GENEL BİYOLOJİ II. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ BİNASI ZEMİN KAT ODA:111

Transkript

1 GENEL BİYOLOJİ II YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ BİNASI ZEMİN KAT ODA:111

2 PROGRAM 1. HAYVANLARIN SINIFLANDIRILMASI 2. HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ 3. HAYVANSAL DOKULAR VE İŞLEVLERİ 4. ÜREME VE DÖLLENME 5. BÜYÜME VE GELİŞME 6. HAREKET SİSTEMLERİ 7. SİNDİRİM SİSTEMLERİ 9. SOLUNUM SİSTEMLERİ 10. DOLAŞIM SİSTEMLERİ 11. BOŞALTIM SİSTEMLERİ 12. SİNİR SİSTEMLERİ 13. ENDOKRİN SİSTEM VE HOMEOSTAZ 14. CANLI SİSTEMLERDE ENERJİ AKIŞI 15. FİNAL 8. VİZE

3 HAYVANLARIN SINIFLANDIRILMASI

4

5 CANLILARIN SINIFLANDIRMASI ORTAK ATA EUKARYA ARKEA BAKTERIA DOMAİNLER HAYVANLAR FUNGUSLAR BİTKİLER PROTİSTALAR ARKELER EUBAKTERLER ALEMLER

6 Yaşam Ağacı

7 HAYVANLAR VE DİĞER ALEMLER ARASINDAKİ FARKLAR

8 HAYVANLAR ALEMİ Süngerler??? Bitki mi hayvan mı??? 1. Çok hücreli: tek hücreli zigottan erişkin hayvana karmaşık gelişim 2. Heterotrof: inorganik maddelerden organik besin sentezi yapamazlar (birkaç madde dışında) Bitkiler ototroftur Funguslar da heterotroftur??? 3. İç sindirim: Besinleri çevreden alır, vücut içerisinde sindirirler Funguslar vücut dışında sindirirler 4. Hücre duvarı yoktur Bitki ve mantarlarda vardır 5. Hareket: Yaşam döngüsünün en azından bir bölümünde hareketlidirler Sinir doku ve kas doku hayvanlara özgüdür

9 HAYVANLAR ALEMİ Bazı hayvanlar hareket etmezler: Süngerler Bazı bitki ve funguslar hareket eder Bazı hayvanların iç sindirimi yoktur Bazı çok hücreli canlılar hayvan alemine girmez????? Tüm hayvanların bu sınıfa girdiğinin en önemli kanıtı gen dizilerinin filogenetik analizidir. Filogenetik: Bir canlılar grubunun evrimsel tarihi Bu genetik dizilemeler sonucunda yeni ortak özellikler ortaya çıkmıştır: Hücreler arası bağlantılar Hücre dışı matriks proteinleri :kollajen

10 HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI ŞUBE SINIF Hayvanlar alemi Omurgasızlar İlkel kordalılar Amfiyoksus Tulumlular Süngerler (Porifera) Süngerler Sölenterler (Cnidaria) Deniz anası Hidra Mercan Solucanlar Yassı Yuvarlak Halkalı solucanlar Yumuşakçalar (Mollusca) Ahtapot Midye Salyangoz Mürekkep balığı Eklem bacaklılar (Arthropoda) Böcekler Çok ayaklılar Araknidler Kabuklular Derisi dikenliler (Echinodermata) Deniz yıldızı Deniz kestanesi Deniz hıyarı Omurgalılar Balıklar Amfibiler (Amphibia) Sürüngenler (Reptilia) Kuşlar (Aves) Memeliler (Mammalia)

11 HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR Embryonik gelişim Doku oluşumu: Diploblastik Triploblastik Protostom Deuterostom Vücut simetrisi: Asimetri Radyal Bilateral Vücut boşluğu Asölomat Psödosölomat Sölomat Dikkate alınır Organ sistemlerinin oluşumu Omurga varlığı Dikkate alınır

12 HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR Embryonik gelişim Doku oluşumu: Diploblastik: embryoda ektoderm (dış) ve endoderm (iç) olmak üzere 2 hücre tabakası bulunur. Triploblastik: embryoda ektoderm, endoderm ve mezoderm (orta) olarak 3 tabaka bulunur. Protostom: (ilkin ağızlılar) önce ağız sonra anüs Deuterostom: (ikincil ağızlılar) önce anüs sonra ağız Embryoda hücrelerin içeri çökmesiyle blastopor oluşur ve buradan ağız veya anüs oluşur Blastopor

13 HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR Vücut simetrisi: Asimetri Radyal Bilateral Bilateral simetri beyin oluşumunu beraberinde getirir Bu da beyin ve duyu organlarının bu bölgede toplanması ile sonuçlanır. Evrimsel açıdan tercih sebebidir çünkü hayvan hareket ederken, yeni bir çevreye önce baş tarafı girer ve tehlike veya değişikliklere karşı uyarıları alır.

14 HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR Vücut boşluğu: sıvı dolu bir vücut boşluğunun varlığı. Asölomat: sindirim boşluğu ve vücut dış duvarı arasında boşluk yoktur Hücre ile doludur (mezenkim) Ör: yassı solucanlar Asölomat Sindirim kanalı (endoderm) Kas tabakası (mesoderm) Psödosölomat: iç organlar sıvı dolu bir boşlukta asılı dururlar. Psödosel denir Dışarıdan kas tabaka (mesoderm) ile sarılıdır İçeride saran herhangi bir tabaka yoktur Ör: yuvarlak solucan Sindirim kanalı (endoderm) Psödosel boşluk Kas (mesoderm) İç organlar ektoderm Psödosölomat Mezenkim

15 HAYVANLAR NASIL SINIFLANDIRILIR Sölomat: sölom denilen sıvı dolu boşluk mezoderm içerisinde gelişir. Periton denilen kas dokusu hem sölom hem de iç organları sarar Sölom hem dışardan hem de içerden mezoderm ile çevrilidir. Ör: toprak solucanı Sölomat hayvanlar psödosölomatlara göre vücut sıvılarının hareketini daha iyi sağlarlar Sindirim kanalı (endoderm) İç organlar Periton (mezoderm) Sölom Kas (mezoderm) Ektoderm Sölomat

16

17 HAYVANLARIN SINIFLANDIRMASI ŞUBE SINIF Hayvanlar alemi Omurgasızlar İlkel kordalılar Amfiyoksus Tulumlular Süngerler (Porifera) Süngerler Sölenterler (Cnidaria) Deniz anası Hidra Mercan Solucanlar Yassı Yuvarlak Halkalı solucanlar Yumuşakçalar (Mollusca) Ahtapot Midye Salyangoz Mürekkep balığı Eklem bacaklılar (Arthropoda) Böcekler Çok ayaklılar Araknidler Kabuklular Derisi dikenliler (Echinodermata) Deniz yıldızı Deniz kestanesi Deniz hıyarı Omurgalılar Balıklar Amfibiler (Amphibia) Sürüngenler (Reptilia) Kuşlar (Aves) Memeliler (Mammalia)

18 SÜNGERLER Çok hücreli, özelleşmiş hücreleri var, doku ve organ farklılaşması yok, asimetri, tamamlanmamış sindirim sistemi, çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar vücutlarında por adı verilen delikler vardır sinir ve kas dokusu yoktur. Ör: Banyo süngeri, Neptün kadehi

19 Radyal simetri, SÖLENTERLER doku farklılaşması, basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir, Ağsı sinir yapıları, Mercan Çoğu denizlerde, az bir kısmı da tatlı sularda yaşar Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (dış deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere iki doku tabakasından farklılaşır. (Diploblast) Hidra Deniz anası

20 YASSI SOLUCANLAR Bilateral simetri, tam sindirim sistemi tek açıklık, deri solunumu, vücutları ince, uzun ve bölmeli, genellikle parazitler. Planarya Embriyonun gelişim döneminde organlar ektoderm (diş deri), mezoderm (orta deri) ve endoderm (iç deri) olmak üzere üç doku tabakasından farklılaşır. (Triploblast) Tenya Karaciğer kelebeği

21 YUVARLAK SOLUCANLAR Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip, deri solunumu, vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz, Ascaris parazit olarak yaşar, gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom) Trişin Kancalı kurt

22 YUMUŞAKÇALAR Tam vücut boşluğu (Sölom) ve organ sistemleri, karada yaşayanlar deri, suda yaşayanlar solungaç solunumu, bazılarında beyin oluşumu, açık dolaşım sistemi çoğunda kabuk bulunur çoğunluğu denizde yaşar

23 HALKALI SOLUCANLAR Bölmeli vücut, iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri vardır, deri veya solungaç solunumu, kapalı dolaşım, Toprak solucanı özelleşmiş boşaltım sistemi, merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin Tatlı sularda, denizlerde ve karada serbest olarak yaşarlar, parazit olanları da vardır. Sülük

24 EKLEM BACAKLILAR Hayvanlar aleminin en fazla türe sahip grubudur Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut, 1. BÖCEKLER (insecta) trake veya solungaç solunumu, kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar, beyin gelişmiştir, gelişmiş kas sistemi 4 alt grupta incelenir: 3. ÖRÜMCEKLER (arachnida) 2. ÇOK AYAKLILAR (myriapoda) 4. KABUKLULAR (crustacea)

25 DERİSİ DİKENLİLER İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır, tüm vücudu saran su-damar sistemi, tamamı suda yaşar bazılarının kendini yenileme (rejenerasyon) yeteneği fazladır. Deniz hıyarı

26 OMURGASIZLAR ŞUBESİ Sınıf Özellikler Örnek Süngerler Sölenterler Yassı solucanlar Yuvarlak solucanlar Yumuşakçalar Halkalı solucanlar Eklem bacaklılar Derisi dikenliler Çok hücreli, özelleşmiş hücreler, doku ve organ farklılaşması yok, asimetri, tamamlanmamış sindirim sistemi, yumurta oluşumu ve tomurcuklanma ile çoğalırlar Radyal simetri, doku farklılaşması, basit sindirim kanalı tek açıklığa sahiptir, ağsı sinir yapıları, yumurta üretimi ve tomurcuklanma ile çoğalırlar Bilateral simetri, tam sindirim sistemi tek açıklık, deri solunumu, vücutları ince, uzun ve bölmeli, yumurtlama ile çoğalırlar, genellikle parazitler. Tam sindirim sistemi iki açıklığa sahip, deri solunumu, vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesiz, yumurtlama ile çoğalır, parazit olarak yaşar, gelişmemiş vücut boşluğu (psödosölom) Tam vücut boşluğu ve organ sistemleri, karada yaşayanlar deri, suda yaşayanlar solungaç solunumu, eşeyli üreme, bazılarında beyin oluşumu, açık dolaşım sistemi Bölmeli vücut, iki açıklıklı sindirim kanalının özel bölmeleri vardır, deri veya solungaç solunumu, kapalı dolaşım, özelleşmiş boşaltım sistemi, merkezi sinir sistemi ve ilkel beyin Baş, göğüs ve karın olarak üç bölmeli vücut, trake veya solungaç solunumu, kitin kaplı dış iskelet, eklemli uzuvlar, beyin gelişmiştir, gelişmiş kas sistemi İç iskelet yapısı dış dikenlere bağlanır, tüm vücudu saran su-damar sistemi, eşeyli üreme Banyo süngeri, Neptün kadehi Mercan, deniz anası, hidra Planarya, tenya, karaciğer kelebeği Askaris, kancalı kurt, trişin Ahtapot, midye, sümüklü böcek, mürekkep balığı Toprak solucanı, sülük Böcekler, örümcekler, çokayaklılar, kabuklular Deniz kestanesi, deniz hıyarı

27 OMURGALILAR (KORDALILAR) yaşamın belirli bir evresinde, genellikle de embriyonik gelişim sürecinde dört ortak özellik içerirler. 1) notokord: sindirim borusu ile sinir kordonu arasında uzunlamasına yer alan ve iskelet görevi yapan esnek bir çubuktur. (sırt ipliği) 2) sırt bölümünde içi boş sinir kordonu: notokordun üzerinde bulunur. Embriyodaki bu yapıdan gelişmiş kordalılarda (omurgalılar) beyin ve omurilik oluşur. 3) solungaç yarıkları: ağzın gerisinde bulunur. Gaz alışverişi ve beslenmede rol oynar. 4) vücudun arka bölümünde kuyruk: kaslı yapıdadır. Suda yaşayan türlerin çoğunda itici kuvvete yardımcı olur.

28 İLKEL KORDALILAR İlkel kordalılar denizlerde yaşar. Tulumlular: erginlerinde sinir kordonu, notokord ve kuyruğa rastlanmaz. Kafatassızlar: en önemli örneği olan amfiyoksüs; birkaç cm boyunca, balığa benzeyen şeffaf vücutlu bir hayvandır. Bu canlılar kordalı karakterlerinin hepsini ergin evrede de taşırlar.

29 OMURGALILAR EVRİMİ

30 OMURGALILAR GENEL ÖZELLİKLERİ Embriyonik gelişim sırasında kısa bir sure görülen notokordun yerini omurlardan oluşmuş bir omurga almıştır. Kemik veya kıkırdaktan oluşan bir iç iskelet Embriyonik gelişimlerinin ilk evrelerinde solungaç yarığı görülür. Akciğer veya solungaç solunumu yaparlar. Bazılarının erginlerinde kuyruk kısmı körelerek kaybolmuştur. Dolaşım sistemi kapalıdır. Alyuvarlarındaki hemoglobinden dolayı kanları kırmızı renktedir. Boşaltım bir çift böbrekle yapılır. Kafatası içinde korunan gelişmiş bir beyinleri vardır.

31 BALIKLAR solungaç solunumu yaparlar 3 grup: 1. çenesiz balıklar; erginlerinde notokord bulunur. çeneleri ve dişleri yoktur. vücutlarında pullar bulunmaz. bazı türler parazittir. Ör: petromizon ve myxini 2. kıkırdaklı balıklar; kıkırdaktan yapılmış iç iskelet petromizon yüzme kesesi yoktur, bu nedenle batmamak için sürekli hareket ederler iç döllenme; yumurtlama veya doğurma Ör: köpek balığı, vatoz ve tırpana 3. kemikli balıklar; kemikten oluşan iç iskelet derileri pullarla kaplı yüzme keseleri bulunur kalpleri iki odacıktan oluşur. kalpte daima kirli kan bulunur. soğukkanlı çoğu türde dış döllenme görülür, bazı türlerde ise iç döllenme ve doğum gerçekleşir. Ör: levrek, ringa, ton balığı, lüfer, alabalık ve akciğerli balıklar myxini

32 DENİZDEN KARAYA GEÇİŞ Yüzgeçli balıklar ile dört ayaklılar arasındaki geçiş türü Güney yarıkürede yaşayan akciğer balığı dört ayaklıların en yakın akrabası olarak kabul edilir

33 AMFİBİLER (İKİ YAŞAMLILAR) Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını karada geçirirler. Gelişmelerinde genel olarak başkalaşım görülür; larva döneminde solungaç, ergin evrede akciğer ve deri solunumu yaparlar. Mukus salgısından dolayı derileri kaygandır. Kurbağalarda kalp üç odacıktan oluşur. Vücuda karışık kan gönderilir. Soğukkanlı hayvanlardır. Kış uykusuna yatarlar. Genellikle dış döllenme görülür ve gelişme suda tamamlanır. Ör: kuyruksuz kurbağalar, kuyruklu iki yaşamlılar (semenderler) ve bacaksız iki yaşamlılar verilebilir.

34

35 SÜRÜNGENLER Akciğer solunumu Deri üzerinde keratin yapılı pullar Üç odacıklı kalp Karıncık yarım bir perde ile ikiye ayrılmıştır (timsahlarda kalp dört odacıklıdır). Soğukkanlı canlılardır. Kış uykusuna yatarlar. İç döllenme görülür ve gelişme ana canlının vücudu dışında gerçekleşir. Ancak bazı türleri doğurur. Ör: yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar.

36 KUŞLAR (AVES) Vücutlarının neredeyse tamamı keratinden oluşan tüylerle kaplıdır Ön uzuvları kanat haline dönüşmüştür Akciğer solunumu yaparlar Akciğerlere bağlı hava keseleri vücut ağırlıklarını azaltır ve uçmayı kolaylaştırır. İskeletleri uçmaya uygun özellikler taşır: Kemiklerin çoğunun içi boştur. Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz. Sıcakkanlı hayvanlar Çenelerinde diş bulunmaz: Keratin yapıdaki gaga, beslenme tipine göre farklı şekillerde olabilir. İç döllenme görülür; gelişme vücudun dışında olur. Ör: devekuşu, penguen, flamingo, ördek, turna, guguk kuşu, güvercin, papağan, kuzgun, ağaçkakan, atmaca, baykuş, kırlangıç, ispinoz, serçe

37 MEMELİLER Omurgalıların en evrimleşmiş grubudur. Vücut genellikle kıllarla örtülmüştür. Akciğer solunumu görülür; alveol adı verilen kesecikler bulunur. Kastan yapılmış bir diyaframa sahiptirler. Olgun alyuvarlar solunum yüzeyinin artırılabilmesi için çekirdeklerini kaybetmişlerdir. Kalpleri dört odacıktan oluşur. Temiz ve kirli kan birbirine karışmaz. Ter bezleri bulunur Dişileri süt bezlerine sahiptirler. Beslenme durumuna göre dişler farklı yapıdadırlar ve kesici dişler, kopek dişleri, azı dişleri gibi isimler alırlar. İç döllenme görülür.

38 Üç grup: 1. Gagalı memeliler; Avustralya ve Yeni Gine de bulunur. Yumurtlayan tek memeli grubudurlar. Yumurtadan çıkan yavrular, meme uçları olmayan annenin kürkünden süt emerler. Ör: Dikenli karıncayiyen ve ornitorenk 2. Keseli memeliler; Avustralya ve Amerika da yaşarlar. Kısa bir gebelik süresinin sonunda gelişimini tamamlamadan doğan yavrular, anne karnındaki keseye alınırlar ve buradaki süt bezlerinden beslenerek gelişimlerini tamamlarlar. Ör: Koalalar, kangurular ve opussumlar 3. Plasentalı memeliler; embriyoları gelişimlerini döl yatağı içinde tamamlarlar. Ör: İnsan, kirpi, tavşan, fil, denizineği, lemur, ayı, zürafa, yunus, gergedan, yarasa, köstebek ornitorenk

39 Primatlar: El ve ayaklarda çoklu eklemler kavrama özelliği

40