Kaynak Paylaşımı Dünya ve Türkiye Perspektifi

Transkript

1 ANKOS Ulusal Akademik Kaynak Paylaşım Çalıştayı 16 Nisan 2010 Kadir Has Üniversitesi Kaynak Paylaşımı Dünya ve Türkiye Perspektifi Mehmet MANYAS Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

2 Gündem ILL den kaynak paylaşımına doğru Uluslararası ve ulusal düzeydeki uygulamalar Ulusal Kaynak Paylaşım Yönergesi Değerlendirme Sonuç ve öneriler

3 Giriş Amaç Yurtiçi ve yurtdışındaki mevcut durumu tespit etmek Ulusal düzeyde öneriler geliştirmek Kapsam Yurtiçi = 139 Üniversite (Devlet 94, Vakıf 45) ARWU top 100 The Academic Ranking of World Universities (ARWU) Yöntem Gözlem, inceleme

4 ILL den Kaynak Paylaşımına Doğru

5 ILL den kaynak paylaşımına doğru 2000 lerden önce 1850 lerde USA Madison University Library, ve Boston Library, Yale, Brown.* 1876 ALA Melvil Dewey inde aralarında bulunduğu 8 kişi tarafından Philedelphia da kuruluyor 1877 Library Association UK 1900 lerin ilk çeyreğinde cilt kitap 1910 larda tartışmalar başlıyor 1917 ALA Interlibrary Loan Code for the United States, (1921, 1940,1952, 2001 ) 1927 IFLA kuruluyor, Edinburgh, Scotland 1936 IFLA Yönetmelik yayınlıyor Kaynak: Gravit FW. Proposed interlibrary loan system in the 17th century, Lib Quarterly, 16:331-4, 1946

6 ILL den kaynak paylaşımına doğru 2000 lerden önce 1940 Kilometre Taşı - National Union Catalog 1967 OCLC, Ohio da kuruluyor 1975 IFLA International Lending Ofice kuruluyor 1978 IFLA International Lending: Principles and Guidelines for Procedure 1979 OCLC- interlibrary loan subsystem 1985 DOCLINE 1990 lar (25-30 milyon ILL, ve ARIEL) 1998 ISO ILL (The International Standard for Interlibrary Loan)

7 ILL den kaynak paylaşımına doğru 2000 ler (on milyon) kitap ve doküman

8 Uluslararası ve Ulusal Perspektif

9 Bulgular Terminolojik yaklaşım Hizmetin amacının nasıl tanımlandığı Organizasyon içindeki yeri ve personel durumu Hizmetten yararlananlar Kapsamdaki kaynak türleri Ücretlendirme-maliyet Sağlama süresi- turn around time Kullanılan otomasyon-sistemler İsteklerin dolaşımı-gönderilmesi (postalama)

10 Terminolojik yaklaşım Uluslararası Diğer Interlibrary Loan Document Services Resource Sharing & Interlibrary Loan Interlibrary Loan & Document Delivery Services Interlibrary Services & Document Delivery Interlibrary and Document Delivery Services Ulusal Diğer ILL (Interlibrary Loan) Kütüphanelerarası Ödünç Belge Sağlama Doküman Sağlama Kütüphanelerarası İşbirliği Makale Sağlama Hizmeti Kaynak Paylaşımı

11 Hizmetin amacı Uluslararası Ulusal Eğitim, öğretim ve araştırma faaliyetlerine destek Eğitim, öğretim ve araştırma faaliyetlerini desteklemek Kısa süreli bilgi kaynağı gereksinimlerini karşılamak Bilgi ve belge ihtiyacını karşılamak Kişisel-eğlence amaçlı gereksinimler kapsam dışı

12 Hizmetten yararlananlar Uluslararası Ulusal Tüm üniversite mensupları Akademik ve idari personel Akademik ve idari personel Öğrenciler Öğrenciler Diğer? Emekliler Tüm üniversite mensupları Mezun öğrenciler Mesleki etik! Herkesi hiçbir ayrım gözetmeksizin bilgiye eriştirmek

13 Organizasyon içindeki yeri Uluslararası Kullanıcı hizmetleri bünyesinde Ödünç verme hizmetiyle eş güdüm Aksesyon bağlamında münferit örnekler mevcut Personel Durumu Koordinatör sorumluluğunda oluşturulan ekipler Ulusal Kullanıcı hizmetleri bünyesinde Ödünç verme hizmetiyle eş güdüm ILL ve Doküman Sağlama olarak organizasyon Personel Durumu Personelin ek sorumlulukları mevcut

14 Sağlanan-karşılanan kaynak türleri Uluslararası Ulusal Kitap (1900 öncesi, oversize ve nadirler hariç) Kitap Doküman (Kitap bölümü, makale ve bildiriler) Tezler (basılı veya microform olarak) UMI ve diğer sağlayıcılar Teknik dokümanlar Ticari sağlayıcılara yönlendirme Görsel işitsel kaynaklar Çoğunlukla kapsam dışı, münferit örnekler mevcut Doküman (Kitap bölümü, makale ve bildiriler) Tezler (sıkıntılı) Görsel işitsel kaynaklar Kapsam dışı

15 Ücretlendirme-maliyet Uluslararası Kuzey Amerika Belli bir tutara kadar ücretsiz $25 üzerinde kullanıcıyı bilgilendirme ve katkı talebi Bölüm tarafından üstlenen maliyetler Acil durumlar için ek ücret talebi Avrupa ve Avustralya Maliyete kullanıcı katlanır Ulusal Devlet üniversiteleri Kullanıcı öder Vakıf üniversiteleri Farklı uygulamalar

16 Ortalama sağlama süresi turn around time Uluslararası Ulusal Kitap 7-30 gün Doküman 1-7 gün Kitap 3-15 gün Doküman 3-30 gün

17 Kullanılan otomasyon ve sistemler Uluslararası Ulusal OCLC ILLiad ULAKBİM Belge Sağlama Kurumsal, yerel ve bölgesel uygulamalar Borrow Direct, BONUS, CRL, CLS, RLCP, NEOS, PALCI, GIL Express, Ohio Link ILL Modülleri (Innopac ve Yordam) KİTS OCLC Kütüphane otomasyon sisteminin ILL modülü

18 İsteklerin dolaşımı-gönderilmesi Uluslararası Ulusal Kitap Gönderim, ambalaj standartları Kurye, kargo kullanımı Doküman Kitap Kargo ve normal posta Doküman Kargo Elektronik gönderim (sınırlı) %99 elektronik (Ariel, Odyssey) Telif hakları?! Posta, (nadir olarak) Telif haklarına özen!

19 Ulusal Perspektif

20 Araştırmanın bulguları Türkiye uygulamaları Hizmete yönelik kurumsal girişimler ve protokoller 1980 ve sonrası yaygınlaşan bir uygulama 1985 Kütüphanelerarası Ödünç ve Belge Sağlama Bildirgesi 1996 ULAKBİM Belge Sağlama 1999 OBES (ULAKBIM + 5 üniversite) 2007 ANKOS KITS (115 üye)

21 Araştırmanın bulguları Türkiye uygulamaları Aracısız ve doğrudan ödünç alma hizmeti Aracısız ILL uygulaması bulunmuyor Doğrudan ödünç alma ANKARA da 7 üniversite 2 araştırma kurumu Tam zamanlı akademik personel

22 Ulusal Yönerge

23 Ulusal Yönerge ihtiyacı Uluslararası düzeydeki hizmet standartlarına ulaşmak Hızlı ve en düşük maliyette bilgi ihtiyacının karşılanması Kullanıcı memnuniyetini sağlamak Ulusal ve uluslarası bilime katkı sağlamak

24 Ulusal Yönerge IFLA, ALA ve ISO ILL 7. Ankos Yıllık Toplantısı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon İki Bölüm- Sorumluluklar ve kurallar Tavsiye dokümanıdır, şimdilik bir bağlayıcılığı bulunmuyor

25 Değerlendirme

26 Değerlendirme Uluslararası Düzeyde Anglo Amerikan ülkelerinin önderliği ve başarısı Klasik kaynak paylaşım uygulamaları sürdürülüyor Bölge, ülke ve kıta düzeyinde işbirliği ağları kuruluyor İşbirlikleri ILL sayısını kurum bazında 100 binlere taşıyor Maliyetleri azaltıcı girişim ve yaklaşımlar yaygınlaşıyor Aracısız ILL, doğrudan ödünç alma Teknolojik olanaklardan maksimum düzeyde yararlanılıyor ILL in Google vb. uygulamalar ile ikamesi

27 Değerlendirme Ulusal Düzeyde Üniversite sayılarındaki artışa bağlı ILL potansiyeli 50 bin TL/yıl bütçeli devlet üniversitesi kütüphaneleri Bağışla koleksiyon geliştiren vakıf üniversite kütüphaneleri Organizasyondaki eksiklik ve yetersizlikler Ulusal düzeydeki yükü paylaşan üniversite kütüphaneleri Bilgi, Bilkent, Boğaziçi, İTÜ, Koç, ODTÜ ve Sabancı Ulusal yönergenin yasallaşma gerekliliği KITS Web Uygulaması

28 Öneriler Tartışmaya devam

29 Öneriler Yeni bir kaynak paylaşım modeli planlayarak hayata geçirmek

30 Sorular? Teşekkürler! Mehmet Manyas Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi (0216) (0535)