BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ

Transkript

1 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ Sevgi BAYAT * Öz Konya Milli Mücadele tarihi içerisinde en çetin psikolojik çekişmelerin yaşandığı şehir olmuştur. Halkın mücadele fikrine geri durması ve mücadelenin içerisinde var olma çabalarının hep bir güç tarafından engellenmeye çalışılması Konya nın mücadeleye katılımının geç olmasına sebep olmuştur. Milli Mücadelenin en yoğun dönemlerinde çıkan Konya isyanları mücadelenin farklı yönlere kaymasına sebep olmuştur. Bu isyanlardan Bozkır isyanları alan olarak dar bir alanda meydana gelmiş olsa da etkileri Konya mücadelesini kesintiye uğratmıştır. Makalede genel olarak Bozkır ayaklanmalarının Konya mücadelesine etkileri anlatılacaktır. Anahtar Kelimeler Konya, Milli Mücadele, Sosyal Etkenler, Bozkır, Ayaklanmalar Abstract Konya, the city has been experiencing the most difficult psychological contention in the National Struggle history. He backed off the idea that the struggle of the people and their efforts in the struggle have always attempted to prevent a power struggle led to a late participation in Konya. Konya rebellion in the national struggle the most intense period of fighting has led to a shift in different directions. Although the effects of this game Steppe riots have occurred in a narrow space as the area has interrupted the fight Konya. The overall effect will be explained in Konya fight the insurgency in Article steppe. Keywords Konya, the National Struggle, Social Factors, Steppe, riots * Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü,history-tarih@hotmail.com

2 452 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ GİRİŞ Mondros Mütarekesi nden sonra Anadolu yu kendi aralarında paylaşmaya karar veren İtilaf Devletleri nin öncelikle işgal etmeyi düşündükleri yerlerden biri de Konya dır. Çünkü Konya, Anadolu nun güneyindeki vilayetleri İstanbul a bağlayan ayrıca batıya da açılabilen önemli bir kavşak noktasıdır. Bu itibarla eğer Anadolu da hâkimiyet kurulmak isteniyorsa Konya nın mutlaka elde tutulması gerektiğine inanan İngilizler, mütarekenin hemen ardından Konya ya kontrol subaylarını gönderdiler. Konya nın Anadolu-Bağdat demiryolu geçiş yolu güzergâhı üzerinde bulunması, aynı zamanda Anadolu nun jeopolitik konumu olarak merkezinde yer alan bir şehir olma özelliğini koruması, bunların yanında Konya halkının üzerinde dini söylemlerin belirleyici etken olması sebebi ile gözlerin Konya ya çevrilmesi kaçınılmaz olmuştur. 1 İstanbul Hükümeti Konya halkına her zaman yakın olma gayreti içerisinde olmuştur. Anadolu da Milli Mücadele nin aşamalı olarak etkileri görülmeye başlayınca mücadele fikri Konya halkına da etki etmeye başlamıştır. 2 Ancak Konya halkının Milli Mücadele fikri etrafında toplanabilmesi çok kolay olmamıştır. İstanbul Hükümetinin baskıları, Vali Cemal Beyin işgal yanlısı tutumları, halkın uzun yıllar işgal görmemiş Konya topraklarında nasıl bir mücadelenin başlayacağını çok fazla göremiyor olması Konya halkının mücadeleye geç kalmasına sebep olmuştur. Bununla birlikte Konya nın mücadeleye destek vermemesi için yoğun çabalar gösterilmiştir. Bu çabalar beraberinde isyanları getirmiştir. Bozkır ayaklanmaları, Delibaş Mehmet ayaklanması gibi ciddi tehditler Konya yı mücadele döneminde hayli uğraştırmıştır. 1.İstanbul Hükümeti ve Konya Valisi Cemal Bey in Bozkır İsyanlarına Etkileri Mondros Ateşkes Anlaşması nın imzalanmasının ardından ülke genelinde başlayan işgal hareketlerine karşı İstanbul Hükümeti nin kayıtsız tutumu işgallerin bir anda yurdun her yanının sarmasına sebep olmuştur. Bu işgaller karşısında bir direniş 1 Sevgi Bayat,Milli Mücadele Döneminde Konya Halkının Durumu ve Babalık Gazetesi,Ankara,2015,s.8 2 Sevgi Bayat,a.g.e,s.9

3 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ 453 mekanizması olarak ortaya çıkan Mustafa Kemal ve Kuva-yi Milliye ruhu İstanbul Hükümeti nin en çok uğraştığı durum olmuştur. Konya işgal dönemlerinde İngiliz ve İtalyan işgali ile karşı karşıya kalmıştır. İngilizler, mütarekenin hemen ardından Konya ya kontrol subaylarını gönderdiler. 7 Ocak ta İtalyanların Konya İstasyonu nu kontrol etmelerinin ardından, 18 Ocak 1335(1919) te İngilizler mütareke hükümlerini gerekçe göstererek demiryolu hattını kontrol etmeye başladılar. 3 İtalyanlar 7 Ocak 1919 da Konya istasyonunu işgal etmişlerdir. Asıl işgal ise 26 Nisan 1919 başlamıştır. 4 Bu işgal girişimleri karşısında İstanbul Hükümeti hiçbir şey yapmadığı gibi işgal yanlısı politikasıyla öne çıkan vali Cemal Bey i de Konya ya atamıştır. Bu atama ile birlikte Konya da Milli Mücadele döneminin en talihsiz günleri başlamıştır. Cemal Bey Konya da yaptıkları ve Ermenilere karşı sıcak tutumu sebebi ile Artin Cemal lakabı ile anılmıştır. Vali Cemal ve İstanbul Hükümeti nin Konya civarındaki politikası halkı Milli Mücadeleye karşı uzak tutmak, Kuva-yı Milliye hareketini kötülemek ve Mustafa Kemal e taraftar toplanmasını engellemektir. Mondros Mütarekesi nin imzalanmasından sonra gerek Hürriyet ve İtilaf Fırkası nın ve gerekse Damat Ferit Hükümeti nin düşmanlık hedefi daimi olarak Anadolu da yapılanmaya çalışan Kuva-yı Milliye hareketi olmuştur. İstanbul hükümetine göre Anadolu da Teşkilat-ı Milliye adı altında eylemlere girişenler de İttihatçı, ya da aynı zihniyetten insanlardı. Bu insanların tamamını eşkıya türünden kişiler olarak isimlendirilmiştir. 5 İstanbul Hükümeti ve işgal kuvvetlerinin birlikte yürüttükleri politikalar ile Konya nın İstanbul yanlısı olduğu, direniş ruhunun yanında olmadığı izlenimi uyandırılmaya çalışılmıştır. Bu söylentiler zamanla doğrulanmaya başlandı. Vali Cemal 3 Ahmet Avanas, a.g.e,s.29 4 Yurt Ansiklopedisi 7,Anadolu Yayıncılık,İstanbul,1983,s Tarık Zafer Tunaya, Mütareke Döneminin Özellikleri ( ), Prof. Dr. Ümit Doğanay ın Anısına Armağan 2, İ.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi, İstanbul 1982, s

4 454 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ Beyin ikinci kez Konya ya vali olarak atanması Konya da Kuva-yı Milliye karşıtlarını artırdığı gibi isyancıların kısa sürede taraftar bulmasını sağlayacak ortamı da hazırlamıştır. Bu dönemde Anadolu nun çeşitli şehirlerine Nasihat Heyetleri gönderilmiştir. Bu heyetler işgallerin geçici olduğunu, halkın telaşlanmamasını ve işgallere tepki vermemeleri konularında halka nasihatlerde bulunuyorlardı. Bu heyetlerden biriside Konya ya Süleyman Şefik Paşa önderliğinde gönderilmiştir. Milli Mücadeleyi İttihatçı girişimi olarak algılayan ve engellemeye çalışan valilerin şikayetleri üzerine Anadolu nun çeşitli yerlerine heyetler göndermeye karar veren hükümet, Konya ya da Süleyman Şefik Paşa heyetini gönderme kararı aldı. Fakat, ne kadar ilginçtir ki, Süleyman Şefik Paşa nın görevinden döner dönmez Harbiye Nazırı olarak tayin edilmesi ile birlikte Konya da Kuva-yı Milliye ye karşı örgütlenmeler ve ayaklanmalar başladı Temmuz 1919 tarihinde Konya-Afyon-Antalya vilayetlerine Süleyman Şefik Paşa heyeti ulaşmıştır. Heyetin dolaşacağı yerler içinde en önemli merkez Konya olarak görülmüştür. Konya nın önemi hem İstanbul Hükümeti nin nüfuz bölgesi olması, Konya nın konumu itibariyle önemli bir noktada bulunması, aynı zamanda bölgede ortaya çıkan mülki ve askeri otoriteler arasında meydana gelen çatışmalardan kaynaklanıyordu. Diğer taraftan hükümetin İtilaf Devletlerinin şekillendirdiği siyasi şartlar gereğince uygulayacağı politikaların destek bulacağı bölgelerin başında Konya geliyordu. Çünkü, Konya bölgesi Hürriyet ve İtilaf Fırkası liderlerinden Zeynelabidin Efendinin nüfuz bölgesi idi. Zeynelabidin nin etki alanın geniş olması mütareke döneminde Hürriyet ve İtilaf Fırkasının en kolay şekilde örgütlendiği ilin Konya olmasını sağlamıştır. Fırka zamanla gücünü artırmıştır ve Sille, Bozkır ilçelerinde de şubeler açarak faaliyetlerini yaymaya çalışmıştır Fırka Komutanı Albay Mehmet Şefik (Aker), Hürriyet ve İtilâf Fırkası mensupları için Millî Mücadele uğrunda, vatanî fedakârlıktan kaçınanlar, çoğu zengin 6 Taha Niyazi Karaca, Milli Mücadele de Bozkır İsyanları, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 16 Yıl : 2004/1,s Ahmet Avanas,a.g.e, s.60-64

5 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ 455 ve ticaretle uğraşanlar, bazı Hürriyet ve İtilâf mensupları, icra kuvvetinin ve hükümet nüfuzunun millî ellere geçmesini hazmedemeyen hükümet ileri gelenleri 8 diyerek parti üyelerini eleştirmiştir. Hürriyet ve İtilaf Fırkası nın Konya daki faaliyetleri Müdafa-i Hukuk gruplarının birlikte düşmana karşı birlik olma düşüncesine karşı çıkmak, Kuva-yı Milliye ruhuna karşı cemiyetlerle iş birliği yapmak ve Halife yanlısı tavır sergilemek Fırka nın genel siyaseti olmuştur. 9 Bu faaliyetleri en çok destekleyenlerden birisi Cemal Bey olmuştur. Cemal Bey, hem Hürriyet ve İtilaf Fırkası hem de İngiliz Muhipleri Cemiyeti ne mensup olması Kuva-yı Milliye karşıtı fikirlerin toplumda benimsenmesi için elinden geleni yapmıştır. Vali Cemal Bey Konya dan asker alımının engellenmesi için jandarma ve polis teşkilatına emir vermiş, Konya da mücadeleye katılım olmaması için bütün yolları tıkamaya çalışmıştır. Bütün bunlar Cemal Bey in milli kuvvetlere karşı savaş açmış olduğunu gösteriyordu. Süleyman Şefik Paşa heyetti Konya ya gelerek burada değerlendirmelerde bulunmuştur. İstanbul a döndüklerinde Konya halkının milli kuvvetlerin yanında olmadıklarını, padişah ve halifeye son derece bağlı oldukları raporunu sunmuşlardır. Vali Cemal bey ve Zeynelabidin in bu tarihten sonraki bütün çalışmaları halkı Milli Mücadele den uzak tutmak, milli kuvvetlere karşı halkı ayaklandırmak ve isyanlara zemin hazırlamaktır. 2.Birinci Bozkır Ayaklanmasının Çıkması Konya valisi Cemal Bey, Temmuz ayından itibaren yaptığı şikayetlerde bölgede Kuva-yı Milliye hareketinin etkin olmaya çalıştığına dair bilgileri hükümete düzenli olarak iletiyordu. Cemal Bey in verdiği bilgilerle Konya daki gelişmeleri takip etmeye çalışan İstanbul Hükümet i, aynı zamanda valinin kışkırtıcı bilgileri doğrultusunda çalışmalar yürütüyordu. Örneğin, vali Cemal Beyin 21 Eylül 1919 tarihinde Beyşehir de 8 Sabahattin Selek, Anadolu İhtilâli, İstanbul, 1976, s Tarık Zafer Tunaya,Türkiye de Siyasi Partiler Cilt II Mütareke Dönemi,2015,s.422

6 456 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ bulunan Süvari Alayı Kumandanı Sami Bey in Kuva-yı Milliye ye katıldığını ve alayın lağvedilmesi gerektiğine dair gönderdiği tel üzerine hükümet hızlı bir şekilde alayın kaldırılmasına dair kararı aynı gün Harbiye Nezareti ne bildiriyordu. 10 Cemal Beyin milli kuvvetlere baskısı zamanla daha çok artmaya başlayınca Heyet-i Temsiliye, milli kuvvetleri örgütlemesi için Albay Refet Beyin Sivas tan Konya ya gönderilmesi kararını almıştır. Refet Beyin Konya ya gönderilmesi kararının öğrenilmesi üzerine birçok milliyetçi Vali Cemal Bey aleyhine birleşmeye başlamışlardı. Büyük bir telaşa kapılan Cemal Bey kendisini koruya bilmek amacı ile hapishanedeki mahkumları serbest bıraktırarak, bunları silahlandırmıştır. 11 Bu tür yıkıcı faaliyetler ile birlikte Konya da çeteci güçler etkin olmaya başlamıştır. Bu çalışmalar ile birlikte Milli Mücadele döneminde, Konya nın adı sık sık yörede çıkan dinci ayaklanmalar ile duyulmaya başlamıştır. 12 Bu ayaklanmalardan Birinci Bozkır Ayaklanması 27 Eylül 1335(1919) tarihinde Vali Cemal Bey'in şehri Terke Mecbur oluşundan bir gün sonra başlamıştır ve 4 Teşrinievvel 1335(Ekim 1919) tarihine kadar devam etti. Milli Mücadeleye karşı yapılan bu ilk hareketin en büyük kışkırtıcıları; Vali Cemal Bey ile "Ayan" üyesi ve Nakşibendi tarikat şeyhlerinden olan Zeynel Abidin Efendi'dir. Bu isyanda Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Teali-i İslam Cemiyeti'ne mensup kişiler en ön saflarda yer almışlardır. Bu kişilerin başında Zeynel Abidin Efendi'nin kardeşi Şeyh Ziya ve kazalardaki akrabaları gelmiştir. 13 Ayaklanmanın başrolünde Cemal Bey olduğu gibi, Zeynelabidin, Kürtoğlu Musa, Bademlili Hacı Halil ve Güzel Çavuş adlı üç kişiyle birlikte isyanı başlatmışlardır. Apa Dinek ve Hisarlık gibi köylerden topladıkları bine yakın köylü ile birlikte Bozkır ı bastılar ve askerlik şubesinin deposuna girerek bütün silah ve cephaneye el koydular, bu yağma hareketleri içerisinde karşılarına çıkan jandarmaları esir alarak silahlarına el koymuşlardır. 14 Silahlara el konulmasının ardından kasabanın yanında bulunan baruthaneyi 10 Taha Niyazi Karaca,a.g.m,s Ali Fuat Cebesoy, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul 2000, s Yurt Ansiklopedisi,s Ahmet Avanas, a.g.e, s Yurt Ansiklopedisi,s.5140

7 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ 457 de ateşe verdiler. İsyan giderek büyümüş ve kasabaya sahip olduktan sonra ise Kaymakam Vekili Kamil Efendiyi öldürmüşlerdir. Evleri yağmalamaya ve ateşe vermeye devam eden isyancılar isyanın başlamasından bir gün sonra Seydişehir den gelen bir süvari bölüğüne de saldırmışlardır. Birçok askeri rehin almışlar, makineli tüfekleri de ele geçirmişlerdir. Bütün bu gelişmelerden sonra Konya dan Bozkır a bir öğüt kurulu gönderilmiştir. İsyancıların bağışlanacaklarına söz verildikten sonra isyan 4 Ekim 1919 da sona ermiştir. 3.İkinci Bozkır İsyanı ve İsyanların Konya Milli Mücadelesine Etkisi Birinci ayaklanmanın bastırılmasının her şeyin bittiği anlamına gelmediği kısa sürede anlaşıldı. Asilerin ilk ayaklanma çıktığı dönemlerde yağma faaliyetlerini hızlı bir şekilde gerçekleştirmeleri, yakıp yıkmaları sonucunda halkı korkutmaları ve askerlerden aldıkları silahlar iştahlarını kabarttı ve dış destekçileri ile birlikte yeni bir isyan hazırlığına başladılar. Ayaklanmanın etkisini fark eden Sivas Heyet-i Temsiliyesi önlem almaya karar verdi. Bu tedbirler kapsamında Afyon da bulunan Karakeçeli Mürezesi nin Seydişehir e kaydırılması, XII. Kolordu ya bağlı bazı küçük birliklerin Çumra ve Karaviran nahiyelerine yerleştirilmesi kararı alındı. Bu hazırlıkların yapıldığı haberi çok kısa bir sürede ayaklanmanın mimarlarına ulaştı. İstanbul da bulunan Zeynelaibidin Hoca ile irtibatta olan Abdullah, Sabit ve Abdulhalim hocalar yeniden halkı kışkırtmaya başlayarak harekete geçtiler. İstanbul un kışkırtmaları ise hız kesmeden devam ediyordu. İngiliz Muhipler Cemiyet i başkanı Sait Molla nın İngiliz İstihbarat Servisi nin ajanı Rahip Frew e gönderdiği mektuplarla isyanın bir an önce başlaması konusunda bilgiler veriliyordu. 15 Birinci ve ikinci ayaklanmaların başında her daim Zeynelaibidin Hoca bulunmuştur. Halkın dini ve milli duygularını sömüren tavırları onun kısa sürede tanınmasını sağlamıştır. Rivayete göre Zeynelabidin cübbesinin altında küçük bir elektrik feneri ile gece, Bozkır dağlarında dolaşırken ayaklarının önünü aydınlatır, cahil 15 Yurt Ansiklopedisi,s.5140

8 458 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ köylülerde bu ışığı görünce "nur" sanan halk onun üstün kuvvetleri olan bir hoca olduğuna inanırlardı. 16 Milli kuvvetlerin Bozkır ı kuşatma harekatına devam ettiği haberini alan Hisarlık ve Hocaköylü ahalisinden 70 kadar silahlı ve 200 kadar silahsız bir grup, başlarında Zeynelabidin Efendinin kardeşi Hoca Ziya ve akrabalarından Hocaköylü Abdullah, Sabit ve Abdülhalim hocalar ile Avdan şeyhlerinden Hacı Osman ve Talat ismindeki arkadaşları olduğu halde 22 Ekim 1919 tarihinde harekete geçerek Bozkır kasabasının etrafında toplandılar. 17 İsyan tekrar etti ve asiler yeniden harekete geçmiş oldu. Kaymakamı yanlarına çağıran asiler Çumra ve Karaviran daki birliklerin geri çekilmesini istedilerse de, teklifleri kabul edilmeyince kasabaları basmaya başladılar. Bu tarihten sonra asiler Bozkır daki telgraf hatlarını kesmeye başladır. Albay Refet Bey ile Afyonkarahisar da birleşerek Aydın cephesine gitmek için yola çıkan On ikinci Kolordu Kumandanı Fahreddin Bey Bozkır hadisesinin tekrar ortaya çıkması üzerine Konya ya dönerek Konya valisi ile yapılması gerekenler konusunda mütalaada bulundular. Afyonkarahisar dan daha önce gelerek Bozkır ile Konya arasındaki Suğla gölünün kuzeyinde yaklaşık dört yüz kişilik bir kuvvetle hazır bekleyen Arif Bey kuvvetlerinin desteklenmesi kararı alındı. 18 Asiler kuvvetlerini iyiden iyiye artırmaya başlayınca harap ettikleri mevki sayısı artmaya başlayınca sevk edilen orduların kullandıkları kuvvette artmıştır. Asilerin kayıpları artmaya başlayınca geri çekilmeye başlamışlar ve Akkilise mevkiine takviye kuvvetlerin gönderilmesi ile 25 Ekim de yapılan çatışmalarda asiler hakim oldukları tepelerden uzaklaştırılmışlardır. Yarbay Arif Bey komutasındaki birlikler 6 Ekim günü Balkova mevkiine karşı saldırıya geçtiler ve sayıları 2000 i bulan asilerle birlikte üç saat süren çatışmalar neticesinde isyanın durdurulmasını sağladılar. Yoğun çatışmalar sonucunda 16 Fahrettin Altay, Milli Mücadele Hatıralarım, Hayat Dergisi, Sayı: 3, İstanbul 1959, s.8 17 İstiklal Harbinde Ayaklanmalar, , Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara 1974,s55 18 Taha Niyazi Karaca,a.g.m,s.180

9 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ 459 ayaklanmacıların ellerinde bulunan köyler teker teker ele geçirilmiştir. 4 Kasım 1919 tarihinde Arif Bey komutasındaki müfreze İkinci Bozkır Ayaklanması nı bitirmiş bir şekilde Bozkır dan ayrılmıştır. 19 Bozkır isyanlarının bitmesi Konya Bölgesi ndeki isyanların sonuncusu olmamıştır. Aradan bir süre geçtikten sonra başlayacak olan Delibaş Mehmet İsyan ı da Konya nın mücadele dönemi önemli sınavlarından birisi olacaktır. Bütün bu isyan hareketleri Konya nın mücadelede etkisini azaltmamıştır. Ancak mücadele ruhuna olan inancın oluşmasını geciktirdiği gibi aynı zamanda düşmana karşı harcanması gereken enerjinin iç isyanlara yönelmesine sebep olmuştur. Mondros Ateşkesi nin ardından Anadolu nun her bir noktası yoklukla mücadele etmeye başlamıştır. Bu şehirlerden biride Konya dır. Osmanlı Devleti 20.yüzyıla yorgun ve uzun süren savaşların bıraktığı etki birlikte girmiştir. Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ile devlet elinde bulundurmuş olduğu askeri gücü büyük ölçüde kaybetmiştir. Ardından başlayan 1.Dünya Savaşı ile birlikte ağır savaş ve karşılıklı mücadele Osmanlı Devleti nde ağır bir yorgunluğa sebep olmuştur. Halk savaşlardan yorgun düşmüş ve elindeki her şeyi savaşlar sırasında kaybetmiştir. Anadolu nun genel tablosu böyle iken Konya bu tablodan ayrı düşmemiştir. Savaşlardan yenik ayrılmış bir devlet, aynı zamanda her köşesi işgal edilmeye başlamış bir devletin neler yapacağını halk merakla beklemeye başlamıştır. Ardından Mustafa Kemal in yaktığı kurtuluş ışığı ile birlikte yeni bir dönem başlamıştır. Anadolu nun işgali haberleri gelmeye başladıkça Konya halkının bir bölümü merkezi hükümet olan Osmanlı Devleti nin bu durum karşısın da neler yapacağını beklerken, diğer bir kısım ise Milli Mücadele hareketini tanımaya çalışarak olayların boyutunu anlamaya çalışmaktaydı Yurt Ansiklopedisi,s Sevgi Bayat,a.g.e,s.83

10 460 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ Milli Mücadele yıllarında Konya nın siyasal yaşamını başlıca iki güç belirlemekte idi. Hükümet ve ordu temsilcisi olarak Konya da bulunan asker ve sivil görevliler ile dini faktörü olan kişiler idi. Ancak, bu yıllarda, subay ve küçük memurlar Milli Mücadele yandaşı bir tutum takınırken yörede devletin en yüksek temsilcisi olan valiler, genellikle İstanbul yanlısı bir siyaset yöntemi izlemekte idiler. Bu durum dini yönü ağır basan çevrelerin daha da güçlenmesini sağlıyordu. Gerçekten de kısa sürelerle Vali vekilliği görevini üstlenen Mehmet Vehbi ve Fahrettin( Altay) Beyler dışındaki Konya Valileri Milli Mücadele ye açıkça karşı çıkmışlardır ya da tarafsız kalma yolunu seçmişlerdir. 21 Uzun zamandır işgal görmemiş bulunan Konya eşrafı, Milli Mücadele çabalarına karşı yer yerde ilgisiz idi. Eşrafın bu tutumunda Milli Mücadele ye karşı bulunan Konyalı Zeynelabidin in başını çektiği Hürriyet ve İtilaf Partisi ile Teali-i İslam Cemiyeti Konya örgütlerinin yaptıkları olumsuz propagandalar etkili olmuştur. Eşraf böyle düşünürken halkı Milli Mücadele de bir araya getirecek olan Valilik makamında da Konya Vali Cemal Bey in atanmasıyla çok fazla şanslı olamamıştır. 22 Cemal Bey göreve başladığı günden itibaren Kuva-yı Milliye hareketini halka, 1.Dünya Savaşı nın ve başarısızlığın sorumlusu olarak gördüğü İttihatçı Hareket olarak halka anlatmıştır. Bu amaçla Konya halkı üzerinde de ciddi etkisi bulunan başta Sait Molla, Papaz Frew, Şeyh Zeynelabidin Hoca gibi din adamları ve eşraftan destek alarak halkı Kuva-yi Milliye aleyhine kışkırtmıştır. 23 Konya nın diğer bir şanssızlığı da bir Nakşibendi Şeyhi olan ve Konya halkı üzerinde oldukça etkili tesiri bulunan Zeynel Abidin Hoca nın var olmasıdır. Zeynel Abidi nin Kuvâyi Milliye aleyhine cephe alması Konya için olumsuz olmuştur. Milli Mücadele yılları boyunca özellikle İngilizler ve İstanbul Hükümeti ile yakın bir ilişki içerisinde olan Zeynel Abidin Hoca Padişah Vahideddin in ve Milli Mücadeleye karşı olanların gözdesi durumuna gelmiştir Yurt Ansiklopedisi, İstanbul,1983,s Kamil Erdaha,Milli Mücadele de Vilayetler ve Valiler,Ankara,1975,s Tarık Mümtaz Göztepe, Osmanoğulları nın Son Padişahı Vahdettin Mütareke Gayyasında, Sebil Yay. İstanbul 1969, s Cemal Kutay,İstiklâl Savaşımızın Manevi Ordusu,İstanbul,1977,s.81-82

11 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ 461 Bir başka neden ise uzun zamandan beri düşman işgali görmemiş bulunan Konya ahalisi, özellikle eşraf olarak adlandırılan ileri gelenleri Milli Mücadele çabalarına karşı ilgisiz ve hatta yer yer karşı idi. 25 Bütün bu etkenler bir araya geldiği zaman Konya nın Milli Mücadele ye katılımının ne kadar çetin sınavlardan geçtiği görülmektedir. Konya halkının Milli Mücadele etrafında birleşmeye başladığı sıralarda baş gösteren Bozkır Ayaklanmaları Konya nın henüz başlayan mücadele ruhunun tekrar kesintiye uğramasına sebep olmuştur. Halkın hem Vali düzeyinde Cemal Bey ile yönetilmesi bir yandan halkı mücadeleye uzak tutarken, bir yandan halk üzerinde dini etkenlerin hassas olduğu bilindiği için Zeynel Abidin gibi hocaların halk üzerindeki olumsuz tesiri hayli yüksek olmuştur.ancak halkın özverili çabaları ile Konya halkı mücadelenin yer almıştır. Sonuç Bozkır İsyanları Milli Mücadele döneminin bölgesel olarak nitelendirilebilecek en etkili isyanlarındandır. Milli Mücadele Konya sının karşılaştığı en etkili isyan hareketlerinden birisi olarak değerlendirilebilir. Dar bir alanda çıkan bir isyan olmasına karşın halk üzerindeki manevi etkisi önemli ölçüde gelişmiştir. Halkın Kuva-yı Milliyenin gücünü anlaması ve halkın menfaati çalışan birlikler olduğunu görmesi açısından önemli bir isyan hareketi olarak Konya Milli Mücadelesi ndeki yerini almıştır. 25 Fahrettin Altay,On Yıl Savaşı( ) ve Sonrası,İstanbul,1970,s.222

12 462 BOZKIR AYAKLANMASININ KONYA MİLLİ MÜCADELESİNE ETKİSİ