Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 1

Transkript

1 Kod: ISG_TGE_04 KİMYASAL MADDE KULLANIMI GENEL AÇIKLAMA Bu bilgilendirme notu İSG İş Güvenliği Temel Eğitim Seti nin bir parçası olan Kimyasal Madde Kullanımı konulu eğitim kapsamında hazırlanmıştır. Eğitimin CD üzerinde kayıtlı ya da uzaktan eğitim şeklinde internet üzerinden erişimli biçimlerini temin etmek, diğer eğitim, faaliyet ve yayınlarımıza dair bilgi edinmek için adresini ziyaret edebilirsiniz. Güvenli ve sağlıklı günler dileriz. Saygılarımızla, Mesut DEMİRTAŞ İş Geliştirme Yöneticisi İSG BAŞLIKLAR KİMYASAL MADDE KULLANIMI Giriş... 2 Kimyasallar Her Yerde... 2 Kimyasallarda Tehlikeler... 2 Fiziksel Tehlikeler... 2 Sağlığı Tehdit Eden Unsurlar... 2 Kimyasal Tehlikelere Karşı Korunma... 3 Genel Kimyasal Güvenlik Kuralları... 3 Kimyasalların Depolanması... 3 Kimyasalların Taşınması... 4 Alışılmışın Dışında Görevler... 4 Olağanüstü Durumlar... 5 Kimyasalları Etiketleme... 5 Tehlike Etiketleri... 5 Yangın Tehlikesi... 5 Sağlık Tehdidi... 6 Tepkimeye Girme... 6 Özel Tehlikeler... 6 TMBS: Tehlikeli Malzeme Bilgi Sistemi... 6 Bitirirken... 7 Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 1

2 KİMYASAL MADDE KULLANIMI Giriş Bu bölümde kimyasal maddelerle ilgili tehlikeler, genel güvenlik kuralları ve kimyasal madde saklama birimlerinde etiketleme gereklilikleri hakkında bilgi edineceğiz. Kimyasallar Her Yerde Günümüzde çeşitli kimyasalların kullanımını gerekli kılmayan az sayıda iş vardır. Büro çalışanları fotokopi renklendiricileri, yazıcı kartuşları, mürekkepler gibi malzemeleri kullanmakta, üretim işçilerinin kimyasalları kullanarak çalışmaları beklenmekte ve bakım-onarım işçileri her gün kullandıkları çok sayıda kimyasal maddeyi el altında bulundurmaktadırlar. Bir çalışan olarak sizin göreviniz bu kimyasalların uygun bir şekilde depolandığından, kullanıldığından, taşındığından ve etiketlendiğinden emin olmaktır. Kimyasallarda Tehlikeler Kişisel koruyucu önlemlerin uygunsuz kullanımı ya da bu önlemler hakkında eksik bilgiye sahip olunması yaralanmalara, hastalıklara ya da maddi hasara yol açabilir. Kimyasalları güvenli bir şekilde kullanmak için her bir kimyasalın fiziksel özelliklerini ve tehlikelerini anlamaya ihtiyacınız vardır. Uygun kullanım, kişisel koruyucu donanım (KKD) hakkında bilgi sahibi olunmasını ve kullanılmasını içermektedir. Bu donanım eldivenler, yüz maskeleri, koruyucu gözlükler, önlükler, solunum aygıtları ya da diğer belirli gereçler olabilir. Fiziksel Tehlikeler Birçok kimyasal diğer maddelere, ısıya, şoka ya da neme maruz bırakıldıklarında şiddetli bir şekilde tepkimeye girer. Ortaya çıkan etkiler patlama, yangın ya da ortama zehirli duman veren hızlı kimyasal tepkimeler şeklinde olabilir. Çalışılan kimyasalla tepkimeye girebilecek herhangi diğer kimyasalın çalışma sahası içinde olmadığından emin olun. Onaylanmış bir prosedüre göre hareket etmekte olmadığınız sürece asla bir kimyasalı diğer bir kimyasalla karıştırmayın. Sağlığı Tehdit Eden Unsurlar Bir kimyasala tek bir seferde aşırı dozda maruz kalma ya da uzun dönemde kontrolsüz bir şekilde maruz kalma sonucu sağlığınıza zararlı etkiler meydana gelebilir. Zararlı Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 2

3 etkiler cilt yanıkları gibi hemen ortaya çıkabilir ya da kanser gibi uzun dönemli bir gelişim süreci izleyebilir. Kimyasallar deriden emilme, yutulma ya da buhar, toz, duman solunması yoluyla vücuduna girebilir. Kimyasal vücudunuza girdikten sonra neden olacağı zarar kimyasalın doğasına ve alınma miktarına bağlıdır. Hedef Organ belirli bir kimyasala karşı en hassas olan organdır. Karaciğer, böbrekler, akciğerler ya da diğer hayati organlar hedef organ statüsünde olabilir. Özellikle gözleriniz kimyasal korunmasızlığa karşı duyarlıdır. Kimyasalları kullanırken her zaman için uygun göz koruyucu donanımı kullanın. Kimyasal Tehlikelere Karşı Korunma Kimyasal tehlikelerden korunma şu unsurları kapsamaktadır: Personel eğitimi, Etiketleme sistemi, Yazılı güvenlik prosedürleri, Kişisel koruyucu donanım, Mühendislik uygulamalarına dayalı güvenlik sistemleri Genel Kimyasal Güvenlik Kuralları Temel kimyasal güvenlik kurallarının bazıları şu şekildedir: Kimyasalın neden olduğu tehlikeleri bilme, İşyerini düzenli ve temiz tutma, Gerekli güvenlik donanımını kullanma, Her bir saklama kabının uygun bir şekilde etiketlendiğinden emin olma, Ortamda bulunan değişken ya da yanıcı/parlayıcı nitelikteki malzeme miktarını ihtiyaç duyulan en az miktar kadarda sınırlama Kimyasalların Depolanması Tehlikeli kimyasallar kullanılmadıkları zamanlarda uygun bir şekilde saklanmalıdır. Tüm saklama birimleri herhangi bir buhar/ gaz çıkışı olmadığının kesinleştirilmesi için kontrol edilmelidir. Buhar birikiminin oluşmasını önlemek için ağzı açık herhangi bir saklama kabının depolama alanı içinde bulunmasına izin verilmemelidir. Asitler ve bazlar gibi birbirleriyle tepkimeye girebilen kimyasallar asla bir arada depolanmamalıdır. Kazara karıştırmalar sonucu istenmeyen kimyasal tepkimelerin meydana gelmesi olasılığını Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 3

4 azaltmak için kimyasallar, katılar ve sıvıların depolama sırasında birbirinden ayrılması gerekmektedir. Kimyasalları yanıcı sıvılar, asitler, bazlar ve diğer sıvılar şeklinde gruplandırmak için çeşitli bariyerler kullanın ya da bu grupların depolandıkları konumlar arasında belirli mesafeler bırakın. Yanıcı sıvılar yalnızca onaylanmış ve özel kilitleme sistemine sahip olan yanıcı sıvı saklama birimlerinde depolanabilir. Yanıcı sıvıların kutu şeklindeki cisimlerde saklanması geniş çaplı variller kullanılarak gerçekleştirilebilir. Söz konusu varillerden daha küçük kaplara doldurma yapıldığı zamanlarda herhangi bir statik kıvılcım oluşmaması için söz konusu dağıtım noktalarında varil şeklindeki saklama birimlerinde topraklama şeritleri kullanılmalıdır. Kimyasalların Taşınması Kimyasalların nakledilmesi ya da dağıtılması sırasında 3 basit kuralı hatırlayın: Çalışma sahanızda kullanılan kimyasal madde ihtiyaç duyulacak en az miktarda bulundurulmalıdır. Bu sınırlama bazı durumlarda kimyasalların daha büyük saklama birimlerinden daha küçük kaplara aktarılması anlamına gelir. Küçük kaplar belirli bir kimyasal için onaylanmış olmalı ve bir kapak kısmına sahip olmalıdır. Kaptaki maddenin sürekli kontrol altında olacağı ve çalışma sahasında depolanmayacağı için küçük kapların etiketlenmesi gerekli görülmeyebilir; ancak kabın içeriği hakkında bazı tanımlara yer vermek her zaman için en iyi yoldur. Hiçbir zaman kimyasalları soda şişesi gibi yiyecek ve içecek maddelerin saklandığı kaplara koymayın. Yanıcı sıvıların konulduğu kaplar kırılmaya, parçalanmaya dayanıklı olmalı ve cam türünde olmayan maddelerden yapılmış olmalıdır. Alışılmışın Dışında Görevler Kimyasal madde kullanımını gerektiren ve alışılmışın dışında olarak tanımlanan görevler; etiketlenmenin yapılmadığı boru hatlarının, bilinmeyen maddelerin saklandığı etiketlenmemiş kapların, tehlikeli bir maddenin mevcut olabileceği sınırlı bir alana giriş noktasının yanında, çevresinde çalışmayı gerektirir. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 4

5 Bu unsurları kullanarak işini görme veya normal iş süreçlerinde kullanılanlardan farklı bir tehlikeli madde ile bir kereliğine gerçekleştirilen işler alışılmışın dışında olarak nitelendirilir. Kimyasal madde kullanımını ve olası korunmasızlıkları bünyesinde barındıran, alışılmışın dışındaki görevleri yerine getirmeden önce tam bir tehlike değerlendirme çalışması gerçekleştirilmelidir. Olağanüstü Durumlar Eğer kimyasal maddelerin neden olduğu bir acil durum meydana gelirse olay yerinde bulunan diğer kişileri ve en yakın amirinizi durumdan haberdar edin. İnsanları bölgeden tahliye edin, bölgeyi izole edin, eğer söz konusu kimyasal madde yanıcı ise ateşleyici nitelikteki olası yangın kaynaklarını kapattığınızdan emin olun. Söz konusu acil duruma müdahale etme ile ilgili olarak özel bir eğitim almadıysanız asla bu tip bir acil durumuna müdahale etmeye çalışmayın. Kimyasalları Etiketleme Kimyasallarla çalışan ya da kimyasalların etrafında iş gören herkes etiketleme sistemini anlamalıdır. Kimyasalların sakladığı tüm kapların uygun bir şekilde etiketlenmiş olması son derece önemlidir. Bu koşul, litrelik bir depolama tankından bir sprey kutusuna kadar her tür saklama kabı için geçerlidir. Etiketlemeye yönelik olarak şu gereklilikler söz konusudur: Tüm kaplarda, depolanan maddenin güvenlik ya da sağlığa yönelik tehlikelerini belirten bir etiket, levha ya da işarete bulunmalıdır. Taşınabilir kapların hemen kullanılmaları durumunda etiketlenmelerine gerek yoktur; ancak kimyasalı kullanan çalışanın sıkı kontrolü altında olmalıdır. Tüm uyarı etiketlerinin ve işaretlerinin kolaylık okunabilir ve görünebilir olduğundan emin olun. Tehlike Etiketleri Kimyasal madde saklama birimleri için iki çeşit tehlike etiketleme sistemi bulunmaktadır. İlk tür uluslar arası bir kimyasal işaretleme sistemi olarak hangi tehlikelerin mevcut olduğunu ve bu tehlikelerin derecesini size anlatmak için baklava dilimi biçiminde, dört farklı renkte ve üzerinde rakamlar olan şekiller sistemidir. Yangın Tehlikesi Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 5

6 Bu sistemde kırmızı dilim söz konusu kimyasalın yanıcılığı hakkında bilgi verir. Kırmızı dilim üzerinde; 4 rakamının olması kimyasalın son derece yanıcı bir karakterde olduğunu, 3 rakamı kimyasalın oda sıcaklığında alev alacağını, 2 rakamı kimyasalın ısıtılması durumunda alev alacağını, 1 rakamı kimyasalın yanması için önceden ısıtılması gerektiğini, 0 rakamı da söz konusu kimyasalla ilgili yangın tehlikesinin düşük bir olasılıkta olduğunu bildirmektedir. Sağlık Tehdidi Mavi dilim söz konusu kimyasalın sağlığa yönelik tehlikeleri hakkında bilgi verir: 4 rakamı kimyasalın hayati tehlikelere yol açacağını, 3 rakamı son derece tehlikeli olduğunu, 2 rakamı tehlikeli olduğunu, 1 rakamı düşük düzeyde tehlikeli olduğunu, 0 rakamı söz konusu kimyasalın sağlığı tehlikeye sokma olasılığının çok düşük olduğunu göstermektedir. Tepkimeye Girme Sarı dilim söz konusu kimyasalın kimyasal tepkimelere girmesi ya da bir başka deyişle, ne kadar değişken (dengesiz) olduğu hakkında bilgi verir: 4 rakamı kimyasalın ısı altında patlayabileceğini, 3 rakamı şiddetli bir çarpma ya da sarsıntı gibi güçlü bir şok etkisinin patlamaya yol açacağını, 2 rakamı kontrolsüz ve şiddetli bir kimyasal değişimin olası olduğunu, 1 rakamı eğer ısı verilirse kararsız, değişken bir yapıda olacağını, 0 rakamı söz konusu kimyasalın normalde durağan, sabit bir yapıda olduğunu göstermektedir. Özel Tehlikeler Beyaz dilim mevcut olan herhangi özel tehlikeyi gösterir ve söz konusu kimyasalın bir asit, bir oksitleyici, bir alkalin, bir aşındırıcı olduğu noktasında sizi bilgilendirir. Bu dilimdeki diğer semboller kimyasalın bir radyoaktif olduğunu ya da suyla karıştırılmaması gerektiğini göstermektedir. TMBS: Tehlikeli Malzeme Bilgi Sistemi Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 6

7 Bir başka uluslar arası kimyasal madde tehlike bildirim sistemi Tehlikeli Malzeme Bilgi Sistemi dir. Bir önceki sisteme benzer bir renk ve rakam sistemi kullanılır. Buna ek olarak, ihtiyaç duyulan KKD ve diğer güvenlik bilgilerine de yer vermektedir. Bitirirken Bilgi, güvenlik demektir. Çalışırken kullandığınız ya da yakınlarında bulunduğunuz herhangi kimyasal hakkında malzeme güvenliği bilgi formlarını da incelemek suretiyle, şu bilgilere sahip olmalısınız: Yanıcı mı? Patlayabilir mi? Diğer maddelerle tepkimeye girecek mi? Sağlığıma yönelik tehlikeler içeriyor mu? Bir döküntü, yayılma durumunda ne yapacağım? Korumak için ne tür kişisel koruyucu donanıma kullanmalıyım? Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/ Tandoğan Ankara 7