TÜRK ROMAN VE HİKÂYESİNDE İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI I ^^1. r^'* iii< 1 J. dergâh yayınlan

Transkript

1 Alev Sınar Çılgın TÜRK ROMAN VE HİKÂYESİNDE İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI I ^^1 r^'* 1 J iii< ir dergâh yayınlan

2 içindekiler Önsöz, 7 Giriş, 17 A. II. Dünya Savaşı'nın dünyadaki seyri, 19 B. II. Dünya Savaşı'nda Türkiye, BÖLÜM: SAVAŞIN TÜRK TOPLUMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, Savaşın insan hayatını etkileyen ekonomik boyutu, 31 A) Savaş ve fakirlik, 31 B) Savaş ve vurguncular, Kitlelerin savaşa bakışı, 68 A) Halkın savaşı değerlendirmesi, 68 B) Aydının savaşı değerlendirmesi, 85 C) Gençliğin savaşı değerlendirmesi, Savaş-mekân münasebeti, i 16 A) Savaşın şehirlerdeki umumi hayata tesiri, 116 B) Hapishane ortamında savaşın değeriendirilmesi, 122 C) Savaş ve kışla, Savaşın hemen sonrasında yapılan değeriendirmeler, BÖLÜM: KONUSU TÜRKİYE DIŞINDA GEÇEN ESERLER, 145 Sonuç, 224.Bibliyografya, A) İncelenen esericr, 239 B) İncelenen gazeteler, 242 C) Yararianılan eserier, 242 Dizin, 247

3 BİBLİYOGRAFYA >-«<-*-'^'^ A. İNCELENEN ESERLER ABASIYANIK Sait Piik,Alemdağda Var Bir Yılan. (I b. 1954), Bilgi Yayınevi,2. Baskı,İstanbul ABASIYANIK Sail Faik, Havada Bulut, i 1.b. 1951), Bilgi Yayınevi, 5. Baskı, İstanbul, 1974 ABASIYANIK Sait Faik, Havuz Bası. (1 I"»- 19-''2). Biigi Yayınevi, 5. Baskı, Is- Uınbııl, 1975 ABASIYANIK Sail Faik, Tüneldeki Çocuk. (I.b. 1955)- Mahkeme Kaptsıi 1.b. 1956), Bütün Eserleri 8, Bilgi Yayınevi, 11. Baskı, İstanbul, 1998 ADİVAR Halide Edib, Sonsuz Panayır. (I.b. 1946), Atlas Kitabevi, 6. Baskı, Lstanbul, 1987 Ahmet Ha^iın Bütün Eserleri IV. Frankfurt Seyahatııaınesi-Mektuplar-MiHâkatlar. Ha?.. İnci Enginiin-Zeynep Kerınan, Dergâb Yayınları, istanbul, 1991 AKBALOktay,/iffaK tom/ar. (I.b. 1949).Can Yayınları, İstanbul, 1990 AKBAL Oktay, Düş Ekmeği, (l.b. 1983). Can Yayınları. 2. Baskı. İstanbul AKBAL Oktay, Garipler Sokağı, {i.b. 1950), Can Yayınları, 9. Baskı, İstanbul, 1998 AKBAL Oktay, Önce Ekmekler Bozuldu. (Lb. 1946). Can Yayınları, İ.stanbul ARABUL Muzaffer. ÇöAraz/fl/-. Tuncay Yayınları. İstanbul AYGEN Reşat Enis. Ağlama Duvarı. Vakit Basımevi. İstanbul BAYSAL Faik. Drina'da Son Gün. Sinan Yayınları, İstanbul, 1972 BAYSAL Faik, Elleri Sesinin Rengindeydi. Can Yayınları, İstanbul, 1998 BAYSAL Faik, Rezil Dünya. Remzi Kitabevi, İstanbul, BİLBAŞAR Kemal, Pemhe Kurt, Yeditepe Yayınları, İstanbul,

4 BİBLİYOGRAFYA BİBERYAN Zavcn, Bcılıaııı Aşkale'ye Gımıt'i/ı. Araş Yayınları, İsUmbul, 1998 DAĞCI Cengiz.Dörai},(l.b. l968),öuiken Yayınları,3. Baskı,istanbul, 1997 DAĞCI Cengiz, Korkunç Yıllar. Varlık Yayınları, Islanbul, I9.Î6 DAĞCI Cengiz, O Topraklar Biziıııdi.{l.b. I972),0ltiken Yayınlan, 2. Baskı, İstanbul, 1991 DAĞCI Cengiz, Ölliııı ve Korku Gimleri. {i.h. 1970), (ililken Yayınlan, 2. Ba.skı, istanbul, 1991 DAĞCI Cengiz, Regina. Ötliken Yayınları. I.stanbtıl, 2000 DAĞCI Cengiz. Yoldaşlar. (1.b. 1992). Ötüken Yayınları. İstanbul DAĞCI Cengiz, Yıırdmıı Kaybeden Adam. {l.b. 19,S7), Ötüken Yayınları. 4. Baskı, İstanbul, 1989 İLGAZ Afet. Çeribaşı Abdııllahla İdamlık ismail. Doyuran Matbaası, istanbul İLGAZ Rılat. Kararıma Geceleri, (l.b. 1974), Çınar Yayınları, İstanbul, 1996 İLGAZ Rılat, Snrı Yaaım.(\.b. 1976), Çınar Yayınlan, İstanbul İLHAN Attiiâ. Bıçağın f, (l.b, 1973). Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, istanbul İLHAN Allilâ,Sır(;o/lPmv,( l.b, 1974). Bilgi Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul İLHAN Attiiâ, So*(i*fn*;A*«ıı,( l.b, ig.-îs). Bilgi Yayınevi..S. Baskı. Islanbul İLHAN Attil». Yaraya Tuz Bımnak, (l.b. 1978). Bilgi Yayınevi. 3, Baskı. İstanbul. 199.S İLHAN Allilâ. Zenciler Birbirine Benzeme;.. (\.b. \9>1}. ÖzgUr Yayın Dağıtım,4, Baskı, İstanbul, 1987 KARAKOYUNLU Yılmaz,Sattmı Hamının Taneleri. {1.b. 1990) Öteki Yayınevi, 8, Baskı, istanbul KARAOSMANOĞLlIYakııp Kadri. Pn/ıoraı,(lb, 19.'İ3/I9.S4). iletişim Yayınlan,3. Baskı, İsltmbul, 1987 KARASU Bilge, Troya 'da Ölüm Vardı (1.b , Can Yayınlan, 2, Baskı, İstanbul, I98.Î KARASU Bilge, Uzun Sürmüş Bir Giiniin Aksamı. (1.b. 1970). Melis Yayınlan,.'î. Baskı, İstanbul. 199.') KARAY Refik Halil, Bugünün Saraylısı. Şehir Matbaası. Çağlayan Yayınları.Serisi Sayı 30, İstanbul, ig.m KARAY Refik Halit,Dön Yapraklı Yonca.(i,b. I9.'î7), İnkılâ i le Aka Kilabevi,2.Baskı, İstanbul, 197.'i KAYACAN Hcyyaz, fi/ir (3.yfaVfer. (l.b, 1962), Yapı Kredi Yayınlan, istanbul, 1993

5 TOHK ROMAN VE H KAYK,SİNDE İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI KKMALTahir, BozÂtrdaki Çekirdek. (I.b, 1967),Tekin Yayıncıı,,1.Baskı, istanbul, 1991 KEMALTahir, fanfar ^o#(ı}i(,(l.b. 1974).Tekin Yayınevi,4, Baskı, i.stanhul, 1990 KKMALTahir, Kelleci Melımel. (l.b. 1962), Adanı Yayınlan, 3. Baskı, istanbul, 1998 KEMAL Tahir, Namu.^çular. i\.b. 197,^), Tekin Yayınları, 4. Ba.skı, islanbııl, 1994 KOCAGÖZ Samim, Bülün Öyküler, Cem Yayınları, İstanbul, 199,^ KOCAOÖZ.Samim, kmir-in içinde. (Ib, 1973), C:cm Yayınları, istanbul, 1989 KOCAGÖZ Samim, Onbinlerin Döniısii, Baha Matbaası, İstanbul, 19.Î7 KORAY Kenan Hulusi. Kenan Hulusi Karay'dan Hikâyeler, Ha/,. İnei laıginun, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara. 198.^ KDRDAKIIL Şükran, Beyaz Yakahlar, Mat; Kitabevi Yayınları. Yelken Matbaası, istanbul, 1972 KURDAKUL Şükran, Kurtuluşum Sonra, Attıç Kitabevi Yayınlan, İslanbul, 1973 KlriLU Ayla, fimv Bey ma'ı?.fan,( l.b. 1998), Bilgi Yayınevi. 2, Baskı, istanbul, 1999 KÜR l^mar. Ahşt Olmayan Sular, Can Yaymîan. İstanbul. 198.^ ORHAN Kemal, Dünyada Harı) Vardı, Aiüç Kitabevi, İstanbul, 1963 ORHAN Kemal, Eskici Dükkanı, (i.b. E.<kici ve Oğulları Tekin Yayınevi.7. Baskı, istanbul, 1993 ORHAN Kemal. 72'ııei /Coğu}. (l.b, I9.')4). Can Yayınlan. 14, Baskı, istanbul.1993 ÖZCAN Celâl, Cötovo'/ım K!faj/an,Okar Yayınlan, İstanbul, 1977 ÖZrilRANLI O, Zeki, Ba}(j*fitor, Ycdilcpe Yayınlan, İstanbul, 1970 SABAHAİTİN M.\, İçimizdeki Şeytan, Remzi Kitabevi, i,slanbui, 1940 SABAHATTİN ALİ, Sırça Köjk.Ob. 1947), Bütün Öyküleri II. Yapı Kredi Yayınlan, istanbul, 1997 SABUNCU (SOYSAL) Sevgi. 7?raK Rasa.(I,b, 1968). Bilgi Yayıne^ i..î. Baskı, İstanbul, 1996 SAEA Peyami, Matuıazel Noraliya'nın Koltuğu. Nebioğhı Yayınevi, istanbul, 1949.ŞEYDA Mehmet, Yanarlaş.k\i\tü\ Yayınevi, jslanbul SOI,OK Cevdet Kudret. Havada Bulut Yok. Düşün Yayınları. Baha Matbaası. İstanbul. 19-'İ8

6 BİBLİYOGRAFYA ŞAHAP Sıtkı, Kimin için. inkılâp ve Aka KİUıbevi, İstanbul TANPİNAR Ahmet Hamdı.//i(;:»r,Tercüman 100! Temel Kser. y.t.y. TİRALİ Naim. Yirmihe^ Kumja Amerika. (I.b. 1948). Yelken Matbaası, 2, Baskı, İstanbul, 1983 YURDAKULAhmet, Körfez Üslü Yılda Gezer. Bilgi Yayınevi. İstanbul, 19K YURDAKULAhmel.Kor/îîm Çanlar. Bilgi Yayınevi. İstanbul YİĞİTER Ümran Nazif. Yajmmk İçin. Boşboğaz Basımevi. İ.slanbul B. İNCELENEN GAZEI'HLER Cumhuriyet Gazetesi (1939 ile 1945 yılları arası) Tan Gazetesi (1939 ile 194,'i yılları arası) C. YARARLANILAN ESERLER ADİVAR Halide Kdib. Dağa Çıkan Kurt. Remzi Kitabevi, 7 Baskı. İstanbul ADİVAR Halide Edib. rüctim/ifc-f/e/mft/ınm. Atlas Kitabevi. II. Ba.skı. İstanbul ARMAOĞLU Fahir. 20. y.y. Siyasi Tarihi (1914- I9S0). Türkiye iş Bankası Kllltür Yayınları. 6. Baskı. Ankara Atatürk Devri Fikir Hayan I. Haz. Mehmet Kaplan. İnei iî^ngintin, Zeynep Kcrman. Necat Birinci. Abdullah Uçman. Kültür Bakanlığı Yay.. Ankara. 1981, Atatürk Devri Fikir Hayatı 2. Haz. Mehmet Kaplan. İnci Enginün. Zeynep Kerman. Necat Birinci, Abdullah Uçman, Kültür Bakanlığı Yay,. Ankara Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri I - /// (190S- 1938). Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları I. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Basımevi, 3. Baskı, Ankara, 1981 AYTMATOV Cengiz. Fuji Yama. Çev, Mehmet Özgül. Cem Yayme^ i, 2. Baskı, İstanbul AYTMATOV Cengiz, Toprak Ana. Çev. Ülkü Tamer, Varlık Yayınlan, 3. Baskı. İstanbul BEYATLI Yahya Kemal. Tarih MımVıabeleri. İstanbul Fetih Cemiyeti, Batur Matbaası. İstanbul BİRİNCİ Necat. "Prof. Dr. Mehmet Kaplan'a Cjörc Aydın". Edebiyat Üzerine incelemeler. Kitabevi. İstanbul. 2000, s

7 TÜRK ROMAN VE HİKAYESİNDE İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI BUĞRA Tarık. Küçüt Ağa, Otüken Yayınları, 19. Baskı. I.staı*ul, 2()(X) Burhan Belge'niıt Sesiyle 11. Dünya Savacı (Radyo Konferanslan), Başnur İVlatbaası, Ankara, 1970 DAĞCI Cengiz, Haltralarda Cengiz Dağcı, Ölüken Neşriyat, jstaıılıııl, 1998 DAĞCI Cengiz, Onlar da insandı (I.b. 1958). ÖtUken Yayınları, 3. Baskı. Lslanbul, 1994 EMİL. Birol. "Nazım Hikmet Masalı". Türk Kliltiir ve Edebiyatından 2 I Şahsiyetler,Akçaı^ Yayınları, Ankara, 1997 ENGİNÜN Inei, "Cengiz Dağcı ve Vatan Duygulun", Araştırmalar ve Belgeler. Dergâh Yayınları, Lslanbul, 2000 ENOİNÜN İnci, "Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri", Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı IV (Çağda; Türk Şiiri), Sayı , Ocak,.Şubat 1992 ENGİNÜN İnci, Halide Edib Adıvar'ın Eserlerinde Doğu Batı Meselesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakilllesi Yayınları, Edebiyat Kaktillesi Matbaası, İstanbul, 1978 ENGİNÜN İnci, "Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cüınhuriyeti'ndc Yahudiler", Bı>,îı^/n«/: Olarak Kitap ve İTrft'ft/yfl/, Dergâh Yayınları, İstanbul, 20()l,s,93-97 ENGİNÜN İnci,"Romanımızda Yabancı Okullar", Mukayeseli Edebiyat, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1992, s ENGİNÜN İnci, "Tanpınar'ın Romanlarında Savaş", Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları (Genişletilmiş 2. Baskı), Dergâh Yayınları, İstanbul ERSOY Mehmet Akif, Safahat, Haz. M. Ertugrul Düzdağ. Kültür ve i urizm Bakanlığı Yayınları. İstanbul, 1987 FETHİ Naci, "İzmir'in içinde", 40 Yılda 40 Roman. Oğlak Yayıncılık, istanbul, 1994 GALEY İris. Babam Öldüğünde Ağlamadım, Ar]on Yayınları, 6. Baskı, y.y.y., y.t.y,, HART Liddeli.//. Dünya Savaşı Tarihi /.(^'eviren Kerim Bağnaçık.Yapı Kredi Yayınları. İstanbul HİTLERAdoll',;î'avga/n.Çev. Refik Özdek, Yağmur Yayınevi, istanlıul, 1972 Hüseyin Rahmi Gürpınar 'm Mektupları ve Tiyatro Eleştirileri, Haz, Abdııllah- Gülçin Tanrınınkulu, Özgür Yayınları, İstanbul, 1998 KANİK Orhan \e\i. Bütün Şiirleri, Varlık Yayınları, İstanbul, 19.'i I KAPLAN Mehmet. Büyük Türkiye Rüyası, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1992 KAPLAN Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2. Dörgâh Yayınları, İstanbul, 1987 KAPLAN Mehmet, "Yeni Aydın Tipi: Büyük Reşid Paşa ve Şina.si", Tip Tali-

8 BİBLİYOGRAFYA WfeW, Dergâh Yayınları, l.stanbul, I'»."!,» KARAOSMANOĞLU Yakup Kadri. M/ffSnua} Hikâyeleri. Helisim Yayınları,?. Ba.skı, İstanbul, 1990 KARAOSMANOĞI-U Yakup Kadri.Zora*/ Diplomat. Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, Lslanbul, 1%7 KARAY Relik Halil. Gurhel Hikâyeleri, inkılâp Kilabevi, 9. Baskı. İstanbul KOCAKAPLAN isa. Cengiz Dağcı'mı: Dön Romanı. IVI.E. B. Yayınları, istanbul, 1992 KOCAOĞITI, Timur, "ÇaS'l» Özbek Şiiri", Türk Dünymı Dil ve Edebiyat OcTgısi, TDK Yayınlan, Sayı I, Ankara, Ballar 1996 MERİÇ Cemil, Bütün Eserleri II Bu Ülke. İletişim Yayınları, İstanbul, 1997 MORAN Berna, Türk Roınanma Eleştirel Bir Bakttj I. İletişim Yayınları, istanbul, 1987 MORAN Berna, Türk Romanına Eleştirel Bir Baki} 2. iletişim Yayınları, istanbul, 1990 NASKALİ Emine Giirsoy, "Sovyet Türk Edebiyatı", Türk Dünyası Dil ve Ede- Uyal Dergisi..Sayı I. Ankara. Bahar TDK Yayınları NASKALİ Emino Giirsoy, "XX. Yüzyıl Sovyet Kırgız Edebiyalı", Türk Dili. Sayı.'İO,'i, Ocak 1994 NBCATİGİL Behçet, Edebiyatımııcla Eserler Sözlüğü. Varlık Yayınları, II), Baskı, İstanbul, 1980 NECArlGil, Bclıçel, Edebiyatımızda isimler Sözlüğü. Varlık Yayınlan, i Ba.skı, istanbul, 1989 ÖNER'I'OY Olcay, Cıımlmriyel Dönemi Türk Roman ve Öyküsü, 'l'ürkiyc iş Bankası Kültür Yayınlan, Ankara, 1984.SINAR Alev, "Panorama Romanında Aydın Meselesi", Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat FakiUtesi Sosyal Bdüııler Dergisi. Sayı I, Bursa, 1999, s. TARANCİ Cahit Sıtkı, Evime ve Nilıal'e Mektuplar. Haz. İnci Enginün, T.D.K. Yayınlan, Ankara, 1989 TARANCİ Cahit Sıtkı, Otuz Bes Y"! Bütün Şiirleri. Haz. Asım Bezirci. Can Yayınları. İstanbul 1983 TARANCİ Cahit Sıtkı. Zı>rt> Mektuplar. Varlık Yayınları. İstanbul. 19.Î7 laş Songül, Santim Kocagöz Yazar-Eser-Ü-ilûp. Küllür Bakanlığı Yayınlan, Ankara, 1998 Türkçe Sözlük. Cilt 2, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu.T.T.K. Basımevi. Ankara

9 TÜRK ROMAN VE HİKAYESİNDE İKİNCİ DÜNYA SAVAŞİ YALMAN Ahmet Emin, Yalım Tarihle Gördüklerim ve Geçirdiklerim Cilt 2, Haz. Erol Sadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticarcı A..';.. I.slanluıl, 1997 YAVUZ Hilmi, "Aydm Kavramı ve Tanpınar'm Huzur'n İJzcrine", Kiiltiir Üı.erine, Bağlam Yaymian, İstanbul, 1987 YAVUZ Hilmi,"RadyoGünieri", f^enc^ma; i^taıılml'a vı; KtıdmUna Ddir,Boyut Matbaacılık A.Ş., İstanbul, 1997 YETİŞ Kazım, "Türk Aydınının Çilesi", Edebiyat Gazetesi. ıtr. 12, Eylül 1996 YLIRTER Feyzi Rahman,"Hatıralar.. İkinci Dünya Savaşında Yapılan Yanlışlıklar ve Gizli Kalan Olaylar", Kalgay. Yıl: 7,.Sayı: 2fı-27, IVIart 2()(B, Bursa..s

10 Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı, Milli Mücadele gibi arka arkaya savaş felâketini yaşamış ve sonunda bağımsız bir devlet kurmayı başarmış olan Türkiye, II. Dünya Savaşı'na girmese de yılları arasında özellikle ekonomik açıdan çok zor bir dönem geçirmiştir. Sınırlanmıza kadar dayanan bu savaş Türk insanın yaşamını alt üst etmiştir. Edebiyatın aslî türlerinden olan roman ve hikâye türleri hayatın aynası gibidirler. Sosyal ve siyasî olaylan edebî eser için birer malzeme sayan yazarlarımız eserlerinde II. Dünya Savaşı'na da yer vermişler, bu savaşın ekonomik, sosyal ve ferdî açılardan Türk insanını ne şekilde etkilediğini işlemişlerdir. II. Dünya Savaşı'nın Türk Edebiyatı'na nasıl aksettiği makale boyutundaki birkaç çalışmada incelenmiş, konuyla ilgili geniş bir araştırma yapılmamıştır. Bu kitap, özellikle II. Dünya Savaşı'nın ağır şartlanni yaşamış olan yazarların kaleminden çıkan roman ve hikâyeler üzerine yapılmış bir araştırmanın ürünüdür. I.TBMM * ^