BORLU BİLEŞİKLERİN AĞAÇ MALZEMENİN BAZI FİZİKSEL MEKANİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİNE ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ. Hilmi TOKER DOKTORA TEZİ

Transkript

1 BORLU BİLEŞİKLERİN AĞAÇ MALZEMENİN BAZI FİZİKSEL MEKANİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİNE ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ Hilmi TOKER DOKTORA TEZİ ENDÜSTRİYEL TEKNOLOJİ EĞİTİMİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EYLÜL 2007 ANKARA

2 Hilmi TOKER tarafından hazırlanan BORLU BİLEŞİKLERİN AĞAÇ MALZEMENİN BAZI FİZİKSEL MEKANİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİNE ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ adlı bu tezin Doktora tezi olarak uygun olduğunu onaylarım. Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENEL. Tez Danışmanı, Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Anabilim Dalı Bu çalışma, jürimiz tarafından oy birliği ile Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Anabilim Dalında Doktora tezi olarak kabul edilmiştir. Prof. Dr. Abdullah SÖNMEZ. Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENEL. Endüstriyel Teknoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ALTINOK. Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Hasan EFE. Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Ayhan ÖZÇİFÇİ. Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Anabilim Dalı, Karabük Üniversitesi Tarih: 11 / 09 / 2007 Bu tez ile G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Doktora derecesini onamıştır. Prof. Dr. Nermin ERTAN Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü.

3 TEZ BİLDİRİMİ Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada orijinal olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. Hilmi TOKER

4 iv BORLU BİLEŞİKLERİN AĞAÇ MALZEMENİN BAZI FİZİKSEL MEKANİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİNE ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ (Doktora Tezi) Hilmi TOKER GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Eylül 2007 ÖZET Bu çalışmada, kızılçam (Pinus Brutia Ten.) ve Doğu kayını (Fagus Orientalis Lipsky.) örnekleri borlu bileşiklerin altı farklı çözelti konsantrasyonu ile ASTM 1413 esaslarına göre emprenye edilerek bazı fiziksel, mekanik ve biyolojik özelliklerinde meydana gelen direnç değişmelerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu maksatla, boraks (BX) borik asit (BA) ve sodyum perborat (SP) emprenye maddeleri ile %1 %2 %3 %4 %5 ve %6 lık çözelti konsantrasyonlarında örnekler 60 dakika süreyle 760 mm Hg ¹ ya eşdeğer 30 dakika ön vakum, 30 dakika serbest difüzyona bırakılmışlardır. Örneklerin bir kısmı ayrıca poliüretan, sentetik ve su bazlı vernikle verniklenmiştir. Hazırlanan örneklerin, retensiyon miktarı, retensiyon oranı, yoğunlukları, liflere dik eğilme direnci, elastiklik modülü, liflere paralel basınç direnci, higroskopisite değeri, yanma direnci ile verniklerin kuru film kalınlığı, pandüllü sertlik değeri, yüzeye yapışma dirençleri parlaklık değeri ve beyaz çürüklük mantarına dirençleri ilgili ASTM veya TS EN standartlarına göre test edilmiştir. Deney sonuçlarına göre; çözelti konsantrasyon miktarı arttıkça her iki ağaç türünde de

5 v yoğunluklar, retensiyon oranı ve miktarı, higroskopisite değerleri ile yanma dirençlerinde artma, eğilme direnci, elastiklik modülü ve basınç dirençlerinde ortalama %20-%40 oranında azalma tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonlarının hepsi beyaz çürüklük mantarına (Trametes versicolor 1300) direnç göstermiştir. Emprenyeli ve vernikli örneklerde en fazla kuru film kalınlığı sentetik esaslı vernikte, pandüllü sertlik değeri %6 lık BX çözeltisinde, yüzeye yapışma direnci %1 lik BX çözeltisi ile işlem gören Doğu kayını örneklerinde elde edilmiştir. Sonuç olarak; borlu bileşiklerin çözelti konsantrasyonları arttıkça ağaç malzemenin mekanik özelliklerinde düşüş, fiziksel özelliklerinde ise artış görülmektedir. Buna göre, ağaç malzemenin mekanik dirençlere maruz kalacağı yerlerde düşük (%2-%3) konsantrasyonlu çözeltiler, fiziksel etkilere maruz kalacağı yerlerde ise yüksek konsantrasyonlu çözeltilerin kullanılması tavsiye edilebilir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Ağaç malzeme, borlu bileşikler, retensiyon, yoğunluk, direnç, higroskopisite, sertlik, parlaklık, yapışma, yanma Sayfa Adedi : 213 Tez Yöneticisi : Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENEL

6 vi DETERMINATION OF EFFECTS OF BORON COMPOUNDS ON SOME PHYSICAL MECHANICAL AND BIOLOGICAL PROPERTIES OF WOOD (Ph. D. Thesis) GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY September 2007 ABSTRACT In this study, Calabrian pine (Pinus Brutia Ten.) and beech wood (Fagus Orientalis Lipsky.) samples were impregnated according to ASTM 1413 standards with six different solution concentrations of boron compounds and it was aimed to investigate the resistance changes on some mechanical, physical properties and biological of these samples. For this purpose, samples were left in borax (BX) boric acid (BA) and sodium per borate (SP) impregnations and 1% 2% 3% 4% 5% and 6% solution concentrations for 60 minutes equivalent to 760 mm Hg ¹ 30 minutes of prevacuum and 30 minutes of free diffusion. Some of the samples were varnished with also polyurethane, synthetic and waterbased varnishes. Prepared samples were tested against, retention amount, retention rate, density, higroscopicity value, bending resistance, elasticity module, pressure resistance, fire resistance, and dry film thickness, gloss value, pendulum hardness value, surface adhesiveness resistance of varnishes resistance to white decay fungus according to ASTM or TS EN standards. Test results show that as the solution concentration amount increases, density, retention rate and amount, higroscopicity value and fire resistance values of both samples also increases and bending resistance, elasticity module and pressure resistance values are decreases on average 20%-40% ratio. All solution concentrations showed resistance to white decay fungus. On impregnated and

7 vii varnished samples, highest dry film thickness observed on synthetic based varnish, highest pendulous hardness value observed on 6% BX solution, highest surface adhesiveness resistance observed on beech wood samples processed with 1% BX solution. As a results, as the solution concentrations of boron compounds increases, some decrease observed on mechanical properties and increase observed on physical properties. According to the results it is suggested that low concentration solutions (2%-3%) are appropriate where wood will be under mechanical resistance and high concentration solutions are appropriate where wood will be under physical effects. Science Code : Key Words : Wood, boron compounds, resistance, retention, higroscopicity, decay, fire, surface processes, bad wood fungi Page Number : 213 Advisor : Assist. Prof. Dr. Ahmet SENEL

8 viii TEŞEKKÜR Çalışmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren hocam Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENEL e yine kıymetli tecrübelerinden faydalandığım hocam Doç. Dr. Ergün BAYSAL a ayrıca Arş. Gör. Ertan ÖZEN e, Arş. Gör. Hakan ŞİMŞEK e, Uzman Ferah YILMAZ a, Mehmet SAYER e, Mutlu DEVECİ ye ve her türlü laboratuar imkânlarından faydalanmamı sağlayan Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Karabük Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Muğla Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi idari ve akademik personeline, tez çalışmasına maddi destek sağlayan Devlet Planlama Teşkilatı (D.P.T) na (Proje no: 2003 K ), tez izleme komitesi (TİK) üyelerine ve çalışmalarım boyunca her türlü maddi ve manevi desteği esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim.

9 ix İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... iv ABSTRACT... vi TEŞEKKÜR...viii İÇİNDEKİLER... ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ...xxii ŞEKİLLERİN LİSTESİ...xxiii RESİMLERİN LİSTESİ... xxxx SİMGELER VE KISALTMALAR...xxxii 1. GİRİŞ LİTERATÜR ÖZETİ MATERYAL VE METOT Materyal Ağaç malzeme Borlu bileşikler Vernikler Çürüklük mantarları Deney Metodu Deney örneklerinin hazırlanması Retensiyon miktarları ve oranları Yoğunluklar Mekanik testler... 32

10 x Sayfa Fiziksel testler Çürüklük testi Verilerin değerlendirilmesi DENEYSEL BULGULAR Emprenye Maddeleri Retensiyon (tutunma) miktarı (kg/m 3 ) Retensiyon oranı (%) Yoğunluklar Tam kuru yoğunluk Hava kurusu yoğunluk Mekanik Testler Liflere dik eğilme testleri Elastiklik modülü testleri Liflere paralel basınç direnci testleri Fiziksel Testler Higroskopisite testleri Yanma testleri Üst yüzey işlemleri testleri Çürüklük Testleri Beyaz çürüklük mantarı SONUÇLAR VE TARTIŞMA ÖNERİLER

11 xi Sayfa KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ

12 xii ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 3.1. Doğu kayını odununun teknolojik özellikleri Çizelge 3.2. Borik asitin kimyasal ve fiziksel özellikleri Çizelge 3.3. Boraks ın kimyasal özellikleri Çizelge 3.4. Sodyum Perborat ın kimyasal ve fiziksel özellikleri Çizelge 3.5. Emprenye çözeltilerine ait konsantrasyonlar Çizelge 4.1. Emprenye maddelerinin bazı özellikleri Çizelge 4.2. Emprenye maddelerinin retensiyon miktarları (kg/m 3 ) Çizelge 4.3. Emprenye maddeleri retensiyon oranları (%) Çizelge 4.4. Tam kuru yoğunluk değerleri aritmetik ortalamaları (g/cm 3 ) Çizelge 4.5. Tam kuru yoğunluk değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.6. Ağaç türü düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Çizelge 4.7. Emprenye maddesi düzeyinde tam kuru yoğunluk değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Çizelge 4.8. Hava kurusu yoğunluk değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar (g/cm 3 ) Çizelge 4.9. Hava kurusu yoğunluk değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Çizelge Çözelti konsantrasyonu düzeyinde hava kurusu yoğunluk değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Çizelge Liflere dik eğilme direnci aritmetik ortalamaları (N/mm²) Çizelge Liflere dik eğilme direnci değerlerinin çoklu varyans analizi

13 xiii Çizelge Sayfa Çizelge Ağaç türü düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²).63 Çizelge Elastiklik modülü aritmetik ortalamaları (kg/cm 2 ) Çizelge Elastiklik modülü değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde elastiklik modülü değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Çizelge Liflere paralel basınç direnci aritmetik ortalamaları (N/mm²) Çizelge Liflere paralel basınç direnci değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²)... 73

14 xiv Çizelge Sayfa Çizelge Ağaç türü-emprenye maddesi-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çizelge Higroskopisite ile ilgili aritmetik ortalamalar (%) Çizelge Higroskopisite değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde higroskopisite değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde higroskopisite değeri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde higroskopisite değeri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Çizelge Doğu kayını odununun yanma testleri sonucu ağırlık kaybı aritmetik ortalamaları Çizelge Doğu kayını odununda yanma sonucu ağırlık kayıpları ile ilgili çoklu varyans analizi Çizelge Doğu kayını odununda emprenye maddesi düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Doğu kayını odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (sn) Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Doğu kayınında çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (sn)... 90

15 xv Çizelge Sayfa Çizelge Yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlara ve ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge Sıcaklık değişim değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Kızılçam odununun yanma testleri sonucu ağırlık kayıpları aritmetik ortalamaları (g) Çizelge Kızılçam odununda yanma sonucu ağırlık kayıpları ile ilgili çoklu varyans analizi Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddesi düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Kızılçam odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g)

16 xvi Çizelge Sayfa Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çizelge Yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlara ve ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge Sıcaklık değişim değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişim ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Verniklerin katı madde miktarları (%) Çizelge Kuru film kalınlıkları (µm) Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa)

17 xvii Çizelge Sayfa Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ölçümleri aritmetik ortalamaları (salınım) Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi

18 xviii Çizelge Sayfa Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ortalamaları (salınım) Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım)

19 xix Çizelge Sayfa Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ortalamaları (salınım) Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişikin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişikin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değerleri aritmetik ortalamaları

20 xx Çizelge Sayfa Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değeri ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değeri aritmetik ortalamaları Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları

21 xxi Çizelge Sayfa Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değeri aritmetik ortalamaları Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılmış örneklerin ağırlık kaybı değeri aritmetik ortalamaları (%)

22 xxii Çizelge Sayfa Çizelge Beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılmış deney örneklerinin ağırlık kaybı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Çizelge Ağaç türü düzeyinde beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılan deney örneklerinin ağırlık kaybı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılan deney örneklerinin ağırlık kaybı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları

23 xxiii ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 3.1. Liflere dik eğilme direnci deney düzeneği (ölçüler mm) [Özçifçi, 2001] Şekil 3.2. Basınç direnci deney düzeneği [Özçifçi, 2001] Şekil 3.3. Yanma deney düzeneği [Uysal, 2001] Şekil 3.4. Kuru film ölçme prensibi [Sönmez, 1989] Şekil 3.5. Pandüllü sertlik ölçüm cihazı [Sönmez, 1989] Şekil 3.6. Adezyon (yapışma direnci) test cihazı [Budakçı,2003, Özpak, 2006] Şekil 3.7. Deney parçalarına silindirin yapıştırılması [Budakçı, 2003] Şekil 3.8. Silindirin kapladığı alanın ayrılması [Budakçı, 2003] Şekil 3.9. Yapışma testine hazır deney örneği [Budakçı, 2003] Şekil Gloss-metre ölçüm prensibi [Sönmez, 1989] Şekil 4.1. Ağaç türlerine göre emprenye maddelerinin retensiyon miktarları (kg/m 3 ) Şekil 4.2. Ağaç türlerine göre emprenye maddelerinin retensiyon oranları (%) Şekil 4.3. Ağaç türü düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Şekil 4.4. Emprenye maddeleri düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Şekil 4.5. Ağaç türü düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Şekil 4.6. Çözelti konsantrasyonu düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Şekil 4.7. Ağaç türü düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Şekil 4.8. Emprenye maddeleri düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Şekil 4.9. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²)

24 xxiv Şekil Sayfa Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Şekil Ağaç türü düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 ) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 ) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 ) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 ) Şekil Ağaç türü düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Ağaç türü (Doğu kayını)-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Ağaç türü (kızılçam)-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Ağaç türü düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Şekil Doğu kayını odununda emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g)

25 xxv Şekil Sayfa Şekil Doğu kayını odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Doğu kayınında zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g.) Şekil Kızılçam odununda emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Kızılçam odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Kızılçam odununda emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa)

26 xxvi Şekil Sayfa Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım)

27 xxvii Şekil Sayfa Şekil 4.52 Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

28 xxviii Şekil Sayfa Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

29 xxix Şekil Sayfa Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü düzeyinde beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılan deney örneklerinin ağırlık kaybı değerleri Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde beyaz çürüklük mantarına maruz bırakılan deney örneklerinin ağırlık kaybı değerleri

30 xxx RESİMLERİN LİSTESİ Resim Sayfa Resim 3.1. Emprenye düzeneği Resim 3.2. Üniversal test cihazında eğilme testlerinden görünüm [Özçifçi, 2001] Resim 3.3. Üniversal test cihazında liflere paralel basınç direnci testi [Özçifçi, 2001] Resim 3.4. Yanma esnasında açığa çıkan gazların ölçümü ve oksijen indeks cihazı görünümü Resim 3.5. Kuru film tayini deneyleri Resim 3.6. Boya/vernik katmanı yüzey parlaklık ölçüm cihazı [Özpak, 2006] Resim 3.7. Beyaz çürüklük mantarının ağaç malzemeye ekim aşamaları [Özen, 2004] Resim 3.8. Mantarların ağaç malzeme üzerinde gelişimi... 47

31 xxxi SİMGELER VE KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Simgeler Açıklama δ f Yoğunluk Sehim farkı 0 C Santigrat derece b C cm cm³ CO CO 2 Ç b D D E Es F F1 F2 g G Örnek genişliği Çözelti konsantrasyonu Santimetre Santimetreküp Karbonmonoksit Karbondioksit Buharlaşan çözücü Dara Deney silindirinin çapı Kuru ağırlık Emprenyesiz Kopma anındaki kuvvet Birinci yük İkinci yük Gram Yaş ağırlık

32 xxxii Simgeler h kg l M m 2 m 3 mm mm 2 Moeö Moes MPa N O 2 R R (%) R ilk R son T 1 T 2 T 3W Açıklama Örnek yüksekliği Kilogram Dayanaklar arası açıklık Ağırlık Metrekare Metreküp Milimetre Milimetrekare Emprenye öncesi deney örneğinin tam kuru ağırlığı Emprenye sonrası deney örneğinin tam kuru ağırlığı Megapaskal Newton Oksijen Retensiyon (tutunma) miktarı Retensiyon (tutunma) oranı Emprenye öncesi örnek rutubeti Emprenye sonrası örnek rutubeti Emprenye öncesi deney örneğinin ağırlığı Emprenye sonrası deney örneğinin ağırlığı Emprenyeli örneklerin iklimlendirme sonrası ağırlığı T 4 Deney parçalarının funguslardan temizlenip, etüve konulduktan sonraki ağırlıkları V Örnek hacmi

33 xxxiii Simgeler V V u X X Açıklama Hacim Uygulanan vernik Yapışma direnci Ortalama µm milimikron Kısaltmalar Açıklama ASTM BA BOREN BX DK DPT EÖ ES HD HG KÇ Kont. LSR SP TS TS EN American Society for Testing and Materials Borik Asit Bor Enstitüsü Kurumu Boraks Doğu kayını Devlet Planlama Teşkilatı Emprenye öncesi Emprenye sonrası Hickson Decor Plus Homojenlik grubu Kızılçam Kontrol örnekleri En küçük aralık Sodyum Perborat Türk Standardı Türk Standardı

34 1 1. GİRİŞ Çok çeşitli alanlarda kullanılan ağaç malzeme çevreye zarar vermeyen, yenilenebilir tek doğal hammaddedir. Anatomik yapısı, fiziksel ve mekanik özellikleri ile kimyasal bileşimi ağaç malzemenin çok farklı ürünler halinde kullanılmasına olanak sağlamaktadır [Bozkurt ve Göker,1987]. Ağaç malzeme insanların kullandığı en eski yapı malzemelerindedir. Kullanılmış olduğu yerlerde diğer yapı malzemelerine göre bazı avantajları ve dezavantajları ile beraber kullanılmaktadır. Ağaç malzemenin diğer yapı malzemelerine göre bazı üstün özellikleri şunlardır; Çok çeşitli alanlarda kullanılabilen odun, hammaddesi yenilenebilir tek organik doğal hammaddedir. Anatomik yapısı, mekanik ve fiziksel özellikleri ile kimyasal bileşimi odunun çok farklı ürünler halinde kullanımına olanak sağlamaktadır [Hafızoğlu ve ark., 1994, Baysal, 1994]. Gerek masif halde gerekse kompoze ürünlere dönüştürülerek değerlendirilebilen odun yapısına dıştan, fiziksel, mekanik, kimyasal ve biyokimyasal müdahale olanağı olan ender maddelerdendir. Özgül ağırlığının diğer yapısal materyallere oranla düşük olmasına karşılık, özgül ağırlığına oranla direnci oldukça yüksektir. Alet ve makinelerle kolay işlenir. Isı ve elektriğe karşı yalıtım maddesi olarak kullanılabildiği gibi arzu edilen derecede akustik özelliklere sahiptir [Bozkurt, 1986]. Günümüzde ağaç malzemenin 10,000 civarında kullanım yeri vardır. Mesela bina yapımı, mobilya ve dekorasyon işleri, parke, müzik aleti, tel direği, demir yolu travesi, kaplama levha, kontrplak, yonga levha, lif levha, kâğıt ve karton üretiminde kullanılmaktadır. Ağaç malzemenin bu kadar kullanım alanı bulmasının nedeni, anatomik yapısı, fiziksel ve mekanik özellikleri ile kimyasal bileşenlerinde kaynaklanmaktadır [Bozkurt ve Erdin, 1997].

35 2 Kullanım yerinde ölçü, biçim ve kalite bakımından uygun ağaç malzemelerin kullanılması gerekmektedir [Bozkurt ve Göker, 1986]. Bu amaçla, uygun malzeme seçimi, standartların göz önüne alınması, mühendislik, ustalık ve deneyim gibi konuların değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Teknolojik bakımdan çok faydalı özelliklere sahip olan ağaç malzemenin arzu edilmeyen sakıncalı özellikleri de bulunmaktadır [Bozkurt ve ark, 1993]. Ağaç malzemenin diğer yapı malzemelerine göre bazı olumsuz özellikleri şunlardır; Ağaç malzeme yanabilir ve çürüyebilme özelliğine de sahiptir. Ayrıca, higroskopik olması nedeniyle kullanıldığı ortamın sıcaklık ve bağıl nemine göre ulaşacağı denge rutubetinden farklı rutubete sahip olması halinde, denge rutubetine ulaşıncaya kadar ortam ile rutubet alış-verişi sonucu boyutlarında değişmeler olması gibi dezavantajları da vardır. Bunun yanında, organik bir madde olması nedeniyle böcek ve mantarlar tarafından da tahrip edilebilmektedir [Budakçı, 2003]. Ağaç malzemenin böcek ve mantar etkisiyle bozulması, rutubete bağlı olarak şekil değiştirmesi, yanıcılık ve deforme olma gibi sakıncaları vardır. Bu özellikler kullanım ömrünü sınırlar. Bu sebeple, ağaç malzemenin koruyucu kimyasal maddeler ile emprenye edilerek, oldukça uzun süre kullanılabileceği önerilmektedir [Yalınkılıç,1992]. Emprenye, anizotrop bir malzeme olan ağaç malzemenin, çeşitli biyotik ve abiyotik faktörlere karşı korunması amacıyla çeşitli yöntemler kullanılarak yapılan işlemdir. Emprenye gerek iç ortam gerekse dış ortam şartlarında önemli kullanım alanına sahiptir. Emprenye işlemini etkileyen faktörler, ağaç malzeme özellikleri, emprenye yöntemi, sıvıların akış yolları, geçit aspirasyonu vb.dir [Bozkurt ve ark., 1993]. Ağaç malzeme için en sakıncalı olan etkenlerden bir diğeri açık hava koşulları gelmektedir. Sıcaklık, nem, güneş ışığının değişik dalga boyları ve UV radyasyonu bunların mevsimlere göre günün belli saatlerinde değişmesi ahşap malzeme üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmektedir. Ahşap malzemeyi bu olumsuz etkilerden

36 3 kısmen de olsa koruyabilmek için, yüzeyleri boya ve vernikler ile kaplanmaktadır. Bunların açık hava koşullarına karşı dayanıklı olup olmadıkları ve yaygın olarak kullanılan ağaç türleriyle uyum sağlayıp sağlayamadıklarının araştırılması gerekmektedir. Yapılan araştırmalarda vernik türlerinin uygun seçilmelerinin yanında, vernikleme tekniğinin de uygun seçilmiş olması gerekmektedir. Boya/vernik katmanlarının harici etkilere karşı dayanıklılıklarını belirlemeye yönelik testler, genellikle mevcut vernik sistemlerinin performansını belirlemek ya da ürün geliştirmek amacıyla yapılmıştır [Feist, 1994]. Tekniğine uygun koruma ve bu amaçla kullanılan, emprenye ve üst yüzey işlemleri ağaç malzemenin sakıncalı özelliklerinin etkisini en aza indirebilir [Kurtoğlu, 2000]. Üst yüzey işlemleri, ağaç malzemeden üretilen mobilya ve dekorasyon elemanlarını korumak ve estetik değerini arttırmak için yapılan, renklendirme ve koruyucu katman oluşturma işlemleridir [Sönmez, 2005]. Mobilya ve dekorasyon elamanlarının korunması ve estetik yönünün arttırılmasındaki en önemli üretim aşamasından birisi olan üst yüzey işlem maddelerinin yüzeye tatbik edilmesi sonucu bu maddelerin, yüzeyde tuz zerreleri ile kaplı katman halinde bulunan emprenye maddeleri ile etkileşimleri oluşan yüzeyin kalitesi (sertlik, parlaklık, yüzeye yapışma direnci, vb.) bakımından oldukça önemlidir. Emprenye işlemi günümüzde daha çok biyotik zararlılara (mantar, böcek, deniz zararlıları, bakteriler vb.) karşı kullanılmaktadır. Bununla birlikte ağaç malzeme yüzeyinin çeşitli kimyasal emprenye maddeleri kullanarak UV ışığının bozucu etkilerine karşı koruyucu özellik gösterdiğine ilişkin araştırma ve sonuçlar bulunmaktadır [Yalınkılıç ve ark, 1999]. Bu çalışmada, yukarıda verilen bilgiler ışığı altında kullanım yerine göre bazı avantajları ve dezavantajları bulunan Doğu kayını ve kızılçam odunlarının emprenye işlemlerinde kullanılan ve ülkemizde hammadde olarak bol miktarda işlenen borlu

37 4 bileşiklerden, borik asit, boraks ve sodyum perboratın %1, %2, %3, %4, %5, %6 lık sulu çözeltileri kullanılacaktır. Bu amaçla, emprenye maddelerinin sulu çözeltileri ile işlem görmüş deney örneklerinin işlemsiz (kontrol) örneklerine göre; Ağaç malzemenin mekanik etkilere en çok maruz kaldığı, liflere dik eğilme direnci, eğilmede elastiklik zorlaması ve liflere paralel basınç direnci değerlerinin tespit edilmesi, Fiziksel özelliklerden, ağaç malzemenin kullanıldığı ortamdan rutubet alıp verme (higroskopisite) değerlerinin tespit edilmesi, Ağaç malzemenin olumsuz bir özelliği olan çabuk yanma ve yanmaya karşı direncinin belirlenmesi ayrıca, yanma sonucu açığa çıkan gazların analizi, Dış ortam koşullarında ve iç mekânlarda kullanılan üst yüzey işlem maddeleri (poliüretan, sentetik esaslı ve su bazlı vernikler) ile katman oluşturulmuş yüzeylerin katman performanslarına etkilerinin belirlenmesi, Biyolojik özelliklerinden, zararlı odun mantarlarından beyaz çürüklük mantarına direnç etkilerinin belirlenmesine yönelik gerçekleştirilecektir.

38 5 2. LİTERATÜR ÖZETİ Hızla artan ülke ve dünya nüfusuna bağlı olarak, ağaç malzeme tüketimi de artmaktadır. Ancak ağaç malzeme kullanımında, değişken atmosferik şartlar altında boyutlarında meydana gelen farklılıklar, çürüklük, böcek tahribatı, yangın, mekanik darbeler ve diğer zarar verici unsurlara karşı yeterli korumanın sağlanması gerekir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Odunda mikrobiyolojik bozunma, odun rutubetinin % 20 nin üstüne çıktığı durumda başlar. Ağaç malzemede meydana gelebilecek zararları önlemek ve kullanım ömrünü uzatmak için koruyucu kimyasal maddelerle muamele (emprenye) edilmesi ve ikincil bir işlem olarak iç ve dış koşullara göre korunması ve estetiğinin arttırılması önem kazanmaktadır [Yalınkılıç, 1993]. Odunun korunması, ağacın kesimden son kullanım yerini de içine alan bir süreçte muhtemel zararlı etmenlere karşı önlem alınmasıyla gerçekleşir. Bu önlemler kurutma, uygun depolama ve istifleme gibi teknik önlemlerin yanında, kullanım yerine uygun kimyasal maddeler ile emprenye edilmesidir [Winandy ve Morell, 1990]. Biyolojik zararlıların oduna zarar vermesini önlemek amacıyla, borlu bileşiklerle emprenye edilmesinin kullanım ömrünü uzatacağı deneylerle saptanmıştır [Winandy, 1990]. Emprenye maddelerinden, yağlı (kreozot), organik çözücülü (tribütiltin naftenat, bakır naftenat, pentoklorfenol) ve suda çözünen tuzlar (bakır, krom, bor, vb) yaygın olarak kullanılmaktadır [Örs ve Keskin, 2001]. Emprenye işleminin başarısı ve koruma derecesi, emprenye maddesi ve oduna ait özelliklerinin yanı sıra odunda tutundurulan net kuru emprenye maddesi miktarı (retensiyon) ve emprenye maddesinin oduna geçme derinliği gibi özelliklere bağlıdır [Baysal ve ark., 2003].

39 6 Emprenye işleminin etkinliği; koruyucu maddenin zehirliliği, nüfuz derinliği ve tutunma miktarına (retensiyon), ağaç malzemenin emprenye edilebilmesi ise, odunun anatomik yapısı, daha önce yapılan kurutma ve yarık açma işlemine bağlıdır. İğne yapraklı ağaçlarda kenarlı geçit çiftlerinde geçit aspirasyonu ile yapraklı ağaç lümenlerinde tül oluşumu ve geçit zarı üzerindeki açıklıklarda yabancı madde depolanması odunun emprenye edilmesini güçleştirir. Dolayısıyla emprenyeden önce yuvarlak gövde kısımlarında kabuk soyulur ve ağaç malzeme, lümenlerindeki serbest su %20 rutubete kadar kurutularak emprenye maddesinin nüfuz etmesi sağlanır [Örs ve Keskin, 2001]. Ağaç malzemenin korunmasında kullanılacak emprenye maddeleri aşağıda belirtilen özellikleri taşımalıdır: En yüksek düzeyde zehirli olması, Kolay yıkanıp çıkmaması, Demir ve sac elemanlarında korozyona sebep olmaması, Ucuz olması, Kolay bulunması, Yanmaması [Bozkurt ve Göker, 1986]. Doğu kayını ve sarıçam odunları borlu bileşikler, amonyumlu bileşikler, fosforlu bileşikler ve organik çözücü maddelerle emprenye edilmiştir. Çalışma sonucu, retensiyon miktarlarını (boraks+borik asit) karışımı ile emprenye edilen Doğu kayını odunu deney örneklerinde 10,57 kg/m 3, sarıçam odunu deney örneklerinde ise 41,64 kg/m 3 olarak belirlenmiştir [Peker ve ark., 1999]. Sarıçam ve Doğu kayını odunlarından hazırlanan deney örnekleri sodyum sülfat, sodyum tetra borat, bakır sülfat, potasyum nitrat, çinko sülfat ile daldırma ve basınç uygulanan yöntemlerle emprenye edilmiş, daldırma metoduyla emprenye edilen örneklerin yanma özellikleri basınçlı yöntemle emprenye edilenlerden daha düşük çıkmıştır [Örs ve ark, 1999].

40 7 Su ile çözünen borlu emprenye maddeleri oda sıcaklığında en fazla %6 oranında çözülebilmektedir. Bunun üzerindeki sulu konsantrasyonlar dışarıdan bir müdahale ile (çözücü suyun ısıtılması, vb.) sağlanabilmektedir. Ancak bu tür müdahaleler emprenye maddesinin kimyasal özelliklerini bozucu olumsuz etki yaparak istenilen sonucu vermeyebilir [Baysal ve ark., 2003]. Bor, temizlik maddelerinden uzay teknolojisine kadar yayılan ve çok geniş bir alanda kullanılan bir madde olmasının yanı sıra dünyanın en büyük bor rezervlerinin Türkiye de bulunması açısından da büyük önem taşımaktadır. Borun ileri teknoloji gerektiren endüstriyel alanlarda kullanımının gittikçe artması, hammadde olarak kullanılmasını ve değerini daha da arttırmaktadır [Acarkan, 2002]. Dünyanın toplam bor rezervlerinin B2O3 bazında 1,2 milyar ton olduğu tahmin edilmekte ve bu rezervlerin %63 ü Türkiye de bulunmaktadır [Güyagüler, 2001]. Türkiye nin bilinen bor yataklarını Bigadiç-Balıkesir (kolemanit, üleksit), Kırka- Eskişehir (tinkal), Emet-Kütahya (kolemanit) ve Kestelek-Bursa (kolemanit, üleksit, probertit) oluşturmaktadır. Türkiye nin 800 milyon ton dolayında olan rezervinin %64,4 ünü kolemanit, %31,8 ini tinkal ve %3,7 sini üleksit mineralleri oluşturmaktadır [DPT, 2000]. Borlu bileşiklerin sulu çözeltileri ve ikincil olarak çeşitli su itici maddeler kullanarak emprenye edilen Douglas göknarı odununda, borlu bileşiklerin, su itici maddelerin yanmayı artırıcı etkilerini önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1997]. Borik asit ve fenilborik asitin ağaç malzemeden yıkanma oranlarının araştırıldığı bir çalışmada, fenilborik asitin, borik aside oranla yıkanmaya karşı çok daha fazla dirençli olduğu tespit edilmiştir [Yalınkılıç, 2000]. Çeşitli emprenye maddelerinin ağaç malzemenin mekanik özellikleri üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre; CCA ile emprenye edilen ağaç malzemenin

41 8 eğilme direncinde yaklaşık % 12 civarında azalma tespit edilirken; ACQ ile emprenye edilen deney örneklerinde yaklaşık %5 oranında bir azalma olduğu görülmüştür [Yıldız ve ark., 2004]. Kayın odunundan hazırlanan lamine levhalar ön işlem olarak borik asit ile emprenye işlemine tabi tutulmuş daha sonra lamine levhaların çeşitli mekanik özellikleri araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, borik asit ile emprenye işleminin eğilme direnci ve eğilmede elastikiyet modülünde az bir düşüşe sebep olduğu, yalnız bu düşüşün, istatistiksel anlamda önemli düzeyde olmadığı belirlenmiştir [Çolakoğlu ve ark., 2003]. Borlu bileşiklerle muamele edilen ağaç malzemede, higroskopisite seviyelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmada, borlu bileşiklerden borik asit (BA), boraks (BX) ve borik asit boraks karışımının %1, %2, %3, %4, %5, %6 lık sulu çözeltileri kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre, borik asit boraks karışımının %1 lik sulu çözeltisi ile emprenye edilen sarıçam odunu deney örneklerinde en düşük higroskopisite değeri elde edilmiştir. Higroskopisiteyi en fazla arttıran madde olarak da borik asit boraks karışımının %6 lık sulu çözeltisi olduğu tespit edilmiştir [Baysal ve ark., 2006]. Borik asit (Ba), boraks (Bx), sodyum perborat (Sp) ve su itici maddelerin (SİM) kızılçam odununun higroskopisitesi üzerine etkileri incelenmiştir. Retensiyon oranları üzerinde çözücü madde, higroskopisite üzerinde ise en çok sırası ile PEG 400, PEG+Ba veya SP, kontrol, SİM, Ba veya SP+SİM ve Parafin+Ba+Bx etkili bulunmuştur [Yalınkılıç ve ark, 1995]. Boraks ile muamele edilen douglas odunu deney örneklerinde higroskopisite değerinin kontrol örneğine kıyasla %3 lük artış olduğu, borik asit ve boraks karışımı (7:3) ile muamele edilen deney örneklerinde kontrol örneğine kıyasla %4,98 azalma meydana geldiği tespit edilmiştir [Acar ve Akaltun,2007].

42 9 Odun yanabilen bir maddedir. Bu bakımdan, odunun yanmaya karşı direncinin arttırılması için, kimyasal maddelerle emprenye edilmiş olması birçok kullanım yerinde zorunlu görülmektedir [Le Van ve Winandy, 1990]. Borik asit ve boraksın çeşitli karışımları ile birlikte kullanılması durumunda, ağaç malzemenin yanma direncini daha olumlu yönde arttırdığı belirlenmiştir [LeVan ve Tran, 1991]. Ağaç malzeme ve kompozit malzemeleri yangından korumak için kullanılabilecek en uygun kimyasal maddelerin; borik asit, amonyum fosfat ve borat, amonyum sülfat, çinko klorit, fosforik asit, dicyanodiamide ve sodyum borat olduğu tespit edilmiştir [Malony, 1977]. Sarıçam odunundan hazırlanan deney örnekleri, borlu bileşikler ve melamin formaldehit reçinesi karışımları ile emprenye edilmiş daha sonra deney örneklerinin yanma özelliği incelemiştir. Deney sonuçlarına göre; borlu bileşiklerin çeşitli yanma parametreleri açısından, deney örneklerinin yanma özelliklerinde önemli iyileşmeler sağlandığı tespit edilmiştir [Baysal, 2002]. Sarıçam ve Doğu kayını odunlarından hazırlanan deney örnekleri, sodyum sülfat, sodyum tetraborat, bakır sülfat, potasyum nitrat ve çinko sülfat ile daldırma ve basınç uygulanan yöntemlerle emprenye edilmiş, daldırma metoduyla emprenye edilen örneklerin yanma özelliklerinin basınçlı yöntemle emprenye edilenlere göre istatistiksel bakımdan daha düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir [Örs ve ark., 1999]. Kızılçam odunundan (Pinus Brutia Ten.) hazırlanan deney örnekleri borik asit, boraks ve sodyum perborat ın sulu ve PEG 400 de çözündürülmüş çözeltileri ile emprenye edildikten sonra, ikincil olarak çeşitli su itici emprenye maddeleri ile muamele edilmiştir. Borlu bileşiklerin, odunun yanma direncini artırdığı ve su itici maddeler (SİM) den kaynaklanan yanmayı artırıcı etkinin belli ölçüde borlu maddelerle engellendiği tespit edilmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1999].

43 10 Duglas göknarı odununu (Pseudotsuga Menziesi (Mirb.) Franco), çeşitli borlu bileşikler ve PEG 400 ile muamele edilmiş; çalışma sonucunda borlu bileşiklerin Duglas odununun yanma direncini olumlu yönde iyileştirdiğini, Tanalith CBC nin ise beklenen yanmayı engelleyici performans özelliğini göstermediği tespit edilmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1996]. Vernikleme işlemi öncesi çeşitli borlu bileşiklerle emprenye edilen ağaç malzemenin yanma özellikleri incelenmiştir. Deney sonuçlarına göre verniklerin ağaç malzemenin yanmasını artırıcı etkilerinin, vernikleme öncesi borlu bileşiklerle emprenye işlemi ile istatistiksel anlamda önemli derece azaltılabileceği belirlenmiştir [Baysal ve ark., 2003]. Ağaç malzemenin yoğunluğu azaldıkça tutuşması da o kadar kolay ve hızlı olmaktadır. Yoğunluk arttıkça tutuşma zorlaşmakta ve yanma hızı yavaşlamaktadır [Kantay, 1987]. Ağaç malzeme ve kompozit malzemeleri yangından korumak için en yaygın kullanılan kimyasal maddelerin; borik asit, amonyum fosfat ve borat, amonyum sülfat ve klorid, çinko klorid ve borat, fosforik asit, dicyanodiamide, sodyum borat olduğu tespit edilmiştir [Malony, 1977]. Duglas (Psedoudsuga Menziesii (mirb) Franco) odunu borlu bileşikler ve PEG- 400 lü gruplarla emprenye edildikten sonra yanma özellikleri incelenmiş, polietilenglikollü grupların olumsuz etkisine rağmen borlu bileşiklerin daha etkili olduğu bildirilmiştir [Yalınkılıç ve Örs, 1996]. Borlu bileşiklerin sulu çözeltileri ile su itici maddeler kullanılarak emprenye edilen Douglas göknarı odununda bu maddelerin yanmayı önleyici etki gösterdiği, PEG 400 de çözündürülen Bx+Ba çözeltilerinin yanmayı önleyici etki göstermedikleri belirtilmiştir [Yalınkılıç ve ark, 1997a, Özçifçi, 2001].

44 11 Kızılçam odunu bazı borlu bileşikler ve su itici (SİM) maddelerle emprenye edilerek yanma özellikleri incelenmiştir. Sonuçta borlu bileşiklerin odunun yanma direncini arttırdığı ve SİM den kaynaklanan yanmayı arttırıcı etkinin belli ölçülerde borlu maddelerle engellendiği belirlenmiştir [Yalınkılıç ve ark, 1997 b, Özçifçi, 2001]. Çeşitli üst yüzey işlem maddelerinin fiziksel performanslarının test edildiği bir çalışmada, deney örnekleri üst yüzey işlemlerinden önce bakır/krom/bor içerikli emprenye maddeleri ile muamele edilmiştir. Deney sonuçlarına göre; ön emprenye işlemine tabi tutulan deney örneklerinin, renk stabiliteleri ve yüzey sertlik değerlerinin, emprenye edilmeyenlere göre daha yüksek çıktığı tespit edilmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1999]. Değişik ağaç malzeme türleri üzerine farklı tipteki su bazlı verniklerin sertlik, parlaklık ve yüzeye yapışma direncinin solvent bazlı verniklerden daha düşük olduğu belirlenmiştir [Yakın, 2001]. Bazı krom içerikli kimyasal emprenye maddeleri ile ön emprenye işlemine tabi tutulan iğne yapraklı ve yapraklı ağaçlarda, emprenye sonrası uygulanan üst yüzey işleminin, dış ortam koşullarında üst yüzey işlem maddelerinin ömrünü 2 katdan daha fazla artırdığı deneylerle tespit edilmiştir [Feist, 1979, Özpak, 2006]. Ağaç malzeme verniklerinde katman kalınlığının sertlik, parlaklık ve yüzeye yapışma mukavemetleri incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre yüzeye yapışma mukavemeti ölçümlerinde en yüksek değer; ağaç malzeme çeşidi düzeyinde meşede, vernik çeşidi düzeyinde akrilik vernikte, katman kalınlığı düzeyinde 3. kat uygulamasında, en düşük değer ise; ağaç malzeme çeşidi düzeyinde çam ve kayında, vernik çeşidi düzeyinde sentetik vernikte, katman kalınlığı düzeyinde ise 1. kat uygulamasında elde edilmiştir [Budakçı, 1997]. Üst yüzey işlemlerinden önce, krom içerikli emprenye maddeleri ile yapılan emprenye işleminin, UV ışının ağaç malzeme yüzeyinde neden olduğu degradasyonu

45 12 (bozunma), önemli ölçüde geciktirdiği belirlenmiştir [Feist ve Williams, 1991, Özpak, 2006]. Çam ve Douglas odunundan hazırlanan deney örnekleri, üst yüzey işlemlerinden önce CCA ile emprenye edilmiş ve daha sonra 2 yıl süre ile açık hava koşulları etkisine bırakılmıştır. İki yıl süre sonunda, CCA ile muamele edilen deney örneklerinde, üst yüzey işlem maddelerinin performanslarının önemli ölçüde iyileştirildiği ve ağaç malzeme yüzeyinde weathering etkisi ile oluşan yüzey erozyonunun daha düşük seviyede olduğu belirlenmiştir [Ross ve Feist, 1991, Özpak, 2006]. Farklı ağaç malzeme türleri üzerine uygulanan tahta koruyucunun (emprenye maddesinin); sentetik boya ve vernik katmanlarının yapışma direncini azaltıcı etki gösterdiği bildirilmiştir [Sönmez ve Budakçı, 2001]. Üst yüzey işlemlerine başlamadan önce, ağaç malzemenin uygun makine ve perdah (rendeleme, zımparalama) işlemlerine tabi tutularak yüzey pürüzlülüğünün giderilmesi veya en aza indirilmesi gerektiği bildirilmiştir [Baykan ve ark., 2000]. Dış cephe verniklerinde, en iyi yüzeye yapışma direnci, ağaç malzeme çeşidi düzeyinde çam ve kayında, vernik türü düzeyinde sentetik yat vernikte, işlem düzeyinde tahta koruyucusuz (Pinoteks) uygulamada elde edildiği bildirilmiştir [Sönmez ve Budakçı, 2001]. Ağaç malzemenin yanmasını geciktirici olarak kullanılan çeşitli borlu bileşiklerin, biyolojik performans özelliklerini belirlemek amacı ile yanmayı geciktirici olarak kullanılan borlu bileşiklerle emprenye edilen Sugi (Cryptomeria japonica Don.) odunu deney örnekleri, Tyromyces palustris ve Coriolus versicolor mantarlarına maruz bırakılmıştır. 12 haftalık çürüklük testleri sonucunda, yanmayı önleyici etkileri bilinen borlu bileşiklerin aynı zamanda çürüklük mantarlarına karşı, kontrol örneklerine oranla ağırlık kaybını önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir [Baysal ve Yalınkılıç, 2005].

46 13 Borlu bileşiklerden fenilborik asit ile muamele edilen Sugi (Cryptomeria japonica Don.) odunu 12 hafta süre ile Coriolus versicolor ve Tyromycetes palustris mantarlarının etkisine bırakılmış, deney sonuçlarına göre fenil boronik asitin çok düşük konsantrasyonlarda bile, her iki mantara karşı ağaç malzemeyi mükemmel bir şekilde koruduğu bildirilmektedir [Yalınkılıç ve ark., 1998]. Yangın geciktirici borlu bileşiklerden elde edilen PHN 130 ve PHN 130 G kimyasalları ile işlem gören güney çamı deney örnekleri 12 hafta süreyle dış ortam koşullarında bekletilmiştir. Sonuç olarak kimyasallar ile işlem gören örneklerin Tyromyces palustris ve Coriolus versicolor mantarlarına karşı dirençli olduğu belirlenmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1998a, Özçifçi, 2001]. Kontrplak yüzeyine uygulanan bazı yangın geciktirici borlu bileşiklerin dış ortam şartlarına karşı dirençleri araştırılmıştır. Bu maksatla, borik asit + trimetil melaminin sulu çözeltisi, fosforik asit ve dikyadinamid çözeltileri kullanılmıştır. Dış ortam şartlarında Tyromyces palustris ve Coriolus versicolor mantarları deney örneklerine enjekte edilerek 12 haftalık bekletme sonuçlarına göre; mantarların dış ortam koşullarında etkili oldukları belirlenmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1998 b, Özçifçi, 2001]. Japon sediri (Cryptomeria japonica D. Don.) odunundan elde edilen örneklerden, stiren, metil metakrilat ve bunların karışımlarından (hacimce 50:50) oluşan çözeltilerle yüksek basınç altında kompozit malzeme elde edilmiştir. Bu malzemenin yüzeyi kimyasal maddelerden arındırılarak 30 dakika vakum 30 dakika borik asit ile emprenye edilmiştir. Daha sonra dış yüzeyleri alüminyum esaslı bir madde ile kaplanarak 60 C sıcaklıkta kurutulduktan sonra bozunma, mantarlara karşı direnç, mekanik ve termik özellikleri belirlenmiştir. Sonuçta borik asit ile işlem gören örneklerin bu bakımdan başarılı oldukları belirlenmiştir [Yalınkılıç ve ark., 1998 c]. Ağaç malzemeyi çürüklük mantarlarına karşı korumada % 0,3 0,8 borik asit çözeltisinin (BAE) yeterli koruma sağladığı belirlenmiştir [Murphy ve ark.,1993].

47 14 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal Ağaç malzeme Çalışmada, ağaç işleri endüstrisinde yaygın olarak kullanılan iğne yapraklı ağaçlardan kızılçam ve geniş yapraklı ağaçlardan Doğu kayını odunları seçilmiştir. Ağaç malzemelere ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Kızılçam (Pinus Brutia Ten.) Kızılçam 3 milyon hektarı aşan yayılışı ile ülkemiz ormanlarında en geniş alanı kaplayan bir ağaç türüdür. Bu yayılış alanı içerisinde 161 milyon m³ ü aşan serveti ve 5 milyon m³ den fazla artımı ile kızılçam mescereleri, ormancılığımızda ayrı bir yere ve öneme sahiptir [Öktem,1987]. Türkiye de Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinin özellikle kıyıya bakan yamaçlarında geniş ve saf ormanlar kurmuştur. Batı Karadeniz Bölgesi nin Akdeniz iklimi gösteren bazı mikroluma bölgelerinde küçük mescereler halinde doğal olarak bulunmaktadır [Neyişçi, 1987]. Kızılçam odununun özellikleri Kızılçam odununun makroskopik yapısında, diri odun doğal halde kırmızımsı beyaz renkte, öz odun kırmızımtırak kahverengidir. Yıllık halka sınırları belirgindir. Gövdenin alt kısımları genellikle oluklu bir yapıdadır. Kabuğu kalın ve derin yarıntılı, kırmızımsı kahverengidir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Mikroskobik yapısında, enine kesitte, yaz odunu tabakası yıllık halka içerisinde çok az bir yer kaplar. Reçine kanalları, yıllık halkaların içerisinde dağınık vaziyette noktalar halinde görülmektedir. Radyal kesitte, traheidler arasında bordürlü geçitler

48 15 yer almaktadır. Bunlar ilkbahar odunu içerisinde büyük, yaz odununda ise küçüktür. Öz ışını paranşim hücreleri çok miktarda basit geçitlere sahiptirler. Teğetsel kesitte, öz ışınları tek sıralıdır. Traheidlerin teğetsel çeperlerinde bordürlü geçitlere rastlanmaz. Odunun lif uzunluğu 4,27 4,70 mm, lif genişliği 47,85 48,17 mikron, çeper kalınlığı 8,99 9,77 mikron ve lümen genişliği 28,14 30,34 mikrondur [Erten ve Önal, 1987]. Kızılçam, ülkemizde yayılış gösteren çam türleri içinde odunu en ağır olanıdır. Özgül ağırlığı tam kuru halde 0,53 gr/cm³, hava kurusu halde (%12 rutubette) 0,57 gr/cm³ ve hacim yoğunluk değeri 478 kg/m³ tür. Diri odunu % arasında rutubet içerir [Erten ve Önal, 1987]. Kızılçam odununu daralma yüzdeleri, boyuna yönde %0,5, radyal yönde %4,9, teğet yönde %6,8 ve hacimsel daralma yüzdesi %12,2 dir. Kalori değeri ise, gövde odunda 4781 cal/kg, dal odunda 4752 cal/kg, gövde kabuğunda 4771cal/ kg ve dal kabuğunda 4216 cal/ kg dır [Erten ve Önal, 1985]. Kızılçam odununun bazı mekanik özellikleri, basınç direnci (liflere paralel) 447 kg/cm², basınç direnci (liflere dik) 20 kg/cm², brinell sertlik değeri 0,77 kg/cm², çekme direnci (liflere dik)19,6 kg/cm², yarılma direnci (radyal yönde) 5,1 kg/cm², yarılma direnci (teğet yönde) 5,7 kg/cm² dir [Erten ve Önal, 1987]. Kızılçam odunu, %65 hemiseliloz, %27,5 lignin, %10 pentozan ve %5 kül içermektedir [Göksel, 1981]. Kızılçam odunu, özellikle toprakla temas halinde ve dış ortam koşullarında (tel direkleri, çitler vs) oldukça dayanıksızdır. Bu nedenle dış ortamlarda emprenye edilmeden kullanılmamalıdır [Erten, 1986].

49 16 Doğu kayını (Fagus Orientalis Lipsky) Doğu kayını, genel görünüşü bakımından kardeş tür olan Avrupa kayını na çok benzer. Hatta bazı botanikçiler tarafından onun bir formu olarak kabul edilmektedir m ye kadar boy, 1m ye kadar çap yapabilen Doğu kayını, dolgun ve düzgün gövdeli 1. sınıf orman ağaçlarımızdandır [Hafızoğlu, 1994]. Kabuğu açık kül renginde olup, ince ve düzgün yapıdadır. Genç sürgünler kırmızımsı kahverengi renktedir. Yapraklar elips veya ters yumurta biçiminde olup, kenarları tam veya hafif dalgalıdır. Yaprak uçları, sivri uzun veya kısa olup, körpe iken kenarları kirpiklidir [Hafızoğlu, 1994]. Doğu kayını, ülkemizde en yaygın gelişimini Karadeniz bölgesinde yapar. Demirköy den Hopa ya kadar Karadeniz sahiline paralel uzanan dağların orta ve yüksek kısımlarında, kuzeye yönelik yamaçlarda saf ve karışık ormanlar kurar. Güney Anadolu da Adana nın Post dağlarında ve Kahramanmaraş ın Andırın yöresinde lokal olarak bulunur [Yaltırık, 1988]. Doğu kayını odununun özellikleri Doğu kayını odununun, doğal görünümü kırmızımsı beyazdır. Doğu kayını odunu, dağınık küçük traheli olup, küçük traheler bütün yıllık halka içerisinde dağınık durumda, özışınları kalın ve çok belirgin, radyal kesitte iri özışını levhaları, teğet kesitte iki ucu sivri iğ öz çizgileri bulunmaktadır. Traheler küçük olduğu için çıplak gözle görülememektedir. Enine kesitte, yıllık halkanın her tarafına dağılmış durumda ve yaz odununa gidildikçe sayı ve çapları yavaş yavaş azalmaktadır. Kalın ve parlak özışınları göze çarpıcı, aralarında düzenli olmak üzere 0,5 1 mm lik aralıklar bulunur. Yıllık halka sınırları belirgin ve yaz odunu ilkbahar odununa göre daha koyu renktedir. İki kalın öz ışını arasında yıllık halka biraz dışarıya doğru çıkık ve bombelidir [Hafızoğlu, 1994].

50 17 Radyal kesitte özışını levhaları parlak koyu renkte ve yüzeyin yaklaşık olarak 1/10 unu kaplamaktadır [Yaltırık, 1988]. Doğu kayını odunun bazı teknolojik özellikleri aşağıdaki gibidir [Malkoçoğlu, 1994]: Çizelge 3.1. Doğu kayını odununun teknolojik özellikleri Özellikler Birimi Sembol Ortalama değeri Yıllık halka genişliği Mm X 1,58 Tam kuru özgül ağırlık gr/cm³ δ 0 0,645 Hava kurusu özgül ağırlık gr/cm³ δ Hacim yoğunluk değeri gr/cm³ Y 0,538 Liflere paralel yönde βl 0,288 Daralma Radyal yönde Βr 4,95 Teğet yönde % βt 11,04 Miktarı Hacmen Βv 16,21 Basınç direnci kp/cm² σb 572 Eğilme direnci kp/cm² Σe 1123 Eğilmede elastiklik modülü kp/cm² E Dinamik eğilme direnci kp/cm² A 0,95 Çekme direnci kp/cm² σç 1316 Liflere dik çekme Radyal yönde σçr 34,74 kp/cm² Direnci Teğet yönde Σçt 38,07 Liflere paralel Makaslama direnci Yarılma direnci Brinell sertlik değeri Radyal yönde σmr 96,27 kp/cm² Teğet yönde σmt 99,75 Radyal yönde kp/cm² σyr 7,48 Teğet yönde σyt 10,76 Liflere paralel yön. H Be 5,49 Radyal yönde kp/mm² H Br 2,69 Teğet yönde H Bt 2, Borlu bileşikler Bor, atom ağırlığı 10,811 gr olan, periyodik sistemin beşinci elementidir. Amorf bir hali ve ayrıca bilinen üç kristal şekli vardır. Reaktifler ile B-O veya B-S ve B-F bağları oluşturarak reaksiyona girer. Borun en önemli türevleri borik asit, boraks ve perboratlardır [Hafızoğlu ve ark., 1994].

51 18 Ayrıca bor, 2,34 gr/cm³ özgül ağırlıklı ve 2300 C de ergiyen bir elementtir. Doğada saf halde bulunmaz, ancak oksijenle birleşerek bor tuzları (boratlar) silikatlar halinde bulunur [Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, 1997]. Rezerv bakımından dünya sıralamasında ilk sırayı alan Türkiye, üretiminin %80 ini ham cevher olarak ihraç etmekte, ülke içerisinde de borik asit, boraks ve sodyum perborat olarak kullanılmaktadır [Tümsek, 1987]. Odun koruma amaçlı, ticari anlamda ve bilimsel denemelerde kullanılan borlu bileşiklerden bazıları aşağıda verilmiştir [Karayazıcı ve ark., 1980]: Borik asit Boraks Sodyum perborat Magnezyum borat Amonyum borat Di amonyum oktaborat Trietil borat Amonyum pentaborat Çinkoborat Amonyum fluoborat Di sodyum oktaborat Bakır metaborat Borlu bileşiklerin odun koruma endüstrisinde tercih edilmelerinin nedenleri şöyle özetlenebilir[hafızoğlu ve ark., 1994]: 1. Yangın gibi, ağaç malzemenin yüksek sıcaklıkla karşı karşıya kaldığı durumlarda, dış tabakalardaki suyu süratle dışarı vererek hızla kömürleştirmesi, böylece kömürleşen dış tabakadan içeriye ısının iletilmesini önleyerek yavaş yanmayı temin

52 19 etmesi ve yangında acil müdahaleye zaman kazandırarak can ve mal kaybının azaltması, 2. Mantar ve böceklere karşı yüksek koruyuculuk etkisi, 3. Özellikle taze haldeki keresteye süratle ve derinlemesine nüfuzu ve böylece emprenyede pahalı tekniklere ihtiyaç duyulmaması, 4. Ülkemizde, ucuza bolca bulunabilme imkanı, 5. Arsenikli, florlu veya çevreye yayılma imkânı bulunan asidik ve bazik zehirli bileşikleri içermemesi nedeniyle çevre dostu olması, 6. Suda veya yüksek rutubetli ortamlarda çözünebilirliği nedeniyle daha önceden koruyucu işlem görmüş veya görmemiş ahşap konstrüksiyonlarda tuz çubukları şeklinde ahşap üzerinde açılan deliklere yerleştirilmesi ve buralarda su veya rutubet etkisi ile çözünerek malzemeye yayılması yoluyla tahribata engel olması vb. Borlu bileşiklerin bu olumlu yönlerinin yanı sıra aşağıda özetlenen sakıncalı özellikleri bu bileşiklerin kullanımını sınırlamaktadır. Bunlar [Hafızoğlu ve ark., 1994]: 1. Suyla kolayca yıkanıp odundan uzaklaştığından, dış ortamlarda kullanılmasının sınırlı olması, 2. Taze haldeki odunların emprenyesine difüzyon yöntemi ile uygunluk göstermesine karşın, difüzyon süresinin uzunluğu, 3. Diğer sektörlerde daha yaygın kullanımına karşın, odun koruma sektöründe kullanımının yaygın olmaması. Çalışmada kullanılan borlu bileşikler Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ne bağlı Bandırma, Bigadiç, Kırka, Emet ve Kestelek tesislerinden temin edilmiştir. Ayrıca çalışmada kullanılan borlu bileşiklere ait bilgiler aşağıda verilmiştir. Borik asit Borik asit, kolemanit cevherinden elde edilmektedir. Kolemanit, kalsinasyon fırınına verilmeden önce çeneli ve çekiçli kırıcılarla kırılarak ufalanır. Kalsinasyon fırınında

53 20 billur suyun bir kısmı depolanır ve pinomatik konveyörle işletmeye sevk edilir. Reaktörler içinde kolemanit, ana çözücü ve sülfürik asitle muamele edilir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Çalışmada kullanılan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlülüğü ne ait işletmelerde üretilen borik asitin özellikleri Çizelge 3.2 de verilmiştir [ 2004]. Çizelge 3.2. Borik asitin kimyasal ve fiziksel özellikleri Kimyasal İçerikleri ve Özellikleri (Tipik) Normal sülfat Düşük sülfat Saflık 99,90% min, 99,90% min, B 2 O 3 56,25% min 56,25% min SO ppm max 130 ppm max Fiziksel İçerikleri ve Özellikleri (Tipik) Kristal Molekül Ağırlığı 61,83 61,83 Özgül Ağırlık 1,435 gr/cm 3 1,435 gr/cm 3 Yığın Yoğunluğu 0,8 gr/cm 3 0,8 gr/cm Tane Boyutu +1 mm 4%max +1 mm 4%max -0,060 mm 4% max -0,060 mm 5% max Toz Özgül Ağırlık 1,435 gr/cm 3 - Yığın Yoğunluğu 0,7 gr/cm 3 - Molekül Ağırlığı 61,81 mg, - 2CaO 3B2 O3 + 2H2SO4 6H3BO3 + 2CaSO4. 2H2O reaksiyon denklemine göre çözelti içinde meydana gelen borik asit içerdiği gibs çamurundan tasfiye edilmek üzere filtre edilir ve berrak çözelti kristalizatörlere sevk edilir. Kristalleşen borik asit çözeltisinden santrifüj edilerek ayrılırken, çözelti yeniden reaksiyona sokulmak üzere depolanır. Rutubetli borik asit ise kurutulmak üzere kurutucuya gönderilir. Kurutulan borik asit rutubete dayanıklı 10 ve 30 ar kg lık torbalara konularak arz edilir. Borik asitin kullanım yerleri arasında, seramik, kozmetik, ilaç sanayi, meyvecilik, konservecilik, optik camların yapımı ve emprenye endüstrisi önem arz etmektedir [Hafızoğlu ve ark., 1994].

54 21 Boraks (Sodyum tetraborat penta hidrat) Boraks, tinkal cevherinden üretilmektedir. Tinkal konsantresi bir paletli besleyici ve elevatörle reaktöre beslenir. Burada ana çözeltisi içinde sıcaklıkta çözünme işlemi tamamlanır. Çözeltinin içerdiği kil, tinkerde floküle edici bir madde ile çöktürüldükten sonra berrak kısım tekrar filtreden geçirilir ve kristallendirilmek üzere kristalizatöre gönderilir. Kristal boraks, ana çözeltisinden santrifüj edilerek ayrılır. Ana çözelti tekrar reaksiyona sokulmak üzere depolanırken, rutubetli kristaller bir nakil bandına dökülerek kurutmaya sevk edilir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Boraks içerdiği billur suyuna göre dekahidrat, pentahidrat ve anhidir olarak üç tipe ayrılır. Deterjan, sabun, temizlik malzemesi, lehimcilik, kalaycılık, fotoğrafçılık, kozmetik imali, borosilikat cam malzemeler, yalıtım cam pamuğu, porselen ve emaye sanayi, gübre, yangın söndürücü, çimento ve deri endüstrisi, elektrik izolatörleri üretimi, flotasyon maddeleri, tekstil boyaları, insektisitler, emprenye endüstrisi, yapıştırıcı üretimi en çok çeşitli kullanım yerleri arasında sayılabilir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Çalışmada kullanılan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlülüğü ne ait işletmelerde üretilen boraksın kimyasal özellikleri Çizelge3.3 de verilmiştir [ 2004]. Çizelge 3.3. Boraks ın kimyasal özellikleri Kimyasal İçerikleri ve Özellikleri (Tipik) Saflık 99.90% min B 2 O % min Kimyasal Özellikler: Kristal Molekül Ağırlığı 291,35 Özgül Ağırlık 1,815 gr/cm3 Yığın Yoğunluğu 0,980 gr/cm3 Tane Boyutu +1 mm 6 %max -0,06 mm 2% max

55 22 Sodyum perborat Sodyum perborat, boraks ve sodyum hidroksit reaksiyona sokularak elde edilmektedir [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Na2B4O7.10H2O + 2NaOH 4 NaBO H2O reaksiyon denklemine göre metaborat elde edilir. Bu çözelti, basınçlı filtrelerde süzülüp soğutulduktan sonra metaborat tankında depolanır. Buradan bir pompa ile kristalizatöre sevk edilen çözeltiye hidrojen peroksit ilave edilir. NaBO2 + H2O2 + 3H2O NaBO2. H2O2. 3H2O + ISI bu reaksiyon sonucunda oluşan sodyum Perborat kristalleri, santrifüjle çözeltisinden ayrılır. Rutubetli kristaller kurutucuda kurutulduktan sonra elenerek paketlenmek üzere 50, 30,10 kg lık neme dayanıklı kâğıt torbalar veya daha küçük ebatlardaki kutulara konularak arz edilir. Sodyum Perborat, tekstil endüstrisinde, mum, reçine, sünger, fildişi ve tutkal endüstrisinde, renk ağartıcı olarak, kozmetik maddelerinin yapımında, tıpta, deterjan ve sabun üretiminde kullanılmaktadır [Hafızoğlu ve ark., 1994]. Çalışmada kullanılan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlülüğü ne ait işletmelerde üretilen sodyum Perborat ın kimyasal ve fiziksel özellikleri Çizelge 3.4 de verilmiştir [ 2004]. Çizelge 3.4. Sodyum Perborat ın kimyasal ve fiziksel özellikleri Kimyasal İçerikleri ve Özellikleri (Tipik) B 2 O 3 22,60 % min Na 2 O 20,0 % min Aktifleşmiş oksijen 10,20 % min Fiziksel İçerikleri ve Özellikleri (Tipik) Kristal Molekül Ağırlığı 153,86 Yığın Yoğunluğu 0,650 kg/dm 3 min Tane Boyutu +1 mm 2 % max. -0,10 mm 10% max.

56 Vernikler Çalışmada, üst yüzey materyali olarak, (Akzo Nobel) firmasınca üretilen poliüretan vernik, (Hıckson Decor Plus) firma adıyla anılan sentetik esaslı (kahverengi) ve renk pigmentli vernik, yine aynı firmanın ürettiği, renk pigmentli (kahverengi) su bazlı vernik kullanılmıştır. Verniklerin uygulama şartlarına hazır hale getirilmesi, katman performansını olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde, üretici firmaların önerileri doğrultusunda ve ASTM-D 3023 esaslarına uygun olarak yapılmıştır [ASTM. D 3023, 1981]. Çalışmada kullanılan verniklere ait özellikler aşağıda verilmiştir: Poliüretan vernikler Günümüzde en yaygın uygulama alanı bulan vernik türüdür. Ana karakteristiğini belirleyen üretan reçinedir. Reçinenin reaksiyonunda üretan (C-NH) bağları kurulur. Reçine alkollenmiş kuruyan yağlar, polieterler, polyesterler ve kastor yağı türevlerinin izosiyanatla verdikleri tepkime sonucu oluşur [Sönmez, 1989]. İki bileşenli poliüretan verniklerde, birinci bileşen bünyesinde serbest hidroksil grubu bulunduran bir tür alkid polyester reçine olup, verniğin ana bağlayıcısıdır. Ana bağlayıcı iki değerlikli karboksilli asitler ile üç değerlikli alkollerin esterleşme tepkimesi sonucu oluşur [Sönmez, 1989]. Verniğin polimer oluşumunu ağaç malzeme yüzeyinde tamamlaması, ağaç malzeme yüzeyi ile güçlü bağ kurmasının önemli nedenlerindendir [Budakçı, 1997]. Kuruma sistemlerine göre beşe ayrılan poliüretan vernikler, yapısında alkid bulunduğu için güneş ışınlarının etkisinde sararır. Buna karşılık sert ve esnek katmanı mekanik etkilere, asit, baz, su, nem, kuru ve ıslak sıcaklığa karşı dayanıklıdır. Özellikleri itibariyle iç mekânda banyo hariç bütün birimlerde kullanılabilir. Su ve nem etkisine açık bütün yüzeylerin vernikle kapatılması zorunludur. Katmanın su alması halinde, nefes alma yeteneği olmadığı için vernik

57 24 ağaç malzeme arakesitindeki bağlar önemli hasar görebilir. Alifatik izosiyanattan üretilen alkid reçine esaslı poliüretan vernik güneş ışınlarına dayanıklı olduğu gibi, rengi bozulmadan uzun süre korur [Sönmez, 1989]. Sentetik esaslı vernikler (Hıckson Decor Plus) Sentetik esaslı vernikler, ağaç malzeme yüzeylerini her türlü kötü hava koşullarına karşı koruyan renkli bir vernik sistemidir. Hıckson Decor Plus, içindeki özel katkı maddeleri sayesinde, altındaki ağaç malzemeyi yıllarca solmadan, pullanıp dökülmeden, çatlamadan yüzey küfü ve lekelenmelere karşı korur. Mikro gözeneklidir, nefes alır, su geçirmez, içindeki nemi dışarı verir ve su tutmaz. Özel pigmentleri, ultraviyole ışınlarının ağaç malzeme üzerindeki zararlı etkilerini önler. Yarı şeffaf ve örtücü çeşitleri, sunduğu renk seçenekleriyle her türlü iç-dış doğrama, cephe kaplaması, bahçe mobilyası vb. için ideal kullanım imkânına sahiptir [Özpak, 2006]. Verniğin kullanımı son derece kolaydır. Astar-vernik gerektirmez. Fırçayla kolayca sürülür. Havanın kuru ve ılık olması uygulamayı kolaylaştırır. Sürüldüğü yüzey mutlaka kuru ve temiz olmalıdır. Ayrıca ağaç malzemenin nem oranı % 20 nin üzerinde olmamalı, sürülen her kattan sonra 24 saat beklenmelidir. 2-3 kat uygulandığında, tek başına, ağaç malzemenin güzelliğini yıllarca korur. Hıckson Decor Plus yarı şeffaf görünümde 17 değişik rengi vardır. Yaş film kalınlığı (80 mikron/kat), örtücülük (14 16 m²/lt/kat), dokunabilirlik kuruluk (24 saat), parlama noktası (43 C) olup ve 1 5 lt lik ambalajlarda arz edilmektedir [ 2003]. Su bazlı vernikler (Hıckson Decor Plus) Su bazlı vernik, alkid, polyester, akrilik ve poliüretan yanında daha birçok reçineden üretilen vernik türüdür. Parlak verniklerde renk pigmenti bulunmazken, mat verniklerinde matlaştırıcı elemanlar bulunmaktadır. Endüstride önemli yer tutmaya

58 25 başlayan bu sistem dispersiyon ve emülsiyon polimerizasyonu esasına göre hazırlanır [Jhonson, 1997, Yıldız, 1999]. Hidroksil (-OH ) ve karboksil (-COOH) grubu bulunduran reçinelerden üretilen su bazlı verniklerin reaksiyonları genel olarak iki molekülün kaynaşması veya iki parçaya ayrılmış elemanların iyonları arasında bağ kurulması şeklindedir. Çözelti ve emülsiyon polimerizasyonu temel reaksiyon türüdür. Polimerizasyonda monomer damlalarından difüzyonla geçen monomerler kuruma boyunca polimer taneciklerini beslerken, emülsiyon reaksiyonunda monomer, aktifleşmiş misel ve aktif misellerin bir radikalle polimerleştirilmesine dayanır [Sönmez ve Budakçı, 2002]. Su bazlı boya ve verniklerin üretim, tüketim ve kullanımlarının hızla artış göstermesiyle birlikte, son yıllarda geliştirilen ve su bazlı sistemlerin formüle edilmesine olanak sağlayan bağlayıcı reçineler önemli rol oynamıştır. Poliüretan bağlayıcıların ürüne kazandırdığı özellikler kullanım alanlarının çeşitliliği bakımından önemlidir [ 2003]. Su bazlı vernikler, ağaç malzemenin rengini değiştirmeyen, renksiz, kokusuz ve sararmayan kimyasal reaksiyon kurumalı verniklerdir. Reaksiyonla kuruma gerçekleştirdikleri için dönüşümsüz katman verirler. Su bazlı vernikler plastik, mobilya, otomobil ve elyaf yüzeylerin kaplanmasında kullanılabilmektedirler [ 2003]. Perdah işlemleri tamamlanan ilk defa verniklenecek yüzeylerde ağaç malzemenin yapısına göre 1 3 kat, akrilik esaslı katmanlar üzerine ise 1 2 kat uygulama yapılabilir. Hickson Dekor su bazlı vernikler, vernik tabancası ile uygulanır. Yaş film kalınlığı 75 mikron/kat olup, örtücülük 13m²/lt/kat tır. Dokunabilirlik kuruluk 20 C da 15 dakika, ilki astar kat olmak üzere 2 kat uygulama tavsiye edilmekte olup, 2,5-10 lt lik ambalajlarda arz edilmektedir [ 2003].

59 Çürüklük mantarları Beyaz çürüklük mantarı Trametes versicolor kozmopolit bir mantardır ve bütün ılıman bölgelerde bol miktarda görülür. Esas itibariyle yapraklı ağaç odunları ve bunlardan yapılmış materyalde rastlanan mantar çok çeşitli formlar meydana getirir. Özellikle yapraklı ağaçların diri odunlarını tahrip eder, fakat bazen iğne yapraklı ağaçlara ait odunlar veya kütükler üzerinde de bulunur. Üreme organlarına bütün sene boyunca kuru dal, kütük, kazık ve istif olunmuş yuvarlak odun materyalinde rastlanır [Selik, 1988, Özen, 2004]. Bir yıllık tipik üreme organları ince, sert kiremit biçiminde yerleşmiş, 3 12 cm genişliğinde ve 2 4 cm kalınlığında konsollar halindedir. Bunların üst kısımları gri veya esmerimtırak, alt tarafları (hymenophor) beyaz veya krem rengindedir. Üst yüzeyi ise her zaman kadife veya satenimsi yapıda konsantrik zonlu olup, kahverengi veya grinin çeşitli tonlarındadır [Selik, 1988, Yalınkılıç, 1990]. Sporlar 6 8 x 1,5 3 µm büyüklüktedir. Kitle halinde bulunduklarında krem renginde, mikroskopta tek tek incelendiklerinde ise renksiz görülürler [Şen, Bozkurt ve ark., 1995]. T. versicolor arız olduğu odunlarda beyaz çürüklüğe sebebiyet verir ve odunu tamamen çürütebilme kabiliyetindedir. Çürüklüğün en ilerlemiş safhasında bile, odun orijinal şekil ve hacmini korumakta, daralma ve çatlama görülmemektedir [Yalınkılıç, 1990, Bozkurt ve ark., 1995]. Çürütülmüş odunda bol miktarda misel bulunur, büyük su iletim boruları misel partileri ile tıkanmış olabilir. Hüfler renksiz ve çoğunlukla çok ince 0,5 4,0 µm genişliğindedir. Fakat bazen trahelerin içinde 7 µm kadar genişlikleri olanlarda bulunabilir. Bunlar bol miktarda tutamak hüfleri oluşturabilir. Bu yan hüf taslakları çevrel diziliş halinde adeta bir halka görünüşü arz ederler. Hüfler geçitlerden ilerler,

60 27 fakat daha sonra hücre çeperini de delerek yaklaşık 2,5 µm genişliğinde boşluklar meydana getirirler. Çeperler lümenden başlayarak dışa doğru bozulur ve bu yüzden çok incelir [Selik, 1988, Özen, 2004]. Mantarın sporları su ve her türlü besin ortamında kolayca çimlenir ve canlılıklarını en az üç ay korumaktadır. Mantar kültürlerde oldukça hızlı büyür ve yayılır, günlük büyüme hızı 2 cm kadardır. Kültürde gelişme için optimum sıcaklık yaklaşık 38 C dir [Özen, 2004]. Kimyasal bakımdan çok aktif olan bu mantar, lignin ve selülozu şiddetle tüketmektedir. Bu faaliyetin, mantarın oluşturduğu lakkaz enziminin oksidasyona gücünün yüksek olmasıyla ilgili olduğu bildirilmektedir [Yalınkılıç, 1990, Bozkurt ve ark., 1995]. Mantar, glikozitlerin çok yüksek konsantrasyonlarında, örneğin % 4 lük saponinde gelişebilmekte, tanenin düşük konsantrasyonlarında (%0,5) ise gelişmesi durmaktadır. Meşe öz odununun bu mantarın tahribatına karşı dayanıklı olmasının nedeni, tanene karşı hassas olmasından kaynaklanmaktadır. Trametes versicolor, antiseptik maddelerin çoğuna, oldukça dayanıklıdır. Mantarın fenol oksidiz sistemi bulunduğundan, ortofenil fenol gibi fenolik maddelere oldukça dayanıklıdır. [Yalınkılıç, 1990, Bozkurt ve ark., 1995]. Trametes versicolorun yaptığı çürüklük, kimyasal bakımdan detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, pentozanlar ve lignin çürüklüğün başlangıç safhasında degrodasyona uğratılmaktadır. Bu mantarın dekompoze ettiği kayın odunu; ksilan, az miktarda galaktan, mannan, levulozandan oluşan ve kauçuğa benzeyen bir maddeye dönüşmektedir. Bu madde, en sonunda da şekerlere hidrolize edilmektedir. Şekerler kısmen mantar tarafından absorbe edilmekte, kısmen de alkole ayrıştırılarak, oksidasyona uğramakta ve az miktarda aseton ile glukronik asit meydana gelmektedir [Bozkurt ve ark., 1995].

61 Deney Metodu Deney örneklerinin hazırlanması Ağaç malzeme Çalışmada kullanılan deney örnekleri, I. sınıf ağaç malzemeden, düzgün lifli, budaksız, çatlaksız, tül teşekkülü ve büyüme kusurları bulunmayan, renk ve yoğunluk farkı olmayan, reaksiyon odunu bulunmayan, mantar ve böcek zararlarına uğramamış, yıllık halkaları yüzeye dik (radyal) gelecek şekilde ve tomruğun yerden 150 cm üstünden diri odun kısımlarından hazırlanmıştır. Liflere dik eğilme direnci ve eğilmede elastiklik modülü deneyleri örneklerinin hazırlanmasında TS EN 326 [TS EN 326, 1999], liflere dik eğilme direnci için TS 2474 [TS 2474, 1976] ve eğilmede elastiklik modülü için TS EN 310 [TS EN 310, 1997] standartlarına uyulmuştur. Bu maksatla 20x20x360 ±1mm ölçülerinde toplam 400 (2x3x6x10+40=400) adet deney örneği hazırlanmıştır. Liflere paralel basınç direnci deneylerinde ise TS 2595 [TS 2595, 1977] esaslarına uyulmuştur. Bu maksatla 20x20x30 ±1 mm boyutlarında toplam 400 (2x3x6x10+40=400) adet örnek hazırlanmıştır. Hazırlanan mekanik testlerle ilgili örnekler 20 ± 2 C sıcaklık ve % 65 ± 5 bağıl nem şartlarında değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar iklimlendirme dolabında bekletilmiştir. Emprenyeleri yapıldıktan sonra iklimlendirme dolabında hava kurusu rutubet değerine (%12) gelene kadar bekletilen numuneler denemelere hazır hale getirilmiştir. Higroskopisite testleri için, TS 345 e [TS 345, 1974] göre radyal yönde kesilen prizmalardan 20 x 20 x 20 ±1mm ölçülerinde 370 adet (2x3x6x10+10=370) deney örneği hazırlanmıştır. İklimlendirme dolabında denge rutubetine gelinceye kadar bekletilerek higroskopisite deneyleri gerçekleştirilmiştir.

62 29 Yanma testleri için, ASTM- 69 [ASTM 69, 2002] esaslarına uygun 184 adet (2x3x6x5+4=184) deney örneği 9x19x1016 ±1mm ölçülerinde hazırlanmıştır. Hazırlanan örnekler hava kurusu rutubette (%12), standartlara uygun olarak yanma testlerine hazırlanmıştır. Emprenye edilmiş ve emprenyesiz örneklerden, üst yüzey işlem maddeleri ile işlem görmüş yüzeylerin performans testleri için TS 2470 [TS. 2470, 1976] ve TS 53 [TS.53, 1981] esaslarına göre önce 110x110x12 ±1 mm ölçülerinde toplam 570 adet (2x3x3x6x5+30=570) deney örneği hazırlanmıştır. Örnekler 100x100x10 ±1mm ölçülerinde kesilerek, önce 80 numaralı ve 100 numaralı zımpara ile perdah işlemleri yapılmıştır. Örnekler 20±2 C sıcaklık ve %50±5 bağıl nem şartlarında değişmez ağırlığa ve %11 denge rutubetine ulaşıncaya kadar bekletildikten sonra emprenye işlemine tabi tutulmuştur. Retensiyon miktarı ve oranı hesaplandıktan sonra iklimlendirme dolabında %12 rutubete getirilmiştir [TS. 2471, 1976]. Vernik işleminden önce, perdahlı yüzeylerdeki tozlar vakumlanarak uygun püskürtme tabancası ile laboratuar ortamında vernikleme işlemi yapılmıştır. Borlu bileşiklerin ağaç malzemenin bazı biyolojik zararlılara etkilerinin araştırılmasında, ASTM [ASTM-D , 1972] esaslarına göre 15x25x50 ±1mm ölçülerinde (2x3x6x5+10=190) 190 adet deney örneği hazırlanmıştır. Tüm deney örnekleri emprenye öncesi ve sonrasında emprenye deney planında belirtilen rutubet derecelerine kadar iklimlendirme dolabında bekletilmiş ve etüvde 50 C yi geçmeyen sıcaklıklarda değişmez ağırlığa gelene kadar kurutulmuştur. Emprenye Maddeleri Emprenye maddelerinin hazırlanmasında damıtık su kullanılmış ve karışımlar ağırlık esasına göre % olarak hazırlanmıştır. Toz halindeki sodyum perborat, borik asit ve boraksın %1, %2, %3, %4, %5 ve %6 lık konsantrasyonları damıtık su ile oda sıcaklığında (20 ±2 C) hazırlanmıştır. Deneylerde kullanılan emprenye maddelerinin çözelti konsantrasyonlarına ait değerler Çizelge 3.5 de verilmiştir.

63 30 Çizelge 3.5. Emprenye çözeltilerine ait konsantrasyonlar Emprenye maddesi Çözelti konsantrasyon (%) Çözücü madde Sodyum perborat (Sp) 1, 2, 3, 4, 5, 6 Damıtık su Borik asit (Ba) 1, 2, 3, 4, 5, 6 Damıtık su Boraks (Bx) 1, 2, 3, 4, 5, 6 Damıtık su Emprenye İşlemi Emprenye işleminden önce tüm örneklerin ağırlıkları 0,01mm duyarlıklı analitik terazi ile tartıldıktan sonra 103 ± 2 ºC sıcaklıktaki etüvde değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar bekletilmiştir. Daha sonra içerisinde CaCl 2 bulunan desikatörde soğutularak tam kuru ağırlıkları ± 0,01gr duyarlıklı analitik terazi yardımıyla belirlenmiştir. Emprenye işleminde ASTM D 1413 esaslarına uygun olarak difüzyon metodu tercih edilmiştir. Emprenye işlemi için örnekler önce Resim 3.1 de verilen emprenye düzeneğinde 60 dakika süreyle 760mm Hg ¹ ya eşdeğer 30 dakika ön vakum, 30 dakika serbest difüzyona tabi tutulmuştur. Difüzyon işlemi bittikten sonra tahliye motoru vasıtasıyla emprenye silindirinden emprenye sıvısı depolama tankına gönderilerek emprenye işlemi tamamlanmıştır. Resim 3.1. Emprenye düzeneği [Baysal ve ark., 2006]

64 31 Emprenye edilen örnekler tartılarak retensiyon miktarları hesaplanmıştır. Tartımı yapılan deney örneklerindeki çözücünün buharlaşması için, hava dolaşımı olan bir ortamda değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar 103 ± 2 ºC sıcaklıktaki etüvde bekletilmiştir. Emprenye edilmiş ve tam kuru haldeki örnekler, içerisinde CaCl 2 bulunan desikatörde soğutulduktan sonra ±0,01 gr duyarlı analitik terazide tartılarak yüzde retensiyon oranı belirlenmiştir Retensiyon miktarları ve oranları Deney örneklerinin retensiyon miktarı (R, kg/m 3 ) ve retensiyon oranı (R, %) aşağıdaki eşitlikler yardımıyla hesaplanmıştır: GC. R = 10 3 kg / m 3 R(%) = V Moes Moeö Moeö 100 (3.1) Burada; G= T 2 - T 1 T 1 = Emprenye öncesi deney örneğinin ağırlığı (g) T 2 = Emprenye sonrası örneğinin ağırlığı (g) V= Örnek hacmi (cm 3 ) C= Çözelti konsantrasyonu (%) Moes= Emprenye sonrası deney örneğinin tam kuru ağırlığı (g) Moeö= Emprenye öncesi deney örneğinin tam kuru ağırlığı (g) Yoğunluklar Hava kurusu yoğunluk Örneklerin rutubetleri TS 2471 [TS. 2471, 1976], yoğunlukları TS 2472 esaslarına uyularak belirlenmiştir. Buna göre; deney örnekleri 20 ± 2 C sıcaklık ve % 65 ± 5 bağıl nem şartlarındaki kabinde değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar bekletildikten

65 32 sonra 0,01g duyarlıklı analitik terazi ile tartılmıştır. Aynı zamanda boyutları ± 0,01mm duyarlıklı dijital kompas ile ölçülerek hacimleri stereometrik metot ile belirlendikten sonra hava kurusu haldeki ağırlık (M 12 ) ve hacim (V 12 ) değerine göre hava kurusu yoğunluk (δ 12 ); δ 12 = M 12 / V 12 g/cm 3 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.2) Burada; M 12 = Örnek ağırlığı (g) V 12 = Örnek hacmi (cm 3 ) Tam kuru yoğunluk Ağaç malzemelerin tam kuru yoğunluk değerlerini belirlemek için hava kurusu haldeki örneklerden yararlanılmıştır. Bu maksatla TS 2472 [TS. 2472, 1976] esaslarına uyulmuştur. Buna göre hava kurusu haldeki örnekler 103±2 C sıcaklıktaki havalandırılabilen kurutma dolabında değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar kurutulmuştur. Daha sonra kurutma dolabından alınarak içerisinde CaCl 2 bulunan desikatörde soğutulduktan sonra 0,01g duyarlıklı analitik terazide tartılmış, boyutları ± 0,01 mm duyarlıklı dijital kumpas ile ölçülerek hacimleri stereometrik metot ile belirlendikten sonra tam kuru yoğunluklar (δo); tam kuru ağırlık (Mo) ve hacim (Vo) değerlerine göre; δ 12 = M 0 / V 0 g/cm 3 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.2) Mekanik testler Mekanik özellikler, boyut ve şekil değişmeleri (deformasyon), gerilme ve kırılmalara yol açan mekanik cinsten dış kuvvetler, çeşitli yüklemelerin etkilerine karşı ağaç malzemenin karşı koyma derecesi ve durumunu belirmektedir. Malzemenin dış kuvvetlerin bu etkilerine karşı koyması, tesir eden kuvvetin veya yapılan yüklemenin büyüklüğüne, yönüne, türüne, zaman ölçüsüne bağlı bulunmaktadır. Ağaç malzeme üzerine yapılan yüklemeler basınç, çekme, eğme, makaslama ve burkulma (torsiyon) şeklinde olabilir [Bozkurt ve Göker, 1987].

66 33 Liflere dik eğilme direnci Liflere dik eğilme direnci deneylerinde TS 2474 [TS 2474, 1976] esaslarına uyulmuştur. Deneylerden önce hava kurusu hale getirilen örneklerin ortasından genişlik ve yükseklikleri ±0,01 mm duyarlıklı dijital kompasla ölçülerek kesit yüzeyleri hesaplanmıştır. Buna göre iki mesnet arası (L) parça kalınlığının (h: 20mm) katı alınabilmektedir. Üniversal test makinesinin yükleme mekanizması, kırılmanın yükleme anından itibaren 1 2 dakika içinde meydana gelmesini sağlayacak şekilde 5 mm/dak deneme hızında ayarlanmıştır. Şekil 3.1 de deney düzeneği şeması ve Resim 3.2 de eğilme deneyi şekli verilmiştir. Şekil 3.1. Liflere dik eğilme direnci deney düzeneği (ölçüler mm) [Özçifçi, 2001] Kırılma anında ölçülen kuvvet (F max) için liflere dik eğilme direnci (σ e ); σ e = 3F max l 2bh 2 N/mm 2 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.3) Burada, l = Dayanaklar arası açıklık (mm) b = Örnek genişliği (20 mm) h = Örnek yüksekliği (20 mm) Deneylerden sonra her bir örneğin kırılma noktasına yakın yerlerinden 2x2x3 cm boyutlarında örnekler alınıp, TS 2471 ve TS 2472 esaslarına uyularak rutubetleri

67 34 belirlenmiştir. Örneklerin rutubeti %12 den sapma gösterdiğinde %12 rutubetteki (r) eğilme dirençleri (σ e 12 ); σ e 12 = σ e [1+0,04 (r-12)] N/mm 2 (3.4) eşitliğinden hesaplanmıştır. Burada σ e : Deney anında ölçülen kuvvet değeri, 1: katsayı, 0,04: içerdiği rutubete göre maksimum % değişim miktarı. Resim 3.2. Üniversal test cihazında eğilme testlerinden görünüm [Özçifçi, 2001] Elastiklik modülü Eğilmede elastiklik modülü TS EN 310 [TS EN 310, 1997] standardına uyularak belirlenmiştir. Sıcaklığı 20 ± 2 C bağıl nemi % 65±5 olan iklimlendirme odasında değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar bekletilen örneklerin elastik deformasyon bölgesindeki eğilme miktarları belirlenmiştir. Deformasyon bölgesinde eğilme miktarı 0,01mm duyarlıklı dijital kompas ile ölçülerek belirlenmiştir. Kırılma anındaki kuvvet, makine göstergesinden 2 kg duyarlıkla belirlenmiştir. Eğilmede elastiklik modülü (E); E = 1 4 x ( F2 F1) Ls fxbxh 3 3 Kg/cm 2 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.5)

68 35 Burada; F1 = Birinci yük F2 = İkinci yük f = Sehim farkı (cm) b = Örnek genişliği (cm) h = Örnek kalınlığı (cm) Ls = Mesnet açıklığı (cm) Rutubetleri % 12 den farklı olan örneklerin % 12 rutubetteki elastiklik modülleri (E 12 ); E 12 = E [1+0,02 (r-12)] N/mm 2 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.6) Burada σ e : Deney anında ölçülen kuvvet değeri, 1: katsayı, 0,02: içerdiği rutubete göre maksimum % değişim miktarı. Liflere paralel basınç direnci Liflere paralel yönde basınç direnci, TS 2595 [TS 2595, 1977] esaslarına uyularak belirlenmiştir. Deney düzeneği Şekil 3.2 de gösterilmiştir. Şekil 3.2. Basınç direnci deney düzeneği [Özçifçi, 2001] Örneklerin basınç direnci deneylerinde üniversal test mekanizması, ezilmenin yükleme anından itibaren 1 2 dakika içinde meydana gelmesini sağlayacak şekilde 6

69 36 mm/dak hızda ayarlanmış ve Resim 3.3 de gösterilmiştir. Deneylerden önce, kuvvetin uygulandığı enine kesit alanı ölçülüp, ezilme anındaki maksimum kuvvet (F max) belirlenerek basınç dirençleri (σ b ); σ b = F max /A =N/mm 2 eşitliğinden hesaplanmıştır. (3.7) Burada, A =Örneğin enine kesit alanı (mm 2 ) Deney sonrası örneklerin rutubeti TS 2471 e [TS. 2471, 1976] göre belirlenerek % 12 den sapma gösteren örneklerin basınç direnci değerleri (σ b 12 ); σ b 12 = σ b [1+0,05 (r-12)] N/mm 2 (3.8.) eşitliği yardımıyla % 12 rutubetteki basınç direncine dönüştürülmüştür. Burada σ b : Deney anında ölçülen kuvvet değeri, 1: katsayı, 0,05: içerdiği rutubete göre maksimum % değişim miktarı. Resim 3.3. Üniversal test cihazında liflere paralel basınç direnci testi [Özçifçi, 2001]

70 Fiziksel testler Higroskopisite testleri Deney örneklerinin higroskopisite ölçümleri ASTM D [ASTM D , 1986] standardına göre yapılmıştır. Bu standarda göre örnekler 7 gün süreyle %90 ±3 bağıl nem ve 27 ±2ºC sıcaklıkta bekletildikten sonra ağırlıkları tartı metoduyla belirlenmiş ve Eş. 3.9 ve 3.10 yardımıyla emprenye işlemlerinde kullanılan kimyasal maddelerin odunun higroskopisitesinde neden oldukları değişim yüzdeleri hesaplanmıştır: R son R ilk Rutubet artışı (RA) % = x 100 (3.9.) R ilk R A (test) R A (kontrol) Higroskopisite değişimi % = x 100 (3.10.) R A (kontrol) R son : Emprenye sonrası örnek rutubeti (%) R ilk : Emprenye öncesi örnek rutubeti (%) Yanma testleri Yanma deneylerinde ASTM-E 69 [ASTM-E 69, 2002] standardında belirtilen esaslara uyulmuştur. Buna göre, kontrol ve test örnekleri yanma işleminden önce 20±2 C sıcaklık ve % 65 ± 5 bağıl nem şartlarındaki iklimlendirme odasında % 12 rutubete ulaşıncaya kadar bekletildikten sonra, alev kaynaklı yanma (4 dk. süreyle) ve kendi kendine yanma (6 dk. süreyle) değerleri belirlenmiştir. Bu maksatla Şekil 3.3 de verilen deney düzeneğinde yanma deneylerine tabi tutulmuştur. Yanma testleri her 30 sn de bir olmak üzere toplam (4 dakika 8 ölçüm alev kaynaklı, 6 dakika 12 ölçüm kendi kendine yanma) şeklinde yapılmıştır. Deney sırasında uygun yere yerleştirilen Resim 3.4 de görülen prob ve oksijen indeks test cihazı ile sıcaklık değişimi, açığa çıkan karbonmonoksit (CO), oksijen (O2) ve karbondioksit

71 38 (CO 2 ) gazları ölçülmüştür. Ölçümler her 30sn de bir olmak kaydıyla değerlendirmeye alınmıştır. Yanma deneyi sonrası deney örneğindeki ağırlık kaybı (deney öncesi-deney sonrası) ± 0,01g duyarlıklı analitik terazi yardımıyla belirlenmiştir. Şekil 3.3. Yanma deney düzeneği [Uysal, 2001] Resim 3.4. Yanma esnasında açığa çıkan gazların ölçümü ve oksijen indeks cihazı görünümü

72 39 Üst yüzey testleri Vernikleme işlemi Deney numunelerinin verniklenmesi ASTM D 3023 de belirtilen esaslara göre gerçekleştirilmiştir [ASTM D 3023, 1998]. Buna göre numuneler net ölçüsüne getirildikten sonra sistireleme, kaba zımpara ve lif kabarmalarını gidermek amacıyla ince zımparalama yapıldıktan sonra tozları alınarak vernikleme işlemine hazır hale getirilmiştir. Vernik sıvısının hazırlanmasında üretici firmaların tavsiyelerine uyulmuştur. Vernik sıvılarının hazırlanmasında viskozimetre kabı kullanılmıştır. Uygulama viskoziteleri, poliüretan ve sentetik esaslı vernikte 18±2 sn, flowcup/4mm (20ºC), su bazlı vernikte 20±2 sn, flow-cup/4mm (20ºC) olarak gerçekleştirilmiştir. Poliüretan verniğin uygulaması her katta 120 g/m² olmak üzere bir çapraz kat dolgu verniği, 100 g/m² ve 30 35µ katman kalınlığı olacak şekilde iki çapraz kat parlak son kat, sentetik verniğin uygulaması her katta 100 g/m² ve 100 µ katman kalınlığı olmak üzere üç kat uygulaması [Sönmez, 2004] yapılmıştır. Su bazlı verniklerin uygulaması ise her katta 100 g/m² olmak üzere üç kat uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Vernik sıvıları (Poliüretan ve su bazlı) donanımlı bir cila laboratuarında uygun atmosfer basıncı ve 1,6 mm uç açıklığı olan vernik tabancası kullanılarak, sentetik esaslı vernik ise vernik fırçası ile uygulanmıştır. Katı madde tayini Denemelerde kullanılacak vernikler TS 6035 EN ISO 3251 [TS 6035 EN ISO 3251, 1997] esaslarına uygun olarak, önceden darası alınan 75±5 mm lik konkav saat camına 2±0,2 g olacak şekilde damlalık ile konularak, daha sonra 40 C lik etüvde sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulmuştur. Bu süre sonunda tartımları yeniden yapılmıştır [Özpak, 2006]. Katı madde tayinleri Eş yardımıyla hesaplanmıştır.

73 40 Katı madde miktarı; V u = G D Ç b = G E V u Ç b %K m x100 eşitlikleri yardımıyla belirlenmiştir. (3.11) V u Burada; V u = Uygulanan vernik G = Yaş ağırlık (g) Ç b = Buharlaşan Çözücü D = Dara (g) K m = Katı madde E = Kuru ağırlık (g) Kuru film kalınlığı tayini Deneyler sonucu elde edilen verilerin literatür bilgileri ile karşılaştırılabilmesi için kuru film kalınlıklarının tespiti önem taşımaktadır. Vernik katmanlarının tam kuru film kalınlıkları 5 µm hassasiyetli komparatör ile ASTM D [ASTM D , 2001] standardına uygun olarak belirlenmiştir. Temiz bir cam levha yüzeyinde komparatörün ibresi sıfıra ayarlandıktan sonra ölçüm yapılmıştır. Ölçüm yapılırken, vernik film katmanı ağaç malzemenin, değişik bölgelerinden yüzeyine kadar kaldırılmıştır. Açılan kertiğe komparatörün ibresi düşürülürken komparatör ayaklarının katmana dik konumda ve tam oturmuş olmasına dikkat edilerek ölçüm yapılmıştır. Komparatörden okunan değerler hesaplamaya katılarak her vernik grubuna ait ortalama değerler bulunmuştur. Kuru film kalınlığı tayini Şekil 3.4 de ve Resim 3.5 de verilmiştir. Şekil 3.4. Kuru film ölçme prensibi [Sönmez, 1989]

74 41 Resim 3.5. Kuru film tayini deneyleri Pandüllü sertlik testi Vernik katmanının mekanik etkilere dayanım özelliğini belirlemek üzere sertlik ölçümleri Şekil 3.5 de görülen pandüllü sertlik ölçüm cihazı ile yapılmıştır. Cihaz, örnek platformuna yerleştirilen numune yüzeyinde 63±3.3 HRC sertliğinde ve 5± mm çapında iki bilye ile salınım yapan pandül salınımlarına göre katman sertliklerini belirler. Salınım sayısının fazla olduğu yüzeyler sert, az olduğu yüzeyler ise daha düşük sertliktedir [Sönmez, 1989]. Ölçümlerde Köning metodu kullanılarak º 3-º6 arasındaki salınımlar sayılmıştır. Şekil 3.5. Pandüllü sertlik ölçüm cihazı [Sönmez, 1989]

75 42 Yüzeye yapışma direnci testleri Çalışmada, vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci ASTM D 4541 [ASTM D 4541, 1995] ve TS EN [TS EN 24624, 1996] esaslarına uyularak, Şekil 3.6 da görülen pnömatik sistemle çalışan adezyon test cihazında belirlenmiştir. Koruyucu katmanla kaplanan ve tam kuruması sağlanan örnek yüzeylerine Ø 20 mm 2 lik deney silindirleri, Şekil 3.7 de görülen kalıp yardımı ile normal oda sıcaklığında (~ 20 0 C) yapıştırılmıştır. Jelleşmeye başlayan yapıştırıcı fazlalıkları 2 saat sonra bir ıspatula yardımı ile temizlenmiş 24 saat süreyle kurumaya bırakılmıştır. Şekil 3.6. Adezyon (yapışma direnci) test cihazı [Budakçı,2003, Özpak, 2006] Deney öncesinde örnekler TS e [TS EN 24624, 1996] göre 23±2 C sıcaklık ve %50±5 bağıl nem şartlarında 24 saat süreyle iklimlendirilmiştir. Daha sonra deney silindiri yapıştırılan yüzeylerdeki katman, malzeme yüzeyine kadar Şekil 3.8 de görülen kesici yardımıyla kesilmiştir Yapılan bu işlemle sadece yapıştırılan alanın kopartılmasına olanak sağlanmıştır.

76 43 Şekil 3.7. Deney parçalarına silindirin yapıştırılması [Budakçı, 2003] Şekil 3.8. Silindirin kapladığı alanın ayrılması [Budakçı, 2003] Verniklerin yüzeye yapışma direnci belirlenirken Şekil 3.4 de görülen 2 bar basınçlı hava ile çalışan adezyon cihazında Şekil 3.9 deki gibi yüzeye dik yönde yapıştırılan silindirlerle katman çekilerek kopartılmıştır. Deneylerin gerçekleştirilmesinde ASTM D 4541 ve TS EN [ASTM D 4541, TS EN 24624, 1996] standartlarına uygun olacak şekilde çekme işlemi 90 saniyede bitirilmiştir. Şekil 3.9. Yapışma testine hazır deney örneği [Budakçı, 2003]

77 44 Cihazın göstergesinden kopma anında okunan kgf cinsinden, çıkan değer Eş yardımı ile MPa cinsine çevrilerek istatistik analizlerde kullanılmıştır. Denemelerde, yapışma direnci (X); (3.12.) X = 4F / π.d 2 MPa eşitliğinden hesaplanmıştır [TS 6035 EN ISO 3251, ASTM D , 2001]. Burada; F = Kopma anındaki kuvvet, (Newton) d = Deney silindirinin çapı, (mm) (81 82). Yüzey parlaklığı ölçümü Vernikli yüzeylerin ışığı yansıtma kabiliyetlerinden yararlanılarak parlaklık ölçümleri liflere paralel ve liflere dik olmak suretiyle her panelden ikişer ölçüm alınmış olup, elde edilen verilerin aritmetik ortalamaları esas alınmıştır. Ölçümler Resim 3.6 da görülen parlaklık ölçüm cihazı (Gloss-metre) ile yapılmıştır. Resim 3.6. Boya/vernik katmanı yüzey parlaklık ölçüm cihazı [Özpak, 2006] Gloss-metre, bir ışık kaynağından birbirine paralel veya yaklaşan ışık demetini deney alanına yönelten mercek ile mercek fotosel alıcı penceresinin oluşturduğu alıcıdan meydana gelmektedir [Sönmez, 1989]. Parlaklık ölçüm cihazının çalışma prensibi Şekil 3.10 da görülmektedir.

78 45 Şekil Gloss-metre ölçüm prensibi [Sönmez, 1989] G : Lamba L 1,L 2 : Mercekler B : Alıcı pencere P : Boya filmi ε 1 = ε 2 = 60 ± 0,2 δ B = Alıcı açıklığı = 4,4 ± 0,1 δ 2 = Kaynak görüntü açısı = 0.75 ± 0.25 I = Filament görüntüsü Boya ve vernik katmanlarının parlaklığı tespit edilirken, 20 mat katmanların, 60 hem mat hem de parlak katmanların, 85 ise çok parlak katmanların yüzey parlaklığını belirlemek için kullanılmaktadır [TS EN 24624, 1996]. 23±2 C sıcaklık ve % 50±5 bağıl nem ortamında testlere hazır hale getirilen örnekler, 60 ±2 parlaklık seviyesinde test edilmiş olup, elde edilen değerler, parlaklık derecesi 100 olarak kabul edilen siyah kalibrasyon cam paneline göre değerlendirilmiştir Çürüklük testi Beyaz çürüklük mantarı Ağaç malzemenin çürüklük mantarlarına dayanımı için beyaz çürüklük (Trametes versicolor 1030, Coriolus versicolor) mantarı kullanılmıştır. ASTM

79 46 [ASTM-D , 1972] esaslarına göre hazırlanan deney örnekleri sıcaklığı 20 ± 2 C bağıl nemi % 65±3 olan iklimlendirme odasında değişmez ağırlığa ulaşıncaya kadar bekletilip sonrasında kodlama hatası yapılmadan cam kavanozlara yerleştirilmiştir. Deney parçalarının yerleştirildiği kavanozlar 24 saat süre ile otoklavda bekletilerek sterilize edilmiştir. Bu arada 100 ml su içerisine 25g PDA (Patates Dekstroz Agar) konarak hazırlanan, 15 dakika süreyle 120 C de sterilize edildikten sonra 90 mm çaplı petri kaplarına 15 ml konulmuştur. Mantar ana kültürlerinden alınan 6 mm lik agar parçaları besi yerinin ortasına inokule (ekildikten) edildikten sonra, 27 C de inkubatorde 1 hafta süreyle inkübasyona (gelişime) bırakılmıştır.1 haftalık gelişmiş kültürlerden (agar parçaları), her bir petri kabına 1 cm çapında olacak şekilde laminer air flow cihazının feed-back kısmının üstüne, (steril ortamda) ekim yapılmıştır (Resim 3.7) [Özen, 2004]. Resim 3.7. Beyaz çürüklük mantarının ağaç malzemeye ekim aşamaları [Özen, 2004] a. Mantar misellerinin petrilerde yetişmesi b. Mantar ana kültürlerinden 6 mm lik agar parçalarının alınması c. Mantar ana kültürlerinden 6 mm lik agar parçalarının alınmış hali Petri kaplarının içine mantar misellerin yerleştirilmesinden sonra iklimlendirme cihazında 27 C ve %65 rutubette 7 günlük bekleme süresi içerisinde kapta üremesi sağlanmıştır. 7 günlük bekleme süresi sonunda petri kaplarının içine, deney parçaları çözelti konsantrasyonlarına göre 2 şer tane (çam, kayın) yerleştirilmiştir. 12 haftalık inkübasyon dönemi için, petri kapları iklimlendirme cihazında 27 C ve %65 lik rutubetli ortamda tutulmuştur. Resim 3.8 de 12 haftalık bekleme süresi sonunda

80 47 deney parçalarının durumlarına ait görünümler verilmiştir. Parçalar tartılarak meydana gelen ağırlık kayıpları hesaplanmıştır. Ağırlık kayıpları Eş e göre hesaplanmıştır; Ağırlık kaybı, % = ( 100 ( T 3W T 4 ) / T 3W ) (3.13) T 3W T 4 : Emprenyeli örneklerin iklimlendirme sonrası ağırlığı : Deney parçalarının funguslardan temizlenip, etüve konulduktan Sonraki ağırlıkları Resim 3.8. Mantarların ağaç malzeme üzerinde gelişimi [Baysal ve ark., 2006] Verilerin değerlendirilmesi Ağaç türü, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonlarına ait Liflere dik eğilme direnci, elastiklik modülü, liflere paralel basınç direnci, higroskopisite değerleri, yanma değerleri, üst yüzey işlem maddeleri ile muamele edilmiş deney örneklerinin bazı testleri (pandüllü sertlik, yüzeye yapışma, parlaklık, renk) ve çürüklük testlerinde kullanılan bazı mantar türlerinin neden olduğu ağırlık ve yoğunluk kaybını belirlemek için istatistik programlarından SPSS paket programı kullanılarak çoklu varyans analizi (Univarite) yapılmıştır. Gruplar arası farklılığın önemli çıkması halinde her bir faktöre kendi içinde Duncan testi (homojenlik grubu) uygulanmıştır.

81 48 4. DENEYSEL BULGULAR 4.1. Emprenye Maddeleri Deneylerde kullanılan emprenye maddelerine ait bazı özellikler Çizelge 4.1 de verilmiştir. Çizelge 4.1. Emprenye maddelerinin bazı özellikleri Emprenye maddeleri Sodyum perborat Borikasit Boraks Çözelti ph konsantr. (%) E. Ö. E.S. Yoğunluk (g/ml) E. Ö. E.S. 1 10,03 9,39 1,005 1, ,25 10,03 1,007 1, ,33 10,12 1,011 1, ,29 10,56 1,016 1, ,38 10,27 1,019 1, ,40* 10,81* 1,025* 1,027* 1 8,33 7, , ,16 6,89 1,007 1, ,78 6,25 1,010 1, ,21 5, , ,92 5,85 1,018 1, ,86 5,59 1,020 1, ,19 7,95 1,005 1, ,28 9,07 1,009 1, ,40 8,88 1,014 1, ,41 9,30 1,016 1, ,45 9,43 1,020 1, ,36 9,35 1,021 1,023 EÖ: Emprenye Öncesi ES: Emprenye Sonrası *: En yüksek değer. Not: Çözücü madde olarak damıtık su, ortam sıcaklığı 22ºC dir. Emprenye öncesi ve sonrası en yüksek ph ve en yüksek yoğunluk değeri % 6 lık sodyum perborat ile hazırlanan çözeltide elde edilmiştir.

82 Retensiyon (tutunma) miktarı (kg/m 3 ) Deneylerde kullanılan emprenye maddelerinin retensiyon miktarlarının ortalamaları ve ortalamalara ilişkin homojenlik grupları Çizelge 4.2 de verilmiştir. Çizelge 4.2. Emprenye maddelerinin retensiyon miktarları (kg/m 3 ) Ağaç Türü Emprenye Maddeleri Çözelti Konsant. (%) Retensiyon (Kg/m3) X HG 1 4,67 R 2 8,61 P Sodyum 3 16,24 İJ perborat 4 17,15 İ 5 22,25 E 6 24,22 D 1 4,78 R 2 10,07 NO 3 13,46 M Kızılçam Borikasit 4 19,71 H 5 27,02 C 6 28,91 B 1 5,13 R 2 10,64 N 3 14,83 KL Boraks 4 20,10 GH 5 24,57 D 6 29,72 B 1 5,00 R 2 9,10 OP Sodyum 3 14,18 K-M perborat 4 16,14 İJ 5 20,99 E-G 6 21,87 EF 1 4,95 R 2 10,08 NO 3 13,86 M Doğu kayını Borikasit 4 20,68 F-H 5 26,69 C 6 27,59 C 1 5,03 R 2 10,67 N 3 15,20 JK Boraks 4 21,30 E-G 5 25,22 D 6 30,93 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, Homojenlik grubu, *: En yüksek retensiyon miktarı, LSR: 0,03 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Buna göre en yüksek retensiyon miktarı boraksın % 6 lık çözeltisi ile işlem gören Doğu kayını odunu örneklerinde en düşük sodyum perboratın %1 lik çözeltisi ile işlem gören kızılçam odunu örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddelerinin retensiyon miktarları Şekil 4.1 de verilmiştir.

83 50 Şekil 4.1. Ağaç türlerine göre emprenye maddelerinin retensiyon miktarları (kg/m 3 ) Retensiyon oranı (%) Emprenye maddelerinin retensiyon oranlarının (%) ortalamaları ve ortalamalara ilişkin homojenlik grupları Çizelge 4.3 de verilmiştir. Çizelge 4.3. Emprenye maddeleri retensiyon oranları (%) Ağaç Türü Emprenye Maddeleri Çözelti Konsant, (%) Retensiyon oranı (%) X HG 1 1,85 O 2 2,39 K-O Sodyum 3 2,66 İ-N 4 3,05 E-J perborat 5 2,39 K-O 6 3,43 A-G 1 1,87 O 2 2,16 M-O 3 2,58 J-N Kızılçam Borikasit 4 2,91 F-K 5 3,62 A-E 6 3,77 A-D 1 1,80 O 2 2,08 NO 3 2,20 L-O Boraks 4 3,07 E-J 5 3,57 A-F 6 3,84 A-C

84 51 Çizelge 4.3. (Devam) Emprenye maddeleri retensiyon oranları (%) Doğu Kayını Sodyum perborat Borik Asit Boraks 1 2,61 J-N 2 2,70 H-N 3 3,06 E-J 4 3,49 A-F 5 3,84 A-C 6 4,00 A* 1 2,69 H-N 2 2,76 H-M 3 3,08 E-J 4 3,29 C-İ 5 3,15 D-J 6 3,32 B-H 1 2,08 NO 2 2,36 K-O 3 2,81 G-L 4 3,07 E-J 5 3,34 B-H 6 3,97 AB DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG, : Homojenlik grubu, *:En yüksek retensiyon oranı (%), LSR: 0,02 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Çizelge 4.3 e göre en yüksek retensiyon oranı, sodyum perborat ile işlem gören % 6 lık çözelti konsantrasyonlu Doğu kayını odununda, en düşük retensiyon oranı, boraks ile işlem gören % 1 lik çözelti konsantrasyonlu kızılçam odununda tespit edilmiştir. Emprenye maddelerinin retensiyon oranları Şekil 4.2 de verilmiştir. Şekil 4.2. Ağaç türlerine göre emprenye maddelerinin retensiyon oranları (%)

85 Yoğunluklar Tam kuru yoğunluk Deney örneklerinin tam kuru yoğunluklarına ait ortalama değerler Çizelge 4.4 de verilmiştir. Çizelge 4.4. Tam kuru yoğunluk değerleri aritmetik ortalamaları (g/cm 3 ) Çözelti Tam kuru yoğunluk Emprenye konsantrasyonu Doğu kayını Kızılçam maddesi (%) Ortalama St. SP. % Ortalama St.SP. % Kontrol - 0,49 0,04-0,51 0,05-1 0,68 0, ,55 0, ,70 0, ,59 0,02 8 Sodyum 3 0,72 0, ,57 0,05 6 perborat 4 0,70 0, ,57 0,03 6 (SP) 5 0,70 0, ,59 0, ,70 0, ,58 0, ,70 0, ,56 0, ,71 0, ,60 0, ,71 0, ,61 0, ,71 0, ,60 0,03 Borikasit (BA) 9 5 0,71 0, ,59 0, ,69 0, ,59 0, ,70 0, ,59 0, ,70 0, ,61 0, ,72 0, ,59 0, ,71 0, ,58 0,02 Boraks (BX) 7 5 0,71 0, ,60 0, ,72* 0, ,61* 0,02 21 X: Gruplara ait tam kuru yoğunluk değerleri ortalamaları *: En yüksek tam kuru yoğunluk değeri. Tam kuru yoğunluk değeri en yüksek Doğu kayını ve kızılçam odunlarının boraks ile işlem görmüş % 6 lık çözelti konsantrasyonlu örneklerinde elde edilmiştir. En düşük tam kuru yoğunluk değeri, kontrol örneklerinde tespit edilmiştir. Grupların tam kuru yoğunluk değerleri ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.5 de verilmiştir.

86 53 Çizelge 4.5. Tam kuru yoğunluk değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi sonuçları Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 0, , ,15 0,000 Faktör B 2 0, , ,38 0,002 Faktör C 5 0, , ,70 0,138 A*B 2 0, , ,67 0,513 A*C 5 0, , ,13 0,347 B*C 10 0, , ,01 0,436 A*B*C 10 0, , ,72 0,702 Hata 152 0,1158 0, Toplam ,56 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (SP, BA, BX), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 10,64 Tablo sonuçlarına göre, tam kuru yoğunluk değerlerinde ağaç türleri ve emprenye maddelerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.6 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.3 de verilmiştir. Çizelge 4.6. Ağaç türü düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 0,69 A* Kızılçam 0,58 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek tam kuru yoğunluk değeri. LSR: 0,11 Doğu kayını odununun tam kuru yoğunluk değeri kızılçam odunundan daha yüksek bulunmuştur.

87 54 Şekil 4.3. Ağaç türü düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Emprenye maddeleri düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.7 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.4 de verilmiştir. Çizelge 4.7. Emprenye maddesi düzeyinde tam kuru yoğunluk değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Emprenye Maddeleri Ortalamalar X HG Boraks (BX) 0,65 A* Borik Asit (BA) 0,64 A Sodyum Perborat (SP) 0,63 A Kontrol 0,49 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG: Homojenlik grubu, *: En yüksek tam kuru yoğunluk LSR:0,01. Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil 4.4. Emprenye maddeleri düzeyinde tam kuru yoğunluk değerleri (g/cm 3 )

88 55 Tam kuru yoğunluk değeri en yüksek boraks ile işlem gören deney örneklerinde, en düşük, emprenyesiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Hava kurusu yoğunluk Deney örneklerinin hava kurusu yoğunluklarına ait ortalama değerler Çizelge 4.8 de verilmiştir. Çizelge 4.8. Hava kurusu yoğunluk değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar (g/cm 3 ) Çözelti Ortalamalar Emprenye konsantrasyonu Doğu kayını Kızılçam maddeleri (%) X Stan. Sapm % X Stan. Sapm. % Kontrol - 0,52 0,03-0,51 0,03-1 0,67 0, ,57 0, ,69 0, ,61 0,03 10 Sodyum 3 0,70 0, ,59 0,05 8 Perborat 4 0,69 0, ,59 0,03 8 (SP) 5 0,69 0, ,65 0, ,69 0, ,60 0, ,68 0, ,58 0, ,70 0, ,62 0,03 11 Borikasit (BA) 3 0,70 0, ,63 0, ,70 0, ,61 0, ,69 0, ,61 0, ,68 0, ,61 0, ,69 0, ,60 0, ,68 0, ,62 0,05 11 Boraks (BX) 3 0,70 0, ,61 0, ,70 0, ,59 0, ,69 0, ,61 0, ,71* 0, ,65* 0,02 14 *: En yüksek hava kurusu yoğunluk değeri. Hava kurusu yoğunluk değeri en yüksek Doğu kayını ve kızılçam odunlarının boraks ile işlem görmüş % 6 lık çözelti konsantrasyonlu örneklerinde elde edilmiştir. En düşük hava kurusu yoğunluk değeri, kontrol örneklerinde tespit edilmiştir. Grupların hava kurusu yoğunluk değerleri ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya

89 56 sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.9 da verilmiştir. Çizelge 4.9. Hava kurusu yoğunluk değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 0,21 0, ,35 0,000 Faktör B 2 0,00 0, ,11 0,331 Faktör C 5 0,01 0, ,31 0,047 A*B 2 0,00 0, ,21 0,808 A*C 5 0,01 0, ,95 0,089 B*C 10 0,01 0, ,57 0,121 A*B*C 10 0,01 0, ,76 0,664 Hata 152 0,12 0, Toplam 187 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (SP, BA, BX), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 8,41 Tablo sonuçlarına göre, hava kurusu yoğunluk değerlerinde ağaç türleri ve çözelti konsantrasyonlarının istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.10 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.5 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 0,70 A* Kızılçam 0,59 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek hava kurusu yoğunluk değeri. LSR: 0,11

90 57 Şekil 4.5. Ağaç türü düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Doğu kayını odununun hava kurusu yoğunluk değeri kızılçam odunundan daha yüksek bulunmuştur. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.11 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.6 da verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonu düzeyinde hava kurusu yoğunluk değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g/cm 3 ) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 0,516 C 1 0,635 B 2 0,646 BC 3 0,649 A 4 0,654 A 5 0,655 A 6 0,657 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek hava kurusu yoğunluk değeri. LSR: 0,03 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

91 58 Şekil 4.6 Çözelti konsantrasyonu düzeyinde hava kurusu yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) Çözelti konsantrasyonları düzeyinde en yüksek hava kurusu yoğunluk değeri emprenye maddelerinin %6 lık konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Mekanik Testler Bu bölümde ağaç malzemenin liflere dik eğilme direnci, eğilmede elastiklik modülü ve liflere paralel basınç dirençleri araştırılmıştır Liflere dik eğilme testleri Deney örneklerinin liflere dik eğilme direnci ölçümlerine ilişkin ortalama değerler Çizelge 4.12 de verilmiştir. Çizelge Liflere dik eğilme direnci aritmetik ortalamaları (N/mm²) Çözelti Ortalamalar Emprenye Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam maddesi (%) X Stan. Sapm Adet X Stan. Sapm. Adet Kontrol - 109,93* 15, ,32* 9,23 10 Sodyum Perborat (SP) 1 91,44 5, ,09 6, ,33 10, ,98 3, ,22 11, ,14 5, ,14 12, ,69 2, ,74 1, ,62 6, ,52 14, ,09 6,58 10

92 59 Çizelge (Devam) Liflere dik eğilme direnci aritmetik ortalamaları (N/mm²) 1 105,89 13, ,67 3, ,26 17, ,34 12,34 10 Borik Asit (BA) 3 93,88 6, ,67 12, ,68 6, ,93 6, ,13 8, ,64 9, ,35 5, ,70 4, ,42 12, ,52 6, ,27 14, ,29 6, ,16 9, ,70 10,67 10 Boraks (BX) 4 91,03 13, ,40 13, ,09 16, ,08 4, ,98 9, ,16 8,78 10 X: Ortalama Liflere dik eğilme direnci *: Ağaç malzemenin en yüksek liflere dik eğilme direnci değeri Emprenyeli ve kontrol örneklerine ait liflere dik eğilme direnci ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.13 de verilmiştir. Çizelge Liflere dik eğilme direnci değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A , ,26 61,81 0,000 Faktör B ,28 928,64 8,07 0,000 Faktör C , ,28 12,62 0,000 A*B ,02 664,51 5,77 0,003 A*C 5 336,99 67,40 0,59 0,711 B*C ,45 103,84 0,90 0,531 A*B*C ,00 102,20 0,89 0,544 Hata ,83 115,07 Toplam ,81 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (SP, BA, BX), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 14,70 Tablo sonuçlarına göre, liflere dik eğilme direncinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri ikili

93 60 etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.14 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.7 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 92,12 A* Kızılçam 83,58 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek liflere dik eğilme direnci değeri, LSR: 8,54 Şekil 4.7. Ağaç türü düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Doğu kayını odununun liflere dik eğilme direnci değeri kızılçam odunundan daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.15 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.8 de verilmiştir.

94 61 Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Kontrol 101,12 A* Borik Asit (BA) 89,34 B Boraks (BX) 88,00 BC Sodyum Perborat (SP) 83,99 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere dik eğilme direnci değeri, LSR: 1,34 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil 4.8. Emprenye maddeleri düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Emprenye maddesi düzeyinde en yüksek liflere dik eğilme direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.16 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.9 da verilmiştir.

95 62 Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 101,12 A* 1 93,67 B 2 90,41 BC 3 87,97 CD 4 87,46 CD 5 83,21 DE 6 79,96 E DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere dik eğilme direnci değeri, LSR: 3,25 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil 4.9. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde en yüksek liflere dik eğilme direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin liflere dik eğilme direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.17 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.10 da verilmiştir.

96 63 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin liflere dik eğilme direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Ağaç türü Emprenye X HG Kontrol 109,93 A* Sodyum Perborat 96,03 B Doğu kayını Boraks 91,15 BC Borik Asit 86,22 C Kontrol 92,31 A* Boraks 84,85 B Kızılçam Sodyum Perborat 82,65 B Borik Asit 81,77 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere dik eğilme direnci değeri, LSR: 0,88 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde liflere dik eğilme direnci değerleri (N/mm²) Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde en yüksek liflere dik eğilme direnci değeri, Doğu kayını ve kızılçam örneklerinin işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük borik asit ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir Elastiklik modülü testleri Deney örneklerinin elastiklik modülü ölçümlerine ilişkin ortalama değerler Çizelge 4.18 de verilmiştir.

97 64 Çizelge Elastiklik modülü aritmetik ortalamaları (kg/cm 2 ) Kontrol ve Çözelti Ortalamalar Emprenye Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam Maddeleri (%) X Stan. Sapm Adet X Stan. Adet Kontrol ,65* 1039, ,81* 1430, ,01 562, , , , , , , ,08 692, ,46 649,77 10 Sodyum ,22 386, , ,28 10 Perborat ,76 357, , ,40 10 (SP) ,46 476, , , , , , , , , , , ,39 731, , ,66 10 Borik Asit ,41 487, , ,85 10 (BA) ,91 549, , , ,93 826, ,61 748, ,15 791, , , ,23 767, , , ,50 711, , ,06 10 Boraks (BX) ,08 699, , , , , , , ,14 797, , ,64 10 X: ortalama elastiklik modülü değeri *: En yüksek elastiklik modülü değeri. Emprenyeli ve kontrol örneklerine ait elastiklik modülü ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.19 da verilmiştir. Çizelge Elastiklik modülü değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler F Hesap Önem düzeyi Faktör A ,55 0,001 Faktör B ,54 0,030 Faktör C ,84 0,000 A*B ,92 0,003 A*C ,91 0,0476 B*C ,84 0,053

98 65 Çizelge (Devam) Elastiklik modülü değerlerinin çoklu varyans analizi A*B*C ,90 0,535 Hata Toplam Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (SP, BA, BX), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 15,09 Tablo sonuçlarına göre, elastiklik modülü değerlerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleri-emprenye maddeleri ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde elastiklik modülü değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.20 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.11 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde elastiklik modülü değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 9407,23 A* Kızılçam 8969,39 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek elastiklik modülü değeri. LSR: 437,84 Şekil Ağaç türü düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 )

99 66 Doğu kayını odununun elastiklik modülü değeri kızılçam odunundan daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde elastiklik modülü değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.21 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.12 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Kontrol 10508,73 A* Borik Asit (BA) 9279,44 B Boraks (BX) 9194,74 B Sodyum Perborat (SP) 8870,68 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek elastiklik modülü değeri, LSR: 1229,29 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 ) Emprenye maddesi düzeyinde en yüksek elastiklik modülü değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir.

100 67 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde elastiklik modülü değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.22 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.13 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Çözelti Konsantrasyonlar (%) X Ortalamalar HG Kontrol 10508,73 A* ,33 B ,24 B ,91 B ,36 BC ,99 BC ,89 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek elastiklik modülü değeri, LSR: 185,1 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 )

101 68 Çözelti konsantrasyonu düzeyinde en yüksek elastiklik modülü değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin elastiklik modülüne etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.23 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.14 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin elastiklik modülü değeri ikili karşılaştırma sonuçları (kg/cm 2 ) Ağaç türü Emprenye maddeleri X HG Kontrol 10836,65 A* Borik Asit 9778,89 B Doğu kayını Boraks 9392,17 B Sodyum Perborat 8812,41 C Kontrol 10180,81 A* Boraks 8997,31 B Kızılçam Sodyum Perborat 8928,96 B Borik Asit 8780,00 B DUNCAN: 0,050 K: Çözelti konsantrasyonu (%) X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek elastiklik modülü değeri, LSR:568,35 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde elastiklik modülü değerleri (kg/cm 2 )

102 69 Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde en yüksek elastiklik modülü değeri, Doğu kayını ve kızılçam örneklerinin işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük Doğu kayınında sodyum perborat ile kızılçamda aynı düzeyde olmak üzere borik asit, sodyum perborat ve boraks ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir Liflere paralel basınç direnci testleri Deney örneklerinin liflere paralel basınç direnci ölçümlerine ilişkin ortalama değerler Çizelge 4.24 de verilmiştir. Çizelge Liflere paralel basınç direnci aritmetik ortalamaları (N/mm²) Kontrol ve Çözelti Ortalamalar Emprenye Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam Maddeleri (%) X Stan. Sapm Adet X Stan. Sapm. Adet Kontrol - 61,01* 2, ,67* 5, ,29 4, ,00 4, ,26 4, ,93 4, ,33 3, ,89 5,80 10 Sodyum Perborat 4 46,39 3, ,07 4,22 10 (SP) 5 45,76 3, ,64 2, ,52 2, ,47 4, ,15 3, ,01 4, ,50 3, ,61 3, ,04 3, ,20 5,07 10 Borik Asit (BA) 4 55,20 7, ,08 5, ,63 2, ,74 2, ,43 3, ,73 2, ,34 2, ,40 3, ,10 5, ,57 5, ,23 4, ,66 3,51 10 Boraks (BX) 4 52,47 2, ,90 3, ,81 3, ,90 4, ,64 3, ,19 3,46 10 X: Ortalama liflere paralel basınç direnci değeri *: En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri Emprenyeli ve kontrol örneklerine ait liflere paralel basınç direnci ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.25 de verilmiştir.

103 70 Çizelge Liflere paralel basınç direnci değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler Önem düzeyi F Hesap kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A , ,68 134,77 0,000 Faktör B , ,61 81,53 0,000 Faktör C ,72 761,74 45,05 0,000 A*B 2 0,19 0,10 0,01 0,994 A*C 5 65,72 13,14 0,78 0,567 B*C ,11 60,31 3,57 0,000 A*B*C ,83 35,48 2,10 0,024 Hata ,64 16,91 Toplam ,36 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (SP, BA, BX), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 13,39 Tablo sonuçlarına göre, liflere paralel basınç direnci değerlerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ve ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.26 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.15 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 52,95 A* Kızılçam 47,66 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri, LSR: 5,29

104 71 Şekil Ağaç türü düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Doğu kayını odununun liflere paralel basınç direnci değeri kızılçam odunundan daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.27 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.16 da verilmiştir. Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Kontrol 57,83 A* Borik Asit (BA) 53,02 B Boraks (BX) 50,35 C Sodyum Perborat (SP) 46,29 D DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri, LSR: 2,67 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

105 72 Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Emprenye maddesi düzeyinde en yüksek liflere paralel basınç direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.28 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.17 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 57,83 A* 1 55,36 B 2 51,99 C 3 50,22 D 4 49,18 D 5 47,41 E 6 45,17 F DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri, LSR: 1,67 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

106 73 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde en yüksek liflere paralel basınç direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin liflere paralel basınç direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.29 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.18 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Çözelti Emprenye maddeleri konsantrasyon Sodyum Perborat Borik Asit Boraks (%) X HG X HG X HG 1 53,64 A* 57,08 A* 55,37 A* 2 46,09 B 56,55 B 53,33 B 3 45,61 C 53,62 C 51,45 C 4 44,73 D 53,14 C 49,69 D 5 44,00 E 51,69 D 46,85 E 6 43,70 E 46,08 E 45,41 F DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri, LSR: 0,53 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

107 74 Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde en yüksek liflere paralel basınç direnci değeri emprenye maddelerinin %1 lik çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin liflere paralel basınç direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.30 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.19 ve 4.20 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddesi-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) Ağaç türü Empr. madde Çözelti Konsant. (%) X HG DK Kont - 61,01 A* DK BA 1% 60,15 AB DK BA 2% 59,50 AB DK SP 1% 58,29 A-C DK BX 1% 57,34 A-D

108 75 Çizelge (Devam) Ağaç türü-emprenye maddesi-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin liflere paralel basınç direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (N/mm²) DK BX 2% 57,10 A-D DK BX 3% 56,23 B-E DK BA 4% 55,20 C-F DK BA 3% 55,04 C-F KÇ Kont - 54,67 C-F DK BA 5% 54,63 C-F KÇ BA 1% 54,01 D-F KÇ BA 2% 53,61 D-G KÇ BX 1% 53,40 D-H DK BX 4% 52,47 E-İ KÇ BA 3% 52,20 E-J KÇ BA 4% 51,08 F-K KÇ BX 2% 49,57 G-L DK BA 6% 49,43 H-L KÇ SP 1% 49,00 İ-L KÇ BA 5% 48,74 İ-L DK SP 2% 48,26 J-M DK BX 5% 47,81 K-M DK SP 6% 47,52 K-M DK SP 3% 47,33 K-N KÇ BX 4% 46,90 K-O KÇ BX 3% 46,66 L-O DK BX 6% 46,64 L-O DK SP 4% 46,39 L-O KÇ BX 5% 45,90 L-O DK SP 5% 45,76 L-P KÇ BX 6% 44,19 M-R KÇ SP 2% 43,93 M-R KÇ SP 3% 43,89 M-R KÇ SP 4% 43,07 N-R KÇ BA 6% 42,73 O-R KÇ SP 5% 41,64 P-R KÇ SP 6% 40,47 R DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları SP: Sodyum Perborat, BA: Borik Asit, BX: Boraks *En yüksek liflere paralel basınç direnci değeri, LSR: 0,14 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel fark yoktur.

109 76 Şekil Ağaç türü (Doğu kayını)-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Şekil Ağaç türü (kızılçam)-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde liflere paralel basınç direnci değerleri (N/mm²) Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde en yüksek liflere paralel basınç direnci değeri Doğu kayını odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük kızılçam odunun sodyum perboratın %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir.

110 Fiziksel Testler Bu bölümde ağaç malzemenin higroskopisite, yanma ve üst yüzey işlem maddelerinin katman performansları incelenmiştir Higroskopisite testleri Deney örneklerinin higroskopisite ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge 4.31 de verilmiştir. Çizelge Higroskopisite ile ilgili aritmetik ortalamalar (%) Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 13,21 0,79-13,21 2,86 - Sodyum Perborat (Sp) Borik Asit (Ba) Boraks (Bx) 1 14,73 0,39 +11,51 15,69 0,34 +18, ,36 0,53 +8,71 15,35 0,80 +16, ,98 0,55 +13,40 15,10 0,80 +14, ,27 0,83 +15,59 15,62 0,39 +18, ,18 4,54 +22,05 16,31 0,64 +23, ,86 0,65 +20,06 16,37 0,84 +23, ,62 0,55 +10,67 15,40 0,20 +16, ,75 0,27 +11,66 15,56 0,48 +17, ,23 0,70 +15,29 15,95 0,75 +20, ,27 0,41 15,59 16,32 0,59 +23, ,64 0,75 +18,40 16,53 0,42 +25, ,86 0,39 +20,06 17,03 1,71 +28, ,61 0,66 +10,60 14,90 0,26 +12, ,75 0,64 +19,23 15,28 0,16 +15, ,84 0,21 +19,91 16,12 0,59 +22, ,47* 0,58 +24,68 17,49* 0,66 +32, ,03 0,25 +21,35 17,02 0,97 +28, ,18 0,67 +22,48 17,06 1,20 +29,14 X: Ortalama higroskopisite değeri (% değişim) St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek higroskopisite değeri.

111 78 Emprenyeli ve kontrol örneklerine ait higroskopisite ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.32 de verilmiştir. Çizelge Higroskopisite değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 18,81 18,81 15,91 0,000 Faktör B 2 16,17 8,08 6,84 0,001 Faktör C 5 117,28 23,45 19,84 0,000 A*B 2 4,94 2,47 2,09 0,125 A*C 5 3,79 0,76 0,64 0,667 B*C 10 32,13 3,21 2,71 0,303 A*B*C 10 17,12 1,71 1,44 0,157 Hata ,25 1,18 Toplam ,63 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 8,95 Tablo sonuçlarına göre, higroskopisite değerlerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri ve çözelti konsantrasyonlarının istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde higroskopisite değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.33 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.21 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde higroskopisite değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Ağaç türü X Ortalamalar HG Kızılçam 15,91 A* Doğu kayını 15,35 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek higroskopisite değeri, LSR: ±0,56

112 79 Şekil Ağaç türü düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Kızılçam odununun higroskopisite değeri Doğu kayını odunundan daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde higroskopisite değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.34 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.22 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde higroskopisite değeri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Boraks (bx) 16,06 A* Borik Asit (ba) 15,68 B Sodyum Perborat (sp) 15,56 BC Kontrol 13,20 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek higroskopisite değeri, LSR: ±0,12 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

113 80 Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Emprenye türü düzeyinde en yüksek higroskopisite değeri boraks ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde higroskopisite değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.35 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.23 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde higroskopisite değeri ikili karşılaştırma sonuçları (%) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 13,20 D 1 14,99 D 2 15,17 D 3 15,53 C 4 16,07 BC 5 16,39 B 6 16,45 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek higroskopisite değeri, LSR: ± 0,06 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

114 81 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde higroskopisite değerleri (%) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde en yüksek higroskopisite değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Yanma testleri Doğu kayını Ağırlık kaybı Doğu kayını örneklerinin yanma sonrası ağırlık kayıplarına ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge 4.36 da verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununun yanma testleri sonucu ağırlık kaybı aritmetik ortalamaları Çözelti Emprenye maddeleri Konsant. Borik asit Sodyum Perborat Boraks (%) X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D. Kontrol 77,14* 6, ,14* 6, ,14* 6,34 78 %1 76,12 7, ,51 7, ,13 7,88 70 %2 75,22 4, ,91 8, ,74 1,01 68 %3 70,45 3, ,96 2, ,12 6,66 63

115 82 Çizelge (Devam) Doğu kayını odununun yanma testleri sonucu ağırlık kaybı aritmetik ortalamaları Çözelti Emprenye maddeleri Konsant. Borik asit Sodyum Perborat Boraks (%) X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D. %4 67,98 1, ,30 3, ,31 5,91 59 %5 63,37 4, ,41 6, ,91 6,91 57 %6 48,36 2, ,83 2, ,58 7,51 52 X: Ortalama ağırlık kaybı (gr) St. Sp: Standart sapma Y.D: Yanma öncesine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek ağırlık kaybı değeri. Emprenyeli ve kontrol Doğu kayını örneklerine ait yanma sonucu ağırlık kayıpları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.37 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda yanma sonucu ağırlık kayıpları ile ilgili çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler F Hesap Önem düzeyi kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A , ,78 15,83 0,000 Faktör B , ,07 28,45 0,000 Faktör C , ,39 211,62 0,000 A*B , ,57 5,43 0,000 A*C ,52 765,43 1,89 0,001 B*C ,36 620,59 1,53 0,001 A*B*C ,09 486,44 1,20 0,559 Hata ,09 404,88 Toplam ,38 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 92,82 Tablo sonuçlarına göre Doğu kayını örneklerinde yanma sonucu ağırlık kayıplarında, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, zaman, emprenye maddeleri-çözelti

116 83 konsantrasyonları, emprenye maddeleri-zaman ve çözelti konsantrasyonları-zaman ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Doğu kayını örneklerinde emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.38 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.24 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda emprenye maddesi düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Emprenye maddeleri X Ortalamalar HG Boraks (Bx) 65,53 A* Borik Asit (Ba) 68,43 AB Sodyum Perborat (Sp) 72,26 B Kontrol 77,14 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (gr). LSR: ±2,90 Şekil Doğu kayını odununda emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Emprenye türü düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük boraks ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir.

117 84 Doğu kayını örneklerinde çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.39 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.25 da verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çözelti Ortalamalar Konsantrasyonlar X HG Kontrol 77,14 E 1 75,46 D 2 71,72 CD 3 67,02 C 4 65,10 B 5 62,97 AB 6 58,64 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (gr). LSR: ±1,68 Şekil Doğu kayını odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g)

118 85 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.40 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.26 da verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (sn) Zaman Ortalamalar Yanma işlemi Alev kaynaklı yanma Kendi kendine yanma (Ölçüm sayısı) Zaman dilim X HG (1) 30.sn 2,86 A* (2) 60.sn 4,41 A (3) 90.sn 9,05 A (4) 120.sn 18,08 B (5) 150.sn 29,61 C (6) 180.sn 44,76 D (7) 210.sn 55,49 E (8) 240.sn 67,13 F (9) 270.sn 78,32 G (10) 300.sn 86,32 Hİ (11) 330.sn 92,88 İ (12) 360.sn 95,81 İ (13) 390.sn 98,66 İ (14) 420.sn 99,39 İ (15) 450.sn 99,51 İ (16) 480.sn 99,69 İ (17) 510.sn 99,81 İ (18) 540.sn 99,83 İ (19) 570.sn 99,85 İ (20) 600.sn 99,87 İ DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (gr). LSR: ±0,02

119 86 Şekil Doğu kayınında zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Zaman düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı 20. ölçümde (99,87 g), en düşük ise 1. ölçümde (2,86 g) tespit edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.41 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.27 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Emprenye maddeleri Çözelti Ortalamalar konsantrasyon X HG Kontrol 77,36 B %1 76,46 B %2 75,22 B Borik Asit %3 70,45 B %4 67,98 B %5 63,37 AB %6 48,36 A*

120 87 Çizelge (Devam) Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Kontrol 89,94 B %1 76,46 AB Sodyum Perborat %2 73,91 AB %3 70,96 A %4 70,30 A %5 69,41 A %6 61,84 A* Kontrol 79,57 C %1 76,46 BC %2 65,74 A-C Boraks %3 64,12 AB %4 60,31 A %5 57,91 A %6 54,58 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri, LSR: ±1,00 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g)

121 88 Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde en yüksek yanmada ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde (89,34 g), en düşük borik asit ile işlem görmüş %6 lık çözelti konsantrasyonlu örneklerde (48,36 g) tespit edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.42 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Emprenye Maddeleri Borik Asit Sodyum Perborat Zaman (Ölçüm sayısı) Zaman dilimi Ağırlık kaybı ortalamaları (g) X HG (1) 30.sn 4,27 A* (2) 60.sn 5,42 A (3) 90.sn 6,92 A (4) 120.sn 13,06 AB (5) 150.sn 21,49 B (6) 180.sn 36,49 C (7) 210.sn 44,01 C (8) 240.sn 55,94 CD (9) 270.sn 70,43 D (10) 300.sn 80,22 E (11) 330.sn 92,59 EF (12) 360.sn 96,93 F (13) 390.sn 101,42 G (14) 420.sn 103,36 G (15) 450.sn 105,35 G (16) 480.sn 105,92 G (17) 510.sn 106,08 G (18) 540.sn 106,09 G (19) 570.sn 106,12 G (20) 600.sn 106,50 G (1) 30.sn 1,86 A* (2) 60.sn 4,50 AB (3) 90.sn 10,51 AB (4) 120.sn 20,56 BC (5) 150.sn 35,41 CD (6) 180.sn 50,00 DE (7) 210.sn 63,66 EF (8) 240.sn 75,81 FG (9) 270.sn 85,86 GH (10) 300.sn 93,00 H (11) 330.sn 97,49 Hİ (12) 360.sn 100,82 Hİ (13) 390.sn 102,41 Hİ

122 89 Çizelge (Devam) Doğu kayınında emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Sodyum Perborat (Devam) Boraks (14) 420.sn 102,50 Hİ (15) 450.sn 102,60 Hİ (16) 480.sn 102,78 Hİ (17) 510.sn 102,82 Hİ (18) 540.sn 102,83 Hİ (19) 570.sn 102,85 Hİ (20) 600.sn 106,94 İ (1) 30.sn 1,29 A* (2) 60.sn 4,46 A (3) 90.sn 9,72 AB (4) 120.sn 20,62 BC (5) 150.sn 31,95 C (6) 180.sn 47,81 D (7) 210.sn 58,81 DE (8) 240.sn 69,63 EF (9) 270.sn 78,67 F (10) 300.sn 85,73 G (11) 330.sn 88,57 G (12) 360.sn 89,69 G (13) 390.sn 90,17 G (14) 420.sn 90,21 G (15) 450.sn 90,31 G (16) 480.sn 90,55 G (17) 510.sn 90,57 G (18) 540.sn 90,59 G (19) 570.sn 90,60 G (20) 600.sn 90,62 G DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri, LSR: ±5,52 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Çizelge 4.42 ye göre emprenyeli örnekler arasında en yüksek ağırlık kaybı 20.nci ölçüm sonucunda (106,94g) sodyum perborat ile işlem gören Doğu kayını odunu örneklerinde tespit edilirken; en düşük boraks ile işlem gören örneklerde 1.nci ölçüm sonucunda (1,29 g) elde edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.43 de verilmiştir.

123 90 Çizelge Doğu kayınında çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (sn) (Ölçüm Çözelti konsantrasyonları sayısı) Kontrol %1 %2 %3 %4 %5 %6 Zaman dilimi X HG X HG X HG X HG X HG X HG X HG (1) 30.sn 3,15 A* 2,04 A* 2,10 A* 1,48 A* 1,31 A* 1,76 A* 0,92 A* (2) 60.sn 9,86 AB 9,23 A 3,86 A 5,51 A 3,36 A 3,48 A 2,29 AB (3) 90.sn 10,38 AB 19,01 AB 7,17 A 10,75 AB 6,06 A 6,57 A 3,93 AB (4) 120.sn 18,9 AB 33,37 BC 14,30 A 23,88 B 17,07 AB 11,75 AB 7,23 AB (5) 150.sn 37,0 BC 43,95 C 20,73 AB 41,83 C 29,88 BC 20,21 AC 13,5 AC (6) 180.sn 53,7 CD 71,38 D 35,43 BC 52,15 CD 46,83 CD 31,66 BD 22,0 BC (7) 210.sn 73,8 DE 76,65 DE 42,59 CD 64,02 DE 56,16 D 42,75 CE 32,4 CD (8) 240.sn 83,6 EF 89,38 EF 56,15 D 74,19 HF 66,08 DE 52,27 DF 48,1 DE (9) 270.sn 96,4 EF 92,07 EF 75,67 E 83,08 F 80,77 EF 61,20 EG 58,9 EF (10) 300.sn 105,1 F 96,16 F 92,51 EF 84,66 F 85,54 EF 72,48 FH 67,3 FG (11) 330.sn 112, F 97,72 F 101,54 F 89,08 F 87,66 F 81,21 Gİ 80,0 GH (12) 360.sn 113,2 F 98,82 F 105,53 F 89,21 F 89,65 F 89,39 Gİ 84,9 GH (13) 390.sn 114,0 F 99,32 F 109,25 F 89,94 F 91,44 F 93,25 Gİ 93,4 H (14) 420.sn 114,1 F 99,42 F 109,29 F 89,96 F 91,46 F 96,54 İ 93,5 H (15) 450.sn 114,1 F 99,85 F 109,80 F 89,97 F 91,48 F 97,55 İ 93,7 H (16) 480.sn 114,1 F 99,97 F 109,81 F 89,98 F 91,52 F 99,11 İ 93,8 H (17) 510.sn 114,1 F 100,13 F 109,82 F 89,99 F 91,55 F 99,46 İ 93,9 H (18) 540.sn 114,1 F 100,22 F 109,83 F 90,12 F 91,59 F 99,52 İ 94,0 H (19) 570.sn 114,1 F 100,25 F 109,84 F 90,93 F 91,64 F 99,54 İ 94,1 H (20) 600.sn 114,1 F 100,28 F 109,85 F 90,9 F 91,7 F 99,5 İ 94 H DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri, LSR: ±1,10 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Çizelge 4.43 e göre emprenyeli örnekler arasında en yüksek ağırlık kaybı 20.nci ölçüm sonucunda (114,1 g) işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilirken; en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde 1.nci ölçüm sonucunda (0,92 g) elde edilmiştir. Yanmada sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlar (CO, O 2, CO 2 ) Doğu kayını örneklerinin yanma sırasında sıcaklık değişim ve açığa çıkan gazlara ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge 4.44 de verilmiştir.

124 91 Çizelge Yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlara ve ilişkin aritmetik ortalamalar Emprenye maddeleri Çözelti Konsant. Sıcaklık değişim ve açığa çıkan gazlara ait ortalamalar Sıcaklık CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) değişimi ( C) X Std. Sp X Std. Sp X Std. Sp X Std. Sp Kontrol 293,12 236,79 248,26* 250,48 19,42 2,86 1,52* 2,08 %1 256,34 230,18 253,46 227,21 19,26 3,03 1,56 2,07 Borik Asit %2 250,07 215,70 255,85 252,50 18,92 2,15 1,56 2,90 %3 245,04 190,65 280,16 185,64 18,89 3,38 1,85 2,61 %4 233,17 199,50 295,91 322,41 18,80 2,83 1,98 2,87 %5 219,05 183,53 425,46 471,74 18,19 4,72 2,56 3,35 %6 170,04* 198,44 453,16 506,21 17,17* 2,25 3,52 3,10 Kontrol 293,12 236,79 248,26* 250,48 19,42 2,86 1,52* 2,08 %1 213,73 159,31 317,08 294,37 19,37 2,94 1,76 2,96 Sodyum Perborat %2 204,38 146,69 395,46 509,93 19,26 2,03 1,88 2,80 %3 200,83 152,81 446,04 336,80 19,13 1,76 1,90 1,67 %4 196,06 193,30 480,41 264,79 18,99 2,02 2,02 1,80 %5 176,24 144,04 561,95 852,45 18,81 1,41 2,03 1,65 %6 176,11* 196,40 588,35 425,86 18,71* 2,67 2,25 2,14 Kontrol 293,12 236,79 248,26* 250,48 19,42 2,86 1,52* 2,08 %1 225,15 215,96 431,43 338,54 19,26 2,62 1,76 2,66 %2 215,54 198,30 602,13 991,86 18,98 3,99 1,88 2,94 Boraks %3 214,68 221,02 753,51 698,93 18,51 3,12 2,17 2,85 %4 213,50 190,83 922, ,25 18,37 3,02 2,22 3,13 %5 200,83 174, ,63 791,08 17,45 3,66 2,40 3,61 %6 180,04* 198, , ,14 16,35* 5,16 2,81 4,10 X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer. Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında sıcaklık değişimine ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.45 de verilmiştir.

125 92 Çizelge Sıcaklık değişim değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A , ,48 11,49 0,000 Faktör B , ,08 4,99 0,000 Faktör C , ,80 55,17 0,000 A*B , ,43 2,34 0,006 A*C , ,39 1,84 0,074 B*C , ,47 1,92 0,117 A*B*C , ,72 1,51 0,321 Hata , ,07 Toplam ,41 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 61,70 Tablo sonuçlarına göre; yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, zaman ve emprenye maddeleriçözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan oksijen gazına (O 2 ) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.46 da verilmiştir. Çizelge Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Önem Varyans Serbestlik Kareler Kareler F Hesap düzeyi kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A ,06 594,53 6,35 0,002 Faktör B ,48 553,08 5,91 0,000

126 93 Çizelge (Devam) Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Faktör C ,77 546,57 5,84 0,000 A*B ,14 526,01 5,62 0,000 A*C ,94 284,66 3,04 0,151 B*C ,70 257,18 2,75 0,511 A*B*C ,24 255,04 2,72 0,657 Hata ,40 93,60 Toplam ,19 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 16,88 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan oksijen gazı (O 2 ) değerlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, zaman ve emprenye maddeleriçözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan karbonmonoksit gazına (CO) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.47 de verilmiştir. Çizelge Karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinin çoklu varyans analizi Önem Varyans Serbestlik Kareler Kareler toplamı F Hesap düzeyi kaynağı derecesi ortalaması % 5 Faktör A , ,18 82,25 0,000 Faktör B , ,42 24,70 0,000 Faktör C , ,18 10,45 0,000 A*B , ,16 7,47 0,000 A*C , ,63 3,30 0,095 B*C , ,35 1,65 0,148 A*B*C , ,79 1,74 0,515 Hata , ,20 Toplam ,06 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 148,25

127 94 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, zaman ve emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan karbondioksit gazına (CO 2 ) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.48 de verilmiştir. Çizelge Karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 2 7,44 3,72 0,82 0,041 Faktör B 6 233,00 38,83 8,57 0,000 Faktör C ,56 152,56 33,65 0,000 A*B 12 64,15 5,35 1,18 0,293 A*C ,76 10,97 2,42 0,376 B*C ,60 7,16 1,58 0,551 A*B*C ,85 8,57 1,89 0,655 Hata ,71 4,53 Toplam ,10 Faktör -A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör -C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 141,29 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları ve zamanın istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Doğu kayını örneklerinde emprenye maddeleri düzeyinde sıcaklık değişimi, O 2, CO ve CO 2 gazlarının değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.49 da verilmiştir.

128 95 Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye maddeleri Sıcaklık CO (ppm) O değişimi ( o 2 (%) CO 2 (%) C) X HG X HG X HG X HG Boraks 191,06 A* 817,7 C 18,18 A* 2,05 B Sodyum Perborat 219,41 A 433,93 C 19,87 AB 1,45 A* Borik asit 236,69 B 316,04 B 20,08 B 2,04 B Kontrol 239,09 B 248,26 A* 20,13 B 1,52 AB X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer Emprenye maddeleri düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi (239,09 ºC) ve O 2 gazı işlemsiz (kontrol) örneklerinde (20,13 %), en yüksek CO (817,7 ppm) ve CO 2 gazları (2,05 %) boraks ile işlem gören örneklerde tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık değişimi (191,06 ºC) ve O 2 gazı (18,18 %) boraks ile işlem gören örneklerde, en düşük CO (248,26 ppm) ve CO 2 (1,52 %) gazları işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde çözelti konsantrasyonları düzeyinde sıcaklık değişimi, O 2, CO ve CO 2 gazlarının değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.50 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti konsantrasyonları Sıcaklık değişimi ( o C) CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) X HG X HG X HG X HG Kontrol 239,09 B 248,26 A* 20,13 B 1,48 A* %1 236,21 B 333,99 B 20,03 B 1,52 A %2 226,53 B 417,81 C 19,26 B 1,67 AB

129 96 Çizelge (Devam) Çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları %3 215,43 B 493,27 CD 18,62 A 1,83 AB %4 214,41 B 566,16 D 18,61 A 1,96 A-C %5 208,32 AB 723,01 E 18,40 A 2,13 BC %6 170,04 A* 875,56 F 18,38 A* 2,33 C X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer Çözelti konsantrasyonları düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi (239,09 ºC) ve O 2 gazı (20,13 %) işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en yüksek CO (875,56 ppm) ve CO 2 (2,33 %) gazları kontrol örneklerinde tespit edilmiştir. En az sıcaklık değişimi (170,04 ºC) ve O 2 gazı (18,38 %) emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde, en düşük CO (248,26 ppm) ve CO 2 (1,48 %) gazları işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Doğu kayını örneklerinin zaman düzeyinde açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.51 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Zaman (Ölçüm sayısı) Yanma işlemi Zaman dilimi Sıcaklık değişimi ( o C) CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) X HG X HG X HG X HG (1) 30.sn 137,2 A-D 217,5 AB 20,6 AB 0,19 A (2) 60.sn 181,7 D-F 152,4 A 20,38 AB 0,47 AB (3) 90.sn 237,9 FG 138,9 A* 19,90 AB 0,83 A-D Alev kaynaklı yanma (4) 120.sn 347,9 H 243,3 AB 18,97 AB 1,61 C-E (5) 150.sn 439,5 İ 354,6 AD 17,74 AB 2,68 E-F (6) 180.sn 477,6 İ 460,5 DG 16,32 AB 3,96 G (7) 210.sn 428 İ 668,5 FJ 15,61 A 4,61 GH (8) 240.sn 361,3 H 796,9 GJ 15,5 A* 4,68 GH

130 97 Çizelge (Devam) Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları (9) 270.sn 290,0 G 850,6 İJ 16,47 AB 4,42 G (10) 300.sn 223,8 E-F 900 J 16,92 AB 3,66 F (11) 330.sn 189,6 D-F 845,3 HJ 20,19 B 2,76 F (12) 360.sn 165,9 C-E 774,5 GJ 18,50 AB 2,03 D-E Kendi kendine yanma (13) 390.sn 148,9 B-D 710,8 GJ 19,12 AB 1,46 C-E (14) 420.sn 130,8 A-D 610,3 Fİ 19,46 AB 1,12 B-D (15) 450.sn 109,2 A-C 559,6 EH 19,71 AB 0,92 A-D (16) 480.sn 95,25 AB 513,2 EH 19,98 AB 0,66 A-C (17) 510.sn 91,04 AB 502,6 DG 20,23 AB 0,43 AB (18) 540.sn 88,20 AB 428,4 CG 20,34 C 0,21 A (19) 570.sn 85,83 AB 372,1 BF 26,57 C 0,13 A (20) 600.sn 83,51 A* 350,3 AC 20,58 AB 0,07 A* X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer Zaman düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi 210.sn (428 o C), en yüksek O 2 gazı alev kaynaklı yanmanın ilk periyodunda 30.sn (%20,6), en yüksek CO gazı kendi kendine yanmanın ikinci periyodunda 300.sn (900 ppm) ve en yüksek CO 2 gazı alev kaynaklı yanmanın 240 sn (%4,68) açığa çıktığı tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık değişimi kendi kendine yanmanın 600 sn sonunda (83,51 o C), en düşük O 2 gazı alev kaynaklı yanmanın 240 sn sonunda (%15,51), en düşük CO gazı kendi kendine yanmanın ilk periyodunda 90 sn sonunda (138,9 ppm) ve en düşük CO 2 gazı (%0,07) kendi kendine yanmanın sonunda 600 sn sonunda elde edilmiştir. Doğu kayını örneklerinde emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimine ve gazlara etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.52 de verilmiştir.

131 98 Çizelge Doğu kayınında emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye maddeleri Çözelti konsantras Sıcaklık değişimi CO (ppm) O ( o 2 (%) C) X HG X HG X HG Kontrol 293,12 B 248,26 A* 19,42 B %1 250,07 AB 253,46 B 19,29 B Borik Asit %2 246,34 AB 255,85 B 18,90 B %3 245,04 AB 280,16 B 18,89 B %4 233,17 AB 295,91 B 18,80 B %5 219,05 AB 425,46 B 18,19 AB %6 194,04 A* 453,16 B 17,17 A* Kontrol 213,73 B 248,26 A* 19,81 B %1 204,38 B 317,08 AB 19,71 AB Sodyum Perborat %2 200,84 B 395,46 AC 19,37 AB %3 196,06 AB 446,04 AC 19,26 AB %4 176,24 AB 480,04 BD 19,13 A %5 176,11 AB 561,95 CD 19,01 A %6 172,04 A* 588,35 D 18,99 A* Kontrol 296,13 B 248,26 A* 19,26 C %1 225,15 AB 431,43 B 18,98 C Boraks %2 215,54 AB 602,13 BC 18,51 BC %3 214,68 AB 753,51 CD 18,37 BC %4 213,50 AB 922,15 CD 18,32 B %5 200,83 A 1181,6 DE 17,45 A %6 164,10 A* 1585,1 E 16,35 A* X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimine göre Doğu kayını odunu örneklerinde, en yüksek sıcaklık değişimi (296,13 ºC) kontrol örneklerinde, en yüksek CO gazı boraks ile işlem gören %6 lık çözeltili gruplarda (1585,1 ppm), en yüksek O 2 (19,81 %), kontrol gruplarında tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık değişimi boraks ile işlem gören %6 lık çözeltili gruplarda (164,10 ºC), en düşük CO gazı kontrol gruplarında (248,26 ppm), en düşük O 2 gazı boraks ile işlem gören %6 lık çözeltili gruplarda (16,35 ºC) belirlenmiştir.

132 99 Kızılçam Ağırlık kaybı Kızılçam örneklerinin yanma sonrası ağırlık kayıplarına ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge 4.53 de verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununun yanma testleri sonucu ağırlık kayıpları aritmetik ortalamaları (g) Çözelti Konsant. (%) Emprenye maddeleri Borik asit Sodyum Perborat Boraks X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D. X Std. Sp Y.D %. Kontrol 92,46 51, ,46 51, ,46 51,85 83 %1 85,40 50, ,30 50, ,01 47,72 80 %2 79,98 52, ,23 48, ,20 43,30 78 %3 77,45 50, ,75 50, ,10 50,76 75 %4 77,32 55, ,27 51, ,26 33,79 67 %5 62,75 59, ,71 44, ,05 24,80 62 %6 57,24* 47, ,63* 45, ,85* 31,12 58 X: Ortalama ağırlık kaybı (g) St. Sp: Standart sapma Y.D: Yanma öncesine göre yüzde değişim oranı *: En düşük ağırlık kaybı değeri. Emprenyeli ve kontrol kızılçam örneklerine ait yanma sonucu oluşan ağırlık kayıpları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.54 de verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda yanma sonucu ağırlık kayıpları ile ilgili çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler Önem düzeyi F Hesap kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A , ,21 7,54 0,001 Faktör B , ,06 77,84 0,000

133 100 Çizelge (Devam) Kızılçam odununda yanma sonucu ağırlık kayıpları ile ilgili çoklu varyans analizi Faktör C , ,73 418,38 0,000 A*B ,69 810,22 2,77 0,001 A*C , ,11 8,27 0,000 B*C ,14 796,77 2,72 0,000 A*B*C ,09 452,22 1,54 0,121 Hata ,14 292,92 Toplam ,87 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6),Faktör C = Zaman,, Varyasyon katsayısı: % 63,71. Tablo sonuçlarına göre kızılçam örneklerinde, yanma sonucu oluşan ağırlık kayıplarında emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, zaman, emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları, emprenye maddeleri-zaman ve çözelti konsantrasyonları-zaman ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Kızılçam örneklerinde emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.55 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.28 de verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddesi düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Emprenye maddeleri X Ortalamalar HG Kontrol 92,46 C Borik Asit (Ba) 80,43 B Sodyum Perborat (Sp) 79,34 B Boraks (Bx) 76,08 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (g). LSR: ±1,09

134 101 Emprenye türü düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük boraks ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Şekil Kızılçam odununda emprenye maddeleri düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Kızılçam örneklerinde çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.56 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.29 da verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Çözelti Konsantrasyonlar X Ortalamalar HG Kontrol 92,46 F 1 87,57 E 2 83,80 D 3 80,86 C 4 77,28 C 5 68,50 B 6 59,09 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (g). LSR: ±2,94

135 102 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Şekil Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Kızılçam örneklerinde zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.57 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.30 da verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Zaman Ortalamalar Yanma işlemi (Ölçüm sayısı) Zaman dilim X HG (1) 30.sn 2,86 A* Alev (2) 60.sn 4,41 A (3) 90.sn 9,05 A kaynaklı (4) 120.sn 18,08 B yanma (5) 150.sn 29,61 C (6) 180.sn 44,76 D (7) 210.sn 55,49 E (8) 240.sn 67,13 F Kendi (9) 270.sn 78,32 G kendine (10) 300.sn 86,32 Hİ (11) 330.sn 92,88 İ yanma (12) 360.sn 95,81 İ

136 103 Çizelge (Devam) Kızılçam odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) (13) 390.sn 98,66 İ Kendi (14) 420.sn 99,39 İ (15) 450.sn 99,51 İ kendine (16) 480.sn 99,69 İ yanma (17) 510.sn 99,81 İ (Devam) (18) 540.sn 99,83 İ (19) 570.sn 99,85 İ (20) 600.sn 99,87 İ DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En düşük ağırlık kaybı değeri (g). LSR: ±0,02 Şekil Kızılçam odununda zaman düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g) Zaman düzeyinde en yüksek ağırlık kaybı 20. ölçümde (99,87 g), en düşük ise 1. ölçümde (2,86 g) tespit edilmiştir. Kızılçam örneklerinde emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.58 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.31 de verilmiştir.

137 104 Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Emprenye maddeleri Borik Asit Sodyum Perborat Boraks Çözelti Ortalamalar konsantrasyon X HG Kontrol 92,46 C %1 85,39 C %2 79,97 BC %3 77,45 A-C %4 77,31 A-C %5 62,75 AB %6 57,24 A* Kontrol 92,46 B %1 85,39 AB %2 82,22 AB %3 79,74 AB %4 76,26 AB %5 72,70 AB %6 66,62 A* Kontrol 92,46 C %1 92,01 C %2 89,20 C %3 85,39 BC %4 78,26 BC %5 70,04 AB %6 55,85 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri, LSR: ±3.80 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur Şekil Kızılçam odununda emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanmada ağırlık kaybı değerleri (g)

138 105 Kızılçam odununda emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde en yüksek yanmada ağırlık kaybı değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük boraks ile işlem görmüş %6 lık çözelti konsantrasyonlu örneklerde tespit edilmiştir. Kızılçam örneklerinde emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.59 da verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye Maddeleri (Ölçüm sayısı) Ağırlık kaybı ortalamaları Zaman dilim X HG (1) 30.sn 1,27 A* (2) 60.sn 3,10 AB (3) 90.sn 5,51 AB (4) 120.sn 9,78 AB (5) 150.sn 17,58 BC (6) 180.sn 29,08 C (7) 210.sn 43,34 D (8) 240.sn 56,42 D Borik Asit (9) 270.sn 71,57 E (10) 300.sn 88,24 F (11) 330.sn 97,73 FG (12) 360.sn 105,87 GH (13) 390.sn 105,99 Gİ (14) 420.sn 119,79 Hİ (15) 450.sn 127,97 İ (16) 480.sn 123,67 İ (17) 510.sn 126,29 İ (18) 540.sn 127,62 İ (19) 570.sn 128,15 İ (20) 600.sn 128,59 İ (1) 30.sn 3,18 A* (2) 60.sn 6,00 AB Sodyum Perborat (3) 90.sn 12,65 A-C (4) 120.sn 18,42 BC (5) 150.sn 22,22 C (6) 180.sn 36,07 D (7) 210.sn 50,68 E

139 106 Çizelge (Devam) Kızılçam odununda emprenye maddeleri-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları Sodyum Perborat (Devam) Boraks (8) 240.sn 69,00 F (9) 270.sn 85,55 G (10) 300.sn 99,42 H (11) 330.sn 108,67 Hİ (12) 360.sn 112,62 İ (13) 390.sn 114,86 İ (14) 420.sn 118,61 İ (15) 450.sn 119,51 İ (16) 480.sn 121,51 İ (17) 510.sn 121,61 İ (18) 540.sn 122,12 İ (19) 570.sn 122,13 İ (20) 600.sn 122,17 İ (1) 30.sn 8,15 A* (2) 60.sn 11,37 A (3) 90.sn 16,98 AB (4) 120.sn 27,66 B (5) 150.sn 43,73 C (6) 180.sn 66,86 D (7) 210.sn 78,50 E (8) 240.sn 91,81 EF (9) 270.sn 99,73 F (10) 300.sn 101,13 F (11) 330.sn 105,14 F (12) 360.sn 105,25 F (13) 390.sn 105,33 F (14) 420.sn 105,35 F (15) 450.sn 105,46 F (16) 480.sn 108,34 F (17) 510.sn 108,80 F (18) 540.sn 108,82 F (19) 570.sn 108,84 F (20) 600.sn 108,86 F DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri LSR: ±5,14 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Çizelge 4.59 a göre emprenyeli örnekler arasında en yüksek ağırlık kaybı 20.nci ölçüm (128,59g) sonucunda borik asit ile işlem gören kızılçam odunu örneklerinde tespit edilirken; en düşük borik asit ile işlem gören örneklerde 1.nci ölçümde (1,27 g) elde edilmiştir.

140 107 Kızılçam örneklerinde Çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerinin yanmada ağırlık kaybına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.60 da verilmiştir. Çizelge Kızılçam odununda çözelti konsantrasyonları-zaman etkileşimlerine ilişkin yanmada ağırlık kaybı değeri ikili karşılaştırma sonuçları (g) Ölçüm Çözelti konsantrasyonları sayısı ve zaman Kontrol %1 %2 %3 %4 %5 %6 dilimi X HG X HG X HG X HG X HG X HG X HG (1) 30.sn 2,1 A* 1,1 A* 5,3 A* 1,2 A* 1,6 A* 2,6 A* 1,1 A* (2) 60.sn 4,27 AB 3,51 A 10,4 A 3,39 A 4,04 A 7,71 A 2,96 A (3) 90.sn 6,93 AB 8,70 AB 17,6 A 6,92 A 9,19 A 19,3 A 5,05 AB (4) 120.sn 14,4 B 19,3 B 26,7 AB 14,2 AB 18,4 AB 23,2 A 9,53 AB (5) 150.sn 32,0 C 92,5 C 41,0 BC 24,1 BC 34,5 BC 28,5 AB 16,2 AB (6) 180.sn 55,7 D 48,1 D 42,0 BC 35,8 CD 47,1 CD 38,8 A-C 26,2 BC (7) 210.sn 82,0 E 71,4 E 59,1 CD 49,8 D 54,8 CD 47,1 A-D 38,0 CD (8) 240.sn 100 F 92,6 G 71,8 DF 68,4 E 67,7 DE 56,3 B-E 49,3 DE (9) 270.sn 119 G 110 GH 87,4 EF 86,0 F 76,2 EF 63,7 C-F 56,3 D-F (10) 300.sn 130 G 114 H 100 FG 99,8 FG 93,0 FG 72,3 D-G 64,4 E-G (11) 330.sn 130 G 124 H 111 G 108 GH 100 GH 78,4 D-H 73,3 F-H (12) 360.sn 130 G 124 H 116 G 114 Hİ 105 GH 85,0 E-H 79,0 G-J (13) 390.sn 130 G 124 H 120 G 119 Hİ 111 GH 92,5 F-H 86,0 H-J (14) 420.sn 130 G 124 H 122 G 123 Hİ 111 H 94,9 FH 88,1 H-J (15) 450.sn 130 G 124 H 123 G 126 İ 117 H 95,8 FH 92,1 H-J (16) 480.sn 130 G 124 H 123 G 126 İ 117 H 103 GH 99,6 J (17) 510.sn 130 G 126 H 123 G 126 İ 117 H 107 H 101 J (18) 540.sn 130 G 126 H 123 G 127 İ 117 H 108 H 102 J (19) 570.sn 130 G 126 H 123 G 127 İ 117 H 109 H 103 J (20) 600.sn 130 G 126 H 124 G 127 İ 117 H 110 H 103 J DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En düşük ağırlık kaybı değeri LSR: ±2,17 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur

141 108 Çizelge 4.60 a göre emprenyeli örnekler arasında en yüksek ağırlık kaybı 20.nci ölçüm sonucunda (130 g) işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilirken; en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde 1. ölçüm sonunda (1,1 g) elde edilmiştir. Yanmada Sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlar (CO, O 2, CO 2 ) Kızılçam örneklerinin yanma sırasında sıcaklık değişim ve açığa çıkan gazlara ilişkin aritmetik ortalamalar Çizelge 4.61 de verilmiştir. Çizelge Yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlara ve ilişkin aritmetik ortalamalar Emprenye maddeleri Borik Asit Sodyum Perborat Boraks Çözelti Konsant. Sıcaklık ve açığa çıkan gazlara ait ortalamalar Sıcaklık CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) X Std. Sp X Std. Sp X Std. Sp X Std. Sp Kontrol 360,54 225,86 197,13 259,73 20,49 0,43 1,07 0,47 %1 266,63 225,82 205,93 288,57 19,74 1,48 1,13 1,53 %2 265,72 184,00 290,11 185,18 19,68 1,47 1,69 1,89 %3 249,93 178,49 463,16 375,44 19,38 2,51 1,82 2,41 %4 243,84 157,27 497,76 657,11 19,31 1,94 1,95 2,37 %5 195,99 124,14 751, ,51 18,87 2,35 2,27 3,23 %6 182,85 101,66 768, ,26 17,47* 3,35 3,27 3,40 Kontrol 360,54 275,86 197,13 259,73 20,49 0,40 1,07* 0,47 %1 279,18 182,80 212,41 243,74 19,32 1,54 1,23 2,26 %2 269,86 195,45 374,71 477,68 18,90 2,39 1,31 1,73 %3 261,63 225,82 463,16 375,44 18,87 2,35 1,80 2,45 %4 241,63 198,45 465,50 260,02 18,65 3,24 1,84 2,51 %5 226,22 166,43 652, ,85 18,58 2,95 2,07 3,00 %6 220,69 145,61 821,20 702,76 18,23 2,71 2,50 2,73 Kontrol 365,54 275,86 197,13* 259,73 20,49 0,43 1,07 0,47 %1 267,72 221,13 235,91 232,67 19,83 1,68 1,16 1,68 %2 263,15 236,49 283,28 204,45 19,81 1,54 1,26 2,70 %3 196,46 185,78 441,13 592,94 19,65 2,79 1,32 1,08 %4 189,61 170,19 463,16 375,44 19,41 2,10 1,41 2,11 %5 172,52 161,30 673,48 423,74 18,87 2,35 1,84 2,47 %6 158,64* 134,29 778,96 511,01 18,76 2,25 2,03 2,28 X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer

142 109 Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında sıcaklık değişimine ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.62 de verilmiştir. Çizelge Sıcaklık değişim değerlerinin çoklu varyans analizi Önem Varyans Serbestlik Kareler Kareler F Hesap düzeyi kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A , ,86 10,90 0,000 Faktör B , ,51 46,01 0,000 Faktör C , ,20 97,34 0,000 A*B , ,37 1,25 0,246 A*C , ,24 3,71 0,054 B*C , ,86 4,28 0,090 A*B*C , ,17 1,50 0,145 Hata , ,30 Toplam ,72 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6),Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 81,92 Tablo sonuçlarına göre yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ve zamanın istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan oksijen gazına (O 2 ) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.63 de verilmiştir. Çizelge Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Önem Varyans Serbestlik Kareler Kareler toplamı F Hesap düzeyi kaynağı derecesi ortalaması % 5 Faktör A 2 61,44 30,72 11,64 0,000 Faktör B 6 568,83 94,81 35,92 0,000

143 110 Çizelge (Devam) Oksijen gazı (O 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Faktör C ,57 105,71 40,06 0,000 A*B 12 69,87 5,82 2,21 0,100 A*C ,58 8,70 3,30 0,215 B*C ,59 5,65 2,14 0,175 A*B*C ,18 3,12 1,18 0,055 Hata ,87 2,64 Toplam ,38 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 11,88 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan oksijen gazı (O 2 ) değerlerinde, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları ve zamanın istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan karbonmonoksit gazına (CO) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.64 de verilmiştir. Çizelge Karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinin çoklu varyans analizi Önem Varyans Serbestlik Kareler Kareler toplamı F Hesap düzeyi kaynağı derecesi ortalaması % 5 Faktör A , ,69 0,30 0,740 Faktör B , ,75 9,42 0,000 Faktör C , ,69 1,92 0,011 A*B , ,26 0,22 0,998 A*C , ,24 0,76 0,853 B*C , ,04 0,84 0,882 A*B*C , ,26 0,74 0,996 Hata , ,79 Toplam ,64 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6),Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 213,00.

144 111 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan karbonmonoksit gazı (CO) değerlerinin, çözelti konsantrasyonları ve zamanın istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Emprenyeli ve kontrol örneklerinin yanma sırasında açığa çıkan karbondioksit gazına (CO 2 ) ait ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.65 de verilmiştir. Çizelge Karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 2 42,55 21,28 7,21 0,001 Faktör B 6 302,24 50,37 17,07 0,000 Faktör C ,37 89,39 30,29 0,000 A*B 12 36,99 3,08 1,04 0,405 A*C ,92 9,81 3,33 0,065 B*C ,60 7,24 2,45 0,155 A*B*C ,53 3,41 1,16 0,080 Hata ,14 2,95 Toplam ,09 Faktör A = Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör B = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6),Faktör C = Zaman, Varyasyon katsayısı: % 135,92 Tablo sonuçlarına göre, yanma sırasında açığa çıkan karbondioksit gazı (CO 2 ) değerlerinin, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları ve zamanın istatistiksel anlamda önemli olduğu, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Kızılçam örneklerinde emprenye maddeleri düzeyinde sıcaklık değişimi, O 2, CO ve CO 2 gazlarının değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.66 da verilmiştir.

145 112 Çizelge Emprenye maddesi düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye Sıcaklık değişimi CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) maddeleri X HG X HG X HG X HG Borik asit 252,21 B 19,28 B 1,88 C Sodyum Perborat 266,39 B 19,54 C 1,69 C İstatistiksel fark Boraks 229,65 A* yoktur. 19,00 A* 1,44 B Kontrol 360,54 C 20,49 D 1,07 A* X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer Emprenye maddeleri düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi (360,54 ºC) ve O 2 gazı (20,49 %) işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en yüksek CO 2 gazı (1,88 %) borik asit ile işlem gören örneklerde tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık değişimi (229,65 ºC) ve O 2 gazı sodyum perborat ile işlem gören örneklerde (19,00 %), en düşük CO 2 gazı (1,07 %) işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. CO gazında ise emprenye maddeleri düzeyinde istatistiksel olarak önemli bir fark görülmemiştir (α=0,05). Kızılçam örneklerinde çözelti konsantrasyonları düzeyinde sıcaklık değişimi, O 2, CO ve CO 2 gazlarının değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.67 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde yanma sırasında sıcaklık değişimi ve açığa çıkan gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti konsantrasyonları Sıcaklık CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) değişimi ( C) X HG X HG X HG X HG Kontrol 360,54 D 197,13 A* 20,49 E 1,07 A* %1 270,81 C 218,08 A 19,63 D 1,18 A %2 266,24 C 316,03 AB 19,46 CD 1,42 AB %3 237,67 B 455,82 BC 19,30 CD 1,65 B %4 225,02 B 475,47 BC 19,12 C 1,73 BC %5 198,24 A 625,78 CD 18,77 B 2,04 C %6 187,39 A* 789,67 D 18,16 A* 2,60 D X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer

146 113 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi (360,54 ºC) ve O 2 gazı (20,49 %) işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en yüksek CO gazı (789,67 ppm) ve CO 2 gazı (2,60 %) emprenye maddelerinin % 6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık değişimi (187,39 ºC) ve O 2 gazı (18,16 %) emprenye maddelerinin % 6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören örneklerde en düşük CO gazı (197,13 ppm) ve CO 2 gazı (1,07 %) işlemsiz (kontrol) örneklerinde belirlenmiştir. Kızılçam örneklerinin zaman düzeyinde açığa çıkan sıcaklık değişimi ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.68 de verilmiştir. Çizelge Doğu kayını odununda zaman düzeyinde yanma sırasında açığa çıkan sıcaklık değişim ve gazlar ile ilgili ikili karşılaştırma sonuçları Zaman Yanma işlemi Ölçüm sayısı Alev kaynaklı yanma Kendi kendine yanma Sıcaklık değişimi ( C) CO (ppm) O 2 (%) CO 2 (%) X HG X HG X HG X HG (1) 30.sn 132,34 A-C 281,33 AB 20,66 J 0,42 A (2) 60.sn 165,83 DC 276,46 AB 20,45 İJ 0,58 A (3) 90.sn 206,52 DE 233,39 A* 20,10 HC 1,00 A-C (4) 120.sn 264,05 F 235,76 A 19,32 FG 1,67 DE (5) 150.sn 397,64 H 253,56 AB 18,66 E 2,33 EF (6) 180.sn 466,16 İ 262,27 AB 17,95 CD 2,86 GH (7) 210.sn 482,13 İ 273,98 AB 17,40 BC 3,33 GH (8) 240.sn 440,08 İ 332,61 A-C 17,06 AB 3,61 H (9) 270.sn 346,55 G 387,95 A-D 16,80 A* 3,68 H (10) 300.sn 330,97 G 513,36 A-D 17,80 C 3,34 H (11) 330.sn 234,85 EF 510,47 A-D 18,43 DE 2,46 FG (12) 360.sn 172,25 CD 744,80 D 18,96 EF 2,15 EF (13) 390.sn 152,86 BC 699,90 CD 19,56 GH 1,40 CD (14) 420.sn 145,39 AC 541,03 A-D 19,93 Hİ 1,07 BC (15) 450.sn 141,47 AC 485,80 A-D 20,19 İJ 0,84 AB (16) 480.sn 132,05 AC 512,00 A-D 20,38 İJ 0,67 A (17) 510.sn 112,42 AB 645,44 CD 20,30 İJ 0,71 A (18) 540.sn 105,40 A 634,34 B-D 20,42 İJ 0,50 A (19) 570.sn 101,91 A 518,55 A-D 20,52 İJ 0,37 A* (20) 600.sn 98,39 A* 451,23 A-D 20,59 İJ 0,41 A X: Gruplara ait ortalama değerler St. Sp: Standart sapma *: En düşük değer

147 114 Zaman düzeyinde en yüksek sıcaklık değişimi alev kaynaklı yanma aşamasında 210 sn sonra (482,13 o C), en yüksek oksijen gazı alev kaynaklı yanmanın ilk aşamasında 30 sn sonra (20,66 %), en yüksek karbonmonoksit gazı kendi kendine yanmanın ikinci aşamasında 360 sn sonra (744,80 ppm) ve en yüksek karbondioksit gazı kendi kendine yanma aşamasında 270 sn sonra (3,68 %) oranında açığa çıktığı tespit edilmiştir. En az sıcaklık kendi kendine yanmanın sonunda 600 sn (98,39 o C), en az oksijen gazı kendi kendine yanmada 270. sn (16,80 %), en az karbonmonoksit gazı alev kaynaklı yanmanın ilk periyodunda 90. sn (233,39 ppm) ve en az karbondioksit gazı kendi kendine yanmanın sonunda 570. sn (0,37 %) açığa çıktığı tespit edilmiştir Üst yüzey işlemleri testleri Katı madde miktarları Deneylerde kullanılan verniklerin katı madde miktarları Çizelge 4.69 da verilmiştir. Çizelge Verniklerin katı madde miktarları (%) Vernik Çeşidi Viskozite (20 0 C ) Katı madde Yoğunluk 4mmxsn/Din Cup miktarı (%) ph (g/ml) Poliüretan 19±1 42 5,5 1,02±0,02 Sentetik esaslı (Hickson Decor) Ambalaj Viskozitesi 65 7,5 1,10±0,02 Su bazlı (Hickson Decor) 16±1 40 7,5 1,030±0,02 Verniklerde katı madde miktarı sırasıyla poliüretan vernikte % 42, sentetik esaslı vernikte %65 ve su bazlı vernikte % 40 olarak elde edilmiştir. Kuru film kalınlıkları Deneylerde kullanılan verniklere ait kuru film kalınlıkları Çizelge 4.70 de verilmiştir.

148 115 Çizelge Kuru film kalınlıkları (µm) Vernik Çeşidi Poliüretan Sentetik esaslı (Hickson Decor) Su bazlı (Hickson Decor) Kuru Film Kalınlığı En yüksek kuru film kalınlığı sentetik esaslı vernikte, en az su bazlı vernikte elde edilmiştir. Yüzeye yapışma direnci testleri Poliüretan vernikler Poliüretan verniklerle işlem görmüş deney örneklerinin, yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge 4.71 de verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 3,65* 0,34-3,99* 0,38 - Sodyum Perborat (Sp) Borik Asit (Ba) 1 3,08 0,55-15,73 3,10 0,42-22,32 2 3,02 0,63-17,37 2,98 0,45-25,33 3 2,78 0,71-23,95 2,90 0,39-27,33 4 2,36 0,46-35,29 3,04 0,57-23,82 5 2,61 0,41-28,55 2,70 0,31-32,35 6 2,36 0,41-35,34 3,03 0,89-23,97 1 2,98 0,56-18,30 3,62 0,40-9,28 2 3,00 0,63-17,70 3,53 0,36-11,48 3 2,71 0,55-25,75 3,06 0,50-23,27

149 116 Çizelge (Devam) Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) 4 2,56 0,55-29,86 2,68 0,39-32,70 Borik Asit (Ba) (Devam) 5 2,45 0,40-32,99 2,46 0,37-38,37 6 2,13 0,51-41,53 2,89 0,99-27,53 1 3,36 0,41-8,00 3,26 0,40-18,15 2 3,11 0,44-14,79 3,19 0,39-19,96 Boraks (Bx) 3 2,89 0,60-20,71 2,98 0,55-25,18 4 2,71 0,49-25,75 2,64 0,22-33,75 5 2,64 0,36-27,78 2,45 0,38-38,52 6 2,48 0,16-31,95 2,32 0,36-41,83 X: Gruplara ait ortalama Yüzeye yapışma değeri. St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri. Poliüretan verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.72 de verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 1,93 1,93 7,82 0,006 Faktör B 2 0,00 0,00 0,01 0,991 Faktör C 5 13,55 2,71 11,00 0,000 A*B 2 1,64 0,82 3,33 0,039 A*C 5 0,77 0,15 0,63 0,679 B*C 10 1,41 0,14 0,57 0,835 A*B*C 10 1,81 0,18 0,74 0,690 Hata ,45 0,25 Toplam ,35 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 20,48.

150 117 Tablo sonuçlarına göre, poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncinde ağaç türleri, çözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri ikili etkileşimleri istatistiksel anlamda önemli bulunmuş, diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.73 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.32 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Ağaç türü X Ortalamalar HG Kızılçam 2,99 A* Doğu kayını 2,78 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri. LSR: ±0,21 Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam örneklerinin yüzeye yapışma dirençleri, Doğu kayını örneklerinden daha yüksek bulunmuştur.

151 118 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.74 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.33 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 3,81 A* %1 3,23 B %2 3,13 BC %3 2,88 CD %4 2,66 DE %5 2,54 E %6 2,53 E DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri LSR: ±0,12 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir.

152 119 Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.75 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.34 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimlerine ilişkin poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Emprenye X HG maddeleri Kontrol 3,78 A* Doğu kayını Boraks (bx) 3,00 B Sodyum Perborat (sp) 2,83 B Borik Asit (ba) 2,81 B Kontrol 3,96 A* Kızılçam Boraks (bx) 3,16 B Sodyum Perborat (sp) 3,10 B Borik Asit (ba) 2,98 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri, LSR: ±0,78 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri, işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük borik asit ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir.

153 120 Sentetik esaslı vernikler Sentetik verniklerle işlem görmüş deney örneklerinin, yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge 4.76 da verilmiştir. Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Kontrol ve Çözelti Ortalamalar Emprenye Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam Maddeleri (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 4,24* 0,33-4,08* 0,34 - Sodyum Perborat (Sp) 1 3,71 0,57-12,54 3,90 0,58-4,41 2 3,40 0,58-19,75 3,29 0,20-19,30 3 2,90 0,35-31,64 3,08 0,38-24,64 4 2,70 0,33-36,45 2,62 0,60-35,77 5 2,49 0,36-38,86 2,35 0,81-42,33 6 2,47 0,38-41,82 2,79 1,25-31,55 1 3,24 0,61-23,67 3,35 0,37-18,03 2 3,11 0,48-26,69 3,20 0,41-21,56 Borik Asit (Ba) 3 2,48 0,16-41,63 2,61 0,43-36,01 4 2,56 0,39-39,56 2,40 0,42-41,25 5 2,49 0,37-41,25 2,56 0,85-37,33 6 2,03 1,07-52,24 2,53 1,18-38,02 1 3,54 0,35-16,60 3,54 0,50-13,28 2 3,38 0,58-20,23 3,47 0,39-14,89 3 2,98 0,34-29,80 3,15 0,32-22,83 Boraks (Bx) 4 2,82 0,52-33,43 2,79 0,54-31,60 5 2,43 0,43-42,76 2,40 0,71-41,21 6 2,13 0,80-49,69 2,42 0,38-40,81 X: Ortalama Yüzeye yapışma değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *:. En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.77 de verilmiştir.

154 121 Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 0,07 0,07 0,07 0,786 Faktör B 2 5,54 2,77 2,76 0,067 Faktör C 5 27,43 5,49 5,46 0,000 A*B 2 1,40 0,70 0,70 0,499 A*C 5 5,01 1,00 1,00 0,422 B*C 10 5,22 0,52 0,52 0,874 A*B*C 10 6,54 0,65 0,65 0,768 Hata ,77 1,01 Toplam ,77 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 35,78 Tablo sonuçlarına göre, sentetik vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncinde çözelti konsantrasyonlarının istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.78 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.35 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 4,16 A* %1 3,54 B %2 3,31 BC

155 122 Çizelge (Devam) Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) %3 2,86 CD %4 2,78 CD %5 2,64 D %6 2,39 D DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri LSR: ±0,62 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarının en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Su bazlı vernikler Poliüretan verniklerle işlem görmüş deney örneklerinin, yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge 4.79 da verilmiştir.

156 123 Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerde yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları (MPa) Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Konsantrasyon (%) Ortalamalar Doğu Kayını Kızılçam X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 4,84* 1,00-4,42* 0,37-1 3,86 0,48-20,36 3,71 0,34-16,14 2 4,13 0,44-14,75 3,55 0,67-19,71 Sodyum Perborat (Sp) 3 3,64 0,33-24,87 3,83 0,06-13,34 4 3,51 0,24-27,59 3,30 0,18-25,32 5 2,86 0,38-40,89 2,85 0,46-35,49 6 3,11 0,34-35,77 3,12 0,43-29,52 1 4,28 0,69-11,61 3,81 0,44-13,97 2 4,27 0,39-11,81 3,60 0,30-18,72 3 3,91 0,34-19,25 3,13 0,15-29,29 Borik Asit (Ba) 4 3,56 0,24-26,44 2,83 0,54-36,08 5 3,40 0,32-29,74 2,54 0,15-42,63 6 2,90 0,27-40,07 2,65 0,67-40,19 1 4,38 0,29-9,54 3,84 0,17-13,16 2 4,07 0,47-15,99 3,84 0,33-13,20 3 3,54 0,51-26,89 3,55 0,39-19,67 Boraks (Bx) 4 3,35 0,18-30,86 3,22 0,14-27,17 5 2,90 0,08-40,02 2,47 0,26-44,08 6 2,27 0,17-53,16 2,61 0,27-41,09 X: Ortalama yüzeye yapışma direnci değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri. Su bazlı verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzeye yapışma direnci aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.80 de verilmiştir.

157 124 Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler Önem düzeyi F Hesap kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A 1 4,06 4,06 25,28 0,000 Faktör B 2 0,43 0,21 1,33 0,268 Faktör C 5 40,53 8,11 50,48 0,000 A*B 2 2,41 1,20 7,49 0,001 A*C 5 1,40 0,28 1,74 0,129 B*C 10 3,44 0,34 2,14 0,024 A*B*C 10 1,35 0,14 0,84 0,590 Hata ,41 0,16 Toplam ,53 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 20,23 Tablo sonuçlarına göre, su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncinde ağaç türleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleri-emprenye maddeleri ve emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin değerleri istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.81 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.36 da verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 3,61 A* Kızılçam 3,30 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri. LSR: 0,31

158 125 Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını örneklerinin yüzeye yapışma dirençleri, kızılçam örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.82 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.37 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çözelti Konsantrasyonlar (%) X Ortalamalar HG Kontrol 4,63 A* %1 3,97 B %2 3,90 B %3 3,60 C %4 3,29 D %5 2,83 E %6 2,77 E DUNCAN: 0,30 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri LSR: 0,84 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur

159 126 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Çözelti konsantrasyonu düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.83 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.38 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Doğu kayını Kızılçam Emprenye maddeleri X HG Kontrol 4,84 A* Borik Asit 3,85 B Sodyum Perborat 3,70 B Boraks 3,65 B Kontrol 4,34 A* Sodyum Perborat 3,54 B Boraks 3,39 B Borik Asit 3,29 B DUNCAN: 0,050 K: Çözelti konsantrasyonu (%) X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri, LSR: 1,20 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

160 127 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri, işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük Doğu kayınında boraks, kızılçamda borik asit ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direncine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.84 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.39 da verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değeri ikili karşılaştırma sonuçları (MPa) Çözelti Emprenye maddeleri konsantrasyon Sodyum Perborat Borik Asit Boraks (%) X HG X HG X HG Kontrol 4,63 A* 4,58 A* 4,62 A* %1 3,84 AB 4,04 B 4,11 B %2 3,78 BC 3,93 BC 3,95 B %3 3,73 B-D 3,71 CD 3,54 C %4 3,40 CD 3,19 DE 3,28 C %5 2,85 D 2,97 E 2,68 D %6 2,80 E 2,77 E 2,43 D DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzeye yapışma direnci değeri. LSR: 0,49 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

161 128 Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzeye yapışma direnci değerleri (MPa) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzeye yapışma direnci değeri, işlemsiz (kontrol) örneklerinde, en düşük emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde tespit edilmiştir. Sertlik (Pandüllü) testleri Poliüretan vernikler Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerin pandüllü sertlik ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge 4.85 de verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ölçümleri aritmetik ortalamaları (salınım) Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 53,40 4,16-49,20 1,30 - Sodyum Perborat 1 57,60 0,89 7,87 51,40 0,55 4,47 (Sp) 2 56,00 2,92 4,87 54,40 1,52 10,57

162 129 Çizelge (Devam) Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ölçümleri aritmetik ortalamaları (salınım) Sodyum Perborat (Sp) (Devam) 3 61,20 1,30 14,61 56,20 1,79 14, ,60 0,55 19,10 56,20 0,45 14, ,60 0,55 20,97 58,00 0,71 17, ,60 0,55 22,85 59,80* 0,45 21, ,00 1,00 8,61 49,40 0,89 0, ,00 0,71 12,36 51,40 0,55 4,47 Borik Asit (Ba) 3 61,80 0,84 15,73 53,00 1,00 7, ,00 0,00 17,98 54,80 0,84 11, ,20 1,10 20,22 56,40 0,55 14, ,00* 0,71 23,60 58,60 1,52 19, ,60 3,29 0,37 52,60 4,34 6, ,00 0,00 4,87 56,80 0,45 15,45 Boraks (Bx) 3 57,80 0,84 8,24 57,60 0,55 17, ,40 0,55 11,24 58,40 0,55 18, ,40 0,55 14,98 59,40 0,55 20, ,00 0,71 17,98 61,60 1,67 25,20 X: Ortalama pandüllü sertlik değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek pandüllü sertlik değeri. Poliüretan verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin pandüllü sertlik ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.86 da verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans Serbestlik Kareler Kareler Önem düzeyi F Hesap kaynağı derecesi toplamı ortalaması % 5 Faktör A 1 838,29 838,29 387,53 0,000 Faktör B 2 15,83 7,92 3,66 0,028 Faktör C ,80 303,96 140,52 0,000

163 130 Çizelge (Devam) Poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi A*B 2 464,14 232,07 107,28 0,000 A*C 5 28,31 5,66 2,62 0,027 B*C 10 24,37 2,44 1,13 0,346 A*B*C 10 45,79 4,58 2,12 0,026 Hata ,80 2,16 Toplam ,00 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 8,49 Tablo sonuçlarına göre, poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri üzerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleriemprenye maddeleri, ağaç türleri-çözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.87 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.40 da verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 60,27 A* Kızılçam 55,58 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek pandüllü sertlik değeri değer. LSR: ±4,69

164 131 Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Poliüretan verniklerle işlem görmüş Doğu kayını örneklerinin pandüllü sertlik değerleri kızılçam örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.88 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.41 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Sodyum Perborat (sp) 58,71 A* Boraks (bx) 58,13 A Borik Asit (ba) 58,05 A Kontrol 51,30 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ± 0,08 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

165 132 Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.89 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.42 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çözelti Ortalamalar Konsantrasyonları (%) X HG (%) Kontrol 51,30 G 1 53,28 F 2 55,76 E 3 57,94 D 4 59,23 C 5 60,66 B 6 62,43 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri LSR: ±1,23

166 133 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.90 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.43 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Doğu kayını Kızılçam Emprenye maddeleri X HG Borik Asit 60,91 A* Sodyum Perborat 60,28 AB Boraks 57,65 B Kontrol 55,86 C Boraks 56,65 A* Sodyum Perborat 55,02 AB Borik Asit 53,25 B Kontrol 51,77 C DUNCAN: 0,050 (%) X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ± 0,63 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

167 134 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayınında borik asit, kızılçamda boraks ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.91 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.44 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Çözelti Konsantrasyonu X HG Kontrol 53,40 E Doğu Kayını %1 56,06 D %2 57,33 D

168 135 Çizelge (Devam) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) %3 60,26 C %4 62,00 BC %5 63,40 AB %6 64,86 A* Kontrol 49,20 F %1 51,46 E %2 54,20 D Kızılçam %3 55,60 CD %4 56,46 BC %5 57,93 B %6 60,00 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±1,26 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem

169 136 görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.92 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.45 ve Şekil 4.46 da verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Empr. madde Çözelti Konsant. (%) X HG DK BA 6% 66,00 A* DK SP 6% 65,60 A DK SP 5% 64,60 AB DK BA 5% 64,20 AB DK SP 4% 63,60 BC DK BA 4% 63,00 B-D DK BX 6% 63,00 B-D DK BA 3% 61,80 C-E KÇ BX 6% 61,60 C-E DK BX 5% 61,40 D-F DK SP 3% 61,20 D-F DK BA 2% 60,00 E-G KÇ SP 6% 59,80 E-H KÇ BX 5% 59,40 F-İ DK BX 4% 59,40 F-İ KÇ BA 6% 58,60 G-J KÇ BX 4% 58,40 G-K KÇ SP 5% 58,00 G-L DK BA 1% 58,00 G-L DK BX 3% 57,80 H-L KÇ BX 3% 57,60 İ-L DK SP 1% 57,60 İ-L KÇ BX 2% 56,80 J-M KÇ BA 5% 56,40 K-N KÇ SP 3% 56,20 L-N KÇ SP 4% 56,20 L-N DK SP 2% 56,00 L-N DK BX 2% 56,00 L-N KÇ BA 4% 54,80 M-O

170 137 Çizelge (Devam) Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) KÇ SP 2% 54,40 N-P DK BX 1% 53,60 OP DK Kont - 53,40 O-R KÇ BA 3% 53,00 O-R KÇ BX 1% 52,60 P-R KÇ SP 1% 51,40 R KÇ BA 2% 51,40 R KÇ BA 1% 49,40 S KÇ Kont - 49,20 S DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları Sp: Sodyum Perborat, Ba: Borik Asit, Bx: Boraks *En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±0,20 Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını odununun borik asitin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, kızılçam odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım)

171 138 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Sentetik esaslı vernikler Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerin pandüllü sertlik ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge 4.93 de verilmiştir. Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ortalamaları (salınım) Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 19,60 2,30-8,40 1,14 - Sodyum Perborat (Sp) 1 22,20 1,64 13,27 11,00 0,12 30, ,20 0,45 23,47 12,00 0,23 42, ,60 0,55 30,61 12,40 0,55 47, ,40 0,55 34,69 13,00 0,75 54, ,20 0,45 38,78 13,20 0,14 66, ,40 2,19 50,00 14,80 1,10 76,19

172 139 Çizelge (Devam) Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ortalamaları (salınım) 1 19,80 0,84 1,02 9,60 1,52 14, ,00 1,00 17,35 11,00 0,63 30, ,00 1,00 27,55 11,60 0,55 38,10 Borik Asit (Ba) 4 27,40 0,55 39,80 12,00 0,42 42, ,00 0,71 47,96 12,20 0,45 45, ,20* 1,30 59,18 13,80* 1,73 66, ,00 1,41 17,35 9,40 0,89 11, ,20 0,45 28,57 10,20 0,45 21, ,00 0,00 32,65 11,40 0,55 35,71 Boraks (Bx) 4 26,80 0,45 36,73 12,40 0,55 47, ,60 0,89 40,82 13,00 0,61 54, ,80 1,30 52,04 13,40 0,71 66,67 X: Ortalama pandüllü sertlik değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek pandüllü sertlik değeri. Sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin pandüllü sertlik ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge 4.94 de verilmiştir. Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A , , ,25 0,000 Faktör B 2 8,54 4,27 4,69 0,011 Faktör C 5 749,91 149,98 164,72 0,000 A*B 2 22,90 11,45 12,58 0,000 A*C 5 80,67 16,13 17,72 0,000 B*C 10 23,46 2,35 2,58 0,007 A*B*C 10 39,23 3,92 4,31 0,000 Hata ,40 0,91 Toplam ,00 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 40,32

173 140 Tablo sonuçlarına göre, sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri üzerine ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleriemprenye maddeleri, ağaç türleri-çözelti konsantrasyonları, emprenye maddeleriçözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.95 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.47 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 25,70 A* Kızılçam 11,91 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek pandüllü sertlik değeri. LSR: ±13,79 Şekil Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını örneklerinin pandüllü sertlik değerleri kızılçam örneklerinden daha yüksek bulunmuştur.

174 141 Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.96 da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.48 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Sodyum Perborat (sp) 19,35 A* Boraks (bx) 19,06 A Borik Asit (ba) 18,81 A Kontrol 14,00 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±4,81 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Emprenye maddeleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir. Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım)

175 142 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge 4.97 de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.49 da verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 14,00 G %1 15,83 F %2 17,48 E %3 18,32 D %4 19,66 C %5 20,50 B %6 22,20 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSD: ±0,84 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir. Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım)

176 143 Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.98 de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.50 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Doğu kayını Emprenye maddeleri X HG Boraks 25,42 A* Borik Asit 25,00 A Sodyum Perborat 24,94 A Kontrol 19,60 B Boraks 12,22 A* Kızılçam Borik Asit 11,25 A Sodyum Perborat 10,78 A Kontrol 8,40 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±2,38 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım)

177 144 Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını kızılçam odunlarının boraks ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge 4.99 da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.51 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Çözelti Konsantrasyonu X HG Kontrol 19,60 F %1 21,66 E %2 24,13 D Doğu Kayını %3 25,53 C %4 26,86 BC %5 27,93 AB %6 30,13 A* Kontrol 8,40 G %1 10,00 F %2 11,06 E Kızılçam %3 11,80 D %4 12,46 C %5 13,06 B %6 14,26 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±1,26 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur

178 145 Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.52 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çözelti konsantrasyon (%) Emprenye maddeleri Sodyum Perborat Borik Asit Boraks X HG X HG X HG Kontrol 14,00 B 14,00 B 14,00 B %1 16,60 AB 14,70 AB 16,20 AB %2 18,10 AB 17,00 AB 17,70 AB

179 146 Çizelge (Devam) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) %3 19,00 AB 18,30 AB 18,70 AB %4 19,70 AB 19,70 AB 19,60 AB %5 20,60 AB 20,60 AB 20,30 AB %6 22,10 A* 22,60 A* 21,90 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSD: ± 1,50 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde en yüksek sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.53 ve 4.54 de verilmiştir.

180 147 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Empr. madde Çözelti Konsant. (%) X HG DK BA 6% 31,20 A* DK BX 6% 29,80 B DK SP 6% 29,40 B DK BA 5% 29,00 B DK BX 5% 27,60 C DK BA 4% 27,40 C DK SP 5% 27,20 CD DK BX 4% 26,80 C-E DK SP 4% 26,40 C-F DK BX 3% 26,00 D-G DK SP 3% 25,60 E-G DK BX 2% 25,20 F-H DK BA 3% 25,00 G-H DK SP 2% 24,20 Hİ DK BA 2% 23,00 İJ DK BX 1% 23,00 İJ DK SP 1% 22,20 J DK BA 1% 19,80 K DK Kont - 19,60 K KÇ SP 6% 14,80 L KÇ SP 5% 14,00 LM KÇ BA 6% 14,00 LM KÇ BX 6% 14,00 LM KÇ SP 4% 13,00 MN KÇ BX 5% 13,00 MN KÇ SP 3% 12,40 NO KÇ BX 4% 12,40 NO KÇ BA 5% 12,20 NO KÇ SP 2% 12,00 NO KÇ BA 4% 12,00 NO KÇ BA 3% 11,60 O KÇ BX 3% 11,40 OP KÇ SP 1% 11,00 OP KÇ BA 2% 11,00 OP KÇ BX 2% 10,20 PR KÇ BA 1% 9,60 RS KÇ BX 1% 9,40 RS KÇ Kont - 8,40 S DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları Sp: Sodyum Perborat, Ba: Borik Asit, Bx: Boraks *En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±0,20

181 148 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını odununda borik asitin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, kızılçam odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir.

182 149 Su bazlı vernikler Su bazlı vernik ile işlem görmüş deney örneklerinin, pandüllü sertlik değerlerine ilişkin aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge de verilmiştir. Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerde pandüllü sertlik değeri ortalamaları (salınım) Ortalamalar Kontrol ve Emprenye Çözelti Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam Maddeleri (%) X St. Sp. Y.D. Y.D. X St. Sp. (%) (%) Kontrol - 18,60 1,14-18,00 0, ,20 1,64 +19,35 19,00 0,71 +5, ,20 0,45 +30,11 20,00 0,00 +11, ,60 0,55 +37,63 21,20 0,84 +17,78 Sodyum Perborat 4 26,40 0,55 +41,94 22,80 0,45 +26,67 (SP) 5 27,20 0,45 +46,24 24,60 0,55 +36, ,40 2,19 +58,06 28,20* 0,84 +56, ,00 1,58 +7,53 19,60 0,89 +8, ,00 1,00 +23,66 20,20 0,84 +12, ,00 1,00 +34,41 21,40 0,55 +18,89 Borik Asit (Ba) 4 27,40 0,55 +47,31 23,00 0,71 +27, ,00 0,71 +55,91 24,00 0,00 +33, ,20* 1,30 +67,74 26,80 2,17 +48, ,00 1,41 +23,66 19,80 1,30 +10, ,20 0,45 +35,48 21,80 0,45 +21, ,00 0,00 +39,78 22,40 0,55 +24,44 Boraks (Bx) 4 26,80 0,45 +44,09 23,40 0,55 +30, ,60 0,89 +48,39 25,00 0,71 +38, ,80 1,30 +60,22 27,60 1,67 +53,33 X: Ortalama pandüllü sertlik değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek pandüllü sertlik değeri. Su bazlı verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin pandüllü sertlik ölçümlerine ilişkin aritmetik ortalamalar farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep

183 150 olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge de verilmiştir. Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 311,22 311,22 316,22 0,000 Faktör B 2 16,48 8,24 8,37 0,000 Faktör C ,23 254,45 258,53 0,000 A*B 2 1,03 0,52 0,52 0,593 A*C 5 16,05 3,21 3,26 0,008 B*C 10 25,72 2,57 2,61 0,006 A*B*C 10 39,97 4,00 4,06 0,000 Hata ,60 0,98 Toplam ,00 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 16,00 Tablo sonuçlarına göre, su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri üzerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleriçözelti konsantrasyonları, emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.55 de verilmiştir.

184 151 Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişikin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 25,66 A* Kızılçam 22,56 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek pandüllü sertlik değeri. LSR: ±3,10 Su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını örneklerinin pandüllü sertlik değerleri kızılçam örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.56 da verilmiştir.

185 152 Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Boraks (bx) 24,86 A* Sodyum Perborat (sp) 24,13 B Borik Asit (ba) 24,21 B Kontrol 18,30 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±0,08 Aynı harf i taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri boraks ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.57 de verilmiştir.

186 153 Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 18,30 G %1 20,60 F %2 22,40 E %3 23,60 D %4 24,96 C %5 26,23 B %6 28,83 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±0,84 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir

187 154 Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkiyi belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.58 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerlerine ilişikin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Çözelti Konsantrasyonu X HG Kontrol 18,60 G %1 21,73 F %2 24,13 E Doğu Kayını %3 25,53 D %4 26,86 C %5 27,93 B %6 30,13 A* Kontrol 18,00 G %1 19,46 F %2 20,66 E Kızılçam %3 21,66 D %4 23,06 C %5 24,53 B %6 27,53 A* DUNCAN: 0,050 K: Çözelti konsantrasyonu (%) X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±1,20 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur.

188 155 Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında pandüllü sertlik değeri Doğu kayını ve kızılçam odununda emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, Doğu kayını ve kızılçam odununu işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkiyi belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.59 da verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Çözelti konsantrasyon Emprenye maddeleri Sodyum Perborat Borik Asit Boraks (%) X HG X HG X HG Kontrol 18,30 F 18,30 F 18,30 E %1 20,60 E 19,80 DE 21,40 D %2 22,10 DE 21,60 CD 23,50 C

189 156 Çizelge (Devam) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) %3 23,40 CD 23,20 C 24,20 C %4 24,60 BC 25,20 B 25,10 BC %5 25,90 B 26,50 B 26,30 B %6 28,80 A* 29,00 A* 28,70 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: ±1,50 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerleri (salınım) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertliklerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.60 ve 4.61 de verilmiştir.

190 157 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının pandüllü sertlik değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları (salınım) Ağaç türü Empr. madde Çözelti Konsant. (%) X HG DK BA 6% 31,20 A* DK BX 6% 29,80 B DK SP 6% 29,40 BC DK BA 5% 29,00 BC KÇ SP 6% 28,20 CD KÇ BX 6% 27,60 DE DK BX 5% 27,60 DE DK BA 4% 27,40 D-F DK SP 5% 27,20 D-F KÇ BA 6% 26,80 D-G DK BX 4% 26,80 D-G DK SP 4% 26,40 E-H DK BX 3% 26,00 F-İ DK SP 3% 25,60 G-J DK BX 2% 25,20 H-K KÇ BX 5% 25,00 H-K DK BA 3% 25,00 H-K KÇ SP 5% 24,60 İ-L DK SP 2% 24,20 J-M KÇ BA 5% 24,00 K-M KÇ BX 4% 23,40 L-N KÇ BA 4% 23,00 M-O DK BA 2% 23,00 M-O DK BX 1% 23,00 M-O KÇ SP 4% 22,80 M-O KÇ BX 3% 22,40 N-P DK SP 1% 22,20 N-P KÇ BX 2% 21,80 OP KÇ BA 3% 21,40 PR KÇ SP 3% 21,20 P-S KÇ BA 2% 20,20 R-T KÇ SP 2% 20,00 S-U DK BA 1% 20,00 S-U KÇ BX 1% 19,80 TU KÇ BA 1% 19,60 TU KÇ SP 1% 19,00 T-V DK Kont - 18,60 UV KÇ Kont - 18,00 V DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları Sp: Sodyum Perborat, Ba: Borik Asit, Bx: Boraks *En yüksek pandüllü sertlik değeri, LSR: 0,80 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel fark yoktur.

191 158 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait pandüllü sertlik değerleri (salınım) Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek pandüllü sertlik değeri Doğu kayını odununun borik asitin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük pandüllü sertlik değeri ise, kızılçam odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir.

192 159 Yüzey parlaklığı testleri Poliüretan vernikler Poliüretan vernik ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı testlerine ilişkin elde edilen aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge da verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değerleri aritmetik ortalamaları Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 88,04 2,75-89,12 1, ,96 2,35 1,04 94,02 0,38 5, ,42 1,14 4,98 94,76 0,24 6,33 Sodyum Perborat (Sp) 3 93,38 0,15 6,07 95,52 0,24 7, ,12 0,18 6,91 96,10 0,19 7, ,78 0,31 7,66 96,58 0,13 8, ,68 0,44 8,68 98,02* 0,42 9, ,40 1,31 1,54 92,14 1,21 3, ,70 0,23 4,16 93,96 0,32 5,43 Borik Asit (Ba) 3 92,78 0,35 5,38 94,86 0,45 6, ,72 0,28 6,45 95,84 0,30 7, ,70 0,22 7,56 96,84 0,60 8, ,00 0,96 9,04 97,98 0,47 9, ,64 2,31 1,82 91,44 1,05 2, ,18 0,41 4,70 92,74 0,69 4,06 Boraks (Bx) 3 94,64 1,99 7,50 94,36 0,38 5, ,88 0,40 6,63 95,62 0,52 7, ,12 0,69 8,04 97,02 0,28 8, ,32* 0,63 10,54 97,70 0,14 9,63 X: Gruplara ait ortalama yüzey parlaklığı değeri. St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri.

193 160 Poliüretan verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzey parlaklığı aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge de verilmiştir. Çizelge Poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 135,21 135,21 142,21 0,000 Faktör B 2 2,44 1,22 1,28 0,281 Faktör C 5 747,70 149,54 157,27 0,000 A*B 2 24,28 12,14 12,77 0,000 A*C 5 23,21 4,64 4,88 0,000 B*C 10 12,14 1,21 1,28 0,248 A*B*C 10 21,13 2,11 2,22 0,019 Hata ,53 0,95 Toplam ,66 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 3,38 Tablo sonuçlarına göre, poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı üzerinde ağaç türleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleri-emprenye maddeleri, ağaç türleriçözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.62 de verilmiştir.

194 161 Çizelge Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü X Ortalamalar HG Kızılçam 94,98 A* Doğu kayını 93,02 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR: ±1,96 Şekil Ağaç türü düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam örneklerinin yüzey parlaklığı değerleri Doğu kayını örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.63 de verilmiştir.

195 162 Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 88,58 F 1 90,76 E 2 92,96 D 3 94,25 C 4 94,88 C 5 95,84 B 6 97,11 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri LSR: ±0,63 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.64 de verilmiştir.

196 163 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Emprenye maddeleri X HG Doğu kayını Boraks (bx) 92,97 A* Sodyum Perborat (sp) 92,34 A Borik Asit (ba) 92,33 A Kontrol 88,04 B Sodyum Perborat (sp) 94,87* A Kızılçam Borik Asit (ba) 94,39 A Boraks (bx) 94,00 A Kontrol 89,12 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±0,63 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayınında boraks, kızılçamda sodyum perborat ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir.

197 164 Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.65 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Çözelti Konsantrasyonu X HG Doğu Kayını Kızılçam Kontrol 88,04 E %1 89,00 E %2 92,10 D %3 93,60 C %4 93,90 BC %5 94,86 B %6 96,33 A* Kontrol 89,12 G %1 92,53 F %2 93,82 E %3 94,91 D %4 95,85 C %5 96,81 B %6 97,90 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±0,30 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

198 165 Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.66 ve Şekil 4.67 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değeri ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti Ağaç Empr. Konsant. türü madde X HG (%) KÇ SP 6% 98,02 A* KÇ BA 6% 97,98 A KÇ BX 6% 97,70 AB DK BX 6% 97,32 AB KÇ BX 5% 97,02 A-C KÇ BA 5% 96,84 A-D KÇ SP 5% 96,58 B-E KÇ SP 4% 96,10 C-F DK BA 6% 96,00 C-F KÇ BA 4% 95,84 D-F DK SP 6% 95,68 D-G KÇ BX 4% 95,62 E-H KÇ SP 3% 95,52 F-İ DK BX 5% 95,12 F-İ KÇ BA 3% 94,86 F-İ DK SP 5% 94,78 F-J KÇ SP 2% 94,76 F-J DK BA 5% 94,70 F-J DK BX 3% 94,64 F-J KÇ BX 3% 94,36 G-J DK SP 4% 94,12 H-K KÇ SP 1% 94,02 İ-K

199 166 Çizelge (Devam) Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değeri ikili karşılaştırma sonuçları KÇ BA 2% 93,96 İ-K DK BX 4% 93,88 I-K DK BA 4% 93,72 İ-L DK SP 3% 93,38 J-M DK BA 3% 92,78 K-N KÇ BX 2% 92,74 K-N DK SP 2% 92,42 L-N DK BX 2% 92,18 MN KÇ BA 1% 92,14 MN DK BA 2% 91,70 N KÇ BX 1% 91,44 N DK BX 1% 89,64 O DK BA 1% 89,40 O KÇ Kont - 89,12 O-P DK SP 1% 88,96 P DK Kont - 88,04 P DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları Sp: Sodyum Perborat, Ba: Borik Asit, Bx: Boraks *En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ± 0,20 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel fark yoktur. Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait yüzey parlaklığı değerleri

200 167 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde poliüretan verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri kızılçam odununun sodyum perboratın %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, Doğu kayını odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Sentetik esaslı vernikler Sentetik esaslı vernikle işlem görmüş örneklerinin yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin elde edilen aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge de verilmiştir. Çizelge Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değeri aritmetik ortalamaları Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 55,26 2,15-57,80 2,10 - Sodyum Perborat 1 59,56 2,22 +7,78 64,70 0,73 +11,94 (Sp) 2 64,68 1,54 +17,05 67,48 0,93 +16,75

201 168 Çizelge (Devam) Sentetik esaslı vernikler ile işlem görmüş gruplarının yüzey parlaklığı değeri ortalamaları 3 67,08 0,26 +21,39 70,54 0,90 +22,04 Sodyum Perborat 4 68,20 0,52 +23,42 71,50 0,48 +23,70 (Devam) 5 69,70 0,62 +26,13 73,42 0,76 +27, ,22* 4,82 +37,93 76,12 1,38 +31, ,98 3,02 +1,30 62,80 1,83 +8, ,74 0,95 +11,73 65,48 0,76 +13,29 Borik Asit (Ba) 3 63,88 0,51 +15,60 67,44 0,38 +16, ,54 0,26 +18,60 70,00 0,64 +21, ,12 0,59 +23,27 71,84 1,22 +24, ,20 2,13 +30,66 75,40 1,50 +30, ,44 0,85 +0,56 61,12 4,55 +5, ,68 1,27 +11,62 67,00 1,11 +15,92 Boraks (Bx) 3 64,80 0,89 +17,26 69,86 1,04 +20, ,28 0,56 +19,94 72,44 0,59 +25, ,82 1,25 +24,54 74,84 0,38 +29, ,70 0,61 +31,56 76,26* 0,69 +31,94 X: Ortalama yüzey parlaklığı değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *:. En yüksek yüzey parlaklığı değeri Sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzey parlaklığı aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge da verilmiştir. Çizelge Sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans Kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A 1 636,43 636,43 246,49 0,000 Faktör B 2 181,18 90,59 35,09 0,000 Faktör C ,93 833,79 322,93 0,000 A*B 2 50,01 25,01 9,68 0,000 A*C 5 72,89 14,58 5,65 0,000 B*C 10 92,38 9,24 3,58 0,000 A*B*C 10 9,97 1,00 0,39 0,951 Hata ,46 2,58 Toplam ,54 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonlar (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 10,00

202 169 Tablo sonuçlarına göre, sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı üzerine ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleri-emprenye maddeleri, ağaç türleri-çözelti konsantrasyonları ve emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu diğer faktörlerin önemsiz olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişikin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.68 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü X Ortalamalar HG Doğu kayını 69,26 A* Kızılçam 65,04 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR: ±4,22 Şekil Ağaç türü düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

203 170 Sentetik esaslı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını örneklerinin yüzey parlaklığı değerleri kızılçam örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.69 da verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Sodyum Perborat (sp) 67,30 A* Boraks (bx) 65,87 A Borik Asit (ba) 65,24 A Kontrol 56,53 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri LSR: ± 0,63 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Emprenye maddeleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir.

204 171 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri ile ilgili ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.70 de verilmiştir. Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 56,53 G %1 59,60 F %2 64,67 E %3 67,26 D %4 68,99 C %5 71,12 B %6 74,81 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR: ±3,13 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

205 172 Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, poliüretan vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.71 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Doğu kayını Kızılçam Emprenye maddeleri X HG Sodyum Perborat 65,81 A* Boraks 63,28 A Borik Asit 63,24 A Kontrol 55,26 B Sodyum Perborat 68,79 A* Boraks 68,47 A Borik Asit 67,25 A Kontrol 57,80 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR: ±0,32 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

206 173 Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını kızılçam odunlarının sodyum perborat ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.72 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Çözelti X HG Konsantrasyonu Kontrol 55,26 E %1 56,32 E %2 62,70 D Doğu Kayını %3 65,25 C %4 66,67 C %5 68,80 B %6 73,70 A* Kontrol 57,80 G %1 62,87 F %2 66,65 E Kızılçam %3 69,28 D %4 71,31 C %5 73,36 B %6 75,92 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR:1,26 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur

207 174 Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.73 de verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti konsantrasyon Emprenye maddeleri Sodyum Perborat Borik Asit Boraks (%) X HG X HG X HG Kontrol 56,53 F 56,53 F 56,53 E %1 62,13 E 59,39 E 57,28 E %2 66,08 D 63,61 D 64,34 D

208 175 Çizelge (Devam) Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri Düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları %3 68,81 CD 65,66 CD 67,33 C %4 69,85 BC 67,77 BC 69,36 BC %5 71,56 B 69,98 B 71,83 AB %6 76,17* A 73,80* A 74,48* A DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ± 1,04 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, sentetik esaslı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında sodyum perboratın %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde sentetik esaslı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri

209 176 Su bazlı vernikler Su bazlı vernikle işlem görmüş örneklerinin yüzey parlaklığı deneylerine ilişkin elde edilen aritmetik ortalamalar ve kontrol örneklerine göre emprenyeli örneklerin değişim oranları (%) Çizelge de verilmiştir. Çizelge Su bazlı vernikler ile işlem görmüş örneklerin yüzey parlaklığı değeri aritmetik ortalamaları Kontrol ve Emprenye Maddeleri Çözelti Ortalamalar Konsantrasyon Doğu Kayını Kızılçam (%) X St. Sp. Y.D. (%) X St. Sp. Y.D. (%) Kontrol - 23,10 1,19-24,42 2, ,72 0,43 11,34 33,42 0,94 36, ,96 0,35 16,71 35,16 0,59 43, ,16 0,42 21,90 36,74 0,39 50,45 Sodyum Perborat 4 29,46 0,05 27,53 38,72 0,54 58,56 (Sp) 5 31,32 0,66 35,58 39,78 0,39 62, ,54 1,56 53,85 42,66* 1,16 74, ,02 1,30 8,31 28,26 1,10 15, ,30 0,50 18,18 30,74 1,28 25,88 Borik Asit (Ba) 3 28,42 0,41 23,03 32,60 0,32 33, ,28 0,13 26,75 34,10 0,65 39, ,44 0,80 31,77 35,78 0,64 46, ,22* 8,50 74,11 39,30 2,59 60, ,56 1,50 6,32 25,38 2,45 3, ,32 0,18 9,61 29,60 0,60 21,21 Boraks (Bx) 3 26,72 0,37 15,67 32,20 0,80 31, ,48 0,31 18,96 35,32 0,89 44, ,70 0,57 24,24 37,42 1,29 53, ,76 1,50 33,16 41,18 1,05 68,63 X: Ortalama yüzey parlaklığı değeri St. Sp: Standart sapma Y.D: Kontrol örneklerine göre yüzde değişim oranı *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri Su bazlı verniklerle işlem görmüş emprenyeli ve kontrol örneklerinin yüzey parlaklığı aritmetik ortalamaları farklı bulunmuş olup, farklılaşmaya sebep olan

210 177 faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çoklu varyans analizi sonuçları Çizelge da verilmiştir. Çizelge Su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin çoklu varyans analizi Varyans kaynağı Serbestlik derecesi Kareler toplamı Kareler ortalaması F Hesap Önem düzeyi % 5 Faktör A , ,36 346,69 0,000 Faktör B 2 318,87 159,44 51,88 0,000 Faktör C ,29 461,66 150,23 0,000 A*B 2 180,13 90,07 29,31 0,000 A*C 5 67,37 13,47 4,39 0,001 B*C 10 66,89 6,69 2,18 0,022 A*B*C ,10 15,21 4,95 0,000 Hata ,09 3,07 Toplam ,53 Faktör -A = Malzeme (Kızılçam, Doğu kayını), Faktör -B =Emprenye maddeleri (Sp, Ba, Bx), Faktör -C = Çözelti konsantrasyonları (kontrol, %1, %2, %3,%4,%5,%6), Varyasyon katsayısı: % 17,55. Tablo sonuçlarına göre, su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri üzerinde ağaç türleri, emprenye maddeleri, çözelti konsantrasyonları, ağaç türleriemprenye maddeleri, ağaç türleri-çözelti konsantrasyonları, emprenye maddeleriçözelti konsantrasyonları ve ağaç türleri-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin istatistiksel anlamda önemli olduğu tespit edilmiştir (α=0,05). Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.74 de verilmiştir.

211 178 Çizelge Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü X Ortalamalar HG Kızılçam 34,35 A* Doğu kayını 28,65 B DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G, : Homojenlik grubu *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri. LSR: ±5,70 Şekil Ağaç türü düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Su bazlı verniklerle işlem görmüş kızılçam örneklerinin yüzey parlaklığı değerleri Doğu kayını örneklerinden daha yüksek bulunmuştur. Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.75 de verilmiştir.

212 179 Çizelge Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Emprenye Maddeleri X Ortalamalar HG Sodyum Perborat (sp) 32,22 A* Borik Asit (ba) 30,64 AB Boraks (bx) 29,44 B Kontrol 23,76 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri LSR: ±1,20 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Şekil Emprenye maddeleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Emprenye maddeleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri sodyum perborat ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma Duncan testi sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik ise Şekil 4.76 da verilmiştir.

213 180 Çizelge Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerlerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti Konsantrasyonlar Ortalamalar (%) X HG Kontrol 23,76 F %1 27,06 E %2 29,18 D %3 30,80 CD %4 32,93 BC %5 33,90 B %6 38,27 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±2,12 Şekil Çözelti konsantrasyonları düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Çözelti konsantrasyonları düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri emprenye maddelerinin %6 lık çözelti konsantrasyonları ile işlem görmüş örneklerde, en düşük işlemsiz (kontrol) örneklerinde tespit edilmiştir Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge da ve bununla ilgili grafik Şekil 4.77 de verilmiştir.

214 181 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Emprenye maddeleri X HG Sodyum Perborat 29,11 A* Doğu kayını Boraks 28,60 AB Borik Asit 26,66 B Kontrol 23,10 C Sodyum Perborat 35,84 A* Kızılçam Boraks 32,21 B Borik Asit 32,17 B Kontrol 24,42 C DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±0,51 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-emprenye maddesi etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını ve kızılçamda sodyum perborat ile

215 182 işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.78 de verilmiştir. Çizelge Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Çözelti Konsantrasyonu X HG Kontrol 23,10 F %1 25,10 E %2 26,52 DE Doğu Kayını %3 27,76 CD %4 28,74 BC %5 30,15 B %6 35,50 A* Kontrol 24,42 F %1 29,02 E %2 31,83 D Kızılçam %3 33,84 C %4 36,04 B %5 37,66 B %6 41,04 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama HG,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±2,01 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur

216 183 Şekil Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri Doğu kayını ve kızılçam odunlarında emprenye maddelerinin %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.79 da verilmiştir. Çizelge Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Çözelti konsantrasyon Emprenye maddeleri Sodyum Perborat Borik Asit Boraks (%) X HG X HG X HG Kontrol 23,76 E 23,76 E 23,76 F %1 29,57 D 26,64 D 24,97 EF %2 31,06 CD 29,02 CD 27,46 DE

217 184 Çizelge ( Devam )Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları %3 32,45 B-D 30,51 B-D 29,46 CD %4 34,09 BC 31,69 BC 31,40 BC %5 35,55 AB 33,11 AB 33,06 AB %6 39,90 A* 39,76 A* 35,97 A* DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, *: En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±1,39 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel olarak fark yoktur. Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri sodyum perboratın % 6 lık çözeltisi ile işlem gören deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir. Şekil Emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları ikili etkileşimlerinin su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığına etkisini belirlemek amacıyla yapılan Duncan testi ikili karşılaştırma sonuçları Çizelge de ve bununla ilgili grafik Şekil 4.80 ve 4.81 de verilmiştir.

218 185 Çizelge Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı vernik katmanlarının yüzey parlaklığı değerine ilişkin ikili karşılaştırma sonuçları Ağaç türü Empr. madde Çözelti Konsant. (%) X HG KÇ SP 6% 42,66 A* KÇ BX 6% 41,18 AB DK BA 6% 40,22 BC KÇ SP 5% 39,78 B-D KÇ BA 6% 39,30 B-D KÇ SP 4% 38,72 C-E KÇ BX 5% 37,42 D-F KÇ SP 3% 36,74 EF KÇ BA 5% 35,78 FG DK SP 6% 35,54 FG KÇ BX 4% 35,32 FG KÇ SP 2% 35,16 FG KÇ BA 4% 34,10 GH KÇ SP 1% 33,42 G-İ KÇ BA 3% 32,60 H-J KÇ BX 3% 32,20 H-J DK SP 5% 31,32 İ-K DK BX 6% 30,76 J-L KÇ BA 2% 30,74 J-L DK BA 5% 30,44 J-M KÇ BX 2% 29,60 K-N DK SP 4% 29,46 K-O DK BA 4% 29,28 K-P DK BX 5% 28,70 L-P DK BA 3% 28,42 L-P KÇ BA 1% 28,26 L-P DK SP 3% 28,16 M-R DK BX 4% 27,48 N-S DK BA 2% 27,30 N-S DK SP 2% 26,96 O-T DK BX 3% 26,72 P-T DK SP 1% 25,72 R-T KÇ BX 1% 25,38 S-U DK BX 2% 25,32 S-U DK BA 1% 25,02 S-U DK BX 1% 24,56 TU KÇ Kont - 24,42 TU DK Kont - 23,10 U DUNCAN: 0,050 X: Ortalama H,G,: Homojenlik grubu, DK: Doğu kayını, KÇ: Kızılçam, Kont.: Kontrol grupları Sp: Sodyum Perborat, Ba: Borik Asit, Bx: Boraks *En yüksek yüzey parlaklığı değeri, LSR: ±0,46 Aynı harfi taşıyan gruplar arasında istatistiksel fark yoktur

219 186 Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş Doğu kayını odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Şekil Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde su bazlı verniklerle işlem görmüş kızılçam odununa ait yüzey parlaklığı değerleri Ağaç türü-emprenye maddeleri-çözelti konsantrasyonları etkileşimleri düzeyinde, su bazlı vernik katmanlarında en yüksek yüzey parlaklığı değeri kızılçam odununun sodyum perboratın %6 lık çözeltili konsantrasyonları ile işlem görmüş deney örneklerinde tespit edilmiştir. En düşük yüzey parlaklığı değeri ise, Doğu kayını odununun işlemsiz (kontrol) örneklerinde elde edilmiştir.