T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ PEDAGOJİK FORMASYON EĞİTİM PROGRAMI RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DERS PLANI AĞAÇ BASKI TEKNİĞİ

Transkript

1 T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ PEDAGOJİK FORMASYON EĞİTİM PROGRAMI RESİM-İŞ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DERS PLANI AĞAÇ BASKI TEKNİĞİ Hasan Kıran, Arayış II, 86x62 cm, 2009, Ağaç Baskı DERS GÖRSEL SANATLAR HAZIRLAYAN SELDA TURAN, ÖĞRETİM ELEMANININ ADI SOYADI YRD. DOÇ. DR. RASİM BAŞAK Bursa,

2 DERS PLANI Dersin Adı : Görsel Sanatlar Dersin Konusu : Ağaç Baskı Tekniği Sınıf Ders Saati : 11. Sınıflar : 2 hafta, 4 ders saati (160 dakika) Öğrenci Analizi : Orta halli bir semt Okula yakın mesafelerden gelen öğrenciler. Amaçlar Bu ünitenin amacı belirlenen bir konuda ağaç baskı tekniğine uygun desen hazırlayabilmeyi sağlamaktır. Desenin linol baskı kalıbını hazırlayarak tekniğe uygun baskısını yapabilmeyi sağlamaktır. Güvenlik Öğrenciler oyma işlemi yaparken elini oyma bıçağının önüne getirmemeye dikkat etmelidir. Aksi takdirde oyma bıçağı kesici bir alet olduğundan dolayı eline veya parmaklarına zarar verebilir. Temizlik SÜREÇ Önlük kullanılmalıdır. Mürekkep, cam levha üzerine yayılırsa temizlenmesi daha kolay olur. Boyayı hazırlarken ve kalıba sürerken eldiven kullanılmalıdır. Matbaa mürekkebi zor temizlenir. Öğretmenin Hazırlığı Bir hafta öncesinden öğrencilere gerekli malzeme listesini ve konularını verip, resimlerini seçmek, kalıba çizip ve siyah olacak yerleri tarayarak gelmelerini söylemek. Ağaç baskı tekniği konusunu anlatıma hazırlamak. Mustafa Aslıer in hayatı ve yaşadığı dönemin tarihi özeliklerini araştırıp gelmelerini söylemek. Öğrencinin Hazırlığı Araç ve gereçlerini önceden hazırlayıp derse eksiksiz gelmek. Seçilen resimlerini kalıba çizerek ve siyah olan yerleri tarayarak sınıfa gelmek. Seçilen resimlerinin siyah beyaz çıktısını alıp derse gelmek. Mustafa Aslıer in hayatı ve yaşadığı dönemin tarihi özeliklerini araştırmak.

3 1. Hafta : 1. Ders saati: İlk 20 dakika yüksek baskı tekniği hakkında genel bilgi verilir, yüksek baskının tarihi gelişimi ve çeşitlerinden bahsedilir. Son 20 dakika yüksek baskı çeşitlerinden ağaç baskı tekniği nasıl uygulanır?, kullanılan malzemeler nelerdir?, uygulama aşamaları nelerdir?, bu teknikle çalışan sanatçı ve eserleri hakkında genel bilgi verilir. Bilgiler soru cevap şeklinde pekiştirilir. 2. Ders Saati: İlk 20 dakika desenler seçilir, kalıba geçirilir, deseni ağaç baskı tekniğine uygun lekesel çalışmaya başlanır. Son 20 dakika ahşap kalıplar oyulmaya başlanır. Haftaya kalıpların oyulmuş olarak gelinmesi ödev olarak verilir. 2. Hafta: 1. Ders saati : İlk 20 dakika oyma işlemleri eksik olanlar tamamlanır. Son 20 dakika oyma işlemi bitirilir. 2. Ders saati: Baskı işlemi uygulamasına başlanır. Dersin İçeriği : Bu ders ağaç baskı teknikleri ile çalışan sanatçıları ve çalışmalarının incelenmesini, baskı tekniklerinin tarihçesini, kullanılan araç ve gereçleri, ağaç baskının uygulama aşamalarını, ağaç baskı tekniğinde dikkat edilmesi gereken noktaların öğretimini içermektedir. Değerlendirme Kriterleri Çalışmayı kalıba doğru aktarma 10 puan Teknik Beceri 35 puan Çalışmayı zamanında teslim etme 10 puan Çalışmanın açık-koyu dengesini doğru aktarma 35 puan Çalışmayı temiz ve düzenli teslim etme 10 puan HEDEF DAVRANIŞLAR 1. Ağaç baskı resim tekniğindeki temel kavram ve uygulanışı konusunda bildiklerini söyleyebilme, (Psikomotor) 2. Ağaç baskı resim tekniği çalışmalarında bilgi, malzeme, beceri, teknik ile teknolojiyi etkin ve güvenli bir şekilde kullanabilme, (Bilişsel ve Psikomotor) 3. Ağaç baskı resim tekniğinin, diğer baskı teknikleri ile arasındaki fark ve benzerlikleri söyleyebilme. (Sanat Eleş.) KAZANIMLAR Öğrenme Alanı 2: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme ALT ÖĞRENME ALANI: ÖZGÜN BASKI RESİM ÇALIŞMALARI 1. Özgün baskı resim tekniklerini tanır. 2. Özgün baskı resim tekniklerini uygulayan sanatçıları ve eserlerini tanır. 3. Özgün baskı resim teknikleri ile yapılan çalışmaları, diğer resim tekniklerinden ayırt eder. 4. Özgün baskı resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. 5. Seçilen baskı tekniklerini uygular. (

4 AMAÇLAR Bu ünitenin amacı belirlenen bir konuda ağaç baskı tekniğine uygun desen hazırlayabilmeyi sağlamak, Desenin ağaç baskı kalıbını hazırlayarak tekniğe uygun baskısını yapabilmeyi sağlamaktır. Diğer Alanlarla İlişkisi ve Nedenleri Tarih : Yüksek baskı tekniklerinin tarihçesinden bahsedileceği için tarih ile ilişkilidir Tanımlar YÜKSEK BASKI TEKNİĞİ Yüksek baskı, Kalıbın tümsekte olan yüzeyinden baskı yüzeyine aktarıldığı baskı sistemidir. Baskıda boyanın değmemesi gereken kısımlar, kalıpta çukurda bırakılmıştır. Bu metot çok eskı tarihlerde kullanılmıştır. 770 yıllarında Türkler ve Çinliler bu baskıyı uygulamışlardır. Günümüzde halen bu baskı yöntemi kullanılmakta ve daha yumuşak olan linol muşambasıyla pek çok eser yapılmıştır. (alasayvan.org/el-sanatlari-arsivi/ yuksek-baski-nedir.html) Yüksek baskı ağaç veya oymaya ve kazımaya uygun muşambalar ( linolyum, plastik yer karoları, poliüretan levhalar vb.) üzerinde uygulanan baskı çeşididir. En eski baskı tekniğidir. İstenilen görüntünün baskı yüzeyinde oluşması ve kabartma halini alması amacıyla düz yüzeyli bir malzemenin yüzeyinden bir miktar kazıma, yontma ilkesine dayanılarak yapılır. Oyma ve kazıma ile elde edilen kalıbın üzerine rulo ile baskı boyası verilir. Yüksek yerlerin almış olduğu boya baskı yoluyla kağıda geçirilir. Baskı kağıdın arka yüzüne tahta kaşığın sırtı ile veya bir tahta ile sürülerek veya yüksek baskı presi ile gerçekleştirilir. Her renk için ayrı kalıplar oyarak veya aynı kalıba, farklı renkler sürerek çok renkli baskılar da yapılabilir. Hazırlanan kalıp veya kalıplarla birçok sayıda baskı yaratılabilir. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1. pdf ) 1.2. Yüksek Baskının Tarihi Gelişimi Oyularak yapılmış tahta kalıplardan resim basma tekniği Çin de III. yy da ortaya çıkmıştır. 105 yılında Çin de kağıdın yapılabilmesi baskı sanatının doğuşunu hazırlamıştır. Uzakdoğu ülkelerinde başlayan tahta baskı sanatı daha sonra Batı ya kayarak 14. yy da başlamak üzere 18. yy a kadar devam etmiş ve kitap resimleme sanatının doğmasına sebep olmuştur. Konular genelde dinseldir ve yazı ile resim bir arada kullanılmıştır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) 18. yy a kadar tahta baskı sanatı halka açılamamış ve sanat baskısı olarak kendini gösterememiştir. Fakat bu durum daha ziyade Avrupa için geçerlidir. 17. yy da Uzakdoğu ülkeleri ekonomik ve kültürel alanda üstün düzeye ulaşmıştır. Konular günlük hayattan,

5 gerçekçi bir görüntü içinde verilmiştir. Toplum içinde kadının yeri, tiyatro, manzara resimleri, çayhaneler Avrupa tahta baskısının konuları olmuştur. 18. yy da gravürcü Thomas Bewick gravür tekniğini ağaç kalıba aktarmış ve bunu yaparken de kayın gibi sert ağacı veya meyve veren ağaçları kullanmıştır. Resim1.4: Thomas Bewick, "The Yellow Owl" from British Birds, 1797, Ağaç Baskı Dünyanın popüler illüstrasyon literatüründe yer alan William Marris ve Gustave Doré eserlerinin çoğunu 19. yy tahta baskı ile vermişlerdir. 19. yy ikinci yarısından başlayarak sanat tarihinde ismini yazdıran Manet, Renoir, Cezanne ile başlayan daha sonraları Van Gogh ve Gauguin ile devam eden tüm sanatçılar Japon tahta baskı sanatından etkilenerek incelemeler yapmışlardır (Toulouse-Lautrec, Matisse ve Picasso). (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df)

6 Resim 1.5: Hokusai, Japon Ahşap Baskı Resim Örneği (Hokusai Kataloğu) Ülkemizde ilk kez 1830 yılında İbrahim Müteferrika tarafından Tarihi Hindi Garbi adlı kitaptaki resimlerin basılması için bu teknikten yararlanılmıştır yılından sonra ressam ve resim öğretmeni yetiştiren kurumlarımızda bu teknik öğretilmeye başlanmıştır. Yakın dönem Türk sanatçılarından Turgut Zaim, Ferik Apa ve Mustafa Aslıer Linol baskı, Nevzat Akoral, Fevzi Karakoç ve Muammer Bakır ise Ağaç baskı tekniği ile çalışmalar yapmışlardır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df)

7 Resim 1.6: Nevzat Akoral, Çoban, 28x39, Ağaç Baskı Resim 1.7: Mustafa Aslıer, Sıla Halısı, 31.5x34, Ağaç Baskı

8 Resim 1.8: Hasan Kıran, Arayış VII Tsunami Günlüğü, 106x144 cm, Ağaç Baskı, 2011 Yüksek Baskı Çeşitleri Yüksek baskı çeşitleri olarak linol, ağaç ve kalıp (şablon) baskı teknikleri kullanılmaktadır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1. pdf) 3. AĞAÇ BASKI TEKNİĞİ Ağaç baskı, özel bir yöntemle resim yapma ve boyama tekniğidir. Bu teknikle yapılmış resimlere de ağaç baskı denir. En eski baskı türlerinden biridir. Yapılış şekli bakımından linolyum baskısına çok benzer, yalnız kalıp olarak muşamba yerine tahta kullanılır. Bu baskıda kullanılacak ağaçların yapısı sağlam ve dokusu da oymaya elverişli olmalıdır. Armut ve şimşir gibi ağaçlar bu isteğe uygundur. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) 3.1. Kullanılan Araç Gereçler ve Özellikleri Ağaç oyma baskı kalıpları yapmak için 2,2 cm kalınlığında ağaç bloklar ve oyma kalemi denen basit kesici aletler kullanılır. Armut, kiraz, çınar, kayın gibi yumuşak ağaçlar kullanılır. Baskıda kullanılacak ağaç bloğun yüzeyi pürüzsüz ve son derece düz olmalıdır. Blok üzerinde desen oluştururken yararlanılan temel araç bıçaktır ama yiv açmak amacıyla düz ya da oluklu keskiler de kullanılır. Resmin dışında kalan gereksiz ve boş alanlar da gene

9 keskilerle kesilip çıkarılabilir. Ağaç bloğun yarılmaması ve desen kenarlarının pürüzsüz olması için kullanılan araçların çok keskin olması gerekir. Mürekkebi emen mat baskı kağıtları tercih edilmelidir. Matbaa mürekkebi silindir yardımıyla sürülür. Kağıda boyanın geçmesi için tahta kaşıklar kullanılır. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) 3.2. Deseni Ağaç Baskı Tekniğine Uygun Lekesel Çalışma Ağaç baskı için desen hazırlama aşamaları linol baskıyla aynıdır. Desen çizerken önemli nokta baskı sonucunda açık- koyu alanları dikkate almaktır. Çizim tamamlandıktan sonra aydınger kağıda ana hatlarıyla kopyası çıkarılır ve oyma bıçakları yardımıyla beyaz kalacak yerler oyulur. (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda istenilen modelin ağaç baskı tekniğine uyarlanabilecek desenini çizebileceksiniz. Kullanılacak araç ve gereçler: Doğal veya yapay objeler Sivri uçlu kurşun kalem Silgi Resim kâğıdı Guaj veya marker kalem. Aydınger kâğıt İşlem Basamakları Atölye önlüğünüzü giymeyi unutmayınız. Araç gereçleri hazırlayınız. Baskıyı uygulayacak alanı dikkate alarak kağıt ölçünüzü belirleyiniz. Modelinizi çizime başlamadan önce inceleyiniz. Öneriler Atölye önlüğünüzü giymeyi unutmayınız. Modelinizi hazırlayınız. Modeli hazırlarken doğal ve yapay objeler kullanabilirsiniz. Modelin sizden uzaklığına dikkat ediniz Kağıt ölçüsüne göre çiziminiz orantılı olmalıdır. Modelin yapısal özelliklerini dikkate alınız.

10 Modelin yapısal özelliklerini ve açık koyu değerlerini dikkate alarak çizime başlayınız. Eskizlerinizden birini seçiniz. Çiziminizi tamamlayınız. Çizim üzerinde boya alacak alanları siyah renkte istediğiniz boyama tekniği ile boyayınız. Çiziminizi ana hatlarıyla aydınger kağıda çiziniz. Baskının siyah ve beyazdan oluşacağını unutmayınız. Oyulmayacak yerlerin boya alacağını dikkate alınız ve buna göre açık koyu değerlerini belirleyiniz. Kesip çıkarılacak yerlerde hata yapmamanız için bu işlemi yapmanız faydalı olacaktır. 4.1.Kalıp Hazırlama 4. AĞAÇ BASKI TEKNİĞİNİ UYGULAMA Hazırlanan desen, karbon kağıdıyla kalıba tersten geçirilir.tahta blok sol elle sıkıca tutulur. Sağ elin başparmağıyla işaretparmağı arasında tutulan oyma kaleminin sapı avuç içine iyice oturtulur. Çeşitli büyüklük ve biçimlerde olabilen oyma kalemlerinin sivri ucu geriye doğru kalınlaşır. Bu nedenle oyulan çizginin genişliği oyma kaleminin ağaca ne kadar batırıldığına bağlıdır. İnce bir çizgi için oyma kalemi ağaca az batırılır. Daha kalın bir çizgi için kalem ağaca daha çok bastırılarak çalışılır. Eğri çizgiler oyma kaleminin yönünü değiştirerek değil, ağaç kalıbı döndürerek yapılır. megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.pd f) 4.2.Baskı Yapma Resim 4.1: Ağaç Baskı Oyma işlemi tamamlanınca kalıbın üzerine linol baskı da olduğu gibi kauçuk merdaneyle mürekkep sürülür. Daha sonra mürekkepli yüzey üzerine bir tabaka kâğıt dikkatlice yayılır ve kalıptan kâğıda net bir baskı çıkana kadar kâğıdın üzeri bir ovma yastığı ya da bir kaşık sırtıyla ovuşturulur. Bir tahta kalıpla birçok baskı yapılabilir.

11 (megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/y%c3%bcksek%20bask%c4%b1.p df) Resim 4.2: Ağaç Baskı Yapım Aşaması Resim 4.3: Ağaç Baskı Yapım Aşaması Resim 4.4: Muammer Bakır, Kuyu, 24x32 cm, Ağaç Baskı, 1975

12 Resim 4.5: Muammer Bakır, Hindiler, 23x45 cm, Ağaç Baskı, 1980 Resim 4.6: Muammer Bakır, Ana ve Çocuğu, 43x26 cm, Ağaç Baskı, 1974

13 Resim 4.7: Muammer Bakır, Köylü Ailesi, Ağaç Baskı, 30x22 cm, 1962 UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda, hazırladığınız desenin ağaç blok üzerinde kalıbını hazırlayarak baskısını yapabileceksiniz. İşlem Basamakları Araç gereçleri hazırlayınız. Çizdiğiniz resimden biraz büyük olarak kesilen ağaç bloğun yüzüne önce aydınger kağıdına hazırladığınız resmin modelini ters olarak yerleştiriniz. Model ile ağaç arasına konulan karbon kağıdı vasıtasıyla resmi kopya ediniz. Oyma bıçaklarıyla gerekli yerleri oyarak çıkarınız. Oyma işi bittikten sonra sert kıllı bir fırça ile ağaç kalıbı iyice temizleyiniz. Ağaç kalıbı düz bir yere tespit ediniz. Öneriler Atölye önlüğünüzü giymeyi unutmayınız. Sabitleme işlemini bantla yapabilirsiniz Çizgilerinizin düzgün ve tek çizgi olmasına dikkat ediniz. Baskıdan sonra, oyulan kısımların beyaz, oyulmayan kısımların siyah olarak çıkacağını hatırlayınız. Ara tonlar sık ya da seyrek tarama çizgileriyle sağlanır. Oyulan kısımlarda kırıntı kalmamasına özen gösteriniz. Kaymayacak bir yer olmasına dikkat ediniz.

14 Cam yüzey üzerinde matbaa mürekkebini inceltici ile karıştırarak hazırlayınız ve merdane ile cam üzerine yayınız. Kauçuk merdaneyi ağaç kalıp üzerinde gezdiriniz. Baskı yapacağınız kağıdı dikkatlice kalıp üzerine kaydırmadan yerleştiriniz. Tahta bir kaşık ile kağıdın üzerinden geçerek kağıda boyanın geçmesini sağlayınız. Baskı bittikten sonra kağıdı kalıp üzerinden alarak kurumaya bırakınız. Kuruduktan sonra alt kısma gerekli bilgileri yazarak çalışmanızı bitiriniz. Boyayı spatula yardımıyla iyice karıştırınız. Her tarafın boya almasına özen gösteriniz. Kağıdı dik olarak kaydırmadan yerleştirmeye özen gösteriniz. Kağıdın kaymaması için bir elinizle de kağıdı tutunuz. Kağıdı dikkatlice kaldırınız. MUSTAFA ASLIER Sanat özellikleri: Gravür sanatçısı olarak tanınır. Kendine özgü bir stilizasyon anlayışı içinde, geometrik formlara uygulanan resimlerinde yöresel konuları, simgesel ögelerle bir arada kullanır. Figür, resimlerinde başlıca konu eksenini oluşturur. Türkiyede özgünbaskı tekniklerinin gelişmesinde, öğretici ve uygulamacı olarak önemli katkıları olmuştur. NEVZAT AKORAL Sanatçı Nevzat Akoral ın Devlet Resim Heykel Müzesi koleksiyonlarında, özel ve resmi koleksiyonlarda yapıtları bulunmaktadır. Özgün baskı teknikleriyle resimler yaptı. Ankara gecekondularını desen ve çizgiyi ön plana çıkararak resimledi. 1970'li yıllarla birlikte yağlıboyaya yöneldi. İç Anadolu insanının günlük yaşamını, yöresel özellikleri de gözönünde tutarak yansıttı. Yapıtlarında içten, sağlam ve sabırlı bir anlatım egemendir.

15 Söz Dağarcığı Uzam: Yer kaplama; algılanan cisimsel nesnelerin temel niteliği; uzayda yerleşmiş olan ve uzayın bir bölümünü dolduran cisimlerin niteliği. Beziryağı: Keten tohumundan elde edilen, boya, baskı mürekkebi, vernik ve benzeri türlü şeylerde kullanılabilen, çabuk kuruyan, altın sarısı ya da kahverengimsi bir yağ. Kalker: Kireçtaşı. Marker: İşaretleyici. Resim Listesi Kapaktaki Resim: Hasan Kıran, Arayış II, 86x62 cm, 2009, Ağaç Baskı. ( ) Resim 1.4: Thomas Bewick, "The Yellow Owl" from British Birds, Ağaç Baskı. ( ) wl_tyto_alba.png Resim 1.5: Hasan Kıran, Hokusai Japon Ahşap Baskı Resim Örneği (Hokusai Kataloğu), ( ). ( ) Resim 1.6: Nevzat Akoral, Çoban, 28x39, Ağaç Baskı. ( ) e=lnms&tbm=isch&sa=x&ved=0ahukewiesqys6r3sahvhchokhzw2dy4q_aui CCgB#hl=tr&tbm=isch&q=nevzat+akoral+%C3%A7oban&*&imgrc=TlYRb2U98zD INM Resim 1.7: Mustafa Aslıer, Sıla Halısı, 31.5x34, Ağaç Baskı. ( ) Resim 1.8: Hasan Kıran, Arayış VII Tsunami Günlüğü, 106x144 cm, Ağaç Baskı, 2011 ( ) Resim 2.1: Ağaç Baskı, ( ) Resim 2.2: Ağaç Baskı Yapım Aşaması, ( ) Resim 2.3: Ağaç Baskı Yapım Aşaması, ( ) Resim 2.4: Muammer Bakır, Kuyu, 24x32 cm, Ağaç Baskı, ( ) Resim 2.5: Muammer Bakır, Hindiler, 24x45 cm, Ağaç Baskı, ( ) Resim 2.6: Muammer Bakır, Ana ve Çocuğu, 43x26 cm, Ağaç Baskı, ( ) Resim 2.7: Muammer Bakır, Köylü Ailesi, Ağaç Baskı, 30x22 cm, ( )

16 Kaynakça 20Bask%C4%B1.pdf 2013 ( ) ( )