MANTIK. kpss. Sözel - Sayısal SORU. Önce biz sorduk. Güncellenmiş Yeni Baskı. Genel Yetenek Genel Kültür. 120 Soruda 83

Transkript

1 Önce biz sorduk kpss Soruda 83 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür Sözel - Sayısal MANTIK Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

2 Kenan OSMANOĞLU - Kerem KÖKER SÖZEL - SAYISAL MANTIK ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 11. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Vedat Hancı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 84 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Adaylar; 15 senedir ALES (eski ismiyle LES) ve DGS de düzenli olarak sorulan, 2013 KPSS den başlayarak KPSS müfredatına alınan Sözel-Sayısal Mantık konusu, özellikle süre açısından, öğrencileri tedirgin etmektedir. Herhangi bir hazırlık olmadan, konuya yönelik temel şemayı kavramadan bu soruları çözmeye çalışanlar için olağan bir sorun olsa da, konuya hazırlanmış öğrenciler için aslında hiç de endişelenecek bir konu olmayan Sözel-Sayısal Mantık konusuna ilişkin ön yargılar bu kitap sayesinde ortadan kalkacaktır. Özellikle çözüm aşamalarının detaylandırıldığı kitap, sınıftaki anlatım dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bu çözümlerin dikkatle ve sabırla okunmasıyla Sözel-Sayısal Mantık konusu sizin için eğlenceli bir hâle de gelecektir. Başarı dileklerimizle Pegem Akademi Yayıncılık

4

5 İÇİNDEKİLER SÖZEL MANTIK... 1 Sözel Mantık... 3 Yöntemler... 4 Simgeler Kullanma... 4 Tablo Oluşturma... 4 Soru İçerikleri... 6 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri... 6 Sıralama Kurguları... 6 Eşleştirme Kurguları Çıkarım Kurguları Şifreleme Kurguları Yer - Yön - Konum Bildiren Sorular Tablo Yorumlama Kurguları Karma Kurgular Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çıkmış Sorular v

6 İÇİNDEKİLER SAYISAL MANTIK Sayısal Mantık Problemleri Sayı Örüntüleri Sayı Dizileri Tablo ve Şekil Soruları Akıl Yürütme ve Mantık Soruları Görsel Yetenek Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çözümlü Test Çözümler Çıkmış Sorular vi

7 SÖZEL MANTIK YÖNTEMLER SİMGELER KULLANMA Yıllara Göre Çıkmış Soru Analizleri TABLO OLUŞTURMA SORU İÇERİKLERİ SÖZEL MANTIK SORU TİPLERİ VE ÖRNEK ÇÖZÜMLERİ SIRALAMA KURGULARI EŞLEŞTİRME KURGULARI ÇIKARIM KURGULARI ŞİFRELEME KURGULARI YER-YÖN-KONUM BİLDİREN SORULAR TABLO YORUMLAMA KURGULARI KARMA KURGULAR Hayat gizemlerin çözülmesidir. Daha ötelere yolculuk ettikçe daha fazla gerçeği idrak ederiz. Kapımızın önündeki şeyleri anlamaya çalışmak, daha ötelerde yatanları anlamak için en iyi hazırlıktır. İSKENDERİYELİ HYPATIA

8

9 Sözel - Sayısal Mantık SÖZEL MANTIK Dolayısıyla soruların (hatta aynı soruların) tekrar tekrar çözülmesi, öğrencilere de aynı pratikliği kazandıracaktır. Başlarken... BU KİTAPTAKİ ÇÖZÜMLER, SINIFTA ANLATILDIĞI GİBİ ADIM ADIM GÖSTERİLMİŞTİR. Sözel Mantık sorularının neredeyse tamamı tablolar yardımıyla çözülebilmektedir. Tablo kullanılmadan çözülebilen soru sayısı çok azdır. Bu kitap, çözüm tablolarının adım adım nasıl yapıldığı konusunda size yardımcı olacaktır. Sözel Mantık konusuna ilişkin önemli uyarılar: ÖSYM nin ifadesiyle Sözel Mantık ÖSYM, sözel mantık soru kapsamını şöyle tanımlamıştır: ALES ve DGS de önemli bir yeri olan ve yıllardır sorulara dâhil olan Sözel Mantık ünitesi, 2013 yılından itibaren KPSS kapsamında da ağırlığını hissettirecek şekilde yerini almıştır. Sözel Mantık, Türkçe ya da matematik müfredatı içinde yer alan bir konu değildir, ayrıca soruların çözümü için Türkçe dil bilgisi, (lise derslerinde gördüğümüz) klasik mantık ya da matematik bilgisi kesinlikle gerekmemektedir. Sözel Mantık ifadesi aslında uydurulmuş bir ifadedir, yani literatürde böyle bir başlık yoktur. ÖSYM de bu sorulara Sözel Akıl Yürütme ve Mantıksal Çıkarım şeklinde yer verilmektedir. Bu sorulara Sözel Mantık denmesinin nedeni soruların okuduğunu anlama ve yorumlamaya dayalı olmasıdır. Çünkü soruların başında verilen metin ve öncüller doğrudan sorunun çözümünde belirleyici olmaktadır. Süre baskısı olmadığında aslında zor olmayan, hatta biraz ilgilenildiğinde keyifli de bir konu olan Sözel Mantık konusunun en büyük dezavantajı, (özellikle sınav esnasında) ciddi süre kaybettirmesidir. Bu yüzden bu soruların, hangi soru aralığında karşılaşılırsa karşılaşılsın, diğer sorulardan sonra çözülmesi, diğer bir deyişle sınavda en sona bırakılması önerilmektedir. Süre kaybını en aza indirmek için de bol bol soru çözmek, soru tiplerini ve kategorilerini tanımak gerekmektedir. Dikkat edildiğinde soruların büyük bir kısmının benzer kurguda hazırlandığı görülecektir. Sözel Mantık konusunda ön yargılı olmamak, soru pratiği kazanmak gerekmektedir. Sözel Mantık konusunu size anlatan, bu soruları hazırlayanların sizlerden tek farkı, bu soruları tekrar tekrar çözüyor olmaları ve bir soruyu gördüklerinde daha önceki soru tipleriyle daha çabuk ilişkilendirebiliyor olmalarıdır. Bu tür sorularda kişiler, yerler, cisimler, durumlar ya da olaylar ile ilgili olarak verilen hayalî ilişkileri çözümleme, anlama, bunlardan mantıksal sonuçlar çıkarabilme yeteneğinin yoklanması amaçlanmaktadır. Bu soruların doğru cevaplanabilmesi için lisedeki felsefe grubu derslerinde görülen formel (klasik) mantık bilgisi gerekmemektedir. YÖNTEMLER Sözel mantık sorularının her soru için uygulanabilen bir konu anlatımı, genel geçerli bir çözüm yöntemi yoktur. Sadece benzer soru tipleri vardır. Benzer bu soru tiplerinin kategorilendirilmesi ve benzer sorularda benzer tabloların yapılabilmesi sözel mantık konusunun temelini oluşturur. Sözel mantık sorularındaki ilişkiler sadece o soruya özgüdür. Yani bir sorunun çözümünde kullanılan tablo, şekil, sıralama, şifreleme vs. yöntemler o soruya aittir. Fakat sorularda, ögeler arasında daha önce çözülmüş sorulardaki ilişkilere benzer ilişkiler görüldüğünde benzer mantık ve yöntemler kullanılarak soru çözümünde kolaylık sağlanabilir. Ayrıca, öğrencinin kendi geliştirebileceği çözüm şekilleri de elbette çözüm konusunda yardımcı olacaktır. Nasıl ki bir problem farklı yollarla, formüllerle çözülebiliyorsa ya da öğrenci bazı soru tiplerinde kendine göre bir çözüm yolu tercih etmişse bu sorular da farklı yollarla çözülebilir. Önemli olan kişinin en rahat çözüm yapabildiği yöntemleri bulmasıdır. Soru çözümlerinde kullanılan bazı klasik yöntemler şu şekildedir: 3

10 Sözel - Sayısal Mantık Simgeler Kullanma Sözel mantık soruları bol öncül içerdiği ve bu öncüller arasında ilişkiler kurmak gerektiği için soruları çözerken bu öncüllerin ve kurguların hepsi aynı anda hatırlanamayabilir. Bu yüzden bazı semboller kullanılarak hatırlatıcı notlar alınabilir. Çünkü süre kaybını en aza indirmek gerekmektedir. Bu sorular için standart semboller yoktur. Birçok kişi kendine göre semboller oluşturabilir. ÖRNEK Öncüllerde Burak adlı öğrenci servisten bir kız öğrenci ve Cemil adlı öğrenci arasında inmiştir. gibi bir ifade geçiyorsa bu ifadeyi okuyup geçmek yerine sayfanın bir köşesine, kız öğrenci / Cemil - Burak - Cemil / kız öğrenci ÖRNEK Murat ve Neşe iş yerinde aynı anda çalışmamaktadır. gibi bir öncül için, Murat Neşe Ahmet ceket giymişse Burak da giymiştir. öncülü için, Murat Neşe Ahmet ceket giymişse Burak da ceket giymiş, Burak ceket giymişse Ahmet de giymiştir. öncülü için, Murat Neşe Balık yiyenler Pelin ya da Okan dır. öncülü için, şekillerinde not alınabilir. Pelin v Okan Pelin / Okan Pelin ya da Okan şeklinde not alınması, verileri tabloya yerleştirme aşamasında işi hızlandırabilir. Dikkat edilirse öncülde Burak ın bir kız öğrenci ile Cemil arasında servisten indiği belirtilse de Cemil in mi yoksa kız öğrencinin mi önce indiği söylenmemiştir. Bu yüzden not alınırken her iki olasılık da dikkate alınmıştır. Klasik mantık konusunda kullanılan bazı standart işaretleri de soru çözümünde tercih edenler vardır: Bu işaretlerden bazıları şunlardır. PÜR DİKKAT Soru çözümünde bu simgelerin kullanılması şart değildir. Öğrenci, öncüllerde belirtilen ifadeleri kendine hatırlatacak, kendi geliştirdiği işaret ve simgeleri de kullanarak aynı pratikliği kazanabilir. Önemli olan, metinleri soruların daha rahat cevaplanmasına imkân veren bir görselliğe dönüştürerek zaman kazanabilmektir. değil ~ ve ^ veya ( ya da) v ise ancak ve ancak benzer (eşit) = farklı (eşit değil) PÜR DİKKAT Sözel Mantık sorularında, soruya ilişkin bilgilerin sayfanın bir köşesine, tablonun yanına vs. not alınması tüm verilerin aynı anda görülmesi ve süre açısından önem taşımaktadır. Tablo Oluşturma Tablolar, önermelerin görsel olarak ifade edilmesini sağlayan resimlerdir. Sözel mantık sorularının büyük bir kısmı için önerilen çözüm yöntemi, tablolar ya da şekiller oluşturmaktır. 4

11 Sözel - Sayısal Mantık Bu tablolar oluşturulduğunda değişkenler arasındaki ilişkiler de çok daha açık ve bir bütün hâlinde görülebilecek, dolayısıyla birbirine bağlı ve peş peşe gelen sorular çok daha rahat çözülebilecektir. Ayrıca, farklı sorularda tablo sabit bırakılarak tablo içindeki veriler değiştirilebilmektedir. Sözel mantık sorularında sıkça kullanılan öncüllerin tabloya nasıl yerleştirildiğini gösteren aşağıdaki örneği inceleyiniz: ÖRNEK Bir hastanede hafta içi nöbet tutan Burcu, Neşe, Burak ve Sevim adlı doktorların nöbetleriyle ilgili olarak şunlar bilinmektedir. Çarşamba günü Burak veya Sevim nöbet tutmaktadır. Pazartesi nöbet tutanlar Burcu ve Neşe dir. Bu bilgileri öğrenci kendi istediği şekilde, sembol kullanmadan da gösterebilir. Örneğin, Bu soruda da bazı verilerin kesin olarak bilindiği, bazı verilerin olasılık ifade ettiği görülmektedir. A B C D E (taksi) otobüs (dolmuş / otomobil) (taksi) otobüs Taksiyle gelen Ali mi Duygu mu belli olmadığı için her ikisinin bulunduğu sütuna da taksi yazılmıştır fakat hangisinin taksiye bindiği bilinmediği için bu öncül tabloda (taksi) şeklinde paranteze alınmıştır. Yine Ceyda için dolmuş veya otomobil anlamında (dolmuş/otomobil) şeklinde gösterilmiştir. Tabloya bakıldığında bu ifadenin parantez içine alınması kesin olmayan bir bilgi olduğunu göstermektedir. Çünkü soruların neredeyse tamamında, soru kökünde...kesin olarak doğrudur? ya da...kesin olarak yanlıştır? şeklinde ifadeler görülmektedir. Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Burcu ve Neşe Burak veya Sevim ya da PÜR DİKKAT Eğer taksi ifadesinin kesin olmadığı herhangi bir şekilde tabloda gösterilmezse soruyu çözerken yanlışlıkla taksinin kesin olarak hem Ali de hem de Duygu da olduğu yargısına ulaşılabilir. Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Burcu Neşe Burak / Sevim Sonuç olarak her ne şekilde sembolize edilirse edilsin, tabloda verilerin kesin / kesin değil anlamında bir şekilde ayrımı öğrenci tarafından gösterilmelidir. gibi. ÖRNEK Ali, Burak, Ceyda, Duygu ve Erkan aynı iş yerinde çalışan kişilerdir. Bu kişilerin işe giderken kullandıkları araçlarla ilgili şunlar bilinmektedir: Taksi, halk otobüsü, belediye otobüsü, dolmuş ve otomobil türündeki araçlardan her biri bir defa kullanılmaktadır. Ceyda, dolmuş ya da otomobil ile işe gitmektedir. Burak ve Erkan otobüslerle işe gitmektedir. Taksiyle Ali ya da Duygu işe gitmektedir. NOT Kesin olmayan verileri tabloda parantez içinde göstermek sık kullanılan bir yöntemdir. 5

12 Sözel - Sayısal Mantık Soru içerikleri SÖZEL MANTIK SORU TİPLERİ VE ÖRNEK ÇÖZÜMLERİ Sözel mantık sorularının büyük çoğunluğunda gündelik yaşamla ilgili kavramlar kullanılmaktadır. Örneğin, Özneler: Burcu, Ayşe, öğrenci, müzisyen, doktor, yolcu vs. Nesneler: otomobil, kitap, yazı, küpe, toplar, müzik aletleri, yiyecek, içecek vs. Mekânlar: şehirler, raflar, reyonlar, sıralar, numaralı park yerleri, K - L - M noktaları vs. Zaman: saatler, haftanın günleri, aylar, önceliksonralık ilişkisi vs. Yön: doğu-batı, kuzey-güney, güzergâhları, aşağı-yukarı vs. PÜR DİKKAT SÖZEL MANTIK, daha önce KPSS de çıkmadığı, sadece ALES ve DGS de düzenli olarak sorulduğu için referans soru tipleri ALES ve DGS den alınmaktadır. Tüm soru tipleri bu sınav soruları dikkate alınarak ele alınacaktır. Kaldı ki yıllarında KPSS de çıkan mantık soruları da ALES ve DGS de çıkmış soruların benzeridir. araçların PÜR DİKKAT Sorularda bu kavramlar arasındaki değişik ilişkiler, öncüller aracılığıyla öğrenciye sunulmakta ve öğrenciden de bu ilişkileri mantıksal bir şekilde yorumlaması beklenmektedir. Sözel mantık sorularında yapılacak ilk şey nasıl bir soruyla karşılaşıldığının anlaşılmasıdır. Çünkü çözüm yolu buna göre belirlenir. ÖRNEK Sıralama Kurguları Burcu, otomobiliyle K noktasından L noktasına git- Mavi kitap, en üstteki rafta iki kitabın arasında dur- Ali piyano, Neşe ise keman çalmaktadır. A seçeneğini iki, D seçeneğini üç kişi işaretlemiştir. K ve N ürünlerinin diğer reklamları yan yana olan Soruda verilen ögeleri zamansal, mekânsal, boyutsal ya da dereceler gibi değişkenlere göre sıralamayı gerektiren sorulardır. mektedir. Sıralama bildiren öncüllerden o sorunun sıralama kurgusu olduğu rahatça anlaşılır ve buna göre bir çözüm tercih edilir. maktadır. ÖRNEK panolara yapıştırılmıştır. Ceren, Duygu dan önceki durakta inmiştir. Ayşe, salı ve perşembe günleri aynı eteği giymiştir. İstanbul uçağı, İzmir uçağından sonra kalkacaktır. Ayça ile Elif aynı sınıfa kaydolmuştur. Berna, Elif ten bir sonraki yıl mezun olmuştur. Cenk yalnız gülle atma dalında yarışmıştır. Murat, mülakata pazartesi günü girmiştir. Her tür çiçeği seven üçer kişi bulunmaktadır. Ayşe ve eşi dans yarışmasında ikinci olmuştur. A otobüsü, B otobüsünden hemen sonra hareket etmektedir. vs. vs. Sorulardaki bu değişkenlerin, basit ve açık bir tabloya, doğru bir şekilde yerleştirilmesi, soruların büyük oranda çözülmüş olması demektir. PÜR DİKKAT NOT Soru metninde ya da öncüllerde verilen önce, sonra, birinci, beşinci, haftanın günleri, yıllar, saatler, daha küçük, daha büyük vs. ifadelerden sorunun bir sıralama kurgusu taşıdığı hemen anlaşılır ve sıralama sorularında kullanılan tablolar tercih edilir. Nadiren de olsa bazı sorularda öğrenciye hazır tablo verilir. Bu durumda yeni bir tablo yapmaya uğraşmadan verilen tablo üzerinde çalışmak zaman kaybını önleyebilir. 6