TAKDİR KOMiSYONLARINIH KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ

Transkript

1

2 İSTANBUL Rehberlik Yayınları Dizisi: 3 TİCARET ODASI TAKDİR KOMiSYONLARINIH KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ İstanbul 1979

3 i'iqtndekiler Sayfa atsîs.^.^^ 3 1. KURULUŞ 5 A. Üye Sayısı ve-bileşimi 5 a. tdare Temsilcileri 5 to. Mükellef Temsilcileri 5 B. Üyelerin Nitelikleri 6 C. Üye Yemini 7 D. Üyelerin Görev Süresi 7 E. Üyelerin Ücretleri 7 IL KOMİSYONLARIN GÖREVLERİ 8 A. Yetkili Makamların İstemleri île Yapılan Görevler 8 a. Vergi Matrahı Takdiri 8 b. Servet Takdiri 9 c. Emsal Bedel Takdiri 9 B. Belli Dönemlerde Yapılan Görevler 9 m. YETKİLER 11 IV. TOPLANTI VE KARAR ALMA USULÜ 12 V. KARARLARDA GÖZÖNÜNDE TUTULACAK HUSUSLAR 13 A. Kuruluş Yönünden 13 B. Görevler Yönünden : 14 VL KOMİSYON KARARLARININ ŞEKLİ 16 Dizgi, baskı, cilt, Ağaoğiu Yayınevi Tesisleri Tel:

4 GİRİş Çağdaş vergilemede, en gelişmiş vergi tarh yöntenıi beyan usulüdür. Vergi borcunun hesaplanması işlemini ifade eden vergi tarhı, beyan yönteminde, mükellefin,vergi ma trahlannı ve ına traha ilişkin belgeleri, bilgileri idareye bildirmeleri ile yapılır. Türk vergi sisteminde de bir kaç vergi dl ında, vergi tarh yöntemi olarak beyan usulü kabul edilmiştir. Verginin yukarıda belirtilen beyan usulüne göre belirlenmesi mümkün olmazsa, idarenin takdirinin, mukelleün beyanı yerini alması zorunlu olur. Bir başka deyimle, vergi idaresi, mükellefin vergi borcunu doğrudan kendisi hesaplar. Türk vergi sisteminde, beyana dayalı vergilerde, verginin hesaplanması bakımından mükellefin beyanı esastır. Ancak beyanın yapılmaması, ya da çeşitli nedenlerle doğru ve sağlıklı kabul edilmemesi halinde, vergi matrahı ve vergi borcu idarece tesbit edilir. Takdir komisyonları, vergi idaresinin yapacağı ına t rah ve matraha ilişkin unsurların takdirini yapmakla görev lendirilmiş komisyonlardır. Komisyon, mükelleflerin vergi matrahıarını, beyan yapmamaları ya da beyanlannın kabul edilebilir nitelikte olmaması nedeniyle, idare adına belirler ve vergi borcunu hesaplar. Ancak, diğer vergi sistemlerinde olduğu gibi, Türk Vergi Sisteminde de, komisyonların yapacakları takdirlerde objektif davranılmasını sağlar.aak ve nıükellef hukukunu korumak için, ~ komisyonlarda vergi idaresi ve mükellef temsilcileri birlikte yer alması ilkesi kabul edilmiştir. Takdir Komisyonlarının bu karma nitelikli oluşum biçimi, idare ile özel kesimin işbirliğinin somut ve gü~ 3

5 zel bir örneğini teşkil etmektedir. Oysa; Hükümetçe hazırlanan son vergi tadil tasarısında, takdir komisyonlarının sadece idari elemanlardan oluşturulması öngörülmüş bulunmaktadır. Bu itibarla, gerek kamu kesimi ile özel kesimin işbirliğinin yararlarının ortaya konması ve gerekse bu konudaki olumsuz mevzuat değişikliklerine mahal verilmemesi açısından, takdir komisyonlarında görevli üyelerimizin, konuya ilişkin çalışmalarda gösterdikleri titizlik ve tarafsızlığı devam ettirecekleri şüphesizdir. Takdir Komisyonlarında Odamız temsilcisi olarak görev yapan üyelerimizle, bu komisyonların çalışmalarının daha etkin hale getirilmesi, üyelerimizin çalışmalarda karşılaştıkları güçlüklerin saptanması ve çözümlenn1esi gibi çeşitli konuları tartışmak üzere, zaman zaman sözkonusu görevli üyelerimizle ortak toplantılar yapılması yoluna gidilmektedir tarihinde yapılan bu tür bir toplantıda, takdir komisyonlarının işleyişi ve çalışma prensipleri konusunda bir el kitabı hazırlanması öngörülmüştür. Bu kitapçıkta, takdir komisyonlarının işleyiş ve çalışmalarını açıklarken sırasıyla, kuruluş, görev ve yetkileri, toplantı usulü ve kararlarının nitelik ve sonuçlarına değinilmiştir. 4

6 i - KURULUŞ: Takdir Komisyonlarının kuruluşu, üyelerinin nitelikleri, seçim şekli bu bölümde incelenmiştir. Usulüne göre kurulmayan komisyonları.n kararlarının geçerli olmadığını bu arada belirtmekte yarar bulunmaktadır. A - Üye Sayısı ve Bileşimi: Takdir Komisyonları beş (5) kişiden olm~ur. Başkanı, bölgenin en büyük ınal memurudur (defterdar, mal müdürü). İdare temsilcisi sayılan ikinci üye, ilgili vergi dairesinin yetkili memurudur. Geriye kalan üç üye, seçilmiş üyeler olup, Ticaret Odaları veya diğer mesleki teşekküller tarafından seçilir. Görüldüğü gibi, mesleki teşekkül temsilcileri, komisyonda çoğunluktadır. a - İdare Temsilcileri: En büyük mal memuru olan komisyon başkanı, bir başka memuru kendi yerine tevkil edebilir. İkinci idare temsilcisi olan ilgili vergi dairesinin yetkili memuru, vergi dairesinin müdürü, müdür muavini ya da memuru olabilir. İllerde ya da ilçelerde genellikle birden fazla vergi dairesi olması nedeniyle, komisyona her vergi dairesi ayrı, ayrı memur göndermez. Bölge defterdarlığı ya da mal nıüdürlüğünce komisyona seçilen bir memur üye sürekli olarak söz konusu görevi yapar. Komisyon başkanının izinli ya da özürlü olması halinde, kendi yerine, belirttiğimiz ilgili vergi dairesi yetkili memurunu bırakır. Bunun sonucu, vergi dairesinden diğer bir yetkili ınemur daha komisyona katılır. b - l\1;iikellef temsilcileri: Bu temsilciler, seçilmiş üyeler olarak adlandırılır. Bu üyeler, tüccar için (birinci ve ikinci sınıf tacirler) ticaret odalarınca, diğer sanat ve 5

7 meslek erbabı için, bu kişilerin bağlı bulunduklan mesleki teşekkülce seçilir. Komisyona, oda ya da ilgili mesleki teşekkül tarafından seçilen üyelerin oda ya da teşekkül mensubu olması zorunlu değildir. de seçilebilir. Meslek kurumları, takdir komisyonu başkanının yazılı talebi üzerine en geç üç ay içinde üç asil ve üç yedek üye seçnıeye mecburdurlar. Bu zorunluluk zamanında yerine getirilmezse, üyeler bölgenin en büyük mülkiye amirince (vali, kaymakam) seçilir. Meslek kurumları tarafından seçilmesi gereken üyeleri, o yerde, meslek kurumu yoksa belediye seçer. Komisyana katılacak üyeler, esas itibariyle mükellefin nıeslek konusuna ilişkin kurumcaseçilir (Tacirler için ticaret odaları, doktorlar için tabip odaları, avukatlar için barolar). Mesleki teşekkülü bulunmayan iş erbabı için takdir komisyonuna, ticaret odası üyeleri katılır. Görüldüğü gibi, mükellefin mutlaka bir kuruma mensup olması şart değildir. B - Üyelerin Nitelikleri: Takdir Komisyonlarına seçilecek üyelerde aşağıdaki nitelikler aranır. ı. İyi ahlak sahibi olmak, 2. Kamu hizmetlerinden yasaklanınaınış olmak (mahkeme kararı ile, beş yıldan fazla ağır hapis sonucu, müebbeden, üç yıldan beş yıla kadar ağır hapis sonucu ise mahkumiyet süresi kadar, kamu hizmetlerinden yasaklanılır), medeni hakları kullanma yetkisinden mahrum olmamak (küçüklük kısıthhk ve mümeyyiz 01- nıamak gibi). 3. Ağır hapis ya da, hırsızlık, dolandıncılık, hileli iflas, emniyeti suistimal gibi şeref ve haysiyeti ortadan kaldıran suçlar dolayısiyle mahkum olmamış olmak. 4. Vergi kaçakçılığı dolayısiyle cezalandırılınamış olmak (kaçakçılık cezası Temyiz Komisyonu kararı ile kesinleşir. ) (otuz) yaşını bitirmiş olmak. 6 Dışarıdan üye

8 C. Üye Yemini: Takdir komisyonu üyeleri (seçimle gelmiş olanlar, memur olanlar hariç) aşağıdaki şekilde yemin ederler: «Komisyonda çalı acağım süre zarfında tam manasiyle vicdan ve kanaatim icaplarına bağlı kalacağım, hiçbir sebep ve tesir altında adaletten ve doğruluktan ayrılmayacctğıma, gerek Devlet gerek mükellef haklarını bir tutacağıma, takdir ve tahminlerde herhangi bir tarafa temayül suretiyle görevimi kötüye kullanmayacağıma namusum üzerine yemin ederim.}) Bu yemin il ve ilçelerde idare heyeti, köylerde ihtiyar heyeti karşısında yapılır. D. Üyelerin Görev Süresİ: Takdir komisyonlarına seçilen üyelerin görev süresi üç (3) yıldır. Süresi dolanların yeniden seçilmesi caizdir. Üyeleri seçen daire, meclis ve mesleki kurumların seçimlerinin yenilenmesi, takdir komisyonlarına seçilmiş üyelerin görev süresini kısaltmaz. E. Üyelerin Ücretled: Takdir komisyonu başkan ve üyelerine, komisyondaki görevleri için bölge defterdarlığının önerisi üzerine, Maliye Bakanlığınca belirlenecek nıiktarda ücret verilir. Seçim ile gelmeyen üyelerin (idare memurları) ücretleri, meslek kurumları tarafından, seçimle gelen üyelerin ücretlerini aşamaz ve aylık tutar olarak da TL. aşması olanaklı değildir. Takdir komisyonlarının kuruluş ve üyelerine ilişkin bu açıklamalardan sonra aşağıda komisyonların görevlerine ilişkin bilgiler sunulmaktadır.

9 II - KOMİSYONLARIN GÖREVLERİ: Takdir Komisyonları iki grup görev yapar. Bunlardan birincisi, yetkili makamların istemeleri üzerine yapılan görevler, ikincisi, belli dönemlerde yapılan görevlerdir. Şöyle ki: A. Yetkili Makamlann İstemeleri İle Yapılan Görevler: Bu başlıkta yer alan yetkili makam, defterdarlık, mal müdürlüğü, gelir müdürlüğü ve vergi dairesi müdürlüğü anlamına gelir. Belirtilen bu yetkili makamlar, takdir komisyonundan vergi matrahı ve servet takdiri yapılması isteyebilir. Dolayısiyle komisyonun temel görevi vergi matrahı ve servet takdiri yapmaktır. Ayrıca, ilgililerin başvurusu üzerine, emsal bedel takdiri yapmak da komisyonun birinci grup görevleri içine girer. a. Vergi Matrahı Takdiri: Vergi matrahı takdiri, takdir komisyonunun temel görevidir. Bu görev, vergi matrahının tamamen ya da kısmen maddi deliilere dayanarak saptanmasına imkan olmayan hallerde ortaya çıkar, bu durumda yukarıda belirttiğimiz yetkili makam, komisyondan matrah ya da matrah kısmının belirlenmesini isteyebilir. Komisyonun bu kararına göre yapılacak tarihiyata re 'sen vergi tarhı adı verilir. Komisı yonca, vergi matrahı takdiri için istek yapılmasının temel nedeni, vergi beyannamelerinin verilmemiş olması, beyanname verilse dahi matraha ilişkin bilgilerin vergi dairesine bildirilmemesi, beyana esas olan defterlerin tutulmaması, tasdik ettirilmemiş olması, ibraz edilememesi ya da sağlıksız olması gibi sebeplerdir. Ne var ki, takdir komisyonunun görevi belirtilen re 'sen takdire sevk sebeplerini araştırmak değildir. Bir başka deyimle, komisyon, olayda takdir nedeni bulunup bulunmadı-- 8

10 ğını, mükellefiyetin yasaya uygun şekilde tesis edilip edilmediğini araştırmaz. b. Servet Takdili: Veraset vergisi konusu, miras yolu ile intikal eden, mal, hak ve alacaklardır. Veraset ve intikal vergisinde, mükellef olan mirasçıların vergi konusunu oluşturan mal, hak ve alacaklar konusundaki beyanları ilk tarhiyata esas olur. Asıl tarhiyat, takdir komisyonlarının miras yolu ile intikal eden mal varlığı (servet) 'nın değeri belirlemesi sonucu yapılır. Servet takdirlerinde komisyona yalnız Ticaret Odasından seçilen üyeler katılırlar. c. Emsal Bedel Takdiri: Emsal bedel, gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tesbit edilemeyen bir malın değerleme gününde satılması halinde emsaline göre taşıdığı değerdir. Ücretle yapılan imalatta, ücretin gerçek miktarının bilinmemesi ya da belirlenememesi halinde emsal bedel tesbitine ilişkin kurallara göre emsal ücret tesbit edilir. Emsal bedel ya da ücret üç yöntemle bulunabilir. Ortalama fiyat, maliyet bedeli ve takdir esası adını taşıyan bu üç yönteme sırasiyle uyulması zorunludur. Dolayısiyle, takdir komisyonlarınca, emsal bedel ya da ücret saptanınası için ortalama fiat ve n1aliyet esasına göre emsalin belir lenememesi gereklidir. Takdir Komisyonları, emsal bedelini belirleyeceği malın maliyet bedelini ve pazar değerini araştırır. Mükellef ve mükellefin çalışma konusundaki işletmelerde inceleme yapar. Gerektiğinde, Ticaret Odaları ve S'anayi Odaları gibi mesleki kurumlardan bilgi toplar. Kullanılmış mallarda, yıpranma, moda geçme ve değer azaltıcı unsurları göz önüne alır. Bu takdire karşı mükellefin ve idarenin itiraz hakları vardır. Şimdi ilk olarak grup görevlerini açıklıyoruz: B. Beııi Döneınlerde Yapılan Görevler: Takdir kon1isyonları belli zaman ve dönemlerde, vergi yasalarında yazılı fiyat, ücret ve diğer matrah ve değerleri tak- 9

11 dir ederler. Vergi yasalarında yazılı fiat, ücret vs. takdirierin başlıcaları, götürü ücret ve kazançların takdiridir. Her ilçe merkezindeki, Takdir Komisyonları, götürü ücretler t götürü ticaret ve serbest meslek kazançlarını yıllık olarak saptarlar. İlçe takdir komisyonları tarafından takdir yapılırken, ilçe sınırları içindeki Belediyelerden Ticaret ve Sanayi Odasından, özel yasalara göre kurulmuş meslek kurumlarından, varsa İş ve İŞçi Bulma Kurumu şubelerinden ve komisyon gerek gördüğü hallerde diğer daire, kurum ve teşekküllerden görüş alındıktan sonra aşağıdaki şekilde tesbit edilir. a. Götürü ücretler, götürü ticaret ve serbest meslek kazançları, iş ve hizmet türü ve grupları itibariyle her iş ve hizmet türü ve grubu üzerinden beş derece üzerinden belirlenir. b. Takdir Komisyonunun bu kararları, uygulanacağı ilk mali yıldan en az iki ay önce takdirin ilgili bulunduğu il veya ilçe merkezindeki Belediyelere, Ticaret ve Sanayi Odalarına ve varsa takdir olunan götürü matrahların iş ve hizmet türü yönünden ilgili meslek kurumuna ve ilin en büyük mal memuruna imza karşılığında verilir. c. Ayni İl ve Belediyesi sınırları içinde mevcut ilçeler için (bu ilçelerin Belediye sınırları dışında kalan kısımları dahil) bu takdirler, il takdir komisyonunca ve bu ilçelerin tümünü kapsayacak şekilde yapılır. Takdir komisyonunun yukarıda belirtilen götürü matrahıara ilişkin kararına karşı, kararın gönderildiği daire, kurum ve teşekküller, bu kararı inceleyerek aykırı gördükleri takdirde, 15 gün içinde o yerde itiraz işlerine bakan vergi itiraz komisyonuna itirazda bulunabilirler. İtiraz komisyonu kararı aleyhine Temyiz Komisyonuna başvurulanıaz. Ancak gene 15 gün içinde Danıştaya gidilebilir. 10

12 III - YETKİLER: Takdir Komisyonu, yukarıda belirtilen görevlerini yerine getirirken inceleme yetkisine haizdirler. İnceleme yetkisi, vergi denetim elemanlarının yapmış olduğu vergi incelemesi yapma yetkisidir. Bunun sonucu takdir komisyonu matrah ve servet takdirleri yaparken, defter, hesap ve kayıtlara dayanılarak araştırma yapabilir. İncelerne yetkisi, kamu idare ve n1üesseseleri, mükellefler ve mükellefle iş yapan diğer gerçek ve tüzel kişilerden inceleme konusu 'ne ilgili her tür i ü bilgiyi alma hakkını verir. Hesapuzmanları, bölgenin en büyük mal memuru ve diğer denetim elemanları için tanınan inceleme yetkisi, aynen takdir komisyonları için de tanınmıştır. Bunun dışında, bütün ınülki amirier, Emniyet yetkilileri, Belediye Başkanları, Köy Muhtarları ve Kamu Kuruluşları, Takdir Komisyanlarına ellerinden gelen bütün olanaklarla kolaylık göstermeye ve yardımda bulunmaya zorunludurlar. Servet takdiri ile görevli komisyonlar bilirkişiye. başvurabili:ler. Özellikle veraset ve intikal vergisi konusuna giren çeşitli eveşyası, sanat eserleri ve mücevherlerin değerlernesi yapıldığı sırada özel uzlanıını olan ve bilgi sahibi bulunan bilirkişilerden yararlanılabilir. Ne var ki, sın,ai ve edebi mülkiyet haklarını, imtiyazları, madenieri, mücevherleri, eski eserleri ve sanat eserleri değerlenirkn, bilirkişiye başvurulması zorunludur. II

13 IV TOPLANTı VE KARAR ALMA USULÜ: ~ Takdir koınisyonları, tam mürettepleri ile (bir başka deyimle başkanı ile birlikte beş kişi olarak) toplanırlar. Komisyonun bütün üyeleri toplanmadan görev yapmaları olanaklı değildir.. Kararlar mevcudun mutlak çoğunluğu ile alınabilir. Oyları n eşit olması halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu almış sa ~IT. Komisyon toplantılarına herhangi bir nedenle olsun devam edemeyeceği anlaşılan üyenin yerine yedek üye davet edilir. Seçilmiş üyelerden, mücbir bir sebebe dayanmaksızın arka arkaya üç toplantıya gelmeyenler istifa etmiş sayılarak yerlerine yedek üye, asil üye olarak getirilir. Mesela bir üyenin toplantıya gelememesi mücbir sebep (ağır kaza, hastalık ve tutukluluk nedenleriyle ya da yangın, deprem, su basması gibi afetler ya da zorunlu ortadan Kaybolmalar (gaybubet) nedeniyle vaki olmuşsa, o takdirde üye istifa etnıiş sayılmaz. / 12

14 v - KARARLARDA GÖZÖNÜNDE TUTULACAK HUSUSı"AR: Takdir komisyonlarının kararlarında gözönünde tutacağı konuları bir kaç grupta toplayabiliriz. A. Kuruluş Yönünden: Daha önce de belirtildiği gibi, usulüne uygun kurulmayan komisyon kararlarına göre belirlenen nıatrah üzerinden alınan vergiler geçerli değildir. Üstelik, komisyonun yasal şekilde oluşmamış olması, kamu düzeni ile ilgili bulunduğundan, yargı organları (itiraz temyiz kon1isyonları) bu durumu herhangi bir başvuruya gerek kalmaksızın re'sen dikkate almak zorundadır. Örnek olarak, tüccarlar dışında kalan sanat ve meslek erbabı için, bunların mensup oldukları mesleki teşekküllerden üye alınmaması, a vuka tlar için barolardan, mühendisler için Mühendis Odasından ve Ticaret Odasından gelen üyelerle karar verilmesi, kararın muallel olmasını sonuçlandırır. Aynı şekilde, komisyonda yer alması gereken vergi dairesi yetkili memurunun bulunmaması, kararların geçersiz olması için bir nedendir. Asli üyeler dururken yedek üyelerden oluşan takdir komisyonu kararının bir hüküm i~ade etmesi de mümkün değildir. Asli üyelerin komisyona katılmamaları onların üyeliklerinin düşmesini gerektiren nedenler olmadıkça ve mazeretli olup olmadıkları anlaşılmadıkça, yerlerine yedek üye çağrılması olanaklı değildir. Mesleki teşekkülü bulunmayan iş erbabı için, takdir komisyonuna ticaret odası üyelerinin katılacağından evvelce söz etmiştik. Ancak, burada dikkat edilmesi gereken husus, konu olan mükellefin tacir olup olmadığıdır. Sanat ve meslek erbabı olmayan ve ticaretle uğ- 13

15 raşan kişiler İçin ticaret odası üyelerinin komisyonlam katılmalan uygundur. B. Görevleı' Yönünden: Takdir Komisyonlannın başlıca görevlerinin matrah ve servet takdiri olduğunu belirtmiştik. Komisyonun alacağı kararlarda görevleri yönünden şu konulan gözönünde bulundurması zorunludur. 1. Komisyon Karannın Dayanıklı ve Gerekçeli OLması Gerekir: Takdir kararlarında, takdirin dayanaklarının ve takdir hakkındaki açıklamaların bulunması yasal bir zorunluluktur. Takdir karanndaki gerekçe ve açıklanıa, matrahı n saptanması ve belirlenmesi için yeterli kanıt niteliğinde değilse ve inandırıcı bulunuyorsa, bu takdirde mükellefin defterleri isbat aracı olma niteliğini kaybeder ve takdir karannın aksini ispat etmek mükellefe düşer. Buna karşılık takdir komisyonu kararı gerekçe li değilse veya kararda yapılan açıklamalar, matrahın oluşmasını belirleyici ve inandırıcı nitelikte değilse, bu takdirde komisyon kararı isbat aracı olma niteliğini kaybeder. Yalnızca mücbir sebeple ya da izinle komisyona devam edemeyen asil üyeye yedek üye veka.let eder. 2. Kararda Komisyon Mutlak Serbestiye Sahip Değildir: Takdir komisyonları re'sen takdir yolu ile matrah tayininde mutlak bir özgürlüğe sahip değillerdir. Yukanda beurtildiği gibi gerekçeli yazdıklan kararlarında, a. Belirsiz ve genel ifadelerle (örneğin, gelirin haricen yapılan tetkikat sonucu takdir olunduğu şekilde) takdir yapamazlar. b. Mükellefin leyh ve aleyhindeki takdir unsurlarını gözönünde bulundurmak ve bu konuları açıkça belli etmek zorundadırlar. c. İnceleme elemanlannın düzenlediği raporlarda önerilen matrahtan fazla matrah takdir etn1eleri olanaklı değildir. d. Mükellefin evvelce beyan ettiği bir matraha ait 14

16 olan takdir i lerinde, takdir olunan matrah mükellefin beyanından dü ük olamaz. Ancak bu hüküm, veraset ve intikal vergisinin konusu olan servet takdiri i lerinde geçerli değildir. Servet takdirlerinde komisyon, mükellefin beyanına bağlı değildir. Zira veraset vergisinin matrahı takdir edilen servet değeridir. e. Komisyon üyeleri, kendilerine, kan ve sıhri hısımlarına, kanuni temsilci ve vekili oldukları kimselerin takdir i lerine katılamazlar. 15

17 VI - KOMİSYON KARARLARıNıN ŞEKLİ: Takdir Komisyonu kararlarında, şekil bakımından aşağıdaki unsurların bulunması zorunludur: ı. Kararın sıra numarası, 2. Kararın tarihi, 3. Mükellefin soyadı ve adı, 4. Mükellefin açık adresi, 5. Takdirin ilgili bulunduğu vergi, 6. Takdirin ilgili olduğu vergilendirme dönemi, 7. Takdir edilen matrah, 8. Takdirin müstenidatı ve takdir hakkında izahat. Takdir Komisyonunca karar verilmiş olmasına dayanılarak, mükellefin defterlerinin sağlıksız olduğu ileri sürülemez. Takdir komisyonu matrah takdiri yaparken, mükellefin ticari uğraşısı ve iş nevi, o iş nevindeki objektif kar yüzdesi, geçmiş yıl kazançları, iş hacmi, gider bildirimi, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerde vergilendirme dönemi başındaki sermaye miktarı, benzer kuruluş ve işletmelerin beyan ettikleri matrahıar, çalıştırılan hizmetli ve işçi sayısı, olayın karşı incelemeye elverişli olup olmaması gibi işin özelliğine göre, matrahın doğum ve tesbitine uygun her türlü bilgilerin mükelleflerden vergi dairesinden ve diğer mercilerden sağlanarak, re'sen ya da bilirkişi incelemesi yapmak suretiyle mükellefin varsa defterlerinin sağlıklı olup olmadığının araştırılması zorunludur. Bu araştırma yapıldıktan sonra defter ve belgelerin sağlıklı olduğu kanısına varıldığı takdirde defter ve belgelerdeki bilgilere göre, aksi takdirde elde edilen bilgi ve karinelere göre matrahın tesbit edilmesi gerekir. 16