T.C. EGE ÜN VERS TES SU ÜRÜNLER FAKÜLTES YÜKSEK L SANS TEZ

Transkript

1 T.C. EGE ÜN VERS TES SU ÜRÜNLER FAKÜLTES YÜKSEK L SANS TEZ DÜ ÜK VE YÜKSEK TUZLULUK TEKNOLOJ S KULLANAN YAVRU KAPAS TEL DEN Z BALIKLARI TES S N N PLANLANMASI VE PROJELEND R LMES NAK KARSLI Tez Dan man : Prof. Dr. ahin SAKA kinci Dan man : Prof. Dr. M. Kür at FIRAT Su Ürünleri Yeti tiricilik Anabilim Dal Bilim Dal Kodu : Sunu Tarihi : Bornova/ ZM R, 2009

2 II

3 III KABUL VE ONAY SAYFASI Naki KARSLI taraf ndan Yüksek lisans tezi olarak sunulan Dü ük Ve Yüksek Tuzluluk Teknolojisi Kullanan Yavru Kapasiteli Deniz Bal klar Tesisinin Planlanmas ve Projelendirilmesi ba l kl bu çal ma E.Ü. Lisansüstü E itim ve Ö retim Yönetmeli i ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü E itim ve Ö retim Yönergesi nin ilgili hükümleri uyar nca taraf m zdan de erlendirilerek savunmaya de er bulunmu ve tarihinde yap lan tez savunma s nav nda aday oybirli i/oyçoklu u ile ba ar l bulunmu tur. Jüri Üyeleri: mza Jüri Ba kan : Prof. Dr. ahin SAKA. Raportör Üye: Doç.Dr. Cüneyt SÜZER..... Üye : Prof. Dr. Altan LÖK

4 IV

5 V ÖZET DÜ ÜK VE YÜKSEK TUZLULUK TEKNOLOJ S KULLANAN YAVRU KAPAS TEL DEN Z BALIKLARI TES S N N PLANLANMASI VE PROJELEND R LMES KARSLI, Naki Yüksek Lisans Tezi, Su Ürünleri Fakültesi Tez Yöneticileri: Prof. Dr. ahin SAKA, Prof. Dr. M. Kür at FIRAT Aral k 2009 Bu çal mada, Türkiye artlar da göz önünde bulundurularak zmir bölgesinde kurulacak ve levrek (Dicentrarchus labrax L., 1758), çipura (Sparus aurata, L., 1758) bal klar n n üretimini sa layacak bir kuluçkahanenin karl olup olmayaca incelenmi tir. Bu projede, larva, anaç, canl yem, sörvaj, adaptasyon üniteleri üretimleri ve maliyetleri ayr ayr incelenmi tir. Bununla beraber tesis kurulumu için piyasada faaliyet göstermekte olan kuluçkahanelere teknik olarak hizmet vermekte olan firmalar ile görü ülmü ve birim fiyatlar ara t r lm t r. Yap lan bu ara t rmalar sonucunda zmir ilinde kurulacak olan bu kuluçkahanenin karl olaca, ülke ekonomisine yapaca katk ve kurulaca yörede istihdam da dü ünülerek kurulu u tamamland ktan sonra üretime geçmesi öngörülmü tür. Anahtar sözcükler: Deniz bal klar kuluçkahaneleri projeleri, yüksek tuzluluk, dü ük tuzluluk, Türkiye deki kuluçkahaneler, levrek, çipura.

6 VI

7 VII ABSTRACT PROJECT OF HIGH AND LOW SALINITY TECHNIQUES APPLIED JUVENILE CAPACITY MARINE FISH HATCHERIES KARSLI, Naki MSc in Faculty of Fisheries, Aquaculture Department Supervisor: Prof. Dr. ahin SAKA Prof. Dr. Kür at FIRAT December 2009, 96 pages In this study; it was investigated that establishment of hatchery of sea bass (Dicentrarchus labrax L. 1758) and sea bream (Sparus aurata, L. 1758) larvae and also whether they will be profit in Izmir and Turkey conditions. Additionally, cost of larval rearing, broodstock, live food and weaning unit and their culture process were examined. However, companies which are established especially for consultancy in the aquaculture sector and their function and costs in the sector were clarified. As a result of this study, establishment of hatchery in Izmir will be gainful for both aquaculture sector and national economy and also it will be increased employment in Turkey. Keywords: Marine fish hatchery, high salinity, low salinity, hatcheries in Turkey, sea bass, sea bream.

8 VIII

9 IX TE EKKÜR Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yeti tiricilik Bölümünde lisans ö renimim bittikten sonra bana inanan ve bu projede yer almam sa layan ve bütün çal malar m boyunca maddi ve manevi desteklerini gördü üm dan man hocalar m say n Prof. Dr. ahin SAKA ve Prof. Dr. Kür at FIRAT a, Bütün çal malar m da yard mc olan bilgi ve deneyimlerinden her zaman faydalanmam sa layan de erli hocalar m; Doç. Dr. Cüneyt SÜZER, Dr. H. Okan KAMACI, Dr. Deniz ÇOBAN e E itim ve ö retim hayat ma ba lad m günden bu yana devaml desteklerini gördü üm ve beni yeti tirip bu günlere getiren çok sevdi im aileme, Tez projesine ba lad m ilk günden bu yana yan mda olan ve her zaman maddi ve manevi deste ini esirgemeyen de erli e im Sevim KARSLI ya, Tezin çevirilerinde bana zmir de olmad halde yard mc olan Hürdo an GÜNE, Bekta GÜNE, S.Serdar KIRÇ ÇEK ve karde im Taki KARSLI ya Tezin yaz m a amas nda bana her zaman destek olan arkada lar m, Turgay SADIÇ, V. Koray ÇEL K, Hürcan CEYLAN a te ekkürü borç bilirim. NAK KARSLI ARALIK, 2009

10 X

11 XI Ç NDEK LER Sayfa ÖZET... V ABSTRACT...VII TE EKKÜR...IX EK LLER D Z N... XV Ç ZELGELER D Z N...XVII TABLOLAR D Z N...XIX 1.G R Akuakültürün Tarihi Su Ürünlerinin Önemi Dünya Akuakültür Tesislerinin Geli imi Türkiye Akuakültürü ve Deniz Bal klar Literatür Bildiri leri Üretime Al nacak Türler Hakk nda Bilgiler Levrek (Dicentrarchus labrax, L.,1758) Bal n n Biyolojisi Çipura (Sparus aurata, L., 1758) Bal n n Biyolojisi MATERYAL VE METOD BULGULAR PROJE HAKKINDA GENEL B LG LER Yat r m Konusu ve Kapsam Yat r m n Yeri Yat r m n Süresi Yat r m n Uygulama Plan Projenin Faydal Ömrü Planlaman n Finansman Kaynaklar Yat r m n Kalk nma Planlar yla lgisi P YASA ETÜDÜ Sektörün Durumu Rekabet Gücü Arz-Talep Durumu Ürünün Pazarlama ekli ve Fiyat Durumu PROJE SAHASININ ÖZELL KLER... 15

12 XII Ç NDEK LER(devam) Sayfa Mülkiyet Özelli i Arazinin Özellikleri Suyun Özellikleri Alt Yap Durumu TES S N PLANLANMASI Levrek Larva Ünitesi Larva Ünitesi Çal ma Prensibi Levrek Larva Ünitesinde Kullan lacak Olan Üretim Protokolü Çipura Larva Ünitesi Çipura Larva Ünitesi Çal ma Prensibi Çipura Larva Ünitesinde Protokolün Uygulanmas Rotifer Ünitesi Alg Ünitesi Artemia Ünitesi Anaç Ünitesi Sörvaj Ünitesi Adaptasyon Ünitesi ÜRET M PLANLAMSI Kapasite ve Yumurta htiyac Toplam Su htiyac Toplam Su htiyac na Göre Kullan lacak Olan PVC Boru Çaplar n n Hesaplanmas PROJEN N MAL YÖNÜ Proje Giderleri Sabit Yat r m Giderleri Etüt ve Proje Giderleri n aat Giderleri Alet ve Ekipman Giderleri Vas ta Giderleri Beklenmeyen Giderler...69

13 XIII Ç NDEK LER(devam) Sayfa letme Giderleri letme Giderleri Toplam letme Gelirleri De erlendirme TARTI MA VE SONUÇ Larva Anaç Canl Yem Sörvaj Adaptasyon KAYNAKLAR D Z N ÖZGEÇM... 86

14 XIV

15 XV EK LLER D Z N ekil Sayfa ekil 1. Su Ürünleri Üretim Projeksiyonu (Beveridge 1996)... 3 ekil 2. Tesisin Kurulaca Bölgeyi Gösteren Harita ekil 3. Su S cakl n n Derinli e ve Aylara Göre De i imleri ekil 4. Tuzluluk De erlerinin Derinli e ve Aylara Göre De i imleri ekil 5. Çözünmü Oksijen De erlerinin Derinli e ve Aylara Göre De i imleri ekil 6. ph De erlerinin Derinli e ve Aylara Göre De i imleri ekil 7. Levrek Larva Ünitesi Plan ekil 8. Çipura Larva Ünitesi Plan ekil 9. Rotifer Ünitesi Plan ekil 10. Alg Ünitesi Plan ekil 11. Artemia Ünitesi Plan ekil 12. Anaç Ünitesi Plan ekil 13. Sörvaj Ünitesi Plan ekil 14. Adaptasyon Ünitesi Plan... 48

16 XVI

17 XVII Ç ZELGELER D Z N Çizelge Sayfa Çizelge 1. Levrek Larva Üretim Protokolü Çizelge 2. Çipura Larva Üretim Protokolü Çizelge 3. Toplam Su htiyac Çizelge 4. Etüt ve Proje Giderleri Çizelge 5. Toplam Kaz Miktar Çizelge 6. Polyester Tank htiyac Çizelge 7. Elektrik Malzemesi htiyac Çizelge 8. PVC Boru htiyac Çizelge 9. Laboratuvar Malzemesi htiyac Çizelge 10. Di er Malzeme htiyaçlar Çizelge 11. Üretim Malzemesi htiyac Çizelge 12. Üretim Kimyasallar htiyac Çizelge 13. Büro Malzemesi htiyac Çizelge 14. Yemekhane Malzemesi htiyac Çizelge 15. Alet ve Ekipman Giderleri Çizelge 16. Sabit Yat r m Giderleri Çizelge 17. Canl Yem Giderleri Çizelge 18. Toz ve Pelet Yem Giderleri Çizelge 19. Amortismanlar Çizelge 20. letme Giderleri Toplam... 72

18 XVIII

19 XIX TABLOLAR D Z N Tablo Sayfa Tablo 1. Proforma Gelir-Gider Tablosu Tablo 2. Fonlar n Ak Tablosu Tablo 3. Rentabilite... 76

20

21 1 1. G R : 1.1 Akuakültürün Tarihi Su ürünleri yeti tiricili ine ait ilk bulgular M.Ö y llar nda Çin de ortaya ç km t r ve avc l k tarihine göre çok daha yenidir. Bununla birlikte yap lan son kaz larda yeti tiricili in ilk defa M s r l lar taraf ndan uyguland fikrini destekler yönde gravürler bulunmu tur. Eski M s r da M.Ö y llar nda yap lm, insanlar n tilapya (Tilapia sp.) bal klar n havuzdan ç kar rken gösteren figürlere rastlanm t r. Yine çok uzun zamand r Japonya k y lar nda kontrollü istiridye (Ostrea sp.) yeti tiricili inin uyguland bilinmektedir. M.Ö. 100 lü y llarda Yunanl lar n istiridye kültürü üzerine yo un çal malar oldu una dair bulgular vard r. Roma döneminde sahil bölgelerinde yap lan deniz bal yeti tiricili i çal malar ortaya ç km t r. Roma da levrek ( Dicentrarchus labrax, L.,1758 ), çipura (Sparus aurata, L., 1758), kefal ( Mugil sp.) ve istiridye (Ostrea sp.) kültürüne ait çal malar n oldu u bilinmektedir. Orta ça dönemine gelindi inde ise atolar n ve manast rlar n çevresinde y l boyunca tüketilmek üzere sazan bal klar n n stokland bilinmektedir (Özden vd., 2005). 14. yüzy lda Endonezya da süt bal (Chanos chanos, Forskal, 1775) yavrular sahil k y lar ndaki havuzlarda stoklanarak yeti tirilmeye ba lanm t r. Java da ise bu bal n deniz ile ba lant s olan azmaklarda ortama yem girilmeden yeti tirilmesi uzun y llar devam etmi tir. Bu dönemde ortamda yo un alg tüketen bireylerin do ala yak n beslenme ko ullar nda geli imlerini sürdürdükleri bilinmektedir. Daha sonra havuzlar n gübrelenmesi ortamdaki yem yo unlu unu artt r lm ve yeti tiricilikte beslenmeye direkt müdahalenin oldu u yeni bir dönem ba lam t r. Bugün dahi y llar önce uygulanan yöntemler baz ülkelerde hala geçerlili ini korumaktad r. 15. yüzy lda Adriatik k y lar nda geni ölçekli ekstansif yeti tiricilik (vallikültür) çal malar ba lam t r. Bu sistem günümüzdeki modern deniz bal klar yeti tiricili inin temelidir (Özden vd., 2005). Deniz bal klar yeti tiricili indeki geli meler 1960 l y llarda Japonya da sar kuyruk (Seriola dumerili, Risso, 1810 ) bal n n yeti tiricili e al nmas ile

22 2 ba lam t r. Daha sonraki dönemde mercan (Pagrus major, Temminck ve Schlegel, 1843) ve orkinos (Thunnus thynnus) yeti tiricili i yo un biçimde ele al nm t r. Bundan Kuzey Avrupa da somon üretimi, Güney Avrupa da çipura ve levrek yeti tiricili i h zl bir ekilde geli mi ve deniz bal klar yeti tiricili i ekonomik anlamda önemli bir endüstri kolu olmu tur y l na gelindi inde ise çipura ve levrek üretimi ile ilgili birçok problemler halledilmi, toplam üretim miktar tonun üstüne ç km t r (Özden vd., 2005). 1.2 Su Ürünlerinin Önemi Dünya nüfusu son 80 y lda üç kattan fazla artm t r. Dünya nüfusunun 2010 y l nda 7.2 milyar, 2050 y l nda ise 12 milyar olaca tahmin edilmektedir (Anonim, 2008). Dünya nüfusundaki h zl art a paralel olarak önümüzdeki y ll k dönemde besin maddesi ihtiyac n n yakla k iki kat artaca tahmin edilmektedir. Besin maddesi özellikle kaliteli ve ucuz protein ihtiyac n n kar lanmas aç s ndan su ürünleri yeti tiricili i büyük önem ta maktad r. Dünya su ürünleri üretimi II. Dünya Sava ndan sonra h zla artarak 20 milyon ton seviyelerinden 1970 li y llarda 65 milyon ton seviyesine ula m t r. Bu dönemde meydana gelen petrol krizleri ve global ekonomik durgunluk bu h zl art frenlemi tir li y llara gelindi inde ise artan teknoloji kullan m ile bu rakam milyon band na oturmu tur (avc l k+yeti tiricilik). Bu rakam n %25-28 si yeti tiricilikten elde edilmektedir. Art bu ekilde devam etti inde yeti tiricilik yolu ile elde edilen su ürünlerinin 2020 y l nda avc l k ile elde edilecek su ürünleri miktar ile e itlenece i, 2040 y l nda ise bu rakam n iki kat na ç kaca tahmin edilmektedir.

23 3 ekil 1. Su ürünleri üretim projeksiyonu (Beveridge, 1996). Dünya nüfusunun kulland proteinin % 6 s bal k tüketiminden kar lanmaktad r. Toplam hayvansal proteinler ise %24 oran nda bal klardan sa lanmaktad r. Yeti tiricilik yolu ile elde edilen miktarlardaki art a ra men avc l k stoklar ndan elde edilen miktarlarda önümüzdeki y llarda art beklenmemektedir. Bu yüzden yeti tiricili e olan talep art nda farkl nedenler ortaya ç kmaktad r. Bunlar; 1-Dünyadaki do al stoklar n veriminin maksimum kapasitede kullan lmas na ba l olarak do al ortamdan bal k sa laman n talebi kar layamamas. 2-Pazar talebinin artmas ve do al üretimin azalmas sonucu pazar fiyatlar ndaki yükselme yeti tiricili i cazip hale getirmi tir. 3-Denizel kirlenme ve ortamdan yo un bal k avc l do al stoklara zarar vermi baz türler yok olma tehlikesi ile kar kar ya gelmi tir. Bu durum bu stoklar n takviye edilmesini gerekli hale getirmi tir. 4-Bal k kültürüne al m ve al maya ba lam toplumlar sadece av sezonlar nda de il tüm y l boyunca bal a talep duymaya ba lam t r.

24 4 Sürekli gelen talep türün ya am özelliklerine ve do al ko ullara ba l d r. Bu yüzden pazara sunulan üretim mevsimseldir. Yeti tiricilikte ise üretilen canl lar n ya amlar ve çevresel faktörler büyük ölçüde kontrol alt ndad r (Saka, 2005). 1.3 Dünyadaki Akuakültür Tesislerinin Geli imi Deniz bal klar yeti tiricili inin ilk uygulamalar Endonezya da 1400 y llar nda ba lam t r. Bu dönemde süt bal (Chanos chanos) yavrular sahil k y lar ndaki havuzlarda stoklanm t r. Java da bu bal n deniz ile ba lant s olan azmaklarda ortama yem girilmeden yeti tirilmesi uzun y llar devam etmi tir. Burada su ortam nda olu an yo un alg tüketen bireyler geli imlerini devam ettirmi lerdir. Daha sonra havuzlar n gübrelenmesi ortamdaki yem yo unlu unu artt rm ve yeni bir dönem ba lam t r. Sonraki y llarda d ar dan besleme u ra lar sonucu günümüzdeki modern bal k yeti tiricili ine geçilmi tir. Bugün dahi y llar önce uygulanan yöntemler geçerlili ini korumaktad r. Geni ölçekli ekstansif akuakültür (vallikültür) çal malar na 15. yüzy lda Adriatik k y lar nda rastlanmaktad r. Dinsel olarak cuma günleri et yemenin yasaklanmas Avrupa kültüründe bal k yeti tiricili inin geli mesini sa lam t r. 19. yüzy lda kabuklu kültürü bir kez daha güncel hale gelerek bat Akdeniz ve Adriatik te yay l m göstermi tir. Deniz bal klar yeti tiricili indeki geli meler 1960 l y llarda Japonya da sar kuyruk (Seriola quinqueradiata) bal n n yeti tiricili e al nmas ile ba lam t r. Daha sonraki dönemde mercan (Pagrus major) ve orkinos (Thunnus thynnus) yeti tiricili i yo un biçimde ele al nm t r. Bal k ve istiridyede modern akuakültür günümüzden 30 y l kadar önce ba lam t r. Birçok Akdeniz ülkesi bu geli imde yerini alm t r. Günümüze gelindi inde Kuzey Avrupa somon konusunda ilerlemeler göstermi, 1980 li y llarda ise Akdeniz Ülkeleri çipura ve levrek yeti tiricili ini ekonomik sisteme kazand rm lard r. (Özden vd., 2005). 1.4 Türkiye Akuakültürü ve Deniz Bal klar Türkiye yeti tiricilik aç s ndan avc l k potansiyelinde oldu u gibi önemli bir konuma sahiptir. Bununla birlikte yeti tiricilik çal malar 1980 li y llardan sonra a rl k kazanm t r. Bu durum özellikle Avrupa ülkelerindeki geli im ile paralellik göstermektedir. Deniz bal klar yeti tiricili i özellikle Ege k y lar nda

25 5 çipura ve levrek bal klar n n kültüre al nmas ile geli me göstermi tir. Ege Bölgesi sahip oldu u co rafik özelliklerden dolay toplam su ürünleri üretimin % 54 lük k sm n kar lamaktad r. Yeti tiricilik üretiminin bölgelere göre da l m nda Ege Bölgesi % 43 oran ile ilk s rada yer almaktad r. Ege Bölgesi ni, Marmara, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri izlemektedir (Saka, 2005) y l nda kurulan ilk deniz bal klar kuluçkahanesinden sonra larva üretim tesisleri say s h zla artm ve 2000 y l nda bu rakam 21 adete kadar ç km t r. Fakat girdilerin yükselmesi, ekonomik krizler ve teknik yetersizliklerden dolay bu rakam 2004 y l nda 14 adete inmi tir (Tügem, 2009). Ancak tesis say s ndaki azalma üretilen yavru miktar nda azalmaya neden olmam t r. Sadece teknolojik olarak kendini yenileyemeyen küçük firmalar ortadan kalkm, sistemde mevcut olan firmalar n üretim kapasitelerini, teknolojilerini ve pazarlama sistemlerini geli tirmeleriyle pazar büyümü tür. Türkiye deki larva üretimi özellikle 2000' li y llardan sonra h zla art göstermi olup, 220 milyon çipura ve levrek yavru üretimi yapabilen 14 aktif kuluçkahaneye sahip bir ülke olarak dünyada önemli bir yere sahiptir. Kuluçkahaneler son derece modern, otomatik su kalitesi ve yemleme sistemlerine bulunan yap lard r. Ancak son y llarda çipura ve alabal k yavrusu temininde yetersizlik söz konusu oldu undan 2006 y l itibar yla bu bal klar için yavru ithalat na izin verilmi tir. Türkiye nin deniz ürünleri yeti tiricili ine uygun potansiyeli dikkate al nd nda, bu üretim miktar n n çok dü ük seviyede oldu u görülmektedir. Tar m ve Köyi leri Bakanl, deniz ürünleri yeti tiricili ine uygun alanlar, 1993 y l nda yapt bir çal ma ile belirlemi tir. Bu çal ma ile; Karadeniz de 29, Ege de 67, Marmara da 3, Akdeniz de 23 olmak üzere toplam 122 adet potansiyel alan saptanm t r. Bu alanlarda mevcut tesislere ilaveten kurulabilecek i letme say s 535 adet olarak belirlenmi olup, aç k deniz hariç, bu alanlarda yeti tirilebilecek su ürünleri miktar toplam ton/y l olarak tahmin edilmi tir (Yavuzcan, 2008). Ülkemiz ve yurt d nda yeti tiricilik faaliyetleri sürekli artmakta ve yavru talebi de buna paralel olarak ço almaktad r. Artan bu talep kar s nda ülkemizde

26 6 ve yurt d nda faaliyet gösteren kuluçkahanelerin kapasiteleri yetersiz kalm t r. Ticari olarak deniz bal klar yeti tiricili i yapan i letmelerin özellikle farkl üretim modelleri göz önüne al narak optimum ko ullara sahip, rantabilitesi yüksek, ideal bir deniz bal klar yavru üretim tesissisinin olu turulmas hedeflenerek bu çal ma yap lm t r. Bu çal mada deniz bal klar larva yeti tirme tesislerinin teknik tasar m ve özelliklerini inceleyerek dü ük ve yüksek tuzluluk teknolojisi kullanarak örnek bir yavru üretim tesisi yap lmas amaç edinilmi tir. 1.5 Literatür Bildiri leri: Özden vd., (2005), fangri bal (Pagrus pagrus) üzerinde yapt klar çal mada akukültürün tarihi, türün özellikleri, dam zl k yönetimi, yumurta ve canl yem üretimi, larva üretimi ve ön büyütme, büyütme, yeti tiricilik sistemleri, çevresel parametreleri incelemi lerdir. Saka, (2005), akuakültürün fark n, tarihsel, Türkiye ve dünyadaki mevcut durumunu incelemi tir. Tar msal Üretim ve Geli tirme Genel Müdürlü ü (TÜGEM), (2008), Türkiye de halen mevcut çal makta olan kuluçkahaneleri ve 2008 y l üretim verilerini bildirmi tir. Yavuzcan, (2008), aktif olarak çal an kuluçkahanelerimizin mevcut üretimlerini ve Türkiye de denize k y s olan bölgelerimizin bal kç l k ve yeti tiricilik yönünden ne kadar potansiyel alana sahip olduklar n ara t rm t r. Öztürk vd., (2006), Mu la ilinde su ürünleri yeti tiricili i aç s ndan hassas alanlar ile yeni yeti tiricilik alanlar n n belirlenerek kirlenme parametrelerinin izlenme projesinde bölgede do al ortamda bulunan ve yeti tiricili i yo un yap lan levrek (Dicentrarchus labrax) ve çipura (Sparus aurata) türleri üzerinde literatür ara t rmas yaparak bilgiler vermi lerdir.

27 7 Çoban, (2000), yapm oldu u çal mada Türkiye deki akuakültür tesislerinin levrek (Dicentrarchus labrax, L.,1758), larva yeti tiricilik tekniklerini incelemi tir. Alpbaz, (2005), yay nlam oldu u çal mada yumurta inkübasyonlar, larva yeti tirme teknikleri ve di er türler hakk nda inceleme yapm ve yay nlam t r. Üstünda ve Küçük, (2006), Trabzon Su Ürünleri Merkez Ara t rma Enstitüsünde, Kalkan bal üretim tesisi fizibilite raporu ile y ll k 100 ton kalkan bal yeti tirmek için gerekli verileri incelemi tir. Sava ve Gökp nar, (2002), literatür ara t rmas nda rotifer beslemesinde maya ve ticari besinler aras ndaki fark ve rotifer kültüründeki aerobik floran n tayini üzerine çal m t r. MEGEP, (2008), alg kültürüne verilecek iz elementler ve Artemia yumurtalar n n inkübasyonu konusunda bilgiler derlemi tir. Terova et.al., (1998), levrek ve çipura anaç stok yo unluklar, yumurta, larva ve besleme üzerinde incelemeler yapm t r. Lahnsteiner and Patarnello, (2004), çipura yumurta kalitesine biyokimyasal faktörlerin etkisini ara t rm t r. Suzer vd., (2007), çipura larvalar nda mikropartikül yeme geçi döneminde sindirim enzimlerindeki de i imleri incelemi lerdir. Saka vd., (1999), s cakl n levrek yumurtalar n n geli imi üzerine etkisini incelemi lerdir. Alpbaz, (1990), deniz bal yeti tiricili i üzerine çal malar yapm t r.

28 8 1.6 Üretime Al nacak Türler Hakk nda Bilgiler Levrek (Dicentrarchus labrax, L. 1758) Bal n n Biyolojisi Phylum : Vertabrata Subphylum : Pisces Classis : Subordo : Familia : Genus : Osteichthyes Percoidei Serranidae Dicentrarchus Species : Dicentrarchus labrax (L., 1758) ekliyle sistematikteki yerini alm t r. Levrek bal, 5-28 C s cakl klardan 3 ve daha yüksek tuzluklarda, nehir a zlar nda ve lagüner alanlarda ya ayabilirler. Üremeleri Aral k- Mart aylar aras ndad r. Yumurta çaplar mm aras nda de i ir. Predatör bir bal k olan levrek; küçük bal klar, karides ve yengeçlerle beslendi i mide içeriklerinden tespit edilmi tir( FAO., 2006). Öztürk vd., (2006), levrek bal co rafik olarak N paralelleri aras nda Atlas Okyanusu ve Balt k Denizi ne, hatta Kuzey Denizi ne kadar da l m gösterir. En yo un olarak Akdeniz ve Atlas Okyanusu nun spanya, Portekiz ve Fas k y lar nda bulunur. Ülkemizi çevreleyen bütün denizlerde mevcuttur. Bir sahil bal olan levrek, s cakl k ve tuzlulu a olan tolerans nedeniyle daha çok lagünlerde ve nehir a zlar nda bulunur Caras nda ya ayabilmesine ra men optimum büyüme s cakl C aras ndad r. Su s cakl 7-10 C ye dü ünce büyüme durur tuzluluk s n rlar nda ya ayabilir. Bu nedenle tuzluluk de i imlerine kar oldukça dayan kl d r. Ortalama 7-8 mg/lt. oksijen düzeyi levrek bal için uygundur. Genellikle tek

29 9 ba na ya ar. Yaz sonunda sahillere ve nehirlerin a z na do ru üreme göçü yapt n bildirmi lerdir. Çoban (2000), levrekler 5-28 C aras sularda ya ay p C aras nda yumurta b rakt n söylemektedir. Do al ortamda 1 kg'l k bir di inin adet yumurta b rakabildi i bildirmi tir. Ara t rmac, tuzluluk de i imlerine kar dayan kl olup, 3 tuzluluktan 50 tuzlulu a kadar yay l m gösterdi ini, 0 tuzlu a adapte olabilece ini söylemektedir Çipura (Sparus aurata, L., 1758) Bal n n Biyolojisi Phylum: Vertabrata Subphylum: Pisces Clasis: Ordo: Subordo: Familya: Genus: Osteichthyes Perciformes Percoidei Sparidae Sparus Species: Sparus aurata (L., 1758) ekli ile sistematikteki yerini alm t r. Çipura ngiltere k y lar ndan ba layarak bütün Akdeniz bölgesinde da l m gösterir. Türkiye de daha çok Akdeniz ve Ege bölgelerinde bulunur. Ege Denizinde Aral k-mart aylar aras nda yumurtadan ç kan yavrular birinci yaz sonunda 100 gr a ula rlar. kinci ya tan sonra porsiyonluk a rl k olarak kabul edilen 200 gr geçerler.

30 10 Çipura 6-32 C aras nda ya ayabilmesine ra men en iyi geli meyi C gösterir. Bunlarda 7-10 C s cakl kta büyüme durur. Toleranslar olmas na ra men, ortalama tuzluluk iste i 30 civar ndad r. Daha dü ük tuzluluklardan sak nmak gerekir (Öztürk vd., 2006). Operkulum ve prooperkulum pullarla kapl d r. Yanal çizgi hafif e imli olarak operkulumdan kaudal yüzgece kadar kesintisiz olarak devam eder. Yanal çizgi üzerinde adet pul bulunur. Dorsal yüzgeç anal yüzgeçten daha uzundur. Pektoral yüzgeç anüse kadar uzan r. Kaudal yüzgeç homoserk yap dad r. Bu tür için yüzgeç formülü DXI / 13-14, AIII / 11-12, PI / 5, AV / 5 eklindedir. Renk dorsalde gri-esmer, ventralde gümü idir. Pektoral yüzgecin dorsalinde ve operkulum üzerinde k rm z -menek e renkli bir leke karakteristiktir. Maximum boylar 70 cm ye ula an çipuralar n ortalama uzunluklar cm. aras ndad r. 0-3 ya aras çipuralarda yap lan bir çal mada, bu türün karnivor bir form oldu u ve özellikle ergin bireylerin Crustacea ve Mollusca familyas na ait türlerle beslendi i bildirilmi tir. (Alpbaz, 1990). Bu bal klar ya land kça derinlere do ru gider. Genellikle 5-25 m. derinlikte ya amay tercih ederler. Cinsel olgunlu a iki ya nda ula rlar. Hermafrodit özellikte olan çipuralar n gonadlar nda heteroseksüel bölgeler bulunur. lk olarak erkek karakteri kazanan, yani testeküler dönemdeki bal klar n sonraki y llar nda ovaryumlar geli erek di i karakter kazanmaktad r. Buna prodandrik hermofradizm denmektedir. Do ada yumurta b rakma dönemi ülkemizde Akdeniz bölgesinde ekimaral k aylar nda, su s cakl n n C oldu u dönemdir. Ergin bal klar üreme döneminde k y ya yakla arak 5-25 m. derinliklerde yumurta b rakmaktad rlar. 0.2 mm. çap nda tek ya damlas içeren pelajik özellikteki effaf yumurtalar n çap mm dir. Yumurta inkübasyonu C yakla k 72 saatte tamamlan r. Ergin bir anaç do ada aras nda yumurta vermektedir. Kontrollü ko ullarda bin adet/kg yumurta al nd n bildirmi lerdir (Öztürk vd., 2006).

31 11 2. MATERYAL VE METOT: Çal ma materyali olarak; bu alanda yap lm çal malar incelenmi olup, hala üretimde olan 14 adet yavru üretim merkezinin üretim sistemi hakk nda bilgiler elde edilmi tir. Bu sistemler içerisinde 11 tanesi özel kurulu a ait olup 2 tanesi devletin 1 tanesi üniversitenin projeli üretim tesisidir. Ayr ca bu konu üzerinde yap lan çal malar incelenerek avantaj ve dezavantajlar ç kar lm t r. Benzer çal malar teknik donan mlar, su kalite standartlar, mekanizasyonlar, yavru bal k yeti tirme teknikleri, kuluçkahane yönetim sistemleri ve ürün pazarlama teknikleri aç s ndan incelenmi tir. Bu nedenle; kurulacak olan bu tesisin, bütün sistemlerinin teknolojik donan m ve tesisin kurulaca mevkii yeti tiricili i yap lacak türün; 1.Bölgenin do al artlar na uygunlu u ve de i imlere adaptasyonu 2. Kültür ortam nda üreme özelli ine sahip olmas 3. Larval dönem üretim sistemlerinin yo unlu u ve karma kl 4. Suni yeme adaptasyon yetene i 5. Yüksek stoklama yo unlu u 6.Yüksek yem dönü üm oran 7. Manipulasyonlara dayan kl l k 8. Yüksek geli im oran ve cinsiyet özelli i 9.Pozitif fiziksel karakterler (renk, görünü, ekil) 10. Hasat süresinin çok uzun olmamas özellikleri göz önünde bulundurularak seçilmi tir. Ayr ca tesisin kurulaca bölgedeki deniz suyunun fiziko-kimyasal özellikleri ara t r lm olup bu parametrelerde yavru bal k yeti tiricili ini olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir bulguya rastlanmam olup, planlamalar ona göre yap lm t r.

32 12 3. BULGULAR Elde edilen veriler nda a a daki gibi bir proje haz rlanm t r. 3.1 PROJE HAKKINDA GENEL B LG LER Yat r m n Konusu ve Kapsam Haz rlanan bu proje kapsam nda su ko ullar uygun olan zmir ili, Seferihisar ilçesi S ac k Körfezi Derbent Mevkiinde y ll k yavru kapasiteli bir kuluçkahane kurulup, yumurtadan itibaren 2 gram kadar levrek ve çipura yavrusu üretilecektir Yat r m n Yeri l: zmir lçe: Seferihisar Köyü: S ac k Mevkii: Derbent Yat r m n Süresi Yat r m n Ba lama Tarihi: Ocak-2007 Yat r m n Biti Tarihi: Eylül-2007 Üretime Geçi Tarihi: Ekim-2007 anaç, larva, canl yem, sörvaj, adaptasyon ünitelerinin yap m çal malar n n bitimi ile anaçlardan Ekim-2008 ay içerisinde yumurta al n p üretime ba lanm olacakt r Yat r m n Uygulama Plan Etüt Safhas Projelendirme : 2006 Temmuz : 2006 A ustos

33 13 Proje Tasdiki Kuluçkahane Binalar Yumurta Al m : 2006 Eylül : 2007 Ocak, ubat, Mart, Nisan, May s, Haziran, Temmuz, A ustos : 2007 Eylül : 2008 Ekim Tam Kapasite : Projenin Faydal Ömrü: Devaml Planlanan Finansman Kaynaklar Yat r m n tamam öz sermayedir Yat r m n Kalk nma Planlar yla lgisi Ülkemizde yap lm olan tüm kalk nma planlar nda kültür bal kç l n n desteklenmesi gerekti i vurgulanm bulunmaktad r. V. Be Y ll k Kalk nma Plan n n ilkeler ve politikalar bölümü 1371 no ile belirtilen k sm n 3. bendinde Avlanma potansiyelini artt rmak için iç sularda ve denizlerde bal kland rma çal malar h zland r lacakt r. Kültür bal kç l n n yayg nla t r lmas sa lanacakt r. denilmektedir. Ayr ca kültür bal kç l için yeti tirme ve pazarlama yönünden üreticilerin geli mesinde ve yayg nla mas nda etkili olunacakt r. kayd vard r. Bu aç klamalardan anla laca gibi V. Be Y ll k Kalk nma Plan, kültür bal kç l n n geli tirilmesi ve yayg nla t r lmas n öngörmü bulunmaktad r. 3.2 P YASA ETÜDÜ Sektörün Durumu Dünya nüfusunun h zl art nedeni ile artan protein ihtiyac n kar lamakta karasal orijinli protein kaynaklar yetersiz kalmaya ba lam t r. Bununla birlikte a r avc l k, deniz ve iç sularda ki kirlilik do al stoklar n azalmas na neden olmu ve artan dünya nüfusunun ihtiyaçlar n kar lamamaya

34 14 ba lamas sonucu insanlar akuakültür üzerinde çal maya zorlam t r. Türkiye de 1984 y l nda kurulan ilk deniz bal klar kuluçkahanesinden sonra larva üretimi h zla art göstermi olup, 2000 y l ndan sonra 220 milyon çipura ve levrek yavru üretimi yapabilen 14 aktif kuluçkahaneye sahip bir ülke olarak dünyada önemli bir yere sahiptir. Kuluçkahaneler son derece modern, otomatik su kalitesi ve yemleme sistemlerine bulunan yap lard r. Ancak son y llarda çipura ve alabal k yavrusu temininde yetersizlik söz konusu oldu undan 2006 y l itibar yla bu bal klar için yavru ithalat na izin verilmi tir. Bu veriler göze al nd nda ülkemiz ve yurt d nda yeti tiricilik faaliyetleri sürekli ço almakta ve yavru talebi de buna paralel olarak artmaktad r. Artan bu talep kar s nda ülkemizde ve yurt d nda faaliyet gösteren kuluçkahanelerin kapasiteleri yetersiz kalm t r. letmemiz; iç ve d talebi kar lamaya yard mc olmak ve ülke ekonomisine katk da bulunmak amac ile kurulacakt r Rekabet Gücü Türkiye genelinde ve yurt d nda artan a kafes i letmeleri, toprak havuz i letmeleri her geçen gün yavru bal a olan talebi art rmaktad r. Bu art yeni kuluçkahaneler aç lmas gereklili ini de paralelinde getirmi tir. Kapasitelerini art ran ve yeni yat r mlar yapan kafeslerin toprak havuz i letmelerinin yavru bal a olan ihtiyac kar s nda kurulacak olan i letmemizin üretece i yavru bal n pazarlanmas konusunda herhangi bir zorluk olmayaca dü ünülmektedir Arz-Talep Durumu Ülkemizdeki bal k üretim miktarlar na bakt m zda, denizlerden elde edilen bal k miktar giderek artm 2008 y l TÜ K verilerine göre ton olmu tur. Avc l k ile yap lan üretim, 2008 y l nda bir önceki y la göre %21.87 azal rken, yeti tiricilik üretimi ise bir önceki y la göre % 8.8 artm t r. Toplam üretimin % 70 den fazlas hamsi, sardalya, istavrit gibi küçük boylu bal klard r. Bu miktarlarla bile Türkiye de ki i ba na dü en bal k tüketimi 8 kg dan azd r. Sa l kl nesiller yeti tirebilmek için ülkemizde sofral k bal klar n üretimini artt r lmas büyük önem ta maktad r. Bu sebepten dolay kurulmu ve hala

35 15 kurulmakta olan kafes ve toprak havuz i letmelerinin say s fazla, bu tesislere yavru bal k verecek kuluçkahanelerin say s azd r. Talep konusunda problem ya an lmayaca dü ünülmektedir Ürünün Pazarlama ekli ve Fiyat Durumu Ürünümüz olan yavru bal k adaptasyon tesisimizde büyütülüp 2 gr l k boya gelince sevkiyat kamyonlar m z vas tas ile mü teriye götürülecektir. Sevkiyat kamyonlar m z üzerinde 4 er adet 2 tonluk poliesterden yap lm, küp formunda, bas nca dayan kl, üst taraf bal rahat aktarabilmemiz için portatif kapakl tanklar bulunmaktad r. Her arac m zda 2 adet oksijen tüpü gidilecek yol e er il s n rlar d nda ise 2 adet de yedek tüp bulunmaktad r. Oksijen; tüpe ba l da t c dan 4 e it miktarlarda tanklara da lmaktad r. Sevkiyat n olaca günden 24 saat önce bal k aç b rak larak, sevkiyat zaman uygun anestezik madde ile bay lt lacakt r. Kafes i letmesine bal klar teslim edildikten sonra 1 hafta içinde verilen ölü miktar kuluçkahaneye, 1 haftadan sonrakiler kafes i letmesine ait olacakt r. Ürünümüzün fiyat ise; 2 gr l k çipura yavrusu 63 kr 2 gr l k levrek yavrusu 45 kr olacakt r. 3.3 PROJE SAHASININ ÖZELL KLER Mülkiyet Özellikleri letme kurulacak olan arazi, irketin sahibi Taki KARSLI ya ait olup gerekli izinler al nm t r Arazinin Özellikleri letmemizin kurulaca arazi; zmir ili, Seferihisar ilçesi, S ac k köyü Derbent mevkiinde yer almaktad r. letmenin kurulaca alan n denize olan uzakl 100 m olup ve m² yüzölçümüne sahiptir.

36 Suyun Özellikleri: S ac k, Seferihisar ilçesi s n rlar içinde yer al p, zmir Körfezi nin güneyinde bulunmaktad r. ekil 2. Tesisin kurulaca bölgeyi gösteren harita Hakim rüzgarlar lodos, poyraz ve gün-do usudur. Bölge su hareketleri aç s ndan son derecede zengindir. Ortalama derinlik 12 m. dir. Bölgenin dip yap s kumlu ve zaman zaman zemin Posidonia oceanica ile kapl d r (Orçun ve Sunlu, 2007). Fiziko-kimyasal ortam parametrelerinden su s cakl 0.1 C duyarl kl elektronik termometre ile, ph de erleri phmetre (ph meter Papier (HANNA Ins.), tuzluluk de erleri Harvey yöntemi ile, çözünmü oksijen tayini ise YSI MODEL 55 ta nabilir oksijen metre kullan larak in-situ olarak arazide ölçülmü tür (Orçun ve Sunlu, 2007). Su s cakl de erlerine genel olarak bak ld nda Kas m, Aral k, Ocak ay nda su sütununda tamamen bir kar m sa lanm t r. Yüzey, orta, dip sular n n

37 17 s cakl k de erleri birbirlerine çok yak nd r. Mart ay ndan May s ay na kadar olan sürede ise 5m. den sonra bir tabakala ma göze çarpmaktad r. Yüzey sular n s n p, daha derin sularla kar arak alt tabakalar s tmas buna kar n dip sular n n daha so uk olmas bu tabakala man n olu mas nda en önemli etkendir. Haziran ay ndan Ekim ay na kadar olan sürede s nan hava ile yine su s cakl paralellik göstermektedir. Yüzey ve dip sular aras nda olu an tabakala ma Ekim ay na kadar devam etmektedir (Orçun ve Sunlu, 2007). ekil 3. Su s cakl n n derinli e ve aylara göre de i imleri (C 0 ). Orçun ve Sunlu (2007), kuluçkahanenin kullanaca deniz suyunda yap lan ölçümler sonucunda en dü ük tuzluluk konsantrasyonu Kas m ay nda kafes istasyonu yüzeyde, en yüksek tuzluluk konsantrasyonu ise referans istasyonunda yüzeyde Haziran, Temmuz, A ustos aylar nda ölçülmü tür. Kafes istasyonunda ortalama tuzluluk de eri 39.40, referans istasyonunda ortalama tuzluluk de eri olarak bulunmu tur.

38 18 ekil 4.Tuzluluk de erlerinin derinli e ve aylara göre de i imleri ( S). Orçun ve Sunlu (2007), kuluçkahanenin kullanaca deniz suyunda en dü ük çözünmü oksijen de eri 5.91 ppm Eylül ay nda kafes istasyonunda 10m derinlikte, en yüksek oksijen de eri ise 11 ppm de eri ile Kas m ay nda kafes istasyonu orta derinlikte ve referans istasyonunda dip derinli inde ölçülmü tür. Kafes istasyonu ortalama çözünmü oksijen de eri 7.86 ppm, referans istasyonu ortalama çözünmü oksijen de eri 8.18 ppm bulunmu tur.

39 19 ekil 5. Çözünmü oksijen de erlerinin derinli e ve aylara göre de i imleri (ppm) Orçun ve Sunlu (2007), kuluçkahanenin kullanaca deniz suyunda en dü ük ph de eri 7.69 ile Aral k ay nda kafes istasyonu dip derinli inde, en yüksek ph de eri ise 8.48 ile referans istasyonunda yüzeyde Nisan ay nda ölçülmü tür. Kafes istasyonu ortalama ph de eri 8.11, referans istasyonu ortalama ph de eri 8.12 olarak hesaplanm t r. Referans ve kafes istasyonlar nda ölçülen ph de erleri tüm ara t rma periyodu boyunca birbirine paralellik göstermektedir.

40 20 ekil 6. ph de erlerinin derinli e ve aylara göre de i imleri Alt Yap Durumu Kurulmas planlanan kuluçkahane, zmir iline 85 km uzakl kta olup, Seferihisar ilçesine 9 km mesafededir. lçe ile ba lant yolu asfaltt r. Elektrik hatt arazimizin yan ndan geçmektedir ve arazimiz içerisinde 1 adet tatl su kuyusu bulunmaktad r.

41 TES S N PLANLANMASI: LEVREK LARVA ÜN TES ekil 7. Levrek Larva Ünitesi Plan Levrek larva ünitesinde, y ll k adet çipura yavrusu için gerekli olan üretim tank say s 4 adettir. Ünitede 4 m³ lük içi jelkot kapl 4 adet silindirekonik poliester tank olacakt r. Yumurtalar n inkübasyonlar ünitede tank n yan na konulmu 500 lt lik inkübatörlerde olacakt r. Temin edilen yumurtalar al nd klar ortamla ayn s cakl ktaki inkübatör tanklar na yerle tirilecektir. S cakl k fark C dereceyi geçmeyecektir. nkübatörlerde do al deniz suyu tuzlulu u kullan lacakt r. Yumurtalar inkübatörlere ortalama adet/lt olacak ekilde yerle tirilecektir. nkübasyon süresince k kullan lmayacakt r. nkübatörlerin bulundu u tanklarda saatte %40-60 su de i imi uygulanacakt r ( Alpbaz, 2005 ). Yumurtalar n inkübasyonlar bu bilgiye dayan larak, her odada tank n yan na konulmu 500 lt lik inkübatörlerde olacakt r. nkübatörler inkübasyonun olaca zaman ünite içine al n p tanklar n yan na konacakt r. nkübatördeki yumurta yo unlu u adet/ lt olacakt r. Uygun ko ullarda çatlama oran

42 22 %95 olan levrek yumurtalar n n larva tank ndaki yo unlu u ise üretim boyunca adet/ lt olacakt r. Levrek yumurtalar, embriyolojik geli imini 15 C de 87 saatte tamamlayarak larvalar yumurtadan ç kmaya ba lar ( Saka vd., 1999). Bu bilgi nda, levrek yumurtalar 15ºC, 37 tuzlulukta inkübe edilecek ve saatler aras nda larva ç k lar tamamland nda transfer hortumlar vas tas ve suyun kendi ak h z ile 4 m³ lük larva tank na transfer edilecektir. Levrek larva ünitesinde dü ük tuzluluk teknolojisi uygulanacakt r. nkübasyondan 2 gün sonra tuzluluk her gün 3 dü ürülerek 25 tuzlulu a getirilecektir. Levrek larvalar, adaptasyona transfer oluncaya kadar 25 tuzlulukta ya amlar n sürdürecektir Larva Ünitesi Çal ma Prensibi: Levrek larva ünitesinde kullan lacak olan sistem kapal devre sistemdir. Kapal devre sistem elemanlar : Kar m tank : Kapal devre sistemlerde oda içerisinde kullan lan deniz suyu tekrar filtre edilip kullan lmak üzere oda d ndaki tanka gönderilir. Bu suya taze su giri i de olup, bu iki farkl suyun kar t tankt r. Kar m tank n n üzerinde 3 adet farkl su giri i olacakt r. Bunlar; 37 tuzluluktaki deniz suyu Minimum 22 maksimum 25 (mevsime göre tuzlulu u de i ken olan) tuzluluktaki kuyu suyu 0 tuzluluktaki tatl su Pompa: Europa 300-T tip 30 m³/saat kapasitesindeki pompa olup, suyu filtrelere ve üniteye basacak olan sistem eleman d r. Kum filtre: Suyun içerisinde bulunan ask da kat maddeleri tutmak için kullan lan bir filtrasyon yöntemidir. Filtre içerisinde bulunan çe itli quartz katmanlar farkl özgün a rl klar ile mükemmel bir filtrasyon sa lamaktad r.

43 23 Ayn zamanda filtrasyon h z dü ürülürse suda bulunabilecek demir iyonlar n da tutabilecek ekilde tasarlanm t r. Otomasyon valfi sayesinde, ters y kama i lemlerini zamansal periyoda ba l olarak otomatik olarak gerçekle tirmektedir ( Ultraviole ( U.V ): Her türlü suda bulunabilecek virüs, bakteri, mantar ve çe itli mikroorganizmalar n UV-C nlar yolu ile etkisiz hale getirilme i leminde uygulanan ultraviole cihazlar su dezenfeksiyon yöntemlerinin en etkin ve en güvenli olan d r. leri teknoloji ürünü olan bu cihazlar, ultraviole lamban n yayd UV-C nlar vas tas ile suya herhangi bir kimyasal enjeksiyon sa lanmadan mikrobiyolojik ar t m yapmaktad r ( Biyolojik filtre: Biyolojik filtreler geri sirkülasyon yada kapal devre sistemlerinde su kalitesinin korunmas nda yard mc olmaktad r Akuakültürde verilen görevleri uygulamak için mikroorganizmalar kültür eden araçlard r. Organizmalar n farkl türleri farkl görevler üstlenmektedir. Kullan lan ve dizayn edilen çevreyi düzenlemek için ve organizmalar n büyümesi için gereklidir. Biyolojik filtreler kapal sistemlerde su kalitesinin düzenlenmesinde ve su de i imi olmaks z n su kalitesinin sa lanmas nda görev almaktad rlar (U ra, 2006). E anjör: Herhangi bir fiziksel temas olmaks z n aralar nda s cakl k fark olan s v veya gaz iki ak kan n (birbirine kar maks z n) birinden di erine s transferini sa layan devre eleman d r ( Desaturasyon kolonu: E anjörden s cakl ayarland ktan sonra geçen su, rashing halkalar bulunan kolona girerek havaland r lmas sa lanacak ve bundan sonra larva tank na gelecektir Levrek larva ünitesinde kullan lacak olan üretim protokolü: Larvalar inkübasyonunu tamamlay p tanka transfer olduktan sonra 2 gün boyunca larvalar homojen olarak kar t rmak için hava ta ndan ç kan parçalanm hava kullan lacakt r. 2.gün sonunda hava ta ç kar larak tanklara balon hava verilecek ve her tanka k açmadan 12 saat önce 2 er adet hava süpürgesi tak lacakt r. Hava süpürgesinin amac yüzeyde olu acak ya tabakas n

44 24 toplamakt r. Bu ya tabakas n n 8. güne kadar her saat 8. günden itibaren daha s k peçete vas tas ile al nmas gerekmektedir. Larvalar n hava süpürgesi bu günden itibaren 16. gününe kadar hava kesesini i irmelerine yard mc olur. Çünkü larvalar n hava keselerini olu turmalar yüzeyden hava yutmalar ile gerçekle mektedir. Yüzey ne kadar temiz olursa larva hava kesesi olu umunu o kadar çabuk tamamlar. Tuzlulu un 25 e dü ürülmesinin nedeni ise; larvalar n hava keselerini i irmelerine yard mc olmak ve larvay orta suya indirerek hava keselerini normalden fazla i irerek hipertrofi (hava kesesinin normalden fazla i mesi) olma olas l n minimuma indirmektir. Süzer vd., (2007), levrek larvas nda fonksiyonel mide olu umunun (ilk pepsin sentezi) günde meydana gelmesi mortalite oran n oldukça dü ürece ini bildirmi tir. Bu veriler nda, bal n toz yeme al mas ve toz yeme geçi süresini h zland rmak için levrek larvalar na ilk toz yem 25. günde larva ünitesinde verilmeye ba lanacakt r. Levrek larvalar na; günler aras 50 gr µ toz yem günler aras 100 gr µ toz yem günler aras 100 gr µ toz yem verilecektir.

45 25 verilmi tir. Levrek larva ünitesinde kullan lacak üretim protokolü çizelgesi a a da Gün S cakl k ( c) Tuzluluk ( s) Debi (lt/dk) I k süresi (saat) I k iddeti. (lüx) Besleme BESLEME YOK BESLEME YOK BESLEME YOK BESLEME YOK BESLEME YOK BESLEME YOK BESLEME YOK AF=0.5 adet/ml AF=0.5 adet/ml AF=0.6 adet/ml AF=0.6 adet/ml EG=0.5adet/ml AF=0.6 adet/ml EG=0.6adet/ml AF=0.8adet/ml EG=0.8adet/ml AF=0.5adet/ml EG=1adet/ml AF=0.5adet/ml EG=1adet/ml AF=0.4adet/ml EG=1adet/ml EG=1.2 adet/ml EG 1 =0.3 adet/ml EG=1.2 adet/ml EG 1 =0.3 adet/ml EG=1 adet/ml EG 1 =0.5 adet/ml EG=1 adet/ml EG 1 =0.5 adet/ml EG=1 adet/ml EG 1 =0.5 adet/ml EG=1.2 adet/ml EG 1 =0.8 adet/ml EG=1.0 adet/ml EG 1 =1.0 adet/ml EG=0.8 adet/ml EG 1 =1.2 adet/ml EG=0.6 adet/ml EG 1 =1.4 adet/ml EG=0.4 adet/ml EG 1 =1.6 adet/ml EG 1 = 3 adet/ml EG 1 = 3 adet/ml EG 1 = 3 adet/ml EG 1 = 3 adet/ml EG 1 = 3 adet/ml EG 1 = 4 adet/ml EG 1 = 4 adet/ml EG 1 = 4 adet/ml EG 1 = 4 adet/ml EG 1 = 5 adet/ml EG 1 = 5 adet/ml EG 1 = 5 adet/ml EG 1 = 5 adet/ml EG 1 = 5 adet/ml Çizelge 1. Levrek Larva Üretim Protokolü (AF: 430µ boyutundaki artemia, EG: 480 µ boyutundaki artemia) Levrek larva ünitesinde üretim a a daki sistemde olacak ekilde planlanm t r: lk yumurta ekimi; 1-2 Ekim tarihinde 4 tanka olacakt r. Her tanka gr yumurta ekimi yap lacakt r. 14 Kas m tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir.

46 26 kinci yumurta ekimi; Kas m tarihlerinde 4 tanka planlanmaktad r. Her tanka yine gr yumurta ekimi yap lacakt r. Aral n 30 unda sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir. Üçüncü yumurta ekimi; 31 Aral k-1 Ocak tarihinde 4 tanka planlanmaktad r. Her tanka yine gr yumurta ekimi yap lacakt r. 14 ubat tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir. Dördüncü yumurta ekimi; ubat tarihinde 4 tanka planlanmaktad r. Her tanka yine gr yumurta ekimi yap lacakt r. 1 Nisan tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir.

47 Ç PURA LARVA ÜN TES ekil 8. Çipura Larva Ünitesi Plan Çipura larva ünitesinde, y ll k adet çipura yavrusu için gerekli olan üretim tank say s 10 adettir. Ünitede 10 m³ lük içi jelkot kapl 10 adet silindir poliester tank olacakt r. Yumurtalar n inkübasyonlar ünitede tank n yan na konulmu 500 lt lik inkübatörlerde olacakt r. nkübatördeki yumurta

48 28 yo unlu u adet/ lt olacakt r. Uygun ko ullarda çatlama oran %95 olan çipura yumurtalar n n tanktaki yo unlu u ise üretimimiz boyunca adet/ lt olacakt r. Çipura yumurtalar Cº, 37 tuzlulukta inkübe edilecek ve 3.günün sonunda larva ç k lar tamamland nda transfer hortumlar vas tas ve suyun kendi ak h z ile 10 m³ lük larva tank na transfer edilecektir. Yüksek tuzluluk teknolojisi kullan lacak olan çipura larva ünitesinde, larva a amas ndan 2 gr oluncaya kadar ki bütün a amalarda 37 tuzluluktaki deniz suyu kullan lacakt r. Do al tuzlulukta üretimi gerçekle tirilecek olan çipura larvalar nda aç k devre sistem kullan lacakt r Çipura Larva Ünitesi Çal ma Prensibi: Çipura larva ünitesinde kullan lacak olan sistem aç k devre sistemdir. Aç k devre sistem elemanlar : Desaturasyon kolonu: Ünitemize gelen su ilk önce filtre dairesinde içinde rashing halkalar bulunan kolona girerek havaland r lmas sa lanacak ve bundan sonra bekletme tank na gelecektir. Bekletme tank : Ünitemize gelen su desaturasyon kolonundan geçtikten sonra suyun dinlendirilmeye al naca tankt r. Pompa: Europa 300-T tip 30 m³/saat kapasitesindeki pompa olup, bekletme tank ndan sonra suyu filtrelere ve üniteye basacak olan sistem eleman d r. Kum filtre: Suyun içerisinde bulunan ask da kat maddeleri tutmak için kullan lan bir filtrasyon yöntemidir. Filtre içerisinde bulunan çe itli quartz katmanlar farkl özgün a rl klar ile mükemmel bir filtrasyon sa lamaktad r. Ayn zamanda filtrasyon h z dü ürülürse suda bulunabilecek demir iyonlar n da tutabilecek ekilde tasarlanm t r. Otomasyon valfi sayesinde, ters y kama i lemlerini zamansal periyoda ba l olarak otomatik olarak gerçekle tirmektedir.

49 29 Ultraviole: Her türlü suda bulunabilecek virüs, bakteri, mantar ve çe itli mikroorganizmalar n UV-C nlar yolu ile etkisiz hale getirilme i leminde uygulanan ultraviole cihazlar su dezenfeksiyon yöntemlerinin en etkin ve en güvenli olan d r. leri teknoloji ürünü olan bu cihazlar, ultraviole lamban n yayd UV-C nlar vas tas ile suya herhangi bir kimyasal enjeksiyon sa lanmadan mikrobiyolojik ar t m yapmaktad r. E anjör: Herhangi bir fiziksel temas olmaks z n aralar nda s cakl k fark olan s v veya gaz iki ak kan n (birbirine kar maks z n) birinden di erine s transferini sa layan devre eleman d r Çipura Larva Ünitesinde Protokolün Uygulanmas : Yumurta Ekimi: Temin edilen yumurtalar al nd klar ortamla ayn s cakl ktaki inkübatör tanklar na yerle tirilecektir. S cakl k fark C dereceyi geçmeyecektir. nkübasyon s cakl C aras nda olacakt r. nkübatörlerde do al deniz suyu tuzlulu u kullan lacakt r. Yumurtalar inkübatörlere ortalama adet/lt olacak ekilde yerle tirilecektir. nkübasyon süresince k kullan lmayacakt r. nkübatörlerin bulundu u tanklarda saatte %40-60 su de i imi uygulacakt r ( Alpbaz, 2005 ). Yumurtalar n inkübasyonlar ; bu bilgiye dayan larak ünitede tank n yan na konulmu 500 lt lik inkübatörlerde olacakt r. nkübatördeki yumurta yo unlu u adet/ lt olacak ekilde yerle tirilecektir. Uygun ko ullarda çatlama oran %95 olan çipura yumurtalar n n tanktaki larva yo unlu u ise üretimiz boyunca adet/ lt olacakt r. Çipura yumurtalar Cº, 40 tuzlulukta inkübe edilecek ve 3.günün sonunda larva ç k lar tamamland nda transfer hortumlar vas tas ve suyun kendi ak h z ile 10 m³ lük larva tank na transfer edilecektir. Larvalar inkübasyonu tamamlay p tanka transfer olduktan sonra;

50 30 Fotoperiyot : 0-4. gün aras : Karanl k gün aras 24 saat ayd nlatma 21. günden sonra 16 saat ayd nlatma eklinde fotoperiyot uygulanacakt r gün aras, bal kta hipertrofi olu abilir. Hipertrofi ihtimalinde k iddeti lüx aras nda dü ünülmektedir. Havaland rma: Havaland rma, merkezi ve homojen kar m sa layacak ekilde ayarlanacakt r. Yemleme a amas na kadar, hava hortumunun ucundan hava ta olmaks z n yap lacakt r. Yemleme ba lad ktan sonra, ucuna hava ta tak l r ve iddeti dü ürülecektir. Ayr ca havaland rma, larvan n ortamdaki besin maddelerini rahatça almalar na engel olmayacak ekilde, larvan n ve besinin homojen da lmas n sa layacak ekilde orant l olarak ayarlanacakt r. Oksijen : Oksijen takviyesi, larva aktif olarak d ar dan besin almaya ba lad ktan sonra yap lacak, Optimum oksijen 6-7 ppm olup, 30. günden sonra ise 7-9 ppm düzeyine ç kar lacakt r. Di er parametreler; (s cakl k, debi, alg miktar, rotifer ve artemia miktar ) çizelge 3 egöre ayarlanacakt r. Süzer vd., (2007), çipura larvas nda fonksiyonel mide olu umunun (ilk pepsin sentezi) günlerde meydana geldi ini, bu ba lamda bu ya lardan sonra girilecek mikropartikül yemin mortalite oran n dü ürece ini bildirmi tir. Bu veri nda çipura larvas na ilk toz yem giri i çipura larva ünitesinde larva 38 günlük iken yap lacakt r.

51 31 Çipura larva ünitesinde üretim planlamas a a daki gibi olacakt r: lk yumurta ekimi: 1-2 Ekim tarihinde 10 tanka olacakt r. Her tanka 950 gr yumurta ekimi yap lacakt r. 16 Kas m tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir. kinci yumurta ekimi: Kas m tarihinde 10 tanka planlanmaktad r. Her tanka 950 gr yumurta ekimi yap lacakt r. 3 Ocak tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir. Üçüncü yumurta ekimi: 5-6 Ocak tarihinde 10 tanka planlanmaktad r. Her tanka 950 gr yumurta ekimi yap lacakt r. 20 ubat tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir. Dördüncü yumurta ekimi: ubat tarihinde 10 tanka planlanmaktad r. Her tanka 950 gr yumurta ekimi yap lacakt r. 8 Nisan tarihinde sövraja indirilecek olan larva, anac n verdi i ölü yumurta, ta ma ve al nmas s ras ndaki kay p, inkübasyon ve larvadaki kay plar dikkate al nd nda tank ba na tahmin edilmektedir.