HAMAS SİYASET BİLDİRİSİ ve ANALİZ YAZILARI

Transkript

1 HAMAS SİYASET BİLDİRİSİ ve ANALİZ YAZILARI Hamas ın 41 Maddelik Yeni Siyasi Bildirisi / Nisan 2017 Hamas Hareketinin tanımı 1- Hamas, Filistinli bir İslami kurtuluş hareketidir. Hedefi Filistin i özgürleştirmek Siyonist proje ile mücadele etmektir. Mercii İslam dır. Filistin yurdu 2- Filistin yurdu, bilinen tarihi sınırlarıyla doğuda Ürdün nehrinden batıda Akdeniz e; kuzeyde Ras el-nakura dan güneyde Umm er-raşraş a kadar bölünmez bir bütündür. Filistin halkının yurdundan çıkarılıp mülteci haline getirilmesi ve Siyonist rejimin kurulması, Filistin halkının topraklarına olan malikiyetini ortadan kaldıramaz ve gasıp Siyonist rejim için bir meşruiyet hakkı olamaz. 3- Filistin, mübarek ve kutsal bir Arap ve İslam yurdudur ve her Arap ın ve Müslüman ın klbinde özel bir yere sahiptir. Filistin halkı 4- Filistinliler, yurtlarından çıkarılmış olsalar da orada kalmış olsalar da 1948 e kadar Filistin de daimi olarak ikamet eden Arap vatandaşlarıdır. Bu tarihten sonra Filistin içinde veya dışında doğmuş olan babası Arap ve Filistinli olan herkes Filistinli sayılır. 5- Filistinli şahsiyeti, babadan evlada geçen asli bir sıfattır. Filistinlilerin başka ülkelerden vatandaşlık almaları onların kimliğinin ve ulusal haklarının yol olmasına sebep olamaz. 6- Filistin halkı; tüm dini, kültürel ve siyasi kesimleriyle içerideki ve dışarıdaki tüm evlatlarından oluşan tek bir halktır. İslam ve Filistin 7- Filistin, Arap ve İslam ümmetinin kalbinde özel bir öneme sahiptir. Kudüs, Müslümanların ilk kıblesi ve peygamberin (SAS) miracının mahalli olarak orada yer almaktadır. İsa Mesih in (AS) doğduğu yerdir. Peygamberlerden, sahabelerden ve mücahitlerden binlercesinin naaşı Filistin topraklarındadır. 8- Hamas, İslam ı tüm zaman ve mekanlara salahiyeti ve mutedil ruhuyla anlamaktadır. Bu dinin bir barış ve bağışlama dini olduğuna, diğer din mensuplarının onun gölgesinde tam bir güvenlik içinde yaşayabileceğine, tıpkı Filistin in birlikte yaşama modeli olduğuna inandığı gibi inanmaktadır. 9- Hamas, İslam mesajının hak, adalet, özgürlük ve onur ; her çeşidiyle zulmün yasaklanması ve zalimin yargılanması mesajı olduğuna inanmaktadır. İslam her türlü aşırılığa, dini ve taifeci taassuba karşıdır. Müntesiplerini mazluma yardım edip zalimle mücadele etmeye, yurdunu, onurunu ve kutsallarını savunmak için fedakarlıkta bulunmaya teşvik etmektedir. Kudüs 10- Kudüs, Filistin in başkentidir. Dini, tarihi ve uygarlıksal olarak özel bir öneme sahiptir. İslam ın ve Filistin in tüm kutsalları onların başında da Mescid-i Aksa, Filistin halkının, Arap ve İslam ümmetinin sabit hakkıdır. Bundan geri adım atılmayacaktır. Başta Yahudileştirme ve yerleşke inşaatları olmak üzere Siyonist rejimin bu gerçeği ters yüz etme çabaları geçersizdir. Mülteciler geri dönüş hakkı 11- Filistin meselesi, işgal edilmiş bir yurt ve mülteci haline getirilmiş bir halk meselesidir. Filistin halkının yurduna geri dönme hakkı doğal ve üzerinde tasarruf yapılamayacak bir haktır. 12- Hamas, mülteciler sorununu ortadan kaldırmaya yönelik her türlü planı reddetmektedir. Mültecilere ödenecek tek tazminatın onların kendi yurduna dönüş hakkı olduğuna inanmaktadır.

2 Siyonist proje 13- Siyonist proje, başkalarının haklarını yok etmeye dayanan düşmanca ve ırkçı bir projedir ve Siyonist rejim, bu projenin uygulama aracıdır. 14- Siyonist proje, sadece Filistin halkını hedef almamaktadır, diğer Arap ve Müslüman halklara da düşmandır. Uluslararası güvenlik için gerçek bir tehlikedir. 15- Hamas, bir din olarak Yahudilik ile Siyonist proje ve Siyonist rejimin farklı olduğunu düşünmektedir. Siyonist projeyle mücadele, Yahudilerle dinlerinden dolayı mücadele değildir. Hamas ın mücadelesi, Yahudilere değil, işgalci ve mütecaviz Siyonistlere yöneliktir. 16- Hamas, herhangi bir insana işkence yapılmasını, dini ve etnik gerekçelerle insanların haklarının kısıtlanmasını reddetmektedir. Yahudiliğin sorununun Arapların ve Müslümanların tarihinden değil, Avrupa tarihinden onlara yapılan düşmanlık ve zulümle ilgili olduğuna inanmaktadır. Ortaya çıkış sebebi olarak Yahudiliğe yönelik düşmanlık olgusu olan Siyonist hareket, Batı emperyalizminin desteği sayesinde Filistin i işgal etmeyi başarmıştır. İşgalciliğin tehlikeli bir örneğidir ve Filistin de ortadan kaldırılması gerekmektedir. İşgalcilik karşısındaki tutum ve siyasi çözüm 17- Balfour bildirisi, BM nin Filistin i taksim planı, benzer tüm kararlar ve İsrail in icat edilmesi, temelden batıldır ve Filistin halkının haklarıyla, iradesiyle, İslam ümmetinin iradesiyle, insan haklarıyla, uluslararası yasalarla ve kendi kaderini tayin hakkıyla çelişmektedir. 18- Siyonist rejimin meşruiyeti, asla tanınmayacaktır. Filistin in başına gelen işgalcilik, yerleşke inşaatları ve Kudüs ün Yahudileştirilmesi batıldır. 19- Filistin topraklarından bir karışı bile bırakılmayacaktır. Hamas, nehirden denize kadar tüm Filistin topraklarının kurtarılması dışındaki hiçbir alternatifi kabul etmeyecektir topraklarında başkenti Kudüs olan bir Filistin devletinin kurulması ve mültecilerin yurduna geri dönmesi, herkesin ittifak ettiği ulusal bir formüldür ve bu, İsrail in tanınması anlamına gelmemektedir. 20- Hamas, Filistin meselesini ortadan kaldırmaya ve Filistin halkının haklarını bir tarafa bırakmaya yönelik her türlü anlaşmayı ve barış planını reddetmektedir. Filistin sorununun çözümüne yönelik planların hiçbiri bu haklara zarar verici olmamalıdır. 21 Hamas, Filistin halkına zulüm, topraklarının gaspı ve halkının mülteci kılınmasına yönelik hiçbir bir barış planını kabul etmediğini, Filistin in özgürleştirilmesi için cihat ve direnişi meşru bir hak olarak gördüğünü vurgulamaktadır. Direniş ve Filistin in özgürleştirilmesi 22- Filistin i özgürleştirmek her Filistinlinin, Arap ın ve Müslüman ın görevidir. 23- İşgalci rejime karşı tüm araçlarla direniş, tüm dinler ve uluslararası yasalar açısından meşru bir haktır. Bu araçların merkezinde de silahlı direniş bulunmaktadır. Silahlı direniş, ilkelerin savunulması için stratejik bir seçenektir. 24- Hamas, direnişe ve onun silahına darbe vurulmasını reddetmekte direniş araçlarının ve silahlarının geliştirilmesini Filistin halkı için bir hak olarak görmektedir. Siyasi düzen 25- Gerçek devlet, Filistin özgürleştirildiğinde ortaya çıkacaktır. Kudüs merkezli, tam egemen bir bağımsız Filistin devletinin kurulmasının alternatifi olmayacaktır. 26- Hamas, Filistinlilerin ilişkisinde çoğulculuk esası gereği, demokrasiye ve ulusal katılıma inanmaktadır. Bu ilişki, ulusal hedeflerin gerçekleştirilmesi yolunda safların birliğini güçlendirecektir. 27- Filistin Kurtuluş Örgütü, İçerideki ve dışarıdaki Filistinliler için bir ulusal çerçevedir. Buna özen gösterilmeli, bunun geliştirilmesine çalışılmalıdır. Bunun demokratik ilkeler çerçevesinde Filistinli tüm kesimlerin katılımını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılması gerekmektedir.

3 28- Hamas, sağlıklı bir demokrasi ve bunun öncülü olarak da serbest ve şeffaf seçimler temelinde Filistin ulusal merci ve kurumlarının kurulmasında ısrarcıdır. 29- Hamas, Oslo Anlaşmasına ve ona bağlı olan şeylere kesin olarak karşı olduğunu ilan etmektedir. 30 Hamas, Filistin Özerk Yönetimi nin rolünün Filistin halkına hizmet ve onun haklarının ve güvenliğinin sağlanması olduğunu vurgulamaktadır. 31- Hamas, Filistin halkının kararlarında bağımsız ve yabancılara bağımlılıktan uzak olması gerektiğini vurgulamakta ve Araplara ve Müslümanlara Filistin in kurtarılması konusundaki görev ve sorumluluklarını hatırlatmaktadır. 32- Ulusal hedeflerin gerçekleştirilmesinde rolü olan çeşitli toplumsal kesimler, toplumu inşa etme ve Filistin i özgürleştirmek için direniş planı yapma sürecinin önemli gruplarıdır. 33- Filistinli kadının rolü, bugünü ve geleceği inşa etmek için esaslı bir ilkedir. Kadın, Filistin in tarihinde her zaman var olmuştur ve direniş ve Filistin in özgürleştirilmesi konusunda eksen rolü oynamıştır. Arap ve İslam ümmeti 34- Hamas, İslam ümmetinin tüm kesimleriyle birlik içinde olması ve ihtilaflardan uzak durması gerektiğine inanmaktadır. 35- Hamas, Filistin meselesinin Arap ve İslam ümmeti için temel bir mesele olduğuna inanmaktadır. 36- Hamas, Filistin e destek veren tüm ülkelerle işbirliği yapmaya inanmaktadır. Ülkelerin iç işlerine, ülkelerin içindeki çekişmelere veya çatışmalara müdahil olmayı reddetmektedir. Tüm dünya ülkeleriyle, özellikle de Arap ve İslam ülkeleriyle dengeli ilişkiler kurmak için diyalog kurmaya hazırdır. İnsani ve uluslararası boyut 37- Filistin meselesi insani ve uluslararası bir meseledir. Ona yardım ve destek vermek insani bir görevdir. 38- Filistin in özgürleştirilmesi, yasal ve insani açıdan meşru bir adımdır. Kendi kaderini tayin etmek her milletin doğal hakkıdır. 39- Hamas, dünya ülkeleri ve halklarıyla adalet, özgürlük ve halkların iradesine saygı temelinde işbirliği yapmaya inanmaktadır. 40- Hamas, Filistin halkının haklarını tanıyan ülkeler ve kurumların tutumlarını olumlu karşılamakta, Siyonist rejimi destekleyen ve onun cinayetlerini görmezden gelen tarafların tutumunu ise kınamaktadır. 41- Hamas, Arap ve İslam ümmetine ve diğer milletlere egemen olmaya yönelik tüm çabaları reddetmekte ve dünyada emperyalizmin, işgalciliğin ve zulmün her çeşidini mahkum etmektedir. **** KONUYA DAİR GÖRÜŞ VE KÖŞE YAZILARI HAMAS IN hedefindekiler Akif EMRE / Yeni Şafak HAMAS'ın temel bildirgesinin yenilenmesinin dünyada yankı bulması bekleniyordu, nitekim öyle oldu. FKÖ'nün aksine İsrail'in varlığını kabul etmemekte direndiği için, girdiği seçimlerde aldığı sonuçların Filistin konusunda belirleyici durumdaki Ortadoğu dörtlüsü -ABD, Rusya, AB ve BM- diye bilinen yapı tarafından kabullenilmemek suretiyle cezalandırılmayı göze almıştı. Hatta Gazze'nin İsrail'in yıllardır süren askeri kuşatma ve katliamına maruz kalmasının yanı sıra uluslararası düzeyde de politik ve insani kuşatma altında kalması temel politikalarının bedeli oldu. Sonuçta, bir karış bile toprak kurtaramayan Filistin hareketi ikiye bölündü.

4 HAMAS'ın 1988 yılında yayınladığı ilk siyaset belgesinin üzerinden bunca zaman geçtikten sonra yeni bir belge yayınlamış olması önemli bir dönüm noktasına işaret ediyor. Dünyanın odaklandığı konu ise, HAMAS'ın İsrail'in varlığını kabul edip etmediğiydi. Oysa mesele sadece İsrail'in tanınıp tanınmaması ile sınırlı değil; çok daha iç içe geçen yerel, bölgesel ve uluslararası etkileşimlerin devreye girdiği bir sürece işaret ediyor. Öncelikle bu belgenin hedefinin öncelikleri açısından kim olduğu, ne anlama geldiği ve nasıl okunması gerektiğine bakmakta yarar var. Buna geçmeden önce, HAMAS'ın temel kuruluş ilkelerinden tümüyle vazgeçmese bile uyumlulaştırılması ve buna adeta icbar edilmesinin altı çizilmesi gerekir. HAMAS'ı icbar eden dış şartlar kadar iç şartların belirlenmesi, adeta çaresiz bırakılmasının gözden ırak tutulmaması gerekir. Lojistik derinliği berhava edilen, siyasal desteği tümüyle sıfırlanan, ekonomik anlamda iflasa sürüklenen bir hareketin belki de var olma çabası olarak okunabilir. Bölge ülkelerinin bol bol vaat ve hamaset ürettiği bir ortamda HAMAS'ın bu belgeye ikna edilmesi Filistin'in geleceği açısından da önemlidir. HAMAS'ın açıkladığı siyaset belgesi ile Filistin siyasetinde merkezde rol almaya hazırlandığı söylenebilir. Bu anlamda FKÖ'nün İsrail politikasını eleştirmesinin yanı sıra asıl çekincesi seküler bir siyaset izlemiş olmasıydı. Bu bağlamda FKÖ'den radikal biçimde ayrıştığını ortaya koyan HAMAS'ın FKÖ'yü Filistinlilerin ortak çerçevesi olarak kabul etmesi kendi siyasal söylemi açısından uzun vadede önemli kırılma olarak ortaya çıkacaktır. Ayrıca Oslo anlaşmasını reddetmesine rağmen daha 2007'de İsmail Haniye'nin açıklaması ile FKÖ çizgisine gelmişti. Ne var ki bu açıklama bir siyaset belgesine dönüşmediği için Ortadoğu dörtlüsü tarafından dikkate alınmamıştı. İkinci önemli hedef bölgesel güçlere karşı bir durum, konum ve söylem yenilemesi olarak okunmalı. Özellikle bölgede Filistin dengelerinde etkili olan ülkelere yönelik bir balans ayarı olarak görülebilir. Bunların başında Mısır, ikinci aşamada ise Türkiye ve Katar var. HAMAS siyasi bürosunu Şam'dan taşıyan ya da taşınmaya ikna eden süreç aslında onun siyasal lojistiğini altından çeken, daha da çaresizleştiren bir sürecin başlangıcı oldu. Yeni siyaset belgesinin hem ideolojik hem siyasal anlamda en önemli pratik sonucu Mısır'la olan ilişkilerde yaşanacağı muhakkak. Köken itibari ile İhvan hareketinin bir uzantısı olan HAMAS, İhvan geçmişini reddetmese de Mısır İhvanından bağımsızlığını ilan ederek Mısır'la ilişkileri düzeltmeyi hedefliyor. İhvan geleneği içinde çok erken dönemde kopan Sudan İhvanından sonra Filistin hareketinin bu yöne evrilmesinin siyasal ve ideolojik sonuçlarını zaman gösterecek. Darbeci Sisi yönetiminin terörist ilan etmesi, HAMAS için hayat damarlarının kapanması demekti. Kaldı ki Mısır'ın İsrail'le olan özel ilişkisi her halükarda HAMAS için sürekli bir tehdit olarak duracaktı. İsrail'in askeri kuşatması ile Mısır'ın siyasi ve lojistik kuşatması arasında sıkışan bir Gazze yönetiminin değil Filistin'e seslenmesi Gazze'de bile ayakta kalması zordu. Tüm bunlara son dönemde ekonomik olarak destek veren Katar ve Türkiye'nin telkinlerinin de etkili olduğu düşünülebilir. Elektrik olmadığı için kapanmak zorunda kalan hastanelerin, ödenemeyen memur maaşlarının bu belgeyi yayınlamaya zorladığı aşikar. Bir diğer hedef Ortadoğu dörtlüsü olarak bilinen yapıdır. Bunların önceliği İsrail'in tanınması, terörle arasına mesafe koyması, seküler siyaseti benimsemesi olarak özetlenebilir. Bu çerçevede İsrail'i doğrudan tanıdığını söylemese de 1967 sınırları içinde bir devlet hedefi bu şekilde yorumlanabilir. Kaldı ki BM'nin 1948 Filistin'in bölünmesi planını kabul eden karara referans verilmesi dolaylı tanıma anlamına gelebilir. HAMAS'ın İslamcı siyaset hedeflerine sahip çıkmasının her türlü baskı ve terörizm suçlamasının gerekçesi olarak önüne konduğu bir gerçek. Ancak bu aşamada FKÖ'nün laiklik ilkeleri çerçevesinde bir siyaseti esas alan yapısını Filistin için temel kabul etmesinin anlamı şimdilik muğlak gibi dursa da uzun vadede gömlek değiştirmeye doğru evrilme ihtimalinden söz edilebilir.

5 En son muhatabı ise İsrail'dir. Belki de en çarpıcı ifade olarak inançlarından dolayı Yahudilerle değil Siyonistlerle mücadeleye vurgu yapması İsrail açısından hiçbir şeyin değişmeyeceği anlamına gelecektir. FKÖ gibi HAMAS da tamamen kemiksizleştirilmeden Siyonist işgalcilerin tatmin olması mümkün olmayacaktır. Başardıkları ve başaramadıklarıyla İsrail karşısında bir direniş umudu olarak var olmayı başaran bir hareket olan Hamas'ın konjonktür karşısında diz çöktürülmeye çalışıldığından kuşkumuz olmasın. **** 7 soruda Hamas'ın hamlesi Ayşe KARABAT / Kaynak: Al Jazeera Gazze yönetimini elinde bulunduran Hamas, kuruluş belgesinde tamamı yer almayan ama yıllar içinde izlediği politikaları içeren yeni bir siyaset belgesi yayınladı. Hamas, bunun, "günün gerçeklerine uygun ama Filistin davasını da sürdüren" bir belge olduğunu belirtti. Peki, bu belgenin anlamı ne? Neden ihtiyaç duyuldu ve belge tartışmalı konularda ne diyor? 1-Bildirinin amacı ne? Hamas lideri Halid Meşal, Hamas ın 1 Mayıs ta açıklanan yeni siyaset belgesinin Hamas ın bölgesel ve uluslararası atmosferden kaynaklanan gerçeklerle baş etmeye hazır mantıkta, ancak Filistin halkının davasının temsilcisi olduğunu da vurgular nitelikte olduğunu söyledi. Hamas ın yeni siyaset belgesi bir yandan uluslararası anlaşmalarla da kabul görmüş bir biçimde 1967 sınırları içinde bir Filistin Devleti kurulmasını istiyor ama bir yandan da Filistin davasının ideallerinden olan bütün Filistin topraklarında nehirden denize kadar devlet kurmaktan vazgeçilmediğini belirtiyor. Siyaset belgesi yalnızca Hamas ın duruşunu yeniden tanımlamakla kalmıyor. Hamas ın Fetih örgütü ile ilişkilerine de yeni bir ivme getirmeyi amaçlıyor. Ayrıca, Hamas ın Mısır, Körfez ülkeleri ve Batı ile olan ilişkilerinde de yeni olanaklara kapı aralıyor. Ayrıca Hamas, kendisini destekleyen Türkiye ve Katar gibi ülkelerin uzun süreden beri kendisine tavsiye ettiği gibi, pratik anlamda zaten değişmiş duruşunu yazılı bir hâle de getirmiş oluyor. 2-Hamas yeni siyaset belgesine neden ihtiyaç duydu? Hamas ın 18 Ağustos 1988 tarihli Kuruluş Bildirgesi, bugüne kadar özellikle Batı ile ilişkilerinde hep Hamas ın önüne konuldu. Bu bildirge, İsrail in Hamas ve Hamas ın kontrolü altındaki Gazze ye yönelik her türlü saldırısına da bahane edildi yılında, Filistin halkının topluca direnişe geçtiği ilk intifada zamanında yazılmış Kuruluş bildirgesinin başlangıcında, hatta giriş bölümünden bile önce, Müslüman Kardeşlerin kurucusu Hasan El Banna nın İsrail, İslam ondan önce gelenleri yok ettiği gibi onu da yok edinceye kadar varlığını sürdürecektir, sözüne yer veriliyor olması, Hamas a karşı hep kullanıldı. İsrail ve onu destekleyen Batılı ülkeler bu ve bildiride yer alan benzer cümlelere dayanarak, Hamas ın kazandığı 2006 seçimlerini tanımadılar. Bu seçimlerde Hamas, Filistin Parlamentosu nun 132 sandalyesinin 76 sını kazanmıştı. ABD, Rusya, AB ve BM den oluşan, Ortadoğu dörtlüsü olarak bilinen yapı, seçim sonuçlarını tanımak için Hamas ın önüne dört şart koydu: İsrail in varlığını tanımak, terörü reddetmek, Oslo gibi daha önce Filistin meselesi üzerine yapılmış uluslararası anlaşmaları tanımak ve İsrail ile müzakerelerde bulunmak.

6 O dönemde Hamas ın, seçimlere girmesinin bile İsrail in varlığını ve seçimlerin yapılmasına temel dayanak olan Oslo anlaşmalarını kabul ettiği anlamına geleceği yönündeki savunmalar da yanıt bulmadı yılında Hamas ın o dönemdeki Başbakanı İsmail Heniye, Hamas ın, İsrail in 1967 sınırlarına çekilmesi karşılığında Arap ülkeleri tarafından tanınmasını öngören Arap Barış planını kabul ettiğini açıkladı. Ancak, bu da yine Batı nın ve İsrail in, ama kuruluş bildirgeniz öyle söylemiyor tepkisiyle karşılaştı. Yeni siyaset belgesi, bu tür itirazları da ortadan kaldırmayı amaçlayan pragmatik bir adım da niteliğinde. 3-Hamas bu bildiriyle İsrail i tanımış mı oldu? Hamas ın yeni siyaset bildirisi, 1967 topraklarında başkenti Kudüs olan bir Filistin devletinin kurulması ve mültecilerin yurduna geri dönmesi, herkesin üzerinde uzlaştığı ulusal bir formüldür diyor de kurulan İsrail, 1967 de de Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs ü işgal etmişti. Soruna çözüm arayan bütün uluslararası çabalar da 1967 sınırlarının esas olacağını vurguluyor ve bu sınırlara dönülmesi çağrısı yapıyor sınırları Hamas ın kuruluş bildirisinde yer almıyor. Ancak, Hamas sözcüleri ve liderleri daha önce demeçlerinde bu sınırlara atıfta bulunmuşlardı. Bu sefer 1967 sınırlarına siyasi belgesinde de yer veren Hamas, böylece İsrail in en azından var olduğunu dolaylı olarak kabul ediyor. Çünkü, 1967 deki haritada İsrail var. Ancak siyaset belgesi hemen arkasından, bunun İsrail in tanınması anlamına gelmeyeceği vurguluyor. Siyaset bildirisinin diğer bazı maddelerinde de, 1967 sınırları temelindeki Filistin in ancak geçici bir formül olduğu ima ediliyor. Örneğin, 1967 vurgusundan hemen önce, Hamas, nehirden denize kadar tüm Filistin topraklarının kurtarılması dışındaki hiçbir alternatifi kabul etmeyecektir vurgusunu yapıyor. Yani belge, İsrail in var olduğunu, hatta belli bir süre hem Filistin in hem İsrail in yan yana olabileceğini kabul ediyor ancak, bütün Filistin toprakları üzerindeki iddiasından tam olarak vazgeçmiyor. Bu, Hamas için yeni bir tutum değil, ama bunu yazılı bir belge haline getirmiş oluyor. 4-Hamas, Müslüman Kardeşlerden ayrıldı mı? Hamas ın Kuruluş Bildirgesi, örgütü tanımlarken, Müslüman Kardeşler ile olan bağına özel bir vurgu yapıyor. İkinci maddede Müslüman Kardeşler i, çağın en büyük İslami Hareketini oluşturan evrensel bir teşkilât olarak tanımlayıp, Hamas, Filistin'deki Müslüman Kardeşler Grubu'nun bir kanadıdır diyor. Yeni siyaset belgesi, bu atıfta bulunmuyor. Müslüman Kardeşler bağından söz etmiyor. Kendisini şöyle tanımlıyor: Hedefi Filistin'in kurtuluşu ve siyonist projeyle mücadele olan, çıkış noktaları, hedefleri ve araçları itibariyle İslâm'ı referans alan Filistin İslâmi Ulusal Özgürlük ve Direniş Hareketi. Meşal bu yeni tanımla ilgili, "Hamas, fikri açıdan İhvan (Müslüman Kardeşler) ekolünün bir parçasıdır ancak biz bağımsız bir Filistin örgütüyüz" açıklamasını yaparak, kuruluş bildirgesindeki farkı da vurgulamış oldu. Müslüman Kardeşler vurgusunun yeni siyaset bildirisinde yapılmamasının nedeni, Mısır ile ilişkilerde yeni bir dönem arayışı. Gazze nin, dış dünyaya açılan tek kapısı Mısır üzerinden. Mısır da seçilmiş yönetime darbe yapan Sisi döneminde, Gazze üzerindeki baskılar da yoğunlaştı. Mısır yönetimi 2016 yılında, Mısır Savcısı Hişam Bereket e yönelik suikastin arkasında Müslüman Kardeşler in olduğunu ve Gazze de Hamas tarafından eğitildiklerini öne sürdü. Hamas ın Müslüman Kardeşler ile bütün ilişkilerini kesmesini istedi. Hamas, Müslüman Kardeşler ile ideolojik ve dini ilişkileri olduğunu, örgütsel bağının olmadığını ve Mısır ın iç işlerine karışma niyeti taşımadığını açıkladı. Bu durumu, yeni siyaset belgesinde Müslüman Kardeşler e vurgu yapmayarak göstermiş oldu. Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan da Müslüman Kardeşler'i terör örgütü olarak kabul ediyor. Benzer bir adım, ABD deki Trump yönetiminin gündemine de gelmişti. Ancak bu konuda kesin bir karar alınmadı.

7 5- Bildirinin zamanlamasının özem bir önemi var mı? Hamas'ın yeni siyaset belgesi, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın Washington'ı 3 Mayıs'ta ziyaret etmesinin ve ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin yeni bir İsrail-Filistin barış süreci için hazırlanmasının öncesinde duyuruldu. Son günlerde Filistin Yönetimi Başkanı Abbas, Gazze ye maaş ödemelerinin durdurulabileceğini söylemişti. Hamas ın seçimleri kazandığı 2006 yılından bir yıl sonra, Hamas ve Fetih Örgütü arasında çatışmalar çıkmış, Fetih Örgütü yönetimi ele geçirmeye çalışmış, sonuçta Batı Şeria Fetih in, Gazze de Hamas ın kontrolü altına girmişti. O günden beri yapılan uzlaşma çabaları ve denemeleri de tam olarak sonuç vermedi. İki bölge arasındaki bölünme devam etti. Mevcut durumda kağıt üzerinde bir uzlaşma hükümeti var ancak yönetimde iki başlılık devam ediyor. Trump ile görüşmeye gitmeden önce Abbas, bu bölünmeyi sona erdirmek için Gazze de maaşların ödenmeyeceği ve yardımların durdurulabileceğini söyleyerek, Hamas üzerinde baskı oluşturdu. 6- Bildiri, Fetih-Hamas uzlaşmasına yardım edebilir mi? Uluslararası anlamda Filistin in temsilcisi olarak kabul edilen, laik Filistin örgütlerin çatısı biçimindeki Filistin Kurtuluş Örgütü nde Fetih egemenliği var. Hamas ve İslami Cihad gibi gruplar FKÖ içinde yer almıyor. Hamas ın Kuruluş Bildirgesi FKÖ nün mücadelesini "küçümsemediğini" söylüyor ancak laik olması nedeniyle eleştiriyordu ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün İslam'ı kendisine yol olarak seçtiği gün, biz onun askerleri oluruz ve düşmanı yakacak ateşinin yakıtı oluruz diyerek FKÖ den uzak durmasının nedenini de açıklıyordu. Ancak, neredeyse yirmi yıl süren tartışmalar sonucunda Hamas, bu şart yerine gelmeden de FKÖ ye katılmak istediğini dile getirmeye başladı. Fetih ve Hamas ın uzlaşmasını öngören bütün çabalar ise Hamas ın FKÖ ye katılımını öngörüyordu. Hamas ın yeni siyaset belgesi ise, bu konuda daha da ileri adımlar atarak, FKÖ yü içerideki ve dışarıdaki Filistinliler için ulusal çerçeve olarak tanımlayıp, buna özen gösterilmesini istiyor. "Bunun, demokratik ilkeler çerçevesinde Filistinli tüm kesimlerin katılımını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılması gerekmektedir" diyor. Hamas, Serbest ve şeffaf seçimler temelinde Filistin ulusal merci ve kurumlarının kurulmasında ısrarcı olduğunu yeni siyaset belgesinde belirtiyor. Her ne kadar Filistin Özerk Yönetimi nin kurulmasının temel belgesi olan Oslo Anlaşmasına karşı olduğunu yeni siyaset belgesinde anlatsa da Hamas, Filistin Özerk Yönetimi nin rolünü de Filistin halkına hizmet ve onun haklarının ve güvenliğinin sağlanması olarak tanımlıyor. 7- Batı nın Hamas tan istediklerini yeni belge ne ölçüde karşılıyor? Batı nın Hamas tan dört isteği var: Terörü reddettiğini açıklaması, İsrail in varlığını tanıması, Oslo gibi daha önce Filistin meselesi üzerine yapılmış uluslararası anlaşmaları tanıması ve İsrail ile müzakerelerde bulunması. Yeni siyasi belge, İsrail in var olduğunu kabul ediyor ama tarihsel Filistin den vazgeçmiyor. Belgede, İsrail ile müzakerelere ilgili her hangi bir atıf bulunmazken Meşal, İsrail ile doğrudan müzakereleri reddettiklerini belirtti. Yine Kuruluş Bildirgesinde Yahudileri doğrudan hedef alan cümleler de yok. Tam tersine şu tanımlama yapılıyor: Hamas, bir din olarak Yahudilik ile Siyonist proje ve Siyonist rejimin farklı olduğunu düşünmektedir.

8 Siyonist projeyle mücadele, Yahudilerle dinlerinden dolayı mücadele değildir. Hamas ın mücadelesi, Yahudilere değil, işgalci ve mütecaviz Siyonistlere yöneliktir. Oslo Anlaşmasını tanımadığını değil, kabul etmediğini vurgulayan belge, terör meselesiyle ilgili doğrudan bir atıf yapmıyor. Ancak silahlı direnişin hak olduğunu da vurguluyor ve şu görüşlere yer veriyor: İşgalci rejime karşı tüm araçlarla direniş, tüm dinler ve uluslararası yasalar açısından meşru bir haktır. Bu araçların merkezinde de silahlı direniş bulunmaktadır. Silahlı direniş, ilkelerin savunulması için stratejik bir seçenektir. Hamas, direnişe ve onun silahına darbe vurulmasını reddetmekte direniş araçlarının ve silahlarının geliştirilmesini Filistin halkı için bir hak olarak görmektedir. Ayşe Karabat Kimdir: 1970 yılında Ankara da dünyaya geldi. Orta Doğu Teknik Üniversitesinde Siyaset Bilimi bölümünden mezun oldu ten beri çeşitli dergi, gazete ve TV kanallarında muhabir olarak çalıştı. Filistin ve Lübnan da yaşadı. Kudüs ün Gönüllü Sürgünleri (Everest Yayınları, 2010) adlı bir romanı ve Suriye Savaşları (Timaş Yayınları, 2013) başlıklı bir inceleme kitabı bulunan Karabat, Al Jazeraa Türk te haber editör yardımcısı olarak görev yapıyor. **** Hamas'ın yeni vizyonu ve Ortadoğu barışı Prof. Dr. Cengiz Tomar / A.A maddeden oluşan, Hamas ın önümüzdeki yıllarda izleyeceği politikanın yol haritası olma özelliği gösteren ve Filistin meselesinin geleceği açısından da büyük önem taşıyan yeni siyaset belgesi, hareketin 1988 tarihli kuruluş bildirisi (Hamas anlaşması/misakı) ile karşılaştırıldığında, her ne kadar radikal değişiklikler içerse de, aslında zamanın ruhuna, reel-politiğe uygun, pragmatik bir evrimi gösteriyor li yılların başından itibaren, kağıt üzerinde olmasa da tatbikatta Hamas ın politikasının pek çok değişiklik geçirerek evrimleştiği bilinmekle birlikte, bu doğal değişiklikler kayıt altına alınarak tarihe not düşülmüş oldu. Batı tarafından olumsuz manada daima hareketin önüne konulan 36 maddelik 1988 bildirisiyle Hamas ın birkaç yıl süren uzun bir hazırlık aşamasından sonra kamuoyuna açıkladığı 42 maddelik siyaset belgesinin önemli maddeleri karşılaştırıldığında, değişen politikanın röntgenini de ortaya çıkarmak mümkün olacaktır bildirisinde Selefi kökene ve Müslüman Kardeşliğine bağlı Müslüman Kardeşler Örgütü nün Filistin kolu olarak tanımlanan hareket, yeni belgede Filistinli bir İslami kurtuluş hareketi şeklinde tavsif edilerek Filistinliliği üzerinden bağımsızlığı vurgulanmış; İslami kurtuluş hareketi olarak adlandırılarak daha önceki bildiride selefi ve Müslüman kardeşler e bağlı olma vurgusu yapan daraltıcı yorum genişletilmiştir. Böylece Hamas kendisini Müslüman Kardeşlerin (İhvan-ı Müslimin) Filistin kolu olarak ifade ettiği eski tanımını revize etmiş görünüyor. Şüphesiz bu durum, Gazze nin tek çıkış kapısı olan Mısır ın fiili yönetimiyle donmuş ilişkileri geliştirmenin yanı sıra, Körfez ülkeleri ve Batı ile ilişkileri geliştirmeye yönelik bir adım olarak da değerlendirilebilir. Zira Müslüman Kardeşler Örgütü, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan tarafından terörist örgüt olarak kabul ediliyor. Hareketin tanımından Selefi kökenlere sahip ibaresinin de kaldırılması, dünyada kötü bir şöhrete sahip radikal-selefi terörist örgütleri anımsatacak bir yaklaşımdan da uzaklaşıldığını, böylelikle Filistin mücadelesinin daima en büyük destekçisi olan Türkiye nin yanı sıra, Batı dünyasının da rahatsız olabileceği bir tanımdan vazgeçildiğini gösteriyor. Daha önceki metinde bir Filistin tanımı yapılmazken, bu metinde Filistin vatanının doğuda Ürdün nehrinden batıda Akdeniz e, kuzeyde Re sü n-nâkûra dan güneyde Ümmü r-reşrâş a kadar bölünmez bir bütün olduğu vurgulanmakta. Bu da siyaset belgesindeki revizyonların zamanla mukayyet ve değişebilir olduğunun göstergesi.

9 1988 belgesinde genel olarak Yahudiler zikredilerek toptancı bir yaklaşımla bu dinin tüm mensupları kastedilirken, yeni belgede İsrail, siyonist proje olarak isimlendirilerek, hareketin bütün Yahudilere dinlerinden dolayı düşman olmadığı, bir din savaşı yapılmadığı, sadece vatan toprakları için siyonist yapı ile mücadele edildiği vurgulanmaktadır. Böylece Hamas, özellikle Batı da tepki çeken Yahudi-karşıtı (antisemit) söylemden kaçınmıştır. Yeni siyaset belgesinde, uluslararası anlaşmalar tarafından da teyit edilmiş olan 4 Haziran 1967 sınırlarının tanınmasını, zımnen de olsa İsrail in varlığının, yani iki devletli çözüm ün şimdilik kaydıyla kabul edildiği şeklinde yorumlamak mümkün. Metinde geçmese bile, satır arası okuma bize bu bilgiyi veriyor. Diğer önemli bir husus ise Hamas ın Filistin Kurtuluş Örgütü nü bütün Filistinlilerin ortak çatı örgütü olarak tanımlamasıdır ki bu bölünmüş olan Filistinlilerin demokratik bir FKÖ çatısı altında bir araya gelebilmelerinin önünü açmaktadır. Buradaki demokrasi vurgusunun önemine dikkat çekmekte de yarar var. Bu belge aynı zamanda, Hamas ı terör örgütü olarak tanımlayan Batı dünyasıyla ilişkileri de düzeltmeyi amaçlıyor. Bu haliyle, tam da ABD öncülüğünde başlaması muhtemel barış görüşmeleri öncesinde kolaylaştırıcı bir rol oynayabilir. Trump yönetiminin Filistin-İsrail barış görüşmeleriyle ilgili yeni bir inisiyatif alması beklenirken Hamas ın bu bildirgeyi ilan etmesi, masada ben de olmak istiyorum şeklinde yorumlanabilir. Trump-Abbas görüşmesinde telaffuz edilen 1967 sınırları çerçevesinde iki devletli bir çözüm için Filistin ile İsrail arasında görüşmelerin bir an önce başlaması temennisi, Hamas ın siyaset belgesinin tam zamanında ilan edildiğini gösteriyor. Hamas bu belgeyle uluslararası camia tarafından bir oyuncu olarak tanınmayı beklemekte ve en azından şimdilik 1967 sınırları çerçevesinde iki devletli çözüm için yeni bir görüşme ve geçiş sürecine hazır olduğu izlenimini vermekte. Hamas ın 1988 deki kuruluş misakında Yahudilerin tümüne karşı olan savaş çağrısı, sadece işgalci İsrail e hasrediliyor. Tabii ki bu Hamas ın askeri kanadı Kassam Tugayları ile siyasi kanadını ters düşürebilir. Ancak Batı dan gelen ilk açıklamalar, İsrail in varlığının tanınmaması ve İsrail şehirlerine füze atılmaya devam edildiği müddetçe, Hamas ı terörist olarak tanımlayacakları yönünde. Bu belgenin pratikte İsrail, ABD ve genel olarak Batı nın Hamas a yönelik tutumunu değiştirmeyeceği bilinmekle birlikte, bir kısım revizyonla top karşı sahaya atılmış durumda. Şüphesiz bu belgenin en önemli yanı, zaten bölünmüş olan İslam ve Arap dünyasının, ilave olarak bölünmüş Filistin toplumunun tekrar tek çatı altında birleşebileceğine dair bir umut işareti barındırması. Zaten ağır ve asimetrik şartlarda yapılan Filistin mücadelesinde bir de Filistin toplumunun bölünmesi, bu mücadelenin kazanılmasını imkânsız kılıyor. Aslında bu mücadelede atılması gereken zaruri ilk adım da her şeyden evvel Filistinlilerin birliği. Halit Meşal in görevden ayrılmasının hemen arefesinde yapılan bu değişiklik, bundan sonra Hamas ın başına geçecek lidere de geri dönülmesi zor ama gerçekçi bir yol haritası sunuyor. Bu belgenin genel olarak İsrail siyasetini değiştirmeyeceği ortada. Zaten İsrail yönetimi tarafından yapılan ilk açıklamalar da bu yönde. Avrupalı yetkililer de metinde Oslo anlaşmasının Hamas tarafından kabul edilmemesi, cihat kavramının mevcut olması gibi pek çok ögenin kabul edilemez olduğunu ve Hamas ın füze saldırılarına devam ettiği müddetçe bir şeyin değişmeyeceğini ifade ettiler. ABD nin bu konudaki politikası ise henüz belli değil. Ama her hâlükârda Hamas ın bu adımının, özellikle Filistinliler arasında bir rahatlama getireceği açık. (AA) ****

10 Ortadoğu'da yeni gerçekler ve Hamas'ın vizyonu Yrd. Doç. Dr. Bora Bayraktar / A.A. Hamas lideri Halid Meşal Filistin İslami Direniş Hareketi Hamas'ın yeni Prensipler Belgesi'ni Doha'da açıkladı. 18 Ağustos 1988'de kabul edilen ilk belgenin yeni uluslararası koşullara göre güncellenmesi diye açıklanan 41 maddelik bu Prensipler Belgesi Filistin'in iki büyük siyasi hareketinden birinin yeni yol haritasını ortaya koyuyor. Açıklandıktan sonra uluslararası basında yaygın olarak "Hamas 1967 sınırlarında bir Filistin Devleti fikrini destekliyor" şeklinde duyurulan belge, açıklandıktan hemen sonra gözleri İsrail-Filistin sorununa, İsrail'in ve diğer bölge ülkelerinin tepkilerine çevirdi. İsrail başbakanlığından yapılan yazılı açıklamada Hamas'ın açıkladığı prensipler için "asıl niyetleri saklamaya yönelik bir duman perdesi" ifadesi kullanıldı. İsrail yönetimi buradan hareketle belgenin müzakereler açısından bir açılım olmayacağını hiç vakit geçirmeden ortaya koydu. Filistin'in diğer kanadı El Fetih'in yetkilileri ise belgeyi "Hamas, FKÖ'nün 43 yıl önce tartıştığı meseleleri yeni konuşuyor, sonunda iki devletli çözüm noktasına gelecekler" ifadeleriyle karşıladı. Meselenin yakın takipçileri Hamas'ın tutumunda temel bir değişiklik olmadığı görüşünde olsa da yeni Hamas Anayasası olarak da değerlendirilen belge tüm dünyada ses getirdi. Hamas'ın yeni pozisyonunu ortaya koyduğu belgeyi ve önemini değerlendirmek için iki soruya yanıt bulmak gerekiyor: Birincisi yeni prensipler belgesinde dikkat çeken unsurlar nelerdir? İkincisi Hamas neden bu belgeyi yayınlamış, yeni bir tutum belirleme ihtiyacı görmüştür? BELGEDE ÖNE ÇIKAN MESELELER Hamas'ın yeni prensiplerini ortaya koyduğu belgenin ayrıntıları Lübnan merkezli Al Mayadeen haber kanalında yayınlandı ve Hamas yetkilisi Ahmed Yusuf tarafından da doğrulandı. 41 maddelik belgede Hamas, belli konularındaki tutumunu, genel siyasi vizyonunu ve siyaset yelpazesinin neresinde durduğunu netleştiriyor. Metinde ilk dikkat çeken nokta, 1988 tarihli ilk Hamas Ana Belgesi'nde örgütün Mısır'daki Müslüman Kardeşler Örgütü'nün bir kolu olduğu vurgulanırken bu metinde İhvan ile ilişkiden bahsedilmemesi. Hamas böylece İhvan'la arasına mesafe koymuş oluyor. Kuşkusuz bu kararın ardında pratik gerekçeler var. Bu gerekçelerin en önemlisi 2013'te Mısır'da yapılan kanlı askeri darbenin örgüt üzerindeki etkileri. General Abdülfettah es-sisi darbeden sonra Müslüman Kardeşler'i terör örgütü ilan ederek meşru siyasetin dışına itti yılında Kahire Acil Durumlar Mahkemesi, Müslüman Kardeşlerle bağlantılı gördüğü Hamas'ın da faaliyetlerini yasakladı ve Şubat 2015'te Hamas'ı terör örgütü listesine aldı. "Terör örgütü" kararı temyiz edilmekle beraber bu hukuki süreç Sisi yönetiminin Hamas'a yaklaşımını göstermesi açısından bir dönüm noktasıydı. Hamas yönetiminin, yeni vizyon belgesinde Müslüman Kardeşler'den söz etmeyerek Mısır'daki Sisi yönetiminin baskısını bertaraf etmeyi ve bu ülkedeki faaliyetlerini sorunsuz sürdürmeyi hedeflediği anlaşılıyor. HAMAS'IN İSRAİL'E BAKIŞI Yeni belgede dikkat çeken bir başka husus İsrail ile ilgili tutum. Belgenin başında kurtarılması hedeflenen Filistin topraklarının tarif edildiği ikinci ve üçüncü maddelerde Filistin, Şeria Nehri'nden Akdeniz'e, Ras el- Nakura'dan Umm er-raşraş'a uzanan alan olarak tarif ediliyor. Bu, bugün üzerinde İsrail'in de yer aldığı tarihi Filistin, manda dönemi Filistin'e işaret ediyor. Bu da aslında Hamas'ın temel hedefinden pek de vazgeçmediğini, İsrail işgalini "kabullenmeden", "şimdilik" bir gerçeklik olarak durumu kabul ettiğini ortaya koyuyor.

11 Belge Filistin sorununun en önemli meseleleri olan Filistinli mültecilerin geri dönüş hakkı, Kudüs'ün statüsü gibi konularda tavizkar olunmayacağını, buralardan geri adım atılmayacağını da vurguluyor. Bilindiği gibi İsrail ile Filistin arasındaki son iki barış görüşmesi ( /2014) İsrail'in mültecilerin geri dönüş hakkını reddetmesi ve İsrail'in bir Yahudi devleti olduğunun tanınması konusundaki ısrarları yüzünden çökmüştü yılındaki Camp David görüşmeleri ise Yaser Arafat'ın Kudüs'ten vazgeçmemesi dolayısıyla sona ermiş, İsrail tarafı Arafat'ı terörizmle suçlamıştı. Bu iki konuda Hamas kendinden önceki Filistinli müzakerecilerin çekmiş olduğu kırmızı çizgileri benimsediğini karara bağlıyor. MÜCADELE YAHUDİLERLE DEĞİL SİYONİZMLE Uluslararası basında yeni belgede en çok öne çıkartılan konulardan biri Hamas'ın mücadelesinin Yahudilerle değil "Siyonizm ve işgalci İsrail Devleti" ile olduğunun vurgulanması meselesiydi. Gerçekten de Hamas antisemitizmin Yahudilere karşı adaletsizlik olduğunu ve bunun Avrupa tarihinin konusu olduğunu, Arap ve İslam tarihinin böyle bir yükü olmadığını vurgulayarak çoğulcu, demokratik ve Filistin halkının güçlü birlikteliğinin sağlanacağı bir yönetim modeli hedeflediğini belirtiyor. Burada öne çıkan bir başka nokta da Hamas'ın 2014'ten itibaren başta Ortadoğu olmak üzere tüm dünyayı kasıp kavuran DEAŞ terör örgütüyle ve bu aşırıcı din anlayışla arasına net bir mesafe koyması. Hamas'ı bu radikal grupla aynı kefeye koyma, böylelikle Filistin direnişini meşru zeminden kaydırma çabalarına karşı Hamas İslam'ın adalet, doğruluk, dinsel özgürlük gibi mesajlarını benimsediğini, cinsiyet, ırk, din ve millet farklılıklarının suç haline getirilerek insanların cezalandırılmasına karşı olduğunu vurguluyor. Hamas dinsel, mezhepsel ve etnik aşırılıklara karşı olduğunun altını çiziyor. YENİ BELGENİN AMACI NE? Hamas'ın bu metni ortaya koymaktaki ana hedefinin İsrail ile barış masasına oturmak olmadığı son derece açık. Hamas 18. Maddede "Siyonist devleti tanımıyoruz" derken bir önceki maddede Birleşmiş Milletler'in 181 sayılı (1947) Filistin'in bölünmesi kararını -ki bu iki devletli çözüm ve barış müzakerelerinin ana referanslarından biridir- uluslararası hukuka, Filistin haklarına aykırı olarak nitelendiriyor. Üstelik 19. maddede "Filistin topraklarının hiçbir parçasından hiçbir koşul, baskı altında, işgal sürdüğü müddetçe vazgeçmiyoruz. Hamas, nehirden denize, tüm Filistin'in tamamen kurtarılması dışında her türlü alternatifi reddeder. 4 Haziran 1967 sınırlarında, başkenti Kudüs olan, mültecilerin şu an bulundukları yerlerden evlerine dönebileceği, egemen ve bağımsız bir Filistin Devleti'nin kurulması yaygın ulusal uzlaşma formülüdür, ve bu Siyonist devletin tanınması ya da Filistin haklarından vazgeçmek anlamına gelmemektedir" denilerek hem mevcut gerçekliğin tanındığı hem de İsrail ile mücadelenin her şekilde devam edeceği açıkça ortaya konuyor. Bu ifadeyi "Hamas 67 sınırlarında Filistin devletini destekliyor" diye değil "Hamas 67 sınırlarında bir devleti Filistin kurtuluş hareketinin, işgale direniş yolunda bir başlangıç noktası olarak kabul ediyor" diye okumak daha doğru olur. Zaten metnin ilerleyen bölümlerinde (M.29) Hamas tüm Oslo sürecini ve o dönemde imzalanan anlaşmalarını, sonuçlarını tümüyle reddettiğini belirtiyor. BÖLGESEL GELİŞMELERİN ETKİSİ Özetle bakıldığında silahlı mücadelenin meşruiyetinin ve devamının da vurgulandığı yeni vizyon belgesinin Hamas'ın İsrail'den çok diğer bölge ülkeleriyle ilişkilerini düzenlemeye ve Filistin siyasetinin kendi iç dengelerinde kendisini biraz daha merkeze konumlandırmaya yönelik olduğu anlaşılıyor. Arap ayaklanmalarının yaşandığı 2011 yılına kadar finansmanı ve lojistik desteğini ağırlıklı olarak Suriye-İran ekseninden sağlayan ve buraya dayanan Hamas liderliği, Suriye iç savaşından sonra rejimin ve Tahran yönetiminin baskıcı ve mezhepçi yaklaşımı dolayısıyla bu destekten yoksun kaldı, araya mesafe koydu. Başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez Arap ülkelerinin Müslüman Kardeşler'e yönelik olumsuz tutumu, Riyad'ın İhvan'ı terör örgütü ilan etmesi buna eklenince Hamas zayıfladı. En önemli destekçilerinden Türkiye'nin İsrail ile normalleşme süreci, Ankara-Tel Aviv ilişkilerinde gelişen yeni durum da Hamas'ı bazı manevralar yapmaya itti.

12 FİLİSTİNLİ GRUPLAR ARASINDA BİRLİK ARAYIŞI Bunlara Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yeni yönetimin Filistin konusunda yeni bir girişim hazırlığında olmasını da eklemek gerekiyor. İsrail ve ABD zayıf noktada yakaladığı Filistinlilere yeni bir çözüm dayatmaya çalışacak gibi görünüyor. Filistin'deki bölünmüşlük bu anlamda ciddi bir handikap. Abbas'ın başında olduğu Filistin Kurtuluş Örgütü Filistin halkının uluslararası alandaki tek meşru temsilcisi. Filistinli örgütleri bir arada tutan bu çatı örgüt Filistin'in ikinci en büyük siyasi grubu olan Hamas'ı içinde barındırmıyor. Bu da ciddi bir sorun. Hamas 2011 ve 2014'te ulusal birlik sağlanması ve grubun FKÖ'ye katılımı için müzakerelere girişse de sonuç alınamadı. FKÖ İsrail'i 1993'te tanımış ve barış sürecini yönetmişti. Hamas'ın İsrail'i yok etme çağrısında bulunan bir önceki belgesi FKÖ'ye katılımını engelliyordu, çünkü Abbas İsrail ve ABD'nin bu konuda ciddi baskısı altındaydı. Şimdi yeni belgede bu ifadelerin açıkça yer almaması Hamas'ın FKÖ'ye katılımının önünü bir nebze olsun açabilir. Bu da Filistin'de bütünlüğü sağlamak için bir adım olabilir. Zayıf bir ihtimal olmakla beraber yeni belge Hamas'ın Avrupa Birliği ve başka bazı ülke ve kuruluşların terör örgütleri listesinden çıkarılması için de bir ivme oluşturabilir. Bu da örgütün uluslararası alandaki izolasyonunu kırmasına öncülük edebilir. Bu belgenin yayınlanmasıyla birlikte örgütün lideri Halid Meşal de artık sahneden çekilmiş olacak. Meşal bu yol haritasıyla Filistin davasının ağır yükünü yeni yönetimin omuzlarına yüklemiş olacak. [İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Bora Bayraktar, 'Hamas' kitabının yazarıdır] KAYNAK: AA **** Heniyye liderliğinde Hamas'ın geleceği Dünya Bülteni/ Haber Merkezi Filistinli akademisyen Dr. Azzam et-temimi, Heniyye liderliğinde Hamas'ın geleceğini değerlendirdi Filistinli akademisyen Dr. Azzam et-temimi, Hamas'ın kurumsal bir yapıya sahip olduğuna dikkati çekerek İsmail Heniyye'nin Siyasi Büro Başkanı seçilmesiyle hareketin politikasında ya da önceliklerinde büyük değişiklik beklemediğini söyledi. Arap dünyasının önde gelen siyaset uzmanı ve yazarlarından Temimi, Hamas içindeki liderlik değişimini ve bundan kısa süre önce açıklanan yeni siyaset belgesini değerlendirdi. Temimi, "Hamas, kuruluşundan bu yana çalışmalarını kurumsal yürütüyor ve liderleri de şura yöntemiyle işlerini yapıyorlar. Bunu diğer İslami hareketlerde çok nadir görüyoruz." ifadelerini kullandı. YENİ SİYASET BELGESİ Filistinli akademisyen, Meşal'in Siyasi Büro Başkanlığı görevini bırakmadan beş gün önce açıkladığı yeni siyaset belgesini ise Hamas için "büyük bir başarı" olarak niteledi. Yeni belgenin Hamas'ın 18 Ağustos 1988'de kabul ettiği kuruluş sözleşmesine yönelik hareket içinden gelen bazı itirazlar üzerine oluşturulduğunu dile getiren Temimi, şunları söyledi: "Hareket mensupları ve destekçileri, eski sözleşmede yer alan çok sayıdaki yanlıştan arındırılmış yeni bir belgenin kamuoyuna duyurulmasını istiyordu. Yeni siyaset belgesinin içeriği, sözleşmeye yük olan yanlışların düzeltmesidir. Eski sözleşmedeki bazı şeyler, kamuoyu nezdinde hareketin imajına gölge düşürdüğü gibi düşmanlar tarafından da bir silah olarak kullanılıyordu. Çünkü eski sözleşme, antisemitizm içermesinin yanı sıra tarihi olaylara komplocu teorilerle yaklaşıyordu; ayrıca siyaset merkezli bir dil yerine duygusal dini bir dille yazılmıştı."

13 Temimi, yeni belgede, kuruluş sözleşmesinin hatalar içerdiği belirtilmese ve iptaline dair açık bir ifade olmasa da hareketin savaşının Yahudilerle değil, Filistinlilerin topraklarını işgal eden siyonistlerle olduğu vurgulanarak bu hataların düzeltildiğini kaydetti. "HAMAS'IN TAVİZ VERDİĞİNİ SÖYLEMEK DOĞRU DEĞİL" Dr. Azzam et-temimi, yeni siyaset belgesinin en çok ses getiren başlıklarından, Hamas'ın 1967 sınırları içinde bir Filistin devletinin kurulmasını ilk kez kabul ettiğine ilişkin 20'nci maddeyle ilgili şu değerlendirmede bulundu: "Hamas'ın, bu maddeyle ilke ve prensiplerinden taviz verdiği anlamını çıkarmamak lazım. Çünkü belgede Hamas'ın, siyonist oluşumu tanımadığı, Filistin topraklarının bir karışından bile vazgeçmediği ve topraklarından çıkarılan Filistinlilerin tamamının geri dönmesi hakkına bağlılıklarını defalarca teyit ediyor. Hamas yönetiminin bir tür siyasi pragmatizm uyguladığını düşünüyorum. Zira bu devlet projesinin gerçekleşmesi halinde bunu kabul edeceklerini ve onunla çalışacaklarını ancak ilke ve tutumlarından taviz vermeyeceklerini belirtiyorlar. Sanki bu tutumla, bölge ve hareketin geçirdiği bu zor dönemde uluslararası ve bölgesel taraflara bir mesaj vermeye çalışılıyor." Şahsen kendisinin Hamas'ın yeni siyaset belgesinde devlet konusunun yer almamasından yana olduğunu söyleyen Temimi, "Filistin halkı, uzun sürecek bir kurtuluş mücadelesi veriyor. Ayrıca Fetih hareketi de Filistin topraklarının bir kısmını kapsayacak devletin kurulmasını kabul etmesini içeren 10 maddeyi açıkladığından bu yana kurtuluş mücadelesinden sapmış durumda. Bu nedenle de hiçbir şekilde devlet konusunu dile getirmemesi gerekiyor." dedi. HAREKETİN ÖNCELİKLERİ Temimi, Hamas'ın geleceğine yönelik muhtemel senaryolara ilişkin ise bölgede önemli dönüşümlerin olacağına dair ufukta bir ışık göremediğini belirterek, "Bölgedeki durum değişmediği sürece Hamas'ın öncelikleri eskisi gibi devam eder. Bunlar da Gazze'deki varlığını güçlendirmek, siyonist devletin muhtemel saldırılarına karşı hazırlık yapmak ve özellikle bölge ülkeleriyle olmak üzere uluslararası ilişkilerini geliştirme girişimleridir." diye konuştu. Hamas'ın Siyasi Büro Başkanlığı için hafta sonu yapılan seçimde Halid Meşal'in yerine İsmail Heniyye seçilmişti. **** Hamas'ın 'siyaset belgesi' tartışılmaya devam ediyor ANALİZ Muin Naim / A.A Bir süre önce açıklanan Hamas'ın 'siyaset belgesi', hareketin taraftarlarından hasımlarına kadar birçok farklı kesimin çeşitli tepkileriyle karşılandı Hamas'ın eski Siyasi Büro Başkanı Halid Meşal'in, bir süre önce Katar'ın başkenti Doha'da düzenlediği basın toplantısında kamuoyuyla paylaştığı siyaset belgesine yönelik destek ve eleştiri başta olmak üzere farklı tepkiler gelmeye devam ediyor. Hamas'ın Filistin meselesiyle ilgili hassas konulardaki tavrını açıklayan belge, Hamas yanlıları, müttefikleri, siyasi düşmanlar ve İsrail yönetimi tarafından farklı iddia ve tepkilerle karşılandı. Siyaset belgesine karşı olanlar Hamas'a muhalif Filistinliler ile Fetih Hareketi ve Siyonist liderlerin başını çektiği, hareketin siyasi rakiplerinden oluşuyor. Fetih liderleri ve yanlıları bu belgeyi, tarihi Filistin'den ödün vermek olarak görüyor ve Hamas'ı uluslararası toplumda "Fetih'in yerini alma ve 40 yılı aşkın süredir Fetih'in yaptığı gibi Filistin hakkındaki kararlara" hakim olma çalışması olarak görüyor. İsrail ise Hamas'ın bu girişimle, kuruluş bildirisinde Müslüman Kardeşler Teşkilatının (İhvan) kolu olduğunu ilan etmiş olması sebebiyle ABD ve Avrupa'da terörist etiketi aldığı bir dönemde "etrafına örülen uluslararası kuşatmayı kırmasından" endişe ediyor.

14 Söz konusu belgeyle ilgili çekimser kalan tarafta ise korku ve tereddüt halinin hakim olduğu görülüyor. Bu tereddüdün kaynağı ise Hamas'ın da "Filistin direnişinin bayraktarlığını yaparken, 1970'lerde vermeye başladığı tavizlerle İsrail ile güvenlik koordinasyonu noktasına gelen Fetih Hareketi'nin" yolundan giderek ilkelerinden taviz vermeye başlayacağı endişesi. "Hamas'ın ilkeleri daha politik ve tecrübeye dayalı bir dille yeniden ifade edildi" Hamas'ın bu belgeyle, kendisiyle irtibat kurmak isteyen ancak eski sebeplerden ötürü bundan çekinenlere zemin hazırlayan seçici siyasi ibareler kullandığı görüldü. Teorik olarak ve içerik açısından incelendiğinde yeni belge, Hamas'ın bilinen ilke ve pozisyonlarının daha politik ve tecrübeye dayalı bir dille yeniden ifade edilmesinden öteye geçmiyor. Bu ilke ve pozisyonlar, Ahmed Yasin'in başını çektiği tarihi Hamas liderleri tarafından ilan edilmiş, Fetih ve diğer Filistinli gruplarla ortak yayımlanan önceki bildirilerde de kabul edilmişti. Buna göre yeni siyaset belgesinden şu sonuçları çıkarmak mümkün: Ateşkes, tüm Filistinlilerin ülkeye geri dönüş şartlarının gerçekleşmesi, 1967 sınırlarında Filistin devletinin kurulmasını garanti edecek geçici Filistin mutabakatının kabul edilmesi ancak İsrail'in varlığının tanınmaması. Hamas, bu konudaki tavrını, Şeyh Yasin döneminden bu yana defalarca dile getirdi. Hamas'ın kuruluş bildirisinde ve daha önce yapılan açıklamalarda Yahudilere düşmanlıkla ilgili kullanılan belirsiz ifadelerin, "sadece İsrail'in cezalandırılması gereken fiillerine dönük olduğu" yönünde düzeltilmesi. Hamas'ın dünya üzerindeki hiçbir Yahudiye dininden ötürü düşman olmadığının ifade edilmesi. Hamas, bu adımla tavrını düzeltmiş ve uluslararası hukukta kendisini zora sokan tavrının etkileri ile Hamas ve Batılı halklar arasında büyük bir engel teşkil eden Yahudi aleyhtarlığı yaftasından kurtulmuş oluyor. Kuruluş bildirisinde İhvan'la olan bağlantıya yapılan atıf, Hamas için özellikle Arap Baharı devrimlerine karşı gelişen karşıt devrimlerden sonra bölgedeki rejimlerle iletişime geçmesinde sorun oluşturuyor ve İhvan'a karşı beslenen düşmanlığın gölgesinde onu da suçlu konumuna düşürüyordu. Hareketin bağımsız olduğu ve İslami kimliği vurgulanarak bildiride yapılan düzenlemeyle, hareketin hasımlarının başvuracağı bir düşmanlık argümanı kalmamış oluyor. İhvan'la olan bağlantı gerçekte fikri ve manevi olsa da yeni metinde örgütsel bağlantı ifadesinin yer almamasının manevi boyutu bulunuyor. Yeni metinde İhvan'la örgütsel bağlantıya değinilmeyen genel bir ifade kullanılıyor ve hareketin ulusallığı ve bir Filistin hareketi olduğu üzerinde duruluyor. Hamas, fikri ayrılıklara rağmen çoğulculuk ve ötekini kabul etmeye fikri ve fiili olarak karşı değil bilakis bu Hamas'ın istediği ancak kendisini liberal ve ulusalcı Filistin hareketleri olarak adlandıran, siyasi ve fikri tavrından ötürü Hamas'a karşı keyfi ayrımcılık yapan bazı güçlerin reddettiği bir durumdu. Son olarak denilebilir ki Hamas, deneyim kazanması ve siyasi olgunluğa erişmesinin ardından düşünce ve fikirlerini daha politik ve deneyimli bir şekilde ortaya koyarak ileride bu nedenle ödemesi gerekecek bedellerden kendisini korumayı başardı. KAYNAK: AA **** Batı Hamas'tan daha büyük tavizler istiyor Hamas'ın yeni siyaset belgesi karşısında Batı'nın yaklaşımında kayda değer bir değişim beklemenin doğru olmadığını belirten Filistinli siyasi uzmanlara göre hareketten daha büyük tavizler isteniyor Dünya Bülteni/ Haber Merkezi Hamas'ın yeni siyaset belgesi karşısında Batı'nın yaklaşımında kayda değer bir değişim beklemenin doğru olmadığını belirten Filistinli siyasi uzmanlara göre hareketten daha büyük tavizler isteniyor.