Korporativ idarəetmə. Ruslan Atakişiyev İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri. Məruzəçi:

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Korporativ idarəetmə. Ruslan Atakişiyev İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri. Məruzəçi:"

Deniz Dursun
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Korporativ idarəetmə Məruzəçi: Ruslan Atakişiyev İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri 1

2 Sahibkarlığın tarixi inkişafı a) Tacirlər, sənətkarlar, iri torpaq sahibləri və s.; b) XVI əsrdə sahibkarlığın inkişafına təkan verən səhmdar cəmiyyətləri; 2

3 Sahibkarlığın tarixi inkişafı XVI əsrdə sahibkarlığın inkişafına təkan verən səhmdar cəmiyyətləri meydana çıxmağa başlayır. O dövrlərdə səhmdar cəmiyyətləri əsasən beynəlxalq ticarətdə formalaşırdı. Artıq XVII əsrin axırlarında ilk səhmdar bankları meydana çıxırdı. 3

XIX əsrdən sahibkarlığın yeni hüquqi-iqtisadi təşkilati formalrının meydana gəlməsi Korporasiyalar; İnsanlar ona görə korporasiyalarda və ya ortaqlıq müəssisələrində əməkdaşlıq edirlər ki, təklikdə

4 XIX əsrdən sahibkarlığın yeni hüquqi-iqtisadi təşkilati formalrının meydana gəlməsi Korporasiyalar; İnsanlar ona görə korporasiyalarda və ya ortaqlıq müəssisələrində əməkdaşlıq edirlər ki, təklikdə edə bilmədiklərini birlikdə həyata keçirə bilsinlər. Korporasiyalarn sahibləri bu korporasiyalara yönəltdikləri vəsait həcmində məsuliyyət daşıyırlar. Korporasiyanın məqsədinin öz dəyərini səhmlərini yüksəltmək olduğunu söyləmək olar. 4

Korporativ idarəetmə institutunun formalaşmasının mərhələləri QEYD: Nəhəng korporasiyaların müflisləşməsi və tsikli olaraq iqtisadi böhranların baş verməsi Kİ-nin tətbiqinə rəvac verirdi. 1.

5 Korporativ idarəetmə institutunun formalaşmasının mərhələləri QEYD: Nəhəng korporasiyaların müflisləşməsi və tsikli olaraq iqtisadi böhranların baş verməsi Kİ-nin tətbiqinə rəvac verirdi. 1. İlk dəfə olaraq İngiltərədə Cənub dənizi ticarət şirkətinin 1721-ci ildə müflisləşməsi bu ölkədə biznes praktikasının və kommersiya üzrə qanunvericiliyin yenidən işlənməsinə gətirib çıxartdı. 5

6 Beynəlxalq səviyyədə Kİ-nin qəbulu A) Dünya üzrə 40 ölkədə 100-ə yaxın Kİ məcəllələri hazırlanmış və qəbul edilmişdir. Bu məcəllələrin əksəriyyəti şirkətlərdə direktorlar şurasının fəaliyyətinin tənzimlənməsinə yönəldilmişdir; B) İƏİT-in Kİ prinsipləri isə həm dövlət siyasətini müəyyənləşdirən hökumət qurumlarına və sahibkalıq subyektlərinə istiqamətləndirilmişdir. 6

7 Beynəlxalq səviyyədə Kİ-nin qəbulu Bu topluya daxil olan sənədlər aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Səhmdarların hüquqları; 2. Maraqlı tərəflərin vəzifələri; 3. Aşkarlıq və şəffaflıq; 4. Direktorlar şurasının fəaliyyəti 7

8 Kİ-nin formalaşmasının qısa tarixi cü illərdə ABŞ-da Qiymətli kağızlar haqqında qanunun qəbulu; 1968-ci ildə Avropa Şurası Kompaniyalar haqqında qanunvericilik üzrə ilk direktivanı qəbul edir; 1999-cu il İƏİT özünün Kİ-nin prinsipləri haqqında ilk sənədlərini nəşr edir və 2004-cü ildə isə yenidən işlənmiş formasını ictimaiyyətə açıqlayır; 8

9 Korporativ idarəetməyə yanaşmalar Briqxem korporasiyaların fəaliyyətinin əsas məqsədinin- səhmdarların sərvətinn yüksəldilməsinin ictimai rifah yüksəlişinə xidmət etdiyini göstərir. A.Smit qeyd edirdi ki, Bu kompaniyalarda (yəni səhmdar cəmiyyətlərdə) ortaqlıq həmkarlarının öz pullarına göstərdikləri diqqəti və çalışmaları onların yad vəsaitləri idarə edən direktorlardan gözləmək ağılsızlıq olardı. Belə ki, bu tip şirkətlərin idarə edilməsində mütləq bu və ya digər məsuliyyətsizlik və israfçılıqla qarşılaşmaq olar. 9

10 Müəssisələrin növləri 1. Fərdi müəssisələr; 2. İstehsal kooperativləri; 3. Dövlət müəssisələri; 4. Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət; 5. Açıq Tipli Səhmdar Cəmiyyətləri; 6. Qapalı Tipli Səhmdar Cəmiyyətləri; 10

11 Səhmdar Cəmiyyətləri Şirkətlər a. İnvestisiyaların cəlb olunması; b. Əmtələrin istehsalı və satışı; c. Xidmətlərin göstərilməsi; d. Sərmayələrin yatırılması. 11

12 Şirkətin iştirakçıları Səhmdarlar; Direktorlar müşahidə şurası; Menecment; Digər maraqlı tərəflər (əməkdaşlar, təchizatçılar, alıcılar və s.) 12

13 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri I Korporativ idarəetmə üçün özülün yaradılması Korporativ idarəetmə strukturu şəffaf və işlək bazarları təşviq etməli, hüquq normaları ilə uyğun olmalı və müxtəlif nəzarət, tənzimləyici və icraedici orqanları arasında məsuliyyətlərin aydın şəkildə bölüçdürülməsini təmin etməlidir. 13

14 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri II Səhmdarların hüquları və əsas mülkiyyət funksiyaları Korporativ idarəetmə strukturu səhmdarların hüquqlarını qorumalı, onlara hüquqlarından istifadə etməsinə imkan yaratmalıdır. 14

15 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri III. Səhmdarlara eyni yanaşma Korporativ idarəetmə strukturu səhmdarlara, o cümlədən azlıq təşkil edən və xarici səhmdarlara eyni münasibət bəslənməsini təmin etməlidir. Bütün səhmdarlar onların hüquqları pozulduğu halda onları effektiv metodlarla bərpa etmək imkanına malik olmalıdırlar. 15

16 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri IV. Korporativ idarəetmədə maraqlı tərəflərin rolu Korporativ idarəetmə strukturu maraqlı tərəflərin qanunla və ya iktərəfli sazişlərlə müəyyən edilmiş hüquqlarını tanımalı və rifahın, iş yerlərinin yaradılmasını və maliyyə durumu möhkəm olan şirkətlərin davamlı inkişafını təmin etmək üçün şirkətlə maraqlı tərəflərin fəal əməkdaşlığını təşviq etməlidir. 16

17 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri V. Açıqlama və şəffaflıq Korporativ idarəetmə strukturu şirkətə aid bütün mühüm məlumatların, o cümlədən şirkətin maliyyə durumu, fəaliyyəti, mülkiyyəti və idarəedilməsi haqqında məlumatların vaxtlı və dəqiq açıqlanmasını təmin etməlidir. 17

18 Öncül təcrübə olan İƏİT-in Kİ prinsipləri VI. Müşahidə şurasının vəzifələri Korporativ idarəetmə strukturu şirkətin strateji baxımdan istiqamətləndirilməsi, müşahidə şurası tərəfindən menecmentə effektiv nəzarəti və müşahidə şurasının şirkət və səhmdarlar qarşısında cavabdehliyini təmin etməlidir. 18

19 Korporativ idarəetmənin tətbiqinin dərəcələri və üstünlükləri Korporativ İdarəetmənin dört dərəcəsi dördüncüsü: Korporativ idarəetmə sahəsində liderlik Üçüncüsü: Korporativ idarəetmə sisteminin inkişafı İkincisi: Korporativ İdarəetmənin tətbiqinin genişləndirilməsi sahəsində ilkin addımların atılması Birinci: Qanunvericiliyin tələblərinə riayət olunması 19

20 Səhmdarların hüquqları 1.Mülkiyyət Cəmiyyətin səhmlərinə mülkiyyət hüququ; Cəmiyyət ləğv olunduqda onun öhdəlikləri icra edildikdən sonra qalmış əmlakına sahib olmaq hüququ. 2.İdarəetmə Cəmiyyətin ümumi yığıncaqlarında iştirak etmək və səs vermək hüququ; Cəmiyyətin idarəetmə orqanlarına seçmək və seçilmək hüququ; 20

21 Səhmdarların hüquqları 3.Nəzarət Cəmiyyətin fəaliyyəti barədə müntəzəm məlumat və hesabatlar almaq hüququ; Cəmiyyətin fəaliyyətinin təftişini və auditini tələb etmək hüququ. 4.Gəlir əldə etmə Cəmiyyətin xalis mənfəətindən dividend almaq hüququ; Cəmiyyətin səhmlərini satmaq hüququ. 21

22 Majoritar səhmdarlar və Minoritar səhmdarlar 1. Majoritar səhmdarlar Cəmiyyətin idarə edilməsində fəal iştirak edirlər; Cəmiyyət ilə bağlı mühüm məsələlərin qəbul edilməsi üçün kifayət qədər səslərə malikdirlər. 22

23 Majoritar səhmdarlar və Minoritar səhmdarlar 2. 10% səhmlərin sahibləri aşağıdakıları tələb edə bilərlər: Cəmiyyətin növbədənkənar ümumi yığıncağının çağırılması; Cəmiyyətin təftişinin həyata keçirilməsi; Cəmiyyətin auditinin həyata keçirilməsi. 23

24 Müşahidə Şurası nədir? a. Şirkətin sahibləri (səhmdarları) tərəfindən şirkətin menecementinə nəzarət etmək üçün seçilmiş bir qrup insanlar. b. Şirkətin sahibləri tərəfindən rəhbər işçiləri təyin etmək kimi vacib qərarları qəbul etmək üçün seçilmiş şəxslər. Direktorlar həmçinin, nəzarət funksiyasını daşıdıqlarına görə onlara şirkətin səhmlərilə əməliyyatlar aparmağa icazə verilmir. 24

25 Müşahidə Şurasının Komitələri 1. Audit komitəsi; 2. Strateji Planlaşdırma komitəsi; 3. Etik məsələlər komitəsi; 4. Kadr və mükafatlandırma komitəsi; 5. Korporativ konfliktlərin idarəolunması komitəsi 25

26 Azərbaycanda Kİ hüquqi baza Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Azərbaycan Respublikasının Mulki Məcəlləsi Azərbaycan korporativ idarəetmə standartları 26

27 Azərbaycanda korporativ idarəetmənin tətbiqi Azərbaycanın Korporativ idarəetmə Standartları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının 1999-cu ildə ilk dəfə qəbul etdiyi və 2004-cü ildə yenidən baxılaraq daha da təkmilləşdirilən Korporativ İdarəetmə Prinsipləri və bu sahədə mövcud olan beynəlxalq standartlara əsaslanaraq hazırlanmaqdadır. 27

28 Azərbaycan Kİ standartları Standartlar etik normalara əsaslanan tövsiyyələrdən ibarətdir. Gələcəkdə, onların riayət et və ya izah et prinsipi əsasında tətbiqi nəzərdə tutulur 28

29 Azərbaycan korporativ idarəetmə standartı Fəsil 1. Səhmdarların ümumi yığıncağı; FƏSİL 2. Səhmdarların hüquqları; FƏSİL 3. Müşahidə şurası; FƏSİL 4. İcra orqanı; FƏSIL 5. Maliyyə hesabatlığı, şəffaflıq və məlumatların açıqlanması; FƏSİL 6. Daxili nəzarət sistemi, daxili audit funksiyası; FƏSİL 7. Korporativ idarəetmə üzrə müşavir; FƏSİL 8. Maraqlı tərəflər 29

30 DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜR EDİRİK BAKI ÖYRƏNİLMƏSİ İCTİMAİ BİRLİYİ 30

Benzer belgeler

AZƏRBAYCANDA INNOVASIYA POTENSIALı. Mehdiyev Əkbər 1313A

AZƏRBAYCANDA INNOVASIYA POTENSIALı Mehdiyev Əkbər 1313A Dunya təcrubəsi gostərir ki, innovasiya texnologiyalarından geniş istifadə olunması olkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir. Bu texnologiyalar