fluorid rezervuarı oluşturan, sertleşme mekanizmasının asitbaz reaksiyonu şeklinde olduğu simanlardır. Dişhekimliğinde en yaygın kullanılan simanları oluşturmaktadır (Mount, 2002). Geleneksel cam iyonomer simanların endikasyonları Düşük stres alan bölgelerde ve çürük potansiyeli yüksek olan hastalarda kullanılır. (Genellikle küçük boyutlu Sınıf 3 ve Sınıf 4 kavitelerde) Erozyon, abrazyon gibi servikal defektlerde estetik kaygı olmayan kavitelerde, Açık ve kapalı sandviç tekniklerinde kaide materyali olarak, Geçici restorasyon olarak, Çürük riski orta veya yüksek olan çocuklarda süt dişlerinde Sınıf 1, Sınıf 3 ve Sınıf 5 kavitelerde, Ortodontik bant ve braket yapıştırılmasında, Sabit yer tutucu simantasyonunda, Kaide materyali olarak, Kök yüzey çürüklerinde, Pit ve fissür örtücü olarak kullanılır (Çehreli ve diğerleri, 2013). Geleneksel cam iyonomer simanların avantajları Biyouyumludur (Costa, Riberio, Giro, Randall ve Hebling, 2011). Mine yüzeyindeki düşük büzülmeye bağlı olarak minumum mikrosızıntı ve monomer içermemesi veya düşük oranda içermesine bağlı olarak düşük sitotoksisite gösterirler (Kaya ve Tirali, 2013). Uzun dönemde fluorid salınımı yaparlar, fluorid çevresindeki mine ve dentin tarafından tutularak dişin asit ataklarına daha az hassas olmasını sağlar (Çehreli S.B., Tirali,

11 10 Yalçınkaya ve Çehreli Z.C., 2013). Aynı zamanda fluorid rezervuarı görevini görürler; topikal fluorid, ağız çalkalama suyu ve diş macunu uygulamasıyla yeniden fluorid salınımı olur (Donly ve Nelson, 1997; Forsten, 1998). Mikrosızıntı sınırlıdır (Al-Angari ve diğerleri, 2014). Mine ve dentine bağlanabilen adeziv özellikleri vardır. Bağlayıcı ajana gerek duymazlar. Işıkla sertleşen kompozit rezinlerde var olan polimerizasyon büzülmesi olmaz (Scholtanus ve Huysmans 2007). Düşük ph da sertleşme reaksiyonu gösterdiğinden antibakteriyel etki gösterirler. Mine ve dentin üzerinde hem demineralizasyonu azaltır hem de remineralizasyonu artırır. Dişe benzer ekspansiyon katsayısına bağlı olarak mine ve dentine termal uyumluluk gösterir. Rezin bazlı materyallerle karşılaştırıldığında neme olan hassasiyetleri daha azdır (Çehreli ve diğerleri, 2013). Geleneksel cam iyonomer simanların dezavantajları Düşük çekme ve kırılma direnci (Al-Angari ve diğerleri, 2015; Cefaly, Valarelli, Seabra, Mondelli ve Navarro, 2001; Gurgan, Kutuk, Ergin, Oztas ve Cakir, 2015), düşük eğilme direnci (Topbasi, Öveçoğlu ve Türkmen, 2003), yüksek aşınma oranı, başlangıç sertleşme reaksiyonu sırasında dehidratasyon ve nem kontaminasyonuna hassasiyet, düşük polisajlanabilirlik gibi zayıf fiziksel ve mekanik özellikler göstermektedir (McCabe, Jones ve Wilson, 1979). Sertleşme reaksiyonu yavaş olduğundan dayanıklılığı olumsuz etkilenir (Brito, Velasco, Bonini, İmparato ve Raggio, 2010). Sertleşme süresi uzundur. Simanın karıştırılması sırasında havanın dahil olması, simanın matriksinde pörozitelere neden olur; bu durum cam iyonomer simanların basınç dayanımını düşürür (Gjorgievska, Nicholson, Iljovska ve Slipper, 2008). Estetik özellikleri zayıftır.

12 11 Geleneksel cam iyonomer simanların, süt dişlerinde daimi restorasyon materyali olarak, orta derecede veya hiç stres almayan bölgelerde kullanımı önerilmektedir (Çehreli ve diğerleri, 2013) Kapsül cam iyonomer simanlar Cam iyonomer simanların mekanik özellikleri simanın, cam ve likit içeriğindeki değişime, toz/likit oranına ve toz/likitinin karıştırılma şekline göre değişebilmektedir. Cam iyonomer simanlar, içeriğindeki partiküllerin boyutlarından ve hazırlanmasında kullanılan karıştırma yöntemine bağlı oluşabilecek pörözitelerden etkilenmektedir (Fleming, Kenny ve Barralet, 2006). Cam iyonomer simanların aşınmaya direncinin, neme hassasiyetinin, zayıf fiziksel özelliklerinin en aza indirilebilmesi için üreticinin önerdiği miktarda toz ve likit birbiriyle karıştırılmalıdır. Elde karıştırılan cam iyonomer simanlarda bu oran yeterince sağlanamayabilir. Bu yüzden en iyi fiziksel özellikleri elde etmek için cam iyonomer simanların makinede karıştırılan kapsül formları geliştirilmiştir (Fleming ve Zala, 2003). Toz likit oranı ayarlı olan kapsül formu, elde karıştırılana göre yüzey sertliği daha fazla ve su emilimi daha azdır. Ayrıca hekime uygulama kolaylığı sağlaması, sürenin kısalması, karışımın daha homojen ve daha yoğun olması açısından da avantajlı olduğu düşünülmektedir (Şener ve Koyutürk, 2006) Çinko eklenmiş cam iyonomer siman Cam iyonomer simanların fiziksel özelliklerini geliştirmek amacıyla yapılan modifikasyonlardan birisi de simanın toz kısmına çinko eklenmesidir. Böylece elde edilen yeni cam iyonomer siman, geleneksel cam iyonomerle aynı çalışma zamanı ve uygulama kolaylığı sağlamasının yanında daha dayanıklı bir yapı halini almıştır. Özellikle kırılma dayanıklılığı ve aşınma direnci açısından üstün özellikler göstermiştir (Al-Angari ve Diğerleri, 2014; Zoergiebel ve Ilie, 2013). Bu durum cam iyonomer simanın Sınıf 1 ve Sınıf 2 kavitelerde dolgu materyali olarak kullanımının daha uzun ömürlü olmasını sağlamaktadır. Bu grupta piyasaya sunulan cam iyonomer siman ChemFil Rock (Dentsply) ın cam partiküllerinde yapılan kimyasal değişimin yanında; materyale yüksek moleküler ağırlıklı yeni bir akrilik asit kopolimer de eklenmiştir (Zoergiebel ve Ilie, 2013) Sermet (seramik-metal) simanlar

13 12 Cam iyonomer simanların dayanıklılığı ve aşınma direncini arttırmak amacı ile siman matriksine gümüş, altın, titanyum ve palladyum gibi metal partiküllerin ilave edilmesiyle elde edilmiştir. Siman tozunun özellikleri hemen hemen geleneksel cam iyonomer simanlar ile aynıdır. Geleneksel cam iyonomer simanlara göre aşınmaları daha az ve mekanik özellikleri daha iyidir. Ancak fluorid salınımı geleneksel cam iyonomer simanlara göre daha zayıftır. Sermet simanlar, süt dişlerinde amalgam restorasyonlara alternatif olarak düşünülmüştür. Ancak, sermet simanların yüzeyinin pürüzlü olması, bazen hava kabarcığı içermesi, amalgama kıyasla düşük abrazyon direnci, düşük kırılma direnci ve Ag-Sn partiküllerinin siman matriksine bağlanmasındaki yetersizlik nedeniyle beklenen başarı sağlanamamıştır. Bu özellikleri nedeniyle Sermet simanların Sınıf 2, 3, 4 kavitelerden çok Sınıf 1 kavitelerde daha başarılı olduğu bildirilmektedir (Debarra ve Hill, 2000) Biyoaktif cam içeren cam iyonomer simanlar Son zamanlarda cam iyonomer simanlara biyoaktif cam (BAC) eklenerek materyalin biyoaktivitesinin ve dişin rejenerasyon kapasitesinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Değişen ağırlıklarda silikon, sodyum, kalsiyum ve fosfor oksit içeren biyoaktif cam, 1969 yılında 45S5 BAC olarak Larry Hench tarafından tanıtıldığı bildirilmiştir (Jones, 2013). Biyocamlar ilk olarak kayıp kemik dokusunun yerine kullanılan biyomateryaller olarak gündeme gelmiştir (Kulan ve Ulukapı, 2011). Rezin modifiye cam iyonomer simanlara eklenen BAC ın sertleşme ve mekanik özellikleri değerlendirilmiş; sonuçta BAC eklenen grupta basınç direncinin bir miktar azaldığı gözlenmiş olsa da; başka bir çalışmada fizyolojik koşullar altında biyolojik olarak aktif oldukları ve in vitro koşullarda dentini mineralize edebildiği belirtilmiştir (Jones, 2013). Cam iyonomer siman ve BAC ın mekanik özelliklerini geliştirmek üzere poliasit de kullanılmıştır. Bu materyalle yapılan çalışmalar sınırlı olsa da dayanıklılığının Fuji II LC siman ile karşılaştırılabilir olduğu belirtilmiştir. Biyoaktif materyaller, rezin modifiye cam iyonomer siman ve geleneksel cam iyonomer simanla karşılaştırıldığında, kök yüzey restorasyonlarında ve açık/kapalı sandviç tekniğinde kullanımı daha etkili bulunmuştur (Jones, 2013). 6.3 Öneriler

14 13 1. Süt dişlerinde sınıf I restorasyonlar için cam iyonomer lehine güçlü kanıtlar bulunmaktadır. 2. Sistematik bir derlemeye göre, Sınıf I restorasyonlar için rezin modifiye cam iyonomer simanların etkili olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır ve uzman görüşleri süt dişlerindeki Sınıf II restorasyonları desteklemektedir. 3. Konvansiyonel veya rezin bazlı cam iyonomer simanların daimi dişlerde uzun süreli restoratif materyal olarak kullanımını destekleyen yeterli kanıt bulunmamaktadır. 4. Bir meta-analize göre, yüksek viskoziteli cam iyonomer simanların kullanıldığı geçici terapötik restorasyon / atravmatik restoratif teknikte (ITR / ART), cam iyonomer simanlar, hem süt hem de daimi dişler için tek yüzeyli geçici restorasyon olarak kullanılabilmektedir. Ayrıca çocuklarda dişlerin kalıcı restorasyonundan önce birden fazla açık çürük lezyonu olduğu durumlarda, çürük kontrolü için ITR kullanılabilirliği rapor edilmiştir (AAPD, ). 7. KOMPOMERLER Kompomerlerin 1994 yılında ilk kez Dentsply firması tarafından piyasaya sürülen Dyract ile tanıtıldığı bildirilmektedir (Demirci ve diğerleri, 2008) yılında piyasaya sürülen Dyract AP ise daha küçük partiküllü doldurucu içeren, daha fazla fluorid iyonu salan ve daha kolay polisajlanabilen 2. jenerasyon kompomerlerdir. Bu kompomerler tüm sınıf kavitelerde, stres alan okluzal yüzeylerde ve hem süt hem daimi dişlenmede kullanılabilir. (Demirci ve diğerleri, 2008; Luo, Lo, Fang, Smales ve Wei, 2002). Kompomerlerin %70 kompozit rezin, %30 cam iyonomer içermelerinden dolayı salınan fluorid iyonu miktarı cam iyonomerlere göre daha azken, kompomerin bağlandığı mineye fluorid salınımı cam iyonomer simanlara benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte, kompomerlerin eğilme direnci cam iyonomer simanlara göre çok fazlayken, kompozit rezinlere göre daha azdır. Kompomerlerin aşınma ve kimyasal bozunması, geleneksel cam iyonomer simanlara göre anlamlı derecede düşüktür ve daha iyi bir marjinal bütünlük sağlar. Yani, kompomerlerin fiziksel ve mekanik özellikleri kompozit rezinler ile cam iyonomer simanlar arasında ve kompozitlere daha yakındır. Kompomerler, kapsül veya

15 14 şırınga şeklinde kendine özgü bağlayıcı ajanlarıyla birlikte kullanılırlar. Bazı üretici firmalar, özel dentin adezivlerini kullanmadan önce asit-etch tekniğini önermektedir (Hickel ve diğerleri, 1998). Uygulamasının kolay olması, ışıkla polimerize olması, fluorid salınımı yapması ve estetik özelliklerinin iyi olması çocuk hastalarda kullanımını ön plana çıkarmaktadır (Dhar ve diğerleri, 2015; Önal ve Pamir, 2005). Poliasit modifiye kompozit rezin (kompomer) endikasyonları Sınıf 5 kaviteler ve servikal erozyon/abrazyon lezyonları, Kök çürüğü lezyonları, Sınıf 3 kaviteler, Süt dişleri, Kırılmış dişlerin geçici tamiri, Diş kronunun yaklaşık yarısının kaldığı olgularda krona destek sağlamak amacı ile core yapımında kullanılabilirler (Hickel, Dasch, Janda, Tyas ve Anusavice, 1998). Süt molar dişlerde Sınıf 2 kavitelerde kullanılan kompomerin sekonder çürük oluşumu ve restorasyonda başarısızlık riskinin iki yıllık takip sürecinde artmadığı izlenmiştir (Duggal, Toumba ve Sharma, 2002; Hickel ve diğerleri, 1998). Aynı zamanda renk uyumluluğu, kenar renklenmesi, anatomik form, marjinal bütünlük ve sekonder çürük açısından kompozit rezinlerle karşılaştırılabilir klinik performansa sahiptirler. Özellikle süt dişlerinde Sınıf 1 ve Sınıf 2 kavitelerde alternatif restoratif materyal olarak önerilmektedir. Pek çok randomize klinik çalışma sonuçlarına göre kompomerlerin cam iyonomer siman ve rezin modifiye cam iyonomer simanlara göre üstün fiziksel özellik gösterdikleri; buna karşın karyostatik özelliklerinin benzer bulunduğu bildirilmiştir (Dhar ve diğerleri, 2015). 7.1 Tavsiyeler 1. Kompomerler, sınıf I ve sınıf II restorastonlarda, süt dişlenmede kullanılan diğer restoratif materyallere alternatif olabilir. 2. Kompomerlerin çocukların daimi dişlerindeki diğer restoratif materyallerle karşılaştırılabilmesi için yeterli veri bulunmamaktadır (AAPD, ).

16 15 8. PASLANMAZ ÇELİK KRONLAR Önceden oluşturulmuş metal kronlar (paslanmaz çelik kronlar olarak da bilinir [PÇK]), bireysel dişlere uyarlanmış ve biyolojik olarak uyumlu bir bağlama ajanı ile simante edilmiş prefabrik metal kron biçimleridir. PÇK lar,diğer restorasyonların başarısız olacağı düşünüldüğünde, süt ve daimi dişlerdeki yaygın çürüklerde, servikal dekalsifikasyon ve/veya gelişimsel defekt varlığında, kırık dişlerin ara restorasyonlarında, yüksek çürük riskli çocuklarda kesin restoratif tedavi için, pulpotomi ve pulpektomiyi takiben, sedasyon veya genel anestezi altında tedavi edilecek hastalarda endikedir (AAPD, 2013). Metal kronlarla intrakoronal restorasyou karşılaştıran randomize klinik çalışma sayısı oldukça azdır. Bir cochrane ve iki sistematik incelemede, metal kronların amalgam restorasyonlara göre daha başarılı ve daha uzun ömürlü olduğu sonucuna varılmıştır (AAPD, ). İki yıllık randomize kontrollü bir çalışmada pulpotomi prosedürüne tabi utulan süt dişlerinde, PÇK ve restorasyonların başarısı karşılaşırılmıştır ve anlamlı olmayan bir fark bulunmuştur. PÇK daki başarı %95 iken, rezin modifiye cam iyonomerin başarısı %92.5 tir (Atieh, 2008). Başka bir prospektif çalışmada, geliştirilmiş kalsiyum hidroksit pulpotomisinde restoratif materyal olarak PÇK ve amalgam kullanılmıştır ve PÇK ile yapılan restorasyonlarda anlamlı olarak daha az restorasyon başarısızlığı bulunmuştur. PÇK ile başarı %79.7 iken amalgam restorasyonların başarısı %60 olarak rapor edilmiştir (Sonmez ve Duruturk, 2010). Yine bir randomize kontrollü çalışmada, kalıcı dişlere yerleştirilen döküm kronlarla PÇK lar karşılaştırıldığında, 24 ay gözlenen vakalarda kalite ve uzun ömürlülük açısından bir fark bulunamamıştır (Zagdwon, Fayle, Pollard, 2003). Olgu raporları ve uzman görüşlerine göre PÇK nın daimi molarlar için kullanımının gerekliliği gösterilmiştir. Yarı kalıcı restorasyon veya kalıcı döküm restorason yapılması kararı için göstergeler şu şekilde sıralanmaktadır; şiddetli çürük varlığı, genetik gelişimsel kusur bulunması, travma hikayesi, dişin gelişimsel aşamada olması veya mali durumlar (Randall, Vrijhoef, Wilson, 2000).

17 Tavsiyeler 1. Süt dişlerinde çürük lezyonların tedavisinde amalgam restorasyonlara kıyasla PÇK nın daha uzun ömürlü olduğunu gösteren retrospektif çalışmalar bulunmaktadır. 2. Vaka raporlarında, şiddetli mine defektlerinin veya aşırı çürük dişlerin tedavisinde yarı daimi restorasyon olarak daimi dişlerde PÇK kullanımını destekleyenbir randomize kontrollü çalışma bulunmaktadır (AAPD, ). 9. ANTERİOR SÜT DİŞLERİNDEKİ ESTETİK RESTORASYONLAR Çocuklarda süt ön dişlerde diş çürüğü prevalansı devam etmesine rağmen, bu dişlerin estetik açıdan düzeltilmesi problem olmaya devam etmektedir. Süt anterior dişlerin estetik olarak restorasyonu özellikle küçük diş boyutları, pulpanın diş yüzeyine yakınlığı, nispeten ince mine yapısı, yapışma için yüzey alanı eksikliği ve çocuk davranışlarıyla ilgili sorunlar nedeniyle zorlayıcı olabilmektedir (Shah, Lee, Wright, 2004). Klinisyenlerin süt anterior dişleri restore etmek için uzun yıllardır kullandıkları klinik teknikleri bilimsel olarak destekleyen yeteri kadar çalışma bulunmamakla birlikte tedavilerin teknikleri uzman görüşleri açısından yeterli görünmektedir. Klinik verilerdeki bu büyük eksiklik, tabii ki de bu tekniklerin kullanımını engellememektedir ancak bu durum bu teknikleri doğrulamak için iyi tasarlanmış prospektif klinik çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Ayrıca olası psikososyal etkilere ilişkin de sınırlı bilgi bulunmaktadır (Waggoner, 2006). Süt dişlerin sınıf III restorasyonlarında tutuculuğu arttırmak için ek bir yüzey alanı eklemek adına genellikle labial ve lingual alanda ek kaviteler hazırlanmaktadır. Rezin esaslı restoratif materyaller anterior kullanım için uygundur. Tükürükten ve kandan yeterince izole edilebilen dişlerde rezin modifiye cam iyonomer simanlar önerilmektedir. Yüksek çürük riski altındaki hastalara, dişin tamamını kaplayan restorasyonların yapılması önerilmektedir (Donly, 2013).

18 17 Süt dişlere yönelik sınıf V restorasyonlar daimi dişlerde bulunanlara benzerdir. Tedavi gören çocukların yaşına ve uyum durumuna bağlı olarak, bazen dişlerin kompozit restorasyonların yerleştirilebilmesi için izole edilmesi imkansızdır. Bu gibi durumlarda cam iyonomer siman veya rezin modifiye cam iyonomer simanlar önerilmektedir (Croll, Bar-Zion, Segura, Donly, 2001). Çürüksüz dişlerin tam koronal restorasyonu, birden fazla çürük varlığında, kesici kenar kaviteye dahilse, geniş servikal dekalsifikasyon varsa, pulpal tedavi endikasyonu varsa, çürükler küçük ancak ağız hijyeni çok kötüyse, çocuğun davranışları nem kontrolünü zorlaştırıyorsa endikedir (Waggoner, 2002). Tam koronal restorasyonlar ve çeşitleri aşağıda belirtilmektedir. 1. Paslanmaz çelik kuronlar 2. Prefabrik rezin veneerli paslanmaz çelik kuronlar -Cheng Crown -Dura Crown -Kinder Krown -Nusmile Crown 3. Polikarbonat kuronlar 4. Strip kuronlar 5. Zirkon kuronlar -Kinder Krown Zr -Nusmile crown Zr -EZ Pedo Zr 6. Pedo jaket kuronlar 9.1 Tavsiyeler 1. Daimi ve süt dişlerinde, sınıf III ve sınıf V kavitelerin restorasyonlarında, rezin bazlı kompozitlerin bir tedavi seçeneği olarak kullanılmasını öneren görüşler bulunmaktadır.

19 18 2. Süt dişlerindeki sınıf III ve sınıf V kavite restorasyonlarında, özellikle restore edilecek dişin izolasyonunun zor olduğu durumlarda, rezin modifiye cam iyonomer simanın bir tedavi seçeneği olarak kullanılmasını öneren görüşler mevcuttur. 3. Süt anterior dişlerin restorasyonlarında, tam koronal kaplama restorasyonları için strip kronlar, preveneer paslanmaz çelik kronlar, önceden şekillendirilmiş paslanmaz çelik kronlar veya labial yüzü açık paslanmaz çelik kronların kulanımını öneren uzman görüşleri bulunmaktadır (AAPD, ). SONUÇLAR Süt dişi restorasyonlarında materyal seçimi oldukça önemli olmakla beraber hangi kavite tipinde hangi restorasyonun kullanılacağı, çocuğun uyum durumu, hastanın ağız hijyen alışkanlıkları, izolasyonun sağlanıp sağlanamayacağı, restorasyonun daha kaç sene hastaya hizmet etmesi gerekeceği gibi maddeler de bu seçim üzerinde çok etkilidirler. Bir diş hekiminin bu maddeleri ve kriterleri oldukça iyi bilmesi restorasyonun başarısı açısından çok önemlidir.

20 19 KAYNAKLAR Al-Angari, S.S., Hara, A.T., Chu, T.M., Platt, J., Eckert, G. and Cook, N.B. (2014). Physicomechanical properties of a zinc-reinforced glass ionomer restorative material. Journal of Oral Science, 56(1), American Academy of Pediatric Dentistry (2013). Guideline on pediatric restorative dentistry. Pediatric Dentistry, 35(special issue), American Academy of Pediatric Dentistry (2014). Guideline on caries risk assessment and management for infants, children, and adolescents. Pediatric Dentistry, 36(special issue): American Academy of Pediatric Dentistry ( ). Guideline of restorative dentistry. Clinical Practice Guidelines, 37,6. Ahovuo-Saloranta, A., Hijri, A., Nordblad, A., Worthington, H., Makela, M (2004). Pit and fissure sealants for preventing dental decay in the permanent teeth of children and adolescents. Cochrane Database Systematic Reviews,(3),CD E. Ahovuo-Saloranta, A., Forss, H., Walsh, T. (2013). Sealants for preventing dental decay in the permanent teeth. Cochrane Database of Systematic Reviews, (3)ISSN: Atieh, M. (2008). Stainless steel crown versus modified open-sandwich restorations for primary molars: A 2-year ran-domized clinical trial. International Journal of Paediatric Dentistry,18,(5), Beauchamp, J., Caufield, P.W., Crall, J.J. (2008). Evidence-based clinical recommendations for the use of pit-and-fissure sealants: A report of the American Dental Association Council on Scientific Affairs. Journal of American Dental Association,139(3), Belliger, D.C., Trachtenberg, F., Barregard, L. (2006). Neuropsychological and renal effects of dental amalgam in children: A randomized clinical trial. Journal of American Medical Association, 295(15), Brito, C.R., Velasco, L.G., Bonini, G.A.V.C., Imparato, J.C.P. and Raggio, D.P. (2010). Glass ionomer cement hardness after different materials for surface protection. Journal of Biomedical Materials Research Part A, 93, 1, Burgess, J.O., Walker, R., Davidson, J.M. (2002). Posterior resin based composite: Review of the literature. Pediatric Dentistry,24(5), Cefaly, D.F., Valarelli, F.P., Seabra, B.G., Mondelli, R.F. and Navarro, M.F. (2001). Effect of time on the diametral tensile strength of resin-modified restorative glass ionomer cements and compomer. Brazilian Dental Journal, 12, 3, Collette, J., Wilson, S., Sullivan, D. (2010). A study of the Isolite system during sealant placement: Efficacy and patient acceptance. Pediatric Dentistry,32(2),

21 20 Costa, C.A., Ribeiro, A.P., Giro, E.M., Randall, R.C. and Hebling, J. (2011). Pulp response after application of two resin modified glass ionomer cements (RMGICs) in deep cavities of prepared human teeth. Dental Materials, 27, Croll, T.P., Bar-Zion, Y., Segura, A., Donly, K.J. (2001). Clinical performance of resinmodified glass ionomer cement restorations in primary teeth. A retrospective evaluation. Journal of American Dental Association,132(8), Çehreli, S.B., Tirali, R.E., Yalcinkaya, Z. ve Çehreli, Z.C. (2013). Microleakage of newly developed glass carbomer cement in primary teeth. European Journal of Dentistry. 7, Dayangaç, B. (2000). Kompozit Rezin Restorasyonlar, Ankara: Güneş Kitabevi, (1-20), Debarra, E., Hill, R.G. (2000). Influence of glass composition on the properties of glass polyalkenoate cements. Part III: influence of flüoride content. Biomaterials, 21, DeRouen, T.A., Martin, M.D., Leroux, B.G. (2006). Neurobehavioral effects of dental amalgam in children: A randomized clinical trial. Journal of American Medical Association,295(15), Dhar, V., Chen, H. (2012). Evaluation of resin based and glass iono-mer based sealants placed with or without tooth preparation-a two year clinical trial. Pediatric Dentistry, 34(1), Dhar, V., Hsu, K.L., Coll, J.A., Ginsberg, E., Ball, B.M., Chhibber, S., Johnson, M., Kim, M., Modaresi, N. and Tinanoff, N. (2015). Evidence-based Update of Pediatric Dental Restorative Procedures: Dental Materials. The Journal of Clinical Pediatric Dentistry, 39(4). Donly, K.J. and Nelson, J.J. (1997). Fluoride release of restorative materials exposed to a fluoridated dentifrice. ASDC Jornal of Dentistry for Children, 64(4), Donly, K.J. (2013). Restorative dentistry for children. Dental clinics of North America, 57(1), Duinen, V. (2011). New approaches for handling glass ionomers in restorative dentistry. Journal of the Israel Dental Association, 28, Feigal, R.J., Musherure, P., Gillespie, B., Levy-Polack, M., Quelhas, I., Hebling, J. (2000). Improved sealant retention with bonding agents: A clinical study of two-bottle and single-bottle systems. Journal of Dental Restorations,79(11), Fleming, G.J. and Zala, D.M. (2003). An assessment of encapsulated versus hand-mixed glass ionomer restoratives. Operative Dentistry, 28, Fleming, G.J.P., Kenny, S.M. and Barralet, J.E. (2006). The optimisation of the initial viscosity of an encapsulated glass-ionomer restorative following different mechanical mixing regimes. Journal of Dentistry, 34,

22 Forrester, D.J., Wagner, M.L. and Fleming, J. (1981). Pediatric Dentistry. Forrester, D.J., Wagner, M.L., Fleming, J. (Editörler). Pediatric dental medicine, Philadelphia : Lea & Febiger. Forsten, L. (1998). Fluoride release and uptake by glass ionomers and related materials and its clinical effect. Biomaterials, 19(6), Fuks, A.B. (2015). The use of amalgam in pediatric dentistry: new insights and reappraising the tradition. Pediatric Dentistry, 37, 2. Gaintantzopoulou, M.D., Gopinath, V.K. and Zinelis, S. (2016). Evaluation of cavity wall adaptation of bulk esthetic materials to restore class II cavities in primary molars. Clinical Oral Investigations. DOI /s García, A.H., Lozano, M.A.M., Vila, J.C., Escribano, A.B. and Galve, P.F. (2006). Composite resins. A review of the materials and clinical indications. Medicina Oral, Patología Oral Y Cirugía Bucal, 11, Gjorgievska, E., Nicholson, J.W., Iljovska, S. and Slipper, I.J. (2008). A preliminary study of the water movement across dentin bonded to glass-ionomer cements. Acta Stomatologia Croatia, 42, Griffin, S.O., Jones, K., Gray, S.K., Malvitz, D.M., Gooch, B.F. (2008). Exploring fourhanded delivery and retention of resin-based sealants. Journal of American Dental Association,139(3), Griffin, S.O., Gray, S.K., Malvitz, D.M., Gooch, B.F. (2009). Caries risk in formerly sealed teeth. Journal of American Dental Association,140(4), Guelmann, M., Mjör, I.A. and Jerrell, G.R. (2001). The teaching of Class I and II restorations in primary molars: a survey of North American dental schools. Pediatric Dentistry, 23, Gurgan, S., Kutuk, Z.B., Ergin, E., Öztas, S.S. ve Cakır, F.Y. (2015). Four-year Randomized Clinical Trial to Evaluate the Clinical Performance of a Glass Ionomer Restorative System. Operative Dentistry, 40-2, Heintze, S.D., Rousson, V. (2012). Clinical effectiveness of direct Class II restorations A meta-analysis. Journal of Adhesive Dentistry,14, Jones, J.R. (2013). Review of bioactive glass: From Hench to hybrids. Acta Biomaterialia, 9, Karadağ, S. (2015). Cam iyonomer simanlar ve endodontide kullanımı. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 22(3), Kaya, T. ve Tirali, R.E. (2013). Cam iyonomer simanlardaki gelişmeler. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 7, Kilpatrick, N.M., Neumann, A. (2007). Durability of amalgam in the restoration of Class II cavities in primary molars: A systematic review of the literature. European archives of paediatric dentistry,8(1),

23 22 Kulan, M. ve Ulukapı, I. (2011). Dişekimliğinde biyoaktif camlar. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 45, 1, Kühnisch, J., Mansmann, U., Heinrich-Weltzien, R., Hickel, R. (2012). Longevity of materials for pit and fissure sealing Results from a meta-analysis. Dental Materials, 28(3), Lenters, M., van Amerongen, W.E., Mandari, G.J. (2006). Iatrogenic damage to the adjacent surface of primary molars in three different ways of cavity preparation. European archives of paediatric dentistry, 1(1),6-10. Llodra, J.C., Bravo, M., Delgado-Rodriguez, M., Baca, P., Galvez, R. (1993). Factors influencing the effectiveness of sealants: A meta-analysis. Community Dentistry and Oral Epidemiology,21(5), Maher, M.M., Elkashlan, H.I., El-Housseiny, A.A. (2013). Effectiveness of a self-etching adhesive on sealant retention in primary teeth. Pediatric Dentistry,35(4), Martignon, S., Ekstrand, K.R., Gomez, J., Lara, J.S., Cortes, A. (2012). Infiltrating/sealing proximal caries lesions: A 3-year ran-domized clinical trial. Journal of Dental Research,91(3), McCabe, J.F., Jones, P.A. and Wilson, H.J. (1979). Some properties of a glass ionomer cement. British Dental Journal, 146, Mickenautsch, S., Yengopal, V. (2011). Caries-preventive effect of glass ionomer and resin-based fissure sealants on perma-nent teeth: An update of systematic review evidence. BMC Research Notes,4,22. ISSN: Muller-Bolla, M., Lupi-Pégurier, L., Tardieu, C., Velly, A.M., Antomarchi, C. (2006). Retention of resin-based pit and fissure sealants: A systematic review. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 34(5), Mount, G.J. (2002). An atlas of glass-ionomer cements. A clinician s guide. Third edition, Martin Dunitz. Opdam, N.J.M., Bronkhorst, E.M.B., Loomans, B.A.C., Huysmans, M. (2010). 12-year survival of composite vs. amalgam restorations. Journal of Dental Research,89(10), Pallav, P., De Gee, A.J., Davidson, C.L., Erickson, R.L., Glasspoole, E.A. (1989). The influence of admixing microfiller to small-particle composite resins on wear, tensile strength, hardness and surface roughness. Journal of Dental Research,68(3), Paris, S., Hopfenmuller, W., Meyer-Lueckel, H. (2010). Resin infiltration of caries lesions: An efficacy randomized trial. Journal of Dental Research,89(8), Randall, R.C., Vrijhoef, M.M., Wilson, N.H. (2000). Efficacy of pre-formed metal crowns vs. amalgam restorations in primary molars: A systematic review. Journal of American Dentistry Association,131(3), Selwitz, R.H., Ismail, A.I. and Pitts, N.B. (2007). Dental caries. Lancet, 369,

24 Senestraro, S.V., Crowe, J.J., Wang, M. (2013). Minimally invasive resin infiltration of arrested white-spot lesions. Journal of American Dental Association, 144(9), Shah, P.V., Lee, J.Y., Wright, J.T. (2004). Clinical success and parental satisfaction with anterior preveneered primary stainless steel crowns. Pediatric Dentistry, 26(5), Simonsen, R.J. (1991). Retention and effectiveness of dental sealants after 15 years. Journal of American Dental Association,122(10), Singh, T.R.M., Suresh, P., Sandhyarani, J. and Sravanthi, J. (2011). Glass ionomer cements (GIC) in dentistry: a review. International Journal of Plant, Animal and Environmental Sciences, 1(1). Scholtanus, J.D. and Huysmans, M.C.D.N.J.M. (2007). Clinical failure of class-ii restorations of a highly viscous glass-ionomer material over a 6-year period: A retrospective study. Journal of Dentistry, 35, Sonmez, D., Duruturk, L. (2010). Success rate of calcium hydroxide pulpotomy in primary molars restored with amalgam and stainless steel crowns. Brazilian Dental Journal, 208(9),E18. Şener, Y. ve Koyutürk, A.E. (2006). Üç farklı cam iyonomer simanın yüzey sertliklerinin karşılaştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 9(2). Topbasi, B., Öveçoglu, M.L. ve Türkmen, C. (2003). Flexural strength and fracture surface characterization of glass-ionomer cements stored in water. Journal of Oral Health Dental Management, 2, Tote, Jv., Godhane, A., Das, G., Soni, S., Jaiswal, K., Vidhale, G. (2015). Posterior Esthetic Crowns in Pediatric Dentistry. International Journal of Dental Medical Research,1(6), Waggoner, W.F. (2002). Restoring primary anterior teeth. Pediatric Dentistry, 24(5), Waggoner, W.F. (2006). Anterior crowns for primary anterior teeth: An evidence based assessment of the literature. European Archives of Paediatric Dentistry,7(2), Weintraub, J.A. (2001). Pit and fissure sealants in high-caries-risk individuals. Journal of Dental Education,65(10), Wilson, A.D. and Kent, B.E. (1972). A new translucent for dentistry. The glass ionomer cement. British Dental Journal, 132(4), Zagdwon, A.M., Fayle, S.A., Pollard, M.A. (2003). A prospective clinical trial comparing preformed metal crowns and cast restorations for defective first permanent molars. European Journal of Paediatric Dentistry,4(3),

25 24 Zoergiebel, J. and Ilie, N. (2013). Evaluation of a conventional glass ionomer cement with new zinc formulation: effect of coating, aging and storage agents. Clinical Oral Investigations, 17,