Тurkic Weekly (60) (27 Şubat 5 Mart)

Transkript

1 1 2017/60

2 Тurkic Weekly (60) (27 Şubat 5 Mart) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.

3 PUTİN İN ORTA ASYA ÜLKELERİNE ZİYARETİ Geçtiğimiz dönemde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Kazakistan, Tacikistan ve Kırgızistan ı ziyaret etti. Anılan ziyaretler, ülkeler arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasının 25. Yıldönümü çerçevesinde gerçekleşti. Rusya Devlet Başkanının ilk ziyareti Kazakistan a yapılmış olup, Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ve Vladimir Putin Almatı daki kayak merkezlerinden birinde gayri resmi bir ortamda bir toplantı gerçekleştirdi. Ardından, ertesi gün düzenlenen görüşmelerin resmi kısmında taraflar ikili işbirliği konularını ve uluslararası gündemdeki temel konuları görüştüler. Özellikle, görüşmede değerlendirilen başlıca konular ikili ekonomik ilişkileri, Avrasya Ekonomik Birliği perspektifleri ve Suriye sorunu gibi uluslararası meseleleri kapsamaktaydı. Suriye görüşmelerine değinen Nursultan Nazarbayev şunları söyledi: Rusya, Suriye ihtilafının çözümü de dahil olmak üzere güncel uluslararası meselelerin çözülmesi için tedbirler alıyor. Rusya, anılan görüşmelerin Astana da yapılması önerisinde bulunmuştur. Böylece Astana süreci başladı. Genel olarak, bu ve diğer meselelerin çözümü için 8 Haziran tarihinde Astana da gerçekleşecek olan Şanghay İşbirliği Örgütü toplantısı dahil olmak üzere, yıl boyunca bir dizi görüşmeler düzenlenecektir. İlişkilerimizdeki tüm güncel konular dostluk ortamında çözülmektedir. Ortak girişimleri hayata geçirerek hep birlikte ilerleyeceğiz, diye konuştu. Buna yanıt olarak Putin, Kazakistan ın Rusya nın temel ekonomik ortaklarından biri olduğuna dikkat çekerek, entegrasyon süreci çerçevesinde sağlanan şartlar sayesinde işbirliği hacmini artırılması ve ilişkilerin sürdürülebilir kalkınma düzeyine çıkararılması ihtiyacını vurguladı. Putin in Tacikistan ziyaretinin başlıca özelliği Emomali Rahmon un Aleksandr Nevsky Nişanı ile taltif edilmesi, ulaştırma hizmetleri alanında işbirliğine dair hükümetlerarası anlaşmanın imzalanması, atom enerjisinin barışçıl amaçlarda kullanılması ve diğer konular oldu. Buna ek olarak, taraflar «Tacik-Afgan 3

4 sınırını korumayı güçlendirme» ve ülkedeki Rus okulları ağının geliştirilmesine dair anlaştılar. Göçmenler meselesi Tacikistan ın ekonomik gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Şöyle ki, resmi verilere göre günümüzde Rusya da 800 binin üzerinde Tacik göçmen işçi çalışıyor. Geçen yıl içinde göçmerlerin yaptığı para transferi hacmi 1,9 milyar dolara ulaşmış ve Tacikistan GDP oranının üçte birini teşkil etmiştir. Bu meselelede taraflar ayrıntıları medyaya yansımayan kapalı bir anlaşmaya vardılar. Bunun yanısıra Rusya ve Tacikistan nükleer araştırma reaktörlerinin yapımı ve işletilmesi alanında işbirliği yapabilecekler. Bu konuda pazartesi günü nükleer enerjinin barış amaçlı kullanılmasıyla ilgili hükümetlerarası bir anlaşma imzalandı. Anlaşma, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in Tacik mevkidaşı Emomali Rahmon ile yaptığı Duşanbe görüşmeleri sonucunda imzalanmıştır. Belge, «Rosatom» Devlet Şirketi Genel Müdürü Aleksey Lihaçev ve Tacikistan Bilimler Akademisi Başkanı Farhod Rahimov tarafından imzalandı. Dikkat çeken bir nokta, Tacikistan da iken Rus Devlet Başkanı nın Türkmen mevkidaşı Gurbangulı Berdimuhamedov a telefon etmesi oldu. Tacik medyasına göre, Rahmon ın da katıldığı telefon görüşmesi sırasında taraflar Tacik-Türkmen ilişkilerinde yaşanan sorunların yanısıra yakın gelecekte Vladimir Putin in Türkmenistan a ziyaret gerçekleştirme ihtimalini değerlendirdiler. Afganistan ile ortak sınırları koruma meseleleri Türkmenistan açısından çok güncel olmakla birlikte ülkeyi anılan konularda Tacikistan ve Rusya ile daha yakın işbirliğinin yapılabileceğine işaret etmektedir. Kırgızistan ziyaretinde yapılan ikili görüşmelerin ana konusu askeri işbirliğinin yanısıra Kırgız Cumhuriyeti nin Avrasya Ekonomik Birliği ne girmesinden sonraki çalışmaların sürdürülmesi oldu. Kırgız medyasına göre basın toplantısında Rusya Devlet Başkanı, Moskova nın Kırgızistan ın Avrasya Ekonomik Birliği ne entegre olmasını destekleyeceğini söyledi. Putin, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ile yaptığı geniş toplantı sırasında «Avrasya Ekonomik Birliği ne katılımı ile ilgili müzakerelerimizin kolay geçmediğini, Devlet Bakanının Kırgızistan ın çıkarlarını duygusal ve sert bir şekilde savunduğunu biliyoruz», diye açıkladı. Putin, Kırgız Cumhuriyeti nin Avrasya Ekonomik Birliği ile entegrasyonunu kolaylaştırmak ve ülke ekonomisinin Avrasya Birliği nin kurallarına uyması için özel şartların sağlandığını da hatırlattı. Atambayev, iki ülke arasındaki stratejik ittifak ilişkilerinin daha da geliştirilmesine olan güvenini dile getirdi. Aynı zamanda, Kırgızistan ın Avrasya Ekonomik Birliği ne üye olması ile birlikte ikili ilişkilerin daha yüksek bir düzeye çıktığını vurguladı. Kırgızistan daki yaklaşan seçimler de değerlendirilen konular arasında idi. Basın toplantısı sırasında Devlet Başkanı Atambaev ülkenin Devlet Başkanlığı seçimlerinin Kasım 2017 tarihinde gerçekleştirileceğini ve seçimlerin devrimlere son vereceğini söyledi. Atambayev, her türlü spekülasyonlara rağmen, Kırgızistan iktidarının ülkedeki olası ayaklanmaları önleyeceğini ve seçimlerin barış ortamında yapılacağını belirtti. Birkaçgün evvel Kırgızistan da muhalefet liderlerinden Ata Meken Partisi Başkanı Ö.Tekebayev in tutuklanmıştı. Tekebayev in destekçileri birkaç gündür hükümete karşı gösteriler düzenlemeye çalışmaktadır. 4

5 PAKİSTAN DA ECO ZİRVESİ GERÇEKLEŞTİ 1 Mart tarihinde Pakistan ın başkenti İslamabad da Ekonomik İşbirliği Teşkilatı nın (ECO) 13. Zirvesi yapıldı. Anılan zirveye üye ülkeler İran, Pakistan, Türkiye, Kırgızistan, Kazakistan, Azerbaycan, Afganistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan dan delegeler katıldı. Etkinliğe Azerbaycan, İran, Türkiye, Türkmenistan ve Tacikistan Devlet Başkanları iştirak ettiler. Geleneklere göre Zirve nin açılışı teşkilatın son dönem başkanlığını yapan ülkenin Devlet Başkanının konuşması ile başladı. Bundan dolayı ECO 13. Zirvesi açılış konuşmasını yapan Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı İlham Aliyev, teşkilattaki tüm üye ülkelerle iyi ilişkileri olan Azerbaycan ın, kendi ortaklarıyla ekonomik ilişkileri ikili ve çok taraflı düzeyde güçlendirdiğini vurguladı. Aliyev, Azerbaycan ın Ekonomik İşbirliği Teşkilatı nın önemli bir uluslararası teşkilat olarak gördüğünü ve ülkenin 2012 yılından itibaren ECO dönem başkanı olarak anılan yapıyı güçlendirmek, teşkilatın uluslararası ekonomik işbirliğine katılımını artırmak ve üye devletler arasında kapsamlı ortaklığı teşvik etmek için her türlü çabayı gösterdiğini belirtti. ECO dönem başkanlığını devralan Pakistan Başbakanı Muhammed Nevaz Şerif, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 12. Zirvesi nden itibaren şimdiye kadar yapılan çalışmaları olumlu değerlendirerek, Devlet Başkanı İlham Aliyev e şükranlarını dile getirdi. Nevaz Şerif, anılan teşkilatta yapacağı dönem başkanlığı sırasında Pakistan ın üye ülkeler arasındaki işbirliğini daha da güçlendirmek için her türlü çabayı göstereceğini vurguladı. Zirve sırasında diğer katılımcılar da önemli konuşmalar yaptı. Bölge liderlerine atıfta bulunan Erdoğan, tarihi «İpek Yolu nun» modern versiyonunun Türkiye de uygulanmakta olan büyük projelerin bir parçası olduğunu açıkladı. İstanbul yeni havaalanının bölgenin kalkınmasına büyük katkıda bulunacağına dikkat çeken Erdoğan, «Bölgemizde yaşayan 400 milyon kardeşimiz için tüm projeleri uygulayacağız», diye açıkladı. Erdoğan a göre, tranzit taşımacılığa dair çerçeve anlaşmanın etkili bir şekilde uygulanması, bölge genelinde ulaşım koridorlarının oluşturulmasına katkıda bulunacaktır. Ekonomik İşbirliği Örgütü Genel Sekreteri Halil İbrahim Akça, ECO çerçevesinde işbirliği olanaklarına 5

6 vurgu yaptı. Zirve ye katılan diğer konuşmacılar üye ülkelerin mevcut sorunlarını çözmek, ekonomik ilişkileri güçlendirmek, karşılıklı yatırımları artırmak ve etkin önerileri değerlendirmek için Ekonomik İşbirliği Örgütü üye ülkelerinin çabaları canlandırmasının önemini vurguladı ve teşkilatın yeni dönem başkanı Pakistan a başarılar dilediler. Uzmanların genel değerlendirmelerine göre, ECO nun faaliyetleri somut sonuçlar vermemiştir. Şöyle ki, birçok uzmana göre, ECO nun çalışmalarının siyasi ihtilaflar nedeniyle karmaşık olmasının yanı sıra, teşkilat ayrıca entegre ve birleşik bir ekonomik politika geliştiremedi ve bu konuda anlaşmaya varamadı. Bu bakımdan, son Zirve öncelikle Pakistan ın ECO çalışmalarını canlandırmak için yaptığı bir girişimdi. Nitekim Pakistan açısından ECO çok büyük öneme sahiptir. Bununla birlikte, ikili görüşmelerin daha neticeli olduğunu belirtmek gerekir. Özellikle, Zirve çerçevesinde ECO ülkeleri liderlerinin geleneksel ikili görüşmeleri yapıldı. Şöyle ki, Pakistan a yaptığı çalışma ziyaretinde Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. Görüşmede taraflar işbirliği perspektifleri konusunda görüş teatisinde bulundu. İki taraf ta etkin etkileşimin daha da güçlendirilmesi çağrısında bulundu. Ortaklığın öncelikleri alanları arasında ticaret ve ekonomi, enerji sektörü, ulaşım ve iletişim, inşaat sektörü ve diğer sanayi bulunmaktaydı. Bu görüşmede özellikle Türk işadamlarının Türkmenistan la olan karşılıklı verimli ilişkileri geliştirmek istediği hususu ayrıca vurgulandı. Bununla birlikte, Pakistan Başbakanı Muhammed Nevaz Şerif ile yapılan görüşmede Gurbangulı Berdimuhamedov Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) doğal gaz boru hattının inşaatında işbirliği perspektiflerini de dile getirdi. Berdimuhamedov, Türkmenistan ve Pakistan arasında etkileşim için geniş imkanların bulunduğunu ve anılan ortaklık ilişkileri sayesinde büyük ölçekli ortak projelerin uygulandığını açıkladı. Bu projelerın en büyüğü Avrasya kıtasındaki büyük enerji hattı inşası olan TAPI doğal gaz boru hattının bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına hizmet edeceği hususu ayrıca belirtildi. Türkmenistan tarafı Pakistan ı Güney Asya ülkeleriyle işbirliğinin artırılması bağlamında esas bir ortak olarak gördüğünü vurguladı. Görüşmede ticaret ve ekonomi, yakıt ve enerji, inşaat, tarımcılık dahil olmak üzere çeşitli alanlarda karşılıklı verimli işbirliğinin alanları ele alındı. İslamabad daki ECO Zirvesinde İran ve Türkiye nin Cumhurbaşkanları Recep Tayyip Erdoğan ve Hasan Ruhani arasında da bir görüşme düzenlendi. Görüşmeler kapalı ortamda geçti ve yaklaşık bir saat sürdü. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Tacikistan lı mevkidaşı Emomali Rahmon, İslamabad taki Ekonomik İşbirliği Örgütü 13. Toplantısı çerçevesinde devletlerarası ilişkilerin genişletilmesi çağrısında bulundu. Tacikistan Devlet Başkanlığı basın hizmetine göre, taraflar karşılıklı ticaret ve ekonomik alışverişi performansını artırma niyetlerini belirttiler ve ilişkilerin genişletilmesi için birkaç öneride bulundular. Şöyle ki, iki ülke lideri «Birinci Tacikistan ve Türkiye İşbirliği Konseyi toplantısı ve iki ülkenin Kültür Günlerini organize etmek, öğrenci ve öğretmen değişimi konusunda anlaşarak, Tacikistan lı vatandaşlar için Türkiye üniversitelerindeki eğitim kotası sayısını artırma, kültür ve sanat alanında uzun vadeli ilişkilerin kurulmasına özel dikkat çektiler». İşbirliğinin öncelikli ve gelecek vaat eden alanları olarak Hükümetlerarası Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Ortak Komisyonu nun çalışmalarının güçlendirilmesi, enerji ve iletişim alanlarında bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi, inşaat sektöründeki ortak girişim ve projelerin uygulanmasına Türk iş adamları katılımının sağlanması, ayrıca, tarımcılık, sanayi, uluslararası taşımacılık ve turizm alanlarında işbirliği kurulması konuları adlandırıldı. İki ülkenin liderleri ve uluslararası terörizm ve aşırıcılık konularına da değindi. Taraflar terörizmele mücadelede ikili ve bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi meselesindeki ortak duruşunu vurguladı. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı oldukça uzun bir geçmişe sahiptir yılında Pakistan, Türkiye ve İran tarafından kurulan teşkilat bölgenin diğeryedi ülkesini de kapsamaktadır. Daha sonraki dönemde Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ECO teşkilatına üye ülke olarak katılmıştır. 6

7 KAZAKİSTAN ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNE GİDİYOR Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası na yapılması önerilen değişiklikler ülke çapında değerlendirildikten sonra Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Anayasa nın 23 maddesinin değiştirileceğini açıkladı. Bununla ilgili Kazakistan Devlet Başkanı iktidar dalları arasındaki yetkilerin yeniden dağıtılması konusunda Akorda da yapılan toplantıda açıklamıştır. Nursultan Nazarbayev, «Bizim için Kazakistan ın temel siyasi modelinin muhafaza edileceği hususu açıktır. Devlet Başkanlığı sistemi korunacaktır. Bununla birlikte zamanın taleplerine uygun olarak devlet yönetim sistemi esnek olmalı», diye açıkladı. Devlet Başkanı, reformlar sonucunda iktidar dalları yetkileri alacağını ve bağımsız çalışacağını vurguladı. Bu bağlamda her iktidar dalı kendi sorumluluğunu bilmelidir. Nursultan Nazarbayev «Ülkemizin geleceği için önemli olan bu belgenin kaderi konusunda karar vermek zorundayız. Bizler, bugün bir değerlendirme yaparak, sonraki adımları konusunda ne yapacağımızı belirlemeliyiz ve belgenin Parlamento tarafından incelenmesi için uygun zamanı ayarlamalıyız. Anayasanın 23. Maddesine değişiklikler yapılacaktır. 35 kanun değişikliği yapılacaktır. Bu vesile ile şunu söylemek isterim ki, bunların hepsi Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanının yetkilerini iktidarın diğer kollarına devretmek için yapılmaktadır. Bildiğiniz gibi, diğer ülkelerde aksine Devlet Başkanlığının yetkilerini artırmak ve bunun için Anayasa değişikliği yapmak için referandumlar düzenlenmektedir. Ülkemizde ise aksine, 25 yıl içinde Devlet Başkanlığı yönetimi kendi ve halkın amaçlarını yerine getirdi», diye açıkladı. 3 Mart tarihinde N.Nazarbayev, iktidar kolları arasındaki yetkilerin yeniden dağıtılması ile ilgili Anayasa değişikliğinin gecikmeksizin değerlendirilmesi için Parlamento üyelerine çağrıda bulundu. Geçen yılın sonunda Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, iktidarın parlamento ve hükümetle paylaşılması kararını ilan etmişti. Kazakistan ın bağımsızlığının 25. Yıldönümü anısına düzenlenen toplantıda yaptığı konuşmasında Nazarbayev, Kazakistan ın temel siyasi modelini değiştirmeden ve ülkedeki devlet başkanlığı sistemini koruyarak, Anayasa değişikliği taslağının hazırlaması talimatını vermişti. Kazak liderine göre devlet yönetim sistemi zaman şartlarına göre esnek olmalıdır», diye açıklamıştı. 7

8 ŞİÖ ASKERİ YETKİLİLERİ İŞBİRLİĞİ PERSPEKTİFLERİNİ DEĞERLENDİRDİ Geçtiğimiz hafta Kazakistan da ŞİÖ üye ülkeleri Savunma Bakanlıkları temsilcileri yılları için işbirliği planı taslağını ve bir dizi güncel konuları görüştü. Anılan toplantı, yılları için İşbirliği Planı çerçevesinde ve daha önce varılan anlaşmalar doğrultusunda düzenlenmiştir. Görüşmenin gündeminde yer alan temel konular arasında önümüzdeki dönemde Savunma Bakanlıkları Toplantısı ile ilgili meseleler, ŞİÖ üye ülkelerinin 2017 yılındaki Savunma Bakanlığı İşbirliği Planının uygulanması konuları bulunmaktaydı. Bunun yanısıra, Bakanlığın da bildirdiği gibi, toplantı katılımcıları yılları için işbirliği planı taslağını ve teşkilat çerçevesindeki diğer güncel konuları görüştüler. Günümüzde Kazakistan, Şanghay İşbirliği Örgütü de dahil olmak üzere birçok uluslararası örgütlere üye olmanın ötesinde bölgesel ve küresel kapsamdaki askeri işbirliğini aktif şekilde geliştirmektedir. Uluslararası terörizm ve dini aşırılık tehditlerinin artmasıyla birlikte anılan örgüt çerçevesinde istikrar ve güvenliği güçlendirmeye yönelik ortak eşgüdümlü eylemler almanın da önemi artmaktadır. Şöyle ki, ŞİÖ üye ülkelerinin askeri güçleri terörizm, aşırıcılık ve ayrılıkçılıkla mücadele alanındaki deneyimini artırmak için «Barış Misyonu» adlı ortak askeri tatbikatlar sırasında işbirliği ve eşgüdüm mekanizmalarını geliştirmektedir. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 2001 yılında Çin, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan ın liderleri tarafından kurulan uluslararası bir örgüttür. Daha sonra Afganistan, Beyaz Rusya, İran, Moğolistan ŞİÖ teşkilatında gözlemci ülkeler, Ermenistan, Azerbaycan, Kamboçya, Nepal, Türkiye ve Sri Lanka ortak ülkeler olarak kabul edildi. Bu yıl Kazakistan ŞİÖ nde dönem başkanlığını yapmakta olup, önümüzdeki yaz Astana da ŞİÖ zirvesinin düzenlenmesi planlanmaktadır. 8

9 Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana,