islam Olkeleri T arih ve cografya EtUtleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "islam Olkeleri T arih ve cografya EtUtleri"

Ece Tansel
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 islam Olkeleri T arih ve cografya EtUtleri

2 Stattkten Dtnatnige: Tiirk-Arap ili kilen Tank ABDULCELiL Ozellikle de 2002 yilmda Adalet ve Kalkmma Partisinin iktidara gelmesinden bu yana, Tiirk-Arap ili kilerinde ya anan geli melerin incelenmesi onem arz etmeye ba ladt. Tiirk-Arap ili kilerinde 1923 yilmda Tiirkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasmdan sonraki ilk 40 yilda ciddi bir duraklama ya adt. Altml h yillarm ortalarma kadar Tiirkiye dogu ve 6zellikle de Arap alemiyle olan koklii ili kilerine ragmen, tercihini Batt' dan yana kullamldl Yetmi li y!llarda Ti.irk-Arap ili kileri genel olarak uzakla ma -yakmla ma baglammda bir med-cezir donemi ya adt Doksanh y!llarda taraflar arasmda ili k~erde ciddi geli meler kaydedildi. Bu donemde su meselesi, giivenlik ve smrr problernleri, Tiirk-israil askeri i birligi, Ti.irkiye'nin PKK sebebiyle Irak topraklannda askeri operasyonlar diizenlemesi ve Tiirkiye'nin tarihi sebeplerden dolayt Kerkiik ve Musul'a bakt l, ili kilerdeki en kmlgan noktalard1. Tarihi baglara, din birligine, cografi ve siyasi yakmhga, kar Iltkh ekonomik menfaatlere ragmen, taraflar arasmdaki ~li kilerin neden bu kadar az oldugu sorusu burada kendini kuwetle gosteriyor. Tiirk-Arap ili kilerinde belirleyici unsurlar Tiirk-Arap ili kileri bir taktm problernlere hasredildiginden dolayt, taraflar arasmda olurnlu geli melerin ya anmasmda ciddi engellerle k~r t kar tya ~ahndt. Bu belirleyici unsurlann ba mda: 1. Taraflann kar Ilikh onyargtsl bir~ok olumsuzlugu beraberinde getirdi. Atatiirk~ii gorii le hareket eden Turk yoneticilerinin ~ogu Batt'ya yone- 1 Or., Aynu -~ems Oniv. Edb. Fak. Tiirk dili ve edebiyan ogretirn iiyesi. (MISIR)

66 Islam Olkeleri Tarih ve Cografya Etiitleri linmesinden yanaydt. Bu bakun~an giivenlik ve ekonomi gibi konularda; Tiirkiye hep Batt'daki o!u~umlarda yer almayt tercih etti.

3 66 Islam Olkeleri Tarih ve Cografya Etiitleri linmesinden yanaydt. Bu bakun~an giivenlik ve ekonomi gibi konularda; Tiirkiye hep Batt'daki o!u~umlarda yer almayt tercih etti. Bu donemde Arap iilkelerinin Tiirkiye'ye bakt~mda daha ~ok.dini, ahlaki ve siyasi unsurlarm on plana ~tktrgj.m goriiyoruz. Hilafetin kaldmlmast, Arap alfabesinin kullammdan ~tkanltp yerine Latin alfabesinin getirilmesi, Osmanhnm dagilmasmdan soma Hatay meseles~nde Suriye ile Kerkiik ve Musul meselesinde Irak'la y~anan smrr problemleri, ili kileri olumsuz etkileyen 6nemli unsurlardt. Tiirkiye Batt bloku, NATO ve kapitalizm tarafmda ycr ahrken, Arap iilkeleri genel olarak sosyalist politikalar izleyerek Sovyetlere daha yakm durdu. Bu baglamda bazt Arap iilkeleri a~tktan PKK'yt destekle~i. Tiirkiye ile Suriye arasmda PKK probleminden dolayr ya~anan kriz, Mtsu'm arabuluculugu neticesinde silahlt ~atr maya donii mekten son anda kurtanldt. 2. Tiirk-Arap ili~kileri, ytllarca Tiirkiye-israil yakmla~masmdan dogan tepkinin etkisi altmda kaldt. Arap iilkelerinin yoneticileri, Tiirkiye'nin israil ile stkt ili~kiler i~erisinde olmasmt, kendi milli giivenliklerine hep bir tehdit olarak algtladt. Arap iilkelerinin bu yondeki tutumu, lsrail'in 1948 yllmda kurulmasmdan soma Tiirkiye'nin israil'i ilk tamyan iilke olmasma kadar dayamr. Mustafa Kemal, Araplara strtmt zaten tamamen donmii~tii. israil ile olan yakm ili kiler, Tiirkiye'nin Arap ve islam diinyasmdan tamamen kopmasma ve haliyle Battya daha da yaktnla~masma neden oldu. Ankara, Bat1 ve tsrail ile olan ili kilerinde bir istihbarat ve asker devleti olmast hasebiyle daha ~ok stratejik ~rkarlanm on planda.tutmaktaydl. Tiirkiye bu donemde, silahlannm modernizasyonunun saglanmasr amactyla; Amerika'da Ermeni ve Yunan lobilerine kar~r Yahudi lobisinin destegine onem vermi ti. Aym zamanda 1915 ytlmda yaptldtgt iddia edilen Errneni Soykmmt ve Kiirtlere yaptlan uygulamalar konusunda da Yahudi lobisine ihtiya~ duymaktaydt. israil ve Tiirkiye arasmda 1996 ytltnda imzalanan askerf i~birlik antla~ mast, TUrkiye-israil arasmdaki yaktnla mamn zirve yaptrgr donem olurken; 6te yandan Tiirk-Arap ili~kilerinde ise kopma noktasmt te~kil etmekteydi ayru zamanda. Oyle ki Tiirkiye bazt Arap iilkelerini PKK'yt desteklemekle su~lamaktaydt. Bu donem, Arap-lsrail ili~kil~rinde kriz ya~andtgr, ban gorii melerinin kesintiye ugradtgr Netenyahu hiikiimeti zamamndaydt.

4 Islam Otkeleri Tarih ve Cogt-afya Etiitleri Tiirk-Arap ili~kileri, askerlerin yonetiminde olan Milli Giivenlik Kurulu ve TUrk se~meninin tercihi sonucunda belirginle~en siyasi, irade yani se~ilmi ler ve atanmr lar arasmdaki ~eki menin etkisinde kaldt. Kendilerini laikligin koruyucusu olarak goren generaller, Batr'ya endekslenmi ti, islam ve Araplarla ilgili biitiin olu urnlara kar tydrlar. Bundan dolay1 Tiirkiye'nin Arap iilkeleriyle alan ili~kileri devamll bir ekilde degi irne ugradr. Halbuki istikrarlr politika yoneticilerin degi mesiyle kesintiye ugramayandrr. Ancak Tiirkiye'de siyasi iradenin degi mesiyle genelde oncelikler ve ~rkarlar farkhla maktadrr. Bu konudaki keskin degi iklikler genelde, askerf miidahaleler sebebiyle ya andr. Adnan Menderes'in idarru ve Turk Gene! Kurmayr'mn halk desteginden mahrum kalmasr buna en uygun ornek olacaktrr.. Diger taraftan siyasi iradeler arasmdaki 'Dogu ve islami' ile 'Batr ve laik' eklindeki arrlayr farkhlrgmdan beslenen siyasi tercihler, Tiirkiye'nin kirnliginirr belirlenmesinde hala onernli roller oynamaktadrr. Orta diregi temsil_eden ~dalet ve J5alkmma Partisi'nin i ba ma gelmesi ile ba layan yeni donemde de biitiin taraflar razr edilebilm~ degildi. Yonetim degi ikligi durumunda tercih ve stratejilerin degi ip degi meyecegi konusu,.soru i aretleriyle doluydu. B.u sebepten dolayr bazr Arap iilkeleri, Tiirkiye'nin Ortadogu a~rlrmma ilk donernler iiphe ile yakla trgrndan olurnlu adrrnlar atmakta tereddiit etmi tir yllmda i ba ma gelen Adalet ve Kalkmrp.a Partisi, diinyayr yeni bir siirece sokan 11 Eyliil 2001 olaylan akabinde ba layan geli meleri iyi analiz ederek, milli giivenlik merkezli politikalar izlemeye ba ladr. Amerika tarafmdan bolgede kendi giivenligini on plana ~rkaran politikalann uygulamaya konulmasryla birlikte, Tiirkiye de dr politika anlayr tru geli tirdi. TUrkiye tercihini, uluslararasr arenada agrrhgrm hissettiren ~ok taraflt etkili ve faal bir politikadan yana koydu. : TUrk yoneticilerin dr ili kilerdeki yeni yonelirnlerini, Tiirkiye'yi kenar iilke olmaktan ~rkanp, merkeze ~ekme giri irni olarak yorurnlamak isabetli olacakt1r. Uluslararasr arenadaki geli melere paralel olarak Tiirkiye, bolgedeki yeni duru unu iyice belirledi. Stratejik konumuna uygun daha etkili ve faal politikalarla genelde diinya, ozelde ise Ortadogu'da daha etkili olmaya ba ladr.

5 68 Islam Olkeleri Tarih ve CografYa Eciitleri Kuruldugu 1923 tarihinden bu yana, Atatiirk ilkeleri geregi Batt'ya yonelen Tiirkiye, Arap ve tslam iilkeleri ile ili kileri koparmakla kalmaytp bu iilkeleri y11iarca dii man gibi algllamt tlr. Soguk sava doneminde NATO iiyesi olmast hasebiyle bu siirecin bir paq;as1 haline geldi. Bu durum Tiirkiye'nin; Turk diinyast, Orta Asya ve Kafkaslara a~llumm kolayla trran Sovyetlerin dagllmasma kadar siirdii. Tiirkiye son donemde Arap ve islam (iran) iilkeleri ile ilgili Ortadogu politikas1yla, Arap iilkeleri halklanmn nabim1 tutmasm1 bildi. Bu siire~te sosyal, ~iiltiirel ve siyasi altyapisim yeniden diizenleyerek yeni diplomatik a~tlnnlar i~in gerekli hazrrhklan yaptyor denilebilir. Tiirkiye yeni donem dt politikalannda bolgesel konumunu da dikkate alarak, bolge iilkeleri arasmdali siyasi dengelerden dogan kutupla malan kullanmaktan ozellikle ka~m1yor. Uluslararas1 arenada dt gii~lerin siyasi ~tkarlanna alet olmayan yeni Tiirkiye portresi, Arap iilkelerinin goziinden ka~madt. Bu arada Tiirkiye de Arap iilkeleri ile olan ili kilerini mii terek ~Lkarlar merkezli arttrma ve geli tirmeyi ihmal etmedi. Erbakan doneminde ortaya ~tkan isl~mi baglantllt siyaset veya Tiirkiye'nin Ortadogu liderligi gibi Arap iilkeleri rejimleri tarafmdan reddedilen hedeflerden uzak, milli ~1karlar eksenli son donem Tiirk dl politikast, Tiirkiye'nin Arap iilkeleri ile yakmla masmdaki esas unsurdur.

Benzer belgeler

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER Modern Siyaset Teorisi Dersin Kodu SBU 601 Siyaset, iktidar, otorite, meşruiyet, siyaset sosyolojisi, modernizm,