AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1 AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ DERGİSİ Afyon Kocatepe University Journal of Science Cilt/Volume 8 Sayı/Number

2 AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ DERGİSİ Afyon Kocatepe University Journal of Science SAHİBİ/PUBLISHER Prof.Dr. Ali ALTUNTAŞ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Rektörü) EDİTÖR/EDITOR Prof.Dr. Muhsin KONUK YARDIMCI EDİTÖRLER/ASSISTANT EDITORS Prof. Dr. Süleyman TAŞGETİREN (Mühendislik Bilimleri) Doç. Dr. Mevlüt DOĞAN (Fen Bilimleri) YAYIN KURULU/EDITORIAL BOARD Prof. Dr. P.J. DYSON, UK Prof. Dr. Yaşar KİBİCİ, TR Prof. Dr. E.G. BROWN, UK Prof. Dr. Abdullah ÇAĞLAR, TR Dr. H. SHAZLY, UK Prof. Dr. Süleyman TAŞGETİREN, TR Prof. Dr. A. CHINSAMY-TURAN, ZA Prof. Dr. Hasan ÇİMEN, TR Prof. Dr. Muhsin KONUK, TR Doç. Dr. Ali BATU, TR Prof. Dr. Ö. Faruk EMRULLAHOĞLU, TR Doç. Dr. Hüseyin AKBULUT, TR Prof. Dr.Galip SAİD, TR Doç. Dr. İbrahim EROL, TR Prof. Dr. Fatih NURAY, TR Yrd. Doç. Dr.Mevlüt GÜLLÜ, TR BASKI ELEMANLARI/PUBLISHING STUFF Arş. Gör. Dilek AKYIL Arş. Gör. Arzu ÖZKARA Arş. Gör. S. Feyza ERDOĞMUŞ Fidan HAKKARİ WEB ADMIN Arş. Gör. Engin TAŞ ADRES/ADDRESS: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Ahmet Necdet Sezer Kampusu Fen Bilimleri Enstitüsü / AFYONKARAHİSAR Tel.: /338 Faks: /403 E-posta: fbd@aku.edu.tr Basım: YALIN YAYINCILIK (Mayıs-009) Yayıncı Sertifika No: Ordu Cad. Özbek Çarşısı No:5/43 Beyazıt - İstanbul Tel:(0) ISSN

3 BU SAYININ HAKEMLERİ Prof. Dr. Fatih NURAY (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Ali Yavuz KILIÇ (Anadolu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Nilgün KAZANCI (Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Recep ARSLAN (Afyon Kocatepe Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi) Prof. Dr. Muhsin KONUK (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Merih KIVANÇ (Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Rüstem KAYA (Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Ahmet ÖZATA (Anadolu Üniversitesi Fen Fakültesi) Prof. Dr. Kerim KIYMAÇ (Çukurova Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Muzaffer TOPÇU (Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi) Prof. Dr. Abdullah HARMANCI (Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. Ahmet IŞIK (Atatürk Üniversitesi Eğitim Fakültesi) Prof. Dr. Faruk MENDİ (Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi) Prof. Dr. Metin BAŞARIR (Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. İbrahim KARATAŞ (Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi)

4 Prof. Dr. Nalan BAYŞU SÖZBİLİR (Afyon Kocatepe Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi) Prof. Dr. Süleyman TOKUR (Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Prof. Dr. A. Göksel AĞARGÜN (Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Mehtap KUTLU (Anadolu Üniversitesi Fen Fakültesi) Doç. Dr. Emine SOYTÜRK (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. İbrahim ADIGÜZEL (İnönü Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Mustafa ALTINDİŞ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi) Doç. Dr. Ahmet KAHRAMAN (Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi) Doç. Dr. Ömer SOYKASAP (Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi) Doç. Dr. Mevlüt DOĞAN (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Kubilay ASLANTAŞ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi) Doç. Dr. Aşir GENÇ (Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Ömer VAROL (Muğla Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Ersin KIVRAK (Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi) Doç. Dr. İbrahim EROL (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Cengiz ÇINAR (Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi)

5 Doç. Dr. Mustafa CEMEK (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Doç. Dr. Hüseyin YILDIRIM (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Ebru ATAŞLAR (Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR (Afyon Kocatepe Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Gülcan AVCI (Afyon Kocatepe Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Dilek KARAGÖZ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. M. Tamer KOŞAN (Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Fen Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Yüksel TERZİ (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Elif KORCAN (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEMEL (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Süleyman DÜNDAR (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakkı CİĞERCİ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Mustafa ALKAN (Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Rıdvan ÜNAL (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. H. Ali YALIM (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Mehmet POYRAZ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi)

6 Yrd. Doç. Dr. Rasim DERMEZ (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Mustafa KARGIOĞLU (Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi)

7 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Batı AnadoluBölgesinde Yayılış Gösteren Origanum L. (Lamiaceae) Tasonlarının Palinolojik Özellikleri Palynological Properties Of Western Anatolian Origanum L. (Lamıaceae) Taxa - 6 Mehmet TEMEL, Süleyman TOKUR Farklı Konsantrasyonlardaki Asetonun Embriyotoksik Etkilerinin Tavuk Yumurtası Testiyle Belirlenmesi Embryotoxicity Of Dıfferent Concentratıons Of Acetone By Means Of Hen s Egg Test Haluk ÖZPARLAK, İlhami ÇELİK, Emrah SUR, Tuğba TELATAR,Mehmet Faruk AYDIN, Yasemin ÖZNURLU 7-6 Katsayıları Lebesgue İntegrallenebilir Fonksiyonlar Olan Adi Diferansiyel Operatörlerin Özdeğerleri Üzerine On The Eigenvalues Of The Ordınary Differential Operators When Its Coefficients Are Lebesgue Integrable Functions 7-7 Alp Arslan KIRAÇ Akşehir (Konya-Afyon) Ve Eber (Afyon) Gölleri Havzalarının Ephemeroptera (Insecta) Limnofaunası Ephemeroptera (Insecta) Limnofauna Of The Basin Of Aksehir ( Konya- Afyon) And Eber (Afyon) Lakes 9-39 İlke ÖZYURT, Mustafa TANATMIŞ Dna Hasar Tespitinde Tek Hücre Jel Elektroforezi, The Single Cell Gel Electrophoresis For Determining The Dna Damage A.Fatih FİDAN 4-5 Karbon Kaynağı Olarak Peyniraltı Suyu Atığı Kullanılarak Ramnolipit Biyosürfektanı Üretimi Rhamnolipid Biosurfactant Production By Using The Chesses Whey Waste As Carbon Source 53-6 Mustafa KAHYAOĞLU, Vahit KONAR

8 Poincar e Koniklerinin Denklemleri ve Sınıflandırılması General Equation For Poincare Conics And Their Classification Nilgün SÖNMEZ Yitriyum İçeren Süperiletken Bileşiklerin Fiziksel Özellikleri Physical Properties Of Superconductor Compounds Containing Yitrium M. Zafer BALBAĞ, Ömer ÖZBAŞ, M.İlker CENİK Afyonkarahisar Piyasasında Satılan Dondurmaların Mikrobiyolojik Kalitesi Üzerinde Çalışmalar Studies On The Microbiological Quality Of Ice Cream Sold İn Afyonkarahisar Markets Gökhan AKARCA, Yahya KUYUCUOĞLU 9-04 Radyoterapi Gören Akciğer Kanseri Hastalarda Radyasyonun Serum Gama-Glutamil Transpeptidaz (Ggt) Düzeylerine Etkisi Investigation Of Alteration From Serum Gamma-Glutamyl Transpeptidase (Ggt) Level Depend On Radiation İn Patients With Lung Cancer Receiving Radiotherapy 05 - Kültiğin ÇAVUŞOĞLU, Emine YALÇIN İn Vivo Ve İn Vitro Şartlarda Cyclophosphamide Mutajenitesi İle Verapamil Etkileşiminin Umu Test Sistemi İle Ratların İdrarlarında İncelenmesi In Vitro And In Vivo Conditions Research Of Cyclophosphamide Mutagenicity And Verapamil Interaction By Umu Test System Using Rat Urine Samples 3-30 Adnan AYHANCI, Gülfer GÜLTEKİN

9 İn Vivo Ve İn Vitro Şartlarda Cyclophosphamıde Mutajenitesi İle Çinko Etkileşiminin Umu Test Sistemi İle Ratların İdrarlarında İncelenmesi In Vitro And In Vivo Conditions Research Of Cyclophosphamide Mutagenicity And Zinc Interaction By Umu Test System Using Rat Urine Samples 3-48 Adnan AYHANCI, Ayşe MERCANGÖZ, Emre CEYHAN, Emre YOLAY Sandıklı - Çevresi Lise Ve Dengi Okul Öğrencilerinin Isı Ve Sıcaklık İle İlgili Kavram Yanılgılarının Belirlenmesi Identification Of Misconceptions About Heat And Temperature At High School Students In Sandıklı Region Y KARAKUYU, M. UZUNKAVAK, H.S. TORTOP, N. Ç. BEZİR, N. ÖZEK 49-6 On Strongly -Primal And -Primal Rings Güçlü -Primal Ve -Primal Halkalar Üzerine Hasan ÖĞÜNMEZ Grup Ardışık Test Yöntemleri İle Sağkalım Analizinde Örneklem Hacminin Belirlenmesi Determinatıon Of Sample Size In Survival Analysis Using Group Sequential Test Methods Yüksel TERZİ, Naci MURAT, Mehmet Ali CENGİZ Cladophora Glomerata (Chlorophyce) Da Ağır Metal Birikiminin Araştırılması The Investigation Of Heavy Metal Accumulation In Cladophora Glomerata (Chlorophyce) Yakup GÜNDOĞAN, Ali GÜL, Şükran ÇAKIR ARICA, Kültiğin ÇAVUŞOĞLU 8-94

10 Rings With Chain Conditions On Uniform Ideals Üniform İdealler Üzerinde Zincir Koşulunu Sağlayan Halkalar Hasan ÖĞÜNMEZ Sobel İşleci Kullanılarak Renkli Görüntülerde Kenar Bulma Edge Detection On Color Images Using Sobel Operator Elif AYBAR (N-O-Metil-Fenil İminometil) -Naftol Un Dmso/H so 4 Ortamında Elektrofilik İyotlama Reaksiyonunun Deneysel Ve Teorik Yöntemlerle İncelenmesi Experimental and theoretical investigation of electrophylic iodination reaction of -(N-o-Methyl-phenyl iminomethyl)--napthol in DMSO/H SO 4 media 9-30 Sevim BİLGİÇ, Taner ARSLAN, Murat GÜNDÜZ Lipoik Asit: Evrensel Antioksidan Lipoic Acıd: An Universal Antioxidant E. Gülçin KARACA 3-45 Muğla İli Çevresinin Gagea Salisb Türleri Gagea Salisb Species Around Muğla Province Ramazan MAMMADOV & Pınar İLI Applıcation Of The Differential Transform Method To Differential- Algebraic Equations With Index İndexli Diferensiyel-Cebirsel Denklemlere Diferensiyel Dönüşüm Yönteminin Uygulanması Murat OSMANOGLU, Muhammet KURULAY, Mustafa BAYRAM 59-68

11 İlköğretim 7. Ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Ondalık Sayılar Konusundaki Kavram Yanılgıları (Uşak İli Örneği) 7 th And 8 th Grades Students Misconceptions About Decimal Numbers (The Case Of Uşak) Zehra YILMAZ, Kürşat YENİLMEZ Konum Parametresinin Bazı Sağlam Tahmin Edicilerinin Örnekleme Alanında Kullanılması Ve Bir Tarım Uygulaması Use Of Some Robust Estımators Of Location Parameter In Sampling And An Agricultural Applicatıon Arzu ALTIN, Birdal ŞENOĞLU Continuous Dependence Of Solutions On The Coefficient Thermal Diffusivity For Phase Field Equations Faz Alan Denklemlerinin Çözümlerinin Isı İletkenlik Katsayısına Sürekli Bağımlılığı Şevket GÜR Gemerek (Sivas) Ve Çevresindeki Bazı Bitkilerin Yerel Adları Ve Etnobotanik Özellikleri Vernacular Names And Ethnobotanıcal Aspects Of Some Specıes In Gemerek (Sivas) And Its Vıcınıty Ahmet SAVRAN, Yavuz BAĞCI, Mustafa KARGIOĞLU 33-3

12

13 Afyon Kocatepe Üniversitesi 8() Afyon Kocatepe University FEN BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF SCIENCE BATI ANADOLU BÖLGESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN ORİGANUM L. (LAMİACEAE) TAKSONLARININ PALİNOlOJİK ÖZELLİKLERİ Mehmet TEMEL Süleyman TOKUR Afyon Kocatepe Üniversitesi., Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, A.N.S.Kampüsü- Afyon / TÜRKİYE ÖZET Osmangazi Üniversitesi., Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Meşelik Eskişehir / TÜRKİYE Bu çalışmada, yılları arasında Batı Anadolu bölgesinden toplanan Origanum L. (Lamiaceae) cinsine ait 3 taksonun polen morfolojileri incelenmiştir. Polenler radyal simetrili, izopolar ve hekzakolpattır. Polen şekli; O. solymicum da oblat sferoid olup, diğerlerinde suboblattır. Bazı türlerin kutup ve ekvator eksen boyutları geniş bir varyasyon göstermektedir. Bazı taksonların Amb şekilleri sirkular, bazıları ise eliptiktir. Anahtar Kelimeler: Origanum L., Lamiaceae, Polen morfolojisi PALYNOLOGİCAL PROPERTIES OF WESTERN ANATOLIAN ORIGANUM L. (LAMIACEAE) TAXA ABSTRACT In this study, the pollen morphologies of 3 Origanum L. (Lamiaceae) taxa collected from Western Anatolian region between the years 996 and 998 were investigated. The polen grains are radial symmetrical, isopolar and hexacolpate. The pollen shape of O. solymicum is oblate spheroidal, but the other taxa are suboblate. Pore and ecvatorial axis length of some species show wide variations. Amb figures of some taxa are circular, and some are ecliptic. Key Words: Origanum L., Lamiaceae, Pollen morphology

14 Batı Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Origanum. GİRİŞ M. TEMEL, S. TOKUR Çeşitli iklimsel faktörlerin etkisi, topoğrafik ve jeolojik yapısı, çok değişik toprak tiplerinin bulunması ve doğudan İran-Turan, güneyden Akdeniz ve kuzeyden Avrupa-Sibirya elementleri etkisinde populasyonlar oluşturmaları Anadolu nun zengin bir floraya sahip olmasına neden olmuştur []. Origanum L. cinsinin dahil olduğu Lamiaceae (Labiatae) familyası dünyada yaklaşık 00 cins ve 3500 türle temsil olunmaktadır. Bu familya üyeleri başlıca Akdeniz havzası ülkeleri olmak üzere Avusturalya, Güney Batı Asya ve Güney Amerika ya kadar yayılış göstermektedir. Yurdumuzda ise 45 cins ve 546 dan fazla türe sahiptir. Origanum cinsi dünyada 4 türüyle temsil edilmektedir. Bu türlerin % 75 i Akdeniz havzasında ve özellikle yurdumuzun da içinde bulunduğu Doğu Akdeniz bölgesinde doğal yayılış göstermektedir. Origanum L. cinsi Türkiye florasında da 3 tür ve 5 türaltı takson ile temsil edilmektedir. Bunlardan 5 i yurdumuz için endemiktir. Yurdumuz birçok türde olduğu gibi Origanum L. cinsine ait çok sayıda türün dünyadaki en önemli gen merkezi konumundadır [-5]. Araştırma bitkilerinin dahil olduğu familyanın palinolojik özellikleri ilk kez Erdtman [6] tarafından incelenmiştir. Familyanın genel palinolojik özellikleri olarak trikolpat, tetrakolpat, hekzakolpat, -3 nukleuslu polenlere sahip oldukları görülmüştür [7]. Origanum L. türlerinde polen taneleri büyük, subsirkular- oval şeklinde, tektum basit, perforat, -3 küçük dağılmış delikli, yoğun delikli, delikler 6 lı gruplar halinde birleşmiş, bazılarında 9-8 kadar değişen gruplar halinde birleşmiştir. Retikülat polar eksen uzunluğu 8-53 m, ekvatoral eksen uzunluğu 5-50 m, polar bölgede eksinde kalınlaşmalar, 3 nukleuslu ve hekzakolpattır [8-0]. Yurdumuzda doğal yayılış gösteren Origanum L. türleri üzerinde yapılmış palinolojik araştırmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmalarda taze ve fosilize polenlerin ışık mikroskobu (LM) ve elektron mikroskobu (SEM) nda ölçümleri, kutup ve ekvatoral pozisyondan görünümleri, ornemantasyon özellikleri verilmiştir [-4]. Bu çalışmada Origanum L. cinsine ait 3 tasonun (O. saccatum P. H. Davis, O. solymicum P. H. Davis, O. hypericifolium O. Schwarz et P. H. Davis, O. sipyleum L., O. leptocladum Boiss., O. husnucan-baserii H.Duman, Z. Aytaç& A.Duran, O. bilgeri P. H. Davis, O. minutiflorum Schwarz & P. H. Davis, O. majorana L., O. onites L., O. vulgare L. subsp. hirtum (Link.) Ietswaart, O. vulgare L. subsp. viride (Boiss.) Hayek, O. vulgare L. subsp. AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() AKU-Journal of Science 8()

15 Batı Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Origanum M. TEMEL, S. TOKUR vulgare) polen morfolojileri verilerek taksonlar arasındaki benzerlik ve farklılıklar belirlenmiştir.. MATERYAL VE METOD Origanum L. taksonlarına ait çiçekli bitki örnekleri yılları arasında Batı Anadolu Bölgesi nden toplanmıştır (Tablo ). Tablo. Origanum L. genusuna ait taksonların çiçekli durumda toplandığı lokaliteler ve herbaryum numaraları Taksonlar Lokaliteler ve Herbaryum Numaraları O. saccatum C3 ANTALYA : : Kemer; Yayla Kuzdere Köyü, Kemer den 3 km, m,.8.996, M. Temel, OUFE* O. solymicum C3 ANTALYA Kemer; Kesmeboğaz-Yayla Kuzdere Köyü arası, Kemer den 3.3 km, dere içleri, 450 m, , M. Temel, OUFE O. hypericifolium C BURDUR: Gölhisar; Evciler köyü üstü kirmen alanı, 350 m, , M. Temel, OUFE 848. O. sipyleum B KÜTAHYA: Gediz; Gediz-Kütahya yolu 6. km, yamaçlar, , M. Temel, OUFE 85. O. leptocladum C4 KARAMAN: Ermenek; Gülnar-Ermenek arası, Olukpınar köyü, açıklık alan, yamaçlar, 600 m , M. Temel, OUFE 866. O. husnucan-baserii C4 ANTALYA: Alanya; Mahmutlar-Hadım yolu 6. km, kalkerli kaya araları, yamaçlar, 078 m,.8.996, M. Temel, OUFE O. bilgeri C4 ANTALYA C4 ANTALYA Gündoğmuş; Geyik dağı, Gelesandıra, kalkerli kayalık yamaçlar, 500 m, , M. Temel, OUFE 843. O. minutiflorum C3 ANTALYA : Kemer; Yayla Kuzdere Köyü, Kemer den 3 km, m,.8.996, M. Temel, OUFE 8064-a. O. majorana C4 ANTALYA : Alanya; Alanya kalesi, 50 m, , M. Temel, OUFE 803. O. onites C AYDIN: Çine; Kuruköy, makilik alan, güney yamaçlar, 00-50m, , M. Temel, OUFE 80. O. vulgare subsp. hirtum B BALIKESİR: Kepsut; Dursunbey-Kepsut yolu 44. km, Ovacık köyü yol ayrımı, yamaçlar, , M. Temel, OUFE 876. O. vulgare subsp. viride A BURSA: İnegöl; İnegöl-Pazaryeri yolu. km, açıklık alan, yol kenarları, 490 m, , M. Temel, OUFE O. vulgare subsp. vulgare A3 BOLU: Yedigöller yolu, Yedigöller e 4 km kala, çıplak yamaçlar, 5 m, , M. Temel, OUFE 83. *OUFE: Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Herbaryumu, ESKİŞEHİR AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 3 AKU-Journal of Science 8()

16 Batı Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Origanum M. TEMEL, S. TOKUR Preparatlar Wodehouse [5 ] metoduna göre hazırlanmıştır. Polenler temiz bir lam üzerine yeterli miktarda dökülmüştür. Üzerine reçine ve yağların erimesi için % 96 lık alkolden -3 damla damlatıldıktan sonra, ısıtıcı üzerinde alkol buharlaşıncaya kadar bekletilmiştir. Bazik Fuksin ilave edilmiş gliserin-jelatinden bir miktar alınarak polenlerin üzerine konulmuş ve erimesi sağlanmıştır. Polenlerin dağılmasını sağlamak için temiz bir iğne ile karıştırıp, üzerlerine lamel kapatılmıştır. Preparat hazırlandıktan sonra, polenlerin tek düzlem halinde konumlanması için iki ince çıta arasına lamel alta gelecek şekilde yerleştirilmiştir []. Işık mikroskubu ile her taksona ait polenlerin Polar eksen (P), Ekvatoral eksen (E), Ekzin (Ex), İntin (Int), Amb çapı, Kolpus uzunluğu (Clg), Kolpus genişliği (Clt) ve t ölçümleri m cinsinden 30 ar kez yapılmıştır. Bu ölçümlerin ortalamaları (M) ve standart sapmaları (δ) Microsoft Excel programında hesaplanmıştır. Polenlerin ekvatoral (Şekil ), polar (Şekil ), kolpus uzunluğu ve genişliği, ekzin, intin ve ornementasyon özelliklerini verecek ışık mikroskobu görüntüleri Osmangazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü nde Nikon Ophtiphot marka Araştırma Mikroskobunda x000 büyütme ile çekilmiştir (Şekil -). 3. SONUÇ VE TARTIŞMA Bu araştırmada Origanum L. cinsine ait 3 taksonun polenleri, ışık mikroskobunda incelenmiştir. Türlerin polen özellikleri birbirine çok benzemektedir. Ancak polenlerin büyüklükleri bakımından bazı farklar saptanmıştır (Tablo ). Polenler radyal simetrili, izopolar, hekzokolpat, suboblat, oblat, sferoid, prolat, subprolat ve prolat sferoid olup, Amb şekilleri sirkular dır (Şekil -). Bu özellikler Erdtman [6] tarafından ilk kez belirlenen familyanın genel özellikleriyle uygunluk göstermektedir. Nepetoideae alt familyasının 6 kolpus (hekzokolpat) özelliği incelenen taksonlar üzerinde doğrulanmıştır. Bu durum Trudel ve Morton [0] ile de uyum göstermektedir. Bu çalışmada incelenen taksonlarda polen büyüklüğü polar eksende (P) 4,4-37,68 m (Şekil ), ekvatoral eksende (E) 7,96-4,9 m arasında değişmektedir (Şekil ). Buna göre en küçük polenler O. majorana (4,4; 7,96), en büyük polenler ise O. solymicum (37,68; 4,9) olarak bulunmuştur. P/E oranları 0,74-0,93 arasında değişmekte olup, en düşük AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 4 AKU-Journal of Science 8()

17 Batı Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Origanum M. TEMEL, S. TOKUR oran 0,74 ile O. leptocladum, en büyük oran 0,93 ile O. solymicum da saptanmıştır (Tablo ). Polenlerin ekzin kalınlıkları,0-,3 m arasında değişmektedir. En küçük ekzin kalınlığı O. bilgeri de görülürken (,0 m), en büyük kalınlık O. husnucan-baserii de (,3 m) bulunmuştur. İntin kalınlıkları ise 0,4-0,80 m arasında değişmektedir. En küçük intin O. vulgare subsp. vulgare de (0,4 m), en büyük intin kalınlığı ise O. onites te (0,80 m) bulunmuştur. Amb çapı O. minutiflorum da en küçük yapıya sahipken (3,6 m), O. husnucan-baserii de en büyüktür (44,76 m) (Tablo ). O. saccatum, O. leptocladum, O. minutiflorum, O. vulgare subsp. viride ve O. vulgare subsp. vulgare türleri homojen, O. solymicum, O. sipyleum, O. husnucan-baserii, O. majorana, O. onites, O. vulgare subsp. hirtum un polenleri ise heteromorf özellikler gösteren taksonlardır. Benzer durumu Aytuğ [, ] O. vulgare subsp. hirtum için bildirmiştir. Aynı seksiyonda bulunan tür ve alttürler Polen tipi, Polen şekli, Amb şekli, Kolpus uçları, ornemantasyon, P, E, Ex, Int, Amb çapı, Clg, Clt ve (t) bakımından birbirine az çok benzemektedirler (Tablo ). Ancak bu durum araştırma bitkilerinden Brevifilamentum seksiyonu için geçerli değildir. Çünkü seksiyondaki O. leptocladum türü ornemantasyon tipi bakımından supraretikulat olduğu halde, O. husnucan-baserii retikulattır (Şekil,). Sonuç olarak, aynı seksiyon içinde yer alan taksonların mikrometrik ölçümleri yaklaşık olarak benzerlik göstermektedir. O. saccatum, O. solymicum, O. hypericifolium, O. sipyleum, O. leptocladum, O. majorana, O. onites, O. vulgare subsp. hirtum, O. vulgare subsp. viride ve O. vulgare subsp. vulgare de ornementasyon tipi supraretikulat iken, O. husnucanbaserii, O. bilgeri ve O. minutiflorum türlerinde retikulat tır. Burada Chilocalyx seksiyonunda bulunan O. bilgeri ve O. minutiflorum kendi içinde uyum sağlarken, Brevifilamentum seksiyonunda bulunan O. husnucanbaserii nin polenleri retikulat, diğer türlerin polenleri supraretikulattır (Şekil -). Morfometrik ve ornemantasyon özellikleri literatür bildirişleri [-4] ile uyum göstermektedir. 4. KAYNAKLAR. Davis P. H. (Edt.), Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Vol. 7, Univ. Press, Edinburgh, 36-4, 97-33, ( 98 ). AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 5 AKU-Journal of Science 8()

18 Batı Anadolu Bölgesinde Yayılış Gösteren Origanum M. TEMEL, S. TOKUR. Seçmen Ö., Gemici Y., Görk G., Bekat L., Leblebici E., Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No:6 (Ders Kitabı), 4. Baskı, Bornova-İZMİR, ( 995 ). 3. Ietswaart J. H., A Taxonomic Revision of the Genus Origanum,Leiden Universty Press, London, ( 980 ). 4. Tan K., More New Taxa from South and East Anatolia, Notes RBGEdinb. 4(), ( 984 ). 5. Duman H., Aytaç Z., Ekici M., Karavelioğulları F. A., Dönmez A., Duran A., Three New Species (Labiatae) from Turkey, Flora of Mediterranea, 5, -8, ( 995 ). 6. Erdtman G., Handbook of Palynology, Hafner Press., p. 486, New York, ( 969 ). 7. Cantino P. D. and Sanders R.V., Subfamilial Classification of Labiatae, Systematic Botany, (), 63-85, ( 986 ). 8. Varghese T.M. and Verma D.P.S., Pollen Morphology of Some Indian Labiatae, Journal of Palynology, 4(), ( 968 ). 9. Husain S. Z. and Heywood V. H., Pollen Morphology of The Genus Origanum L. and Allied Genera. In Nikos Margaris, Arthur Koedam ve Despina Vokou (Editör). Aromatic Plants: Basic and Applied Aspectes, Martinus Nijhoff Publishers. pp.39-56, ( 98 ). 0. Trudel M.C.G. & Morton J.K., Pollen Morphology and Taxonomy in North American Labiatae, Can. J. Botany. 70 (5), , ( 99 ).. Aytuğ B., Polen Morfolojisi ve Türkiye nin Önemli Gymnospermleri Üzerinde Palinolojik Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, O. F. Yayın No: 74, s.330, İstanbul, ( 967 ).. Aytuğ B., İstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, No: 650, İstanbul, ( 97 ). 3. Nakipoğlu M., Otan H., Kesercioğlu T., Tan A. ve Aydın H., Bazı Labiatae Üyelerinin Polen Morfolojileri Üzerinde Bir Araştırma. XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, 6-8 Temmuz, s. 4-5, Edirne, ( 994 ). 4. Akyalçın H., Türkiye nin Origanum L. Taksonlarının Polen Morfolojisi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bil. Enstitüsü, Doktora tezi, Bursa, ( 998 ). 5. Wodehouse R. P., Pollen Grains. Their Structure, Identification And Significance In Science and Medicine, Hafner, New York, ( 959 ). AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 6 AKU-Journal of Science 8()

19 Afyon Kocatepe Üniversitesi 8() Afyon Kocatepe University FEN BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF SCIENCE FARKLI KONSANTRASYONLARDAKİ ASETONUN EMBRİYOTOKSİK ETKİLERİNİN TAVUK YUMURTASI TESTİYLE BELİRLENMESİ Haluk ÖZPARLAK, İlhami ÇELİK, Emrah SUR, Tuğba TELATAR, Mehmet Faruk AYDIN 3, Yasemin ÖZNURLU Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 400, Konya. Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı, 400, Konya. 3 Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı, 63300, Şanlıurfa. ÖZET Bu çalışmada, iyi bir organik çözücü olan asetonun farklı konsantrasyonlarının embriyotoksisitesi döllü tavuk yumurtaları kullanılarak araştırıldı. Bu amaçla, dört farklı konsantrasyondaki (%30, %50, %70 ve %00 v/v) aseton solüsyonu (0 µl/yumurta) kuluçka başlangıcında yumurtalara hava kamarası yoluyla enjekte edildi. Yumurtalar kuluçkanın 8½ gününde açılarak grupların ölü ve anormal embriyo sayıları, malformasyon tipleri, canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları ile embriyoların tepe-kıç boyları (Crown-Rump Length, CRL) tespit edildi. %70 ve %00 lük aseton gruplarında mortalite sırasıyla %. ve %.05 olarak gerçekleşti ve kontrol grubundan önemli derecede yüksek bulundu (p<0.05). Bununla birlikte %50 lik aseton grubunun rölatif embriyo ağırlığı dışında, kontrol ve deney gruplarının anormal embriyo oranları, canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları ile embriyoların CRL değerleri arasındaki farklar istatistiksel öneme sahip değildi (p>0.05). Elde edilen bulgulara dayanılarak; asetonun özellikle düşük konsantrasyonlarının sahip olduğu düşük yan etkileri sebebiyle, döllü tavuk yumurtası kullanılarak yapılacak olan embriyotoksisite, teratojenite, mutajenite ve genotoksisite çalışmalarında tercih edilebilecek bir çözücü olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Sözcükler: Aseton, Çözücü, Tavuk Embriyosu, Embriyotoksisite.

20 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU EMBRYOTOXICITY OF DIFFERENT CONCENTRATIONS OF ACETONE BY MEANS OF HEN S EGG TEST ABSTRACT In this study, embryotoxic effects of different concentrations of acetone, a good solvent, were investigated by using fertilized hen s eggs. For this purpose, four different (30%, 50%, 70% and 00% v/v) acetone solutions (0 µl/egg) were injected into the eggs via air cell at the beginning of the incubation. The eggs were opened on the day 8½ of the incubation. Dead and abnormal embryo numbers, malformation types, both live and relative embryo weights and crown-rump lengths (CRL) of the embryos of each group were determined. Mortality values of 70% and 00% acetone groups were.% and.05% respectively and the values were significantly higher than that of the control group (p<0.05). However, abnormal embryo rates, live and relative embryo weights and embryo CRL values were not statistically significant between the control and the acetone groups (p>0.05) except for relative embryo weights of 50% acetone group. Based on the results, it was concluded that low concentrations of acetone especially could be used as a solvent in chick embryotoxicity, teratogenicity, mutagenicity and genotoxicity experiments since it has weak side effects. Key Words: Acetone, Solvent, Chick Embryo, Embryotoxicity.. GİRİŞ Kanatlı embriyoları ve özellikle de tavuk embriyosu ilaçlar, gıda katkı maddeleri, endüstriyel bileşikler, ağır metaller, mikotoksinler, pestisitler ve diğer kimyasal maddelerin embriyotoksik, mutajenik, teratojenik ve genotoksik etkilerinin belirlenmesinde önemli bir test materyali olarak kullanılmaktadır. Bu amaçla Jelinek [] döllü tavuk yumurtası kullanarak Tavuk Embriyotoksisitesi Belirleme Testini (Chicken Embryotoxicity Screening Test, CHEST), Kemper ve Luepke [] Tavuk Yumurtası Testini (Hen s Eggs Test, HET), Nishigori ve ark. [3] Döllü Tavuk Yumurtası Belirleme Testini (Hen s Fertile Egg Screening Test, HEST) ve Wolf ve Luepke [4] Mikronukleus İndüksiyonu için Tavuk Yumurtası Testini (Hen s Egg Test for Micronucleus Induction, HET-MN) geliştirmişlerdir. Bu yöntemlerin ve modifikasyonlarının uygulandığı çalışmalarda, test edilecek maddelerin uygun çözücülerde çözdürülmeleri gerekir. Çözücü olarak fizyolojik su, bidistile su, %30 luk etil alkol, %0 luk dimetilsülfoksit (DMSO), ayçiçeği yağı ve % lik karboksimetilselüloz (CMC) kullanılmakla birlikte [5], test edilecek bazı aktif maddeler belirtilen çözücülerde iyi çözünmemektedir. Bu sebeple iyi bir çözücü olan asetonun AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 8 AKU-Journal of Science 8()

21 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU kullanımı, özellikle pestisit aktif maddeleriyle yapılacak olan çalışmalarda iyi bir alternatif olabilir. Bu çalışmada, asetonun farklı konsantrasyonlarının tavuk embriyolarının erken dönem gelişimi üzerindeki etkilerinin belirlenmesi ve bu bağlamda asetonun tavuk embriyotoksisite, teratojenite, mutajenite ve genotoksisite çalışmalarında çözücü olarak kullanımının uygun olup olmadığının ortaya konması amaçlanmıştır.. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmada Bahri Dağdaş Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden temin edilen kahverengi yumurtacı (ATE-K) damızlıklara ait, 55± g ağırlığındaki döllü kuluçkalık yumurtalar kullanıldı. Yumurtalar enjeksiyon saatine kadar yaklaşık 8ºC de üç gün süreyle depolandı. Her yumurta enjeksiyondan önce tartıldı ve kapalı bir kabinde g potasyumpermanganat+4 ml formaldehit/m 3 karışımıyla elde edilen buharla 5 dk dezenfekte edildi. Her grupta 0 yumurta bulunan altı deney grubu oluşturuldu. Kontrol grubu olan birinci gruptaki yumurtalara hiçbir işlem uygulanmadı. Diğer gruplardaki yumurtaların küt uçları enjeksiyondan önce %96 lık etil alkollü pamukla silindi ve özel yumurta delicisi ile delindi. İkinci gruptaki yumurtalara hava kamarası yoluyla steril bidistile su, üçüncü gruba %30 luk aseton, dördüncü gruba %50 lik aseton, beşinci gruba %70 lik aseton, altıncı gruba da %00 lük (saf) aseton, 0 µl hacminde steril uçlu mikropipetle (Eppendorf) enjekte edildi. Delikler derhal sıvı parafinle kapatıldı. Aseton solüsyonları stok asetonun (Carlo Erba) steril bidistile su ile sulandırılmasıyla hazırlandı. Enjeksiyonlar steril şartlar altında laminar flow kabinde gerçekleştirildi. Takiben yumurtalar 37.5ºC de, %65 nisbi neme sahip kuluçka makinesinde (VGS) ilk bir saat test solüsyonlarının diffüze olabilmesi için dik konumda bekletildikten sonra, her iki saatte bir kez 80 çevrilerek inkübe edildi. Yumurtalar inkübatöre yerleştirilmelerinden 8½ gün sonra tartıldı. Embriyolar canlı olup olmadıklarının belirlenmesini takiben ekstraembriyonik keselerinden ayrılarak tartıldılar. Tepe-kıç mesafesi (Crown-Rump Length, CRL) saat başlı bir kumpasla ölçülen embriyoların gelişme evreleri Hamburger ve Hamilton [6] skalasına (HH skalası) göre belirlendi. Çeşitli malformasyonlar ve gelişme geriliklerinin tespiti için %0 luk nötr formalinde 4 C de saklanan canlı ve ölü embriyolar daha sonra çıplak göz ve stereo mikroskop yardımıyla incelenerek gerekli görülenlerin fotoğrafları çekildi. Genel gelişme geriliği sadece canlı embriyolarda dikkate alındı. Rölatif embriyo ağırlığı aşağıdaki formülle hesaplandı. AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 9 AKU-Journal of Science 8()

22 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU Embriyo ağırlığı Rölatif embriyo ağırlığı x00 Yumurtanın son ağırlığı Kontrol grubu ve diğer grupların anormal embriyo oranları ve mortaliteleri t- testiyle (bağımsız iki grup oran testi) karşılaştırıldı [7]. Kontrol grubu ve diğer gruplara ait canlı embriyo ve rölatif embriyo ağırlıkları ile embriyo CRL değerleri için nonparametrik Kruskal-Wallis testi uygulandı. Kontrol grubu ile diğer gruplar arasındaki farkların belirlenmesi için bu teste ait ikili karşılaştırmalar yapıldı [8]. 3. BULGULAR Yumurtaların kuluçka sürecinde günlük ağırlık kaybı kontrol grubunda ortalama %0.60, tüm yumurtaların infertilite oranı ise %4.6 olarak tespit edilmiştir. Grupların infertil ve fertil yumurta sayıları, anormal ve ölü embriyo sayıları ile infertilite hariç anormal embriyo oranı ve mortalite değerleri Tablo de verilmiştir. Kontrol grubu embriyolarının (Şekil a) ve deney gruplarındaki canlı ve anomali göstermeyen embriyolarının gelişimi kuluçkanın 8½ gün sonrasında HH skalasına uygun olarak 35. evrede gerçekleşmiştir. Tablo de görüldüğü gibi aseton gruplarında görülen anomalilerin sıklığı kontrol grubundan önemli düzeyde fark göstermemektedir (p>0.05). Kontrol, bidistile saf su, %30 ve %00 lük aseton gruplarında herhangi bir anomali gözlenmezken, %70 lik aseton uygulanan grupta bir embriyoda göğüs ve karın bölgesinde fokal hemoraji (odaksal kanama) (Şekil b), %50 lik aseton uygulanan grupta bir embriyoda bilateral mikroftalmi (çift göz anormalliği), makas gaga ve genel gelişme geriliği (Şekil c), bir embriyoda ise sadece genel gelişme geriliği gözlenmiştir. %30 ve %50 lik aseton gruplarının mortaliteleri kontrol grubundan istatistiksel olarak fark göstermezken (p>0.05), %70 ve %00 lük aseton gruplarının mortaliteleri önemli derecede yüksek bulunmuştur (p<0.05) (Tablo ). Ölü embriyoların HH skalasına göre gelişme evreleri dağılımı Tablo de gösterilmiştir. Deney gruplarındaki tüm ölümlerin ilk 9 evrede, diğer bir deyişle kuluçkanın ilk altı gününde gerçekleştiği saptanmıştır. %70 ve %00 lük aseton gruplarındaki embriyonik ölümlerin HH-6. evrede (kuluçkanın 4½-beşinci günü) yoğunlaştığı dikkati çekmiştir (Tablo ). AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 0 AKU-Journal of Science 8()

23 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU Şekil. a) Kontrol grubundan bir embriyo, b) %70 lik aseton grubundan karın ve göğüs bölgelerinde fokal hemorajiler bulunan embriyo, c) %50 lik aseton grubunda bilateral mikroftalmi, makas gaga ve belirgin genel gelişme geriliği bulunan embriyo. Gruplardaki normal embriyoların ortalama canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları ile CRL değerleri Tablo 3 de verilmiştir. Özellikle %30 ve %50 lik aseton gruplarının ortalama canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları kontrol grubuna kıyasla düşük olmasına rağmen, sadece %50 lik aseton grubunun ortalama rölatif embriyo ağırlığı kontrol grubundan istatistiksel olarak önemli fark göstermiştir (p<0.05). Ortalama CRL değerleri de aseton gruplarında kontrol grubuna oranla düşük olmakla birlikte, aralarındaki farklılıkların önemsiz olduğu saptanmıştır (p>0.05). Tablo. Gruplarda tespit edilen infertil ve fertil yumurta, anormal ve ölü embriyo sayıları ile infertilite hariç anormal embriyo oranı ve mortalite değerleri. İnfertil Fertil Anormal yumurta yumurta embriyo Gruplar sayısı sayısı sayısı Kontrol Bidistile saf su 9 0 %30 aseton 0 0 %50 aseton 8 %70 aseton 9 0 %00 aseton Anormal embriyo oranı (%)* 0.00 Ölü embriyo sayısı Mortalite (%) **.05** *Anormal embriyo oranı bakımından kontrol grubu ile diğer gruplar arasındaki farklar istatistiksel olarak önemsizdir (p>0.05) **Kontrol grubu mortalitesi ile aradaki fark istatistiksel olarak önemlidir (p<0.05) AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() AKU-Journal of Science 8()

24 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU Tablo. Embriyonik ölümlerin HH skalasına göre dağılımları. HH Skalasına Göre Evreler Gruplar HH-5 HH-0 HH-6 HH-9 %30 aseton (n=) - - %50 aseton (n=) - - %70 aseton (n=4) %00 aseton (n=4) - Tablo 3. Gruplara ait normal embriyoların ortalama canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları ile CRL değerleri. Gruplar Canlı embriyo ağırlığı (g) x ±S.S.* Rölatif embriyo ağırlığı (g) x ±S.S. CRL (mm) x ±S.S.*** Kontrol (n=0).9±0.4.50± ±.40 Bidistile saf su (n=9).3±0.6.55± ±.9 %30 aseton (n=7).±0.3.35± ±.93 %50 aseton (n=6).±0..34±0.0** 6.80±.76 %70 aseton (n=3).7±0.7.45± ±.07 %00 aseton (n=5).5±0.5.45± ±.34 *Canlı embriyo ağırlığı bakımından gruplar arasındaki farklar istatistiksel olarak önemsizdir (Kruskal-Wallis=9.86, p>0.05) **Kontrol grubu ile aradaki fark istatistiksel olarak önemlidir (Kruskal- Wallis=.67, p<0.05) ***CRL değerleri bakımından gruplar arasındaki farklar istatistiksel olarak önemsizdir (Kruskal-Wallis=5.46, p>0.05) 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Bu çalışmada kontrol grubu yumurtalarında kuluçka boyunca oluşan ağırlık kaybı önerilen oranlara [9] yakındır. Bu durum kuluçka şartlarının optimal olduğunu göstermektedir. Tavuk embriyoları üzerinde yapılan embriyotoksisite çalışmalarında test edilecek maddenin yumurtaya verilişinde hava kamarasına, albümine ve yumurta sarısına enjeksiyon yöntemleri denenmiş, bu çalışmada hava kamarasına enjeksiyon yöntemi tercih edilmiştir. Uygulama kolaylığı, AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() AKU-Journal of Science 8()

25 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU sterilizasyon işleminin kolay olması, verilen solüsyonun homojen ve hızlı bir şekilde diffüze olması ve diğer yöntemlerde söz konusu olan yumurta içi basınçtaki artışın embriyoda meydana getirebileceği mekanik hasarları ortadan kaldırdığı için hava kamarası yöntemi ideal kabul edilmektedir [0]. Enjeksiyon zamanı için, test edilecek maddenin embriyotoksik etkilerinin belirlenmesi amaçlanıyorsa erken embriyonik dönem, test edilen maddenin karaciğerde metabolize edilmesi sonucu oluşacak metabolitlerinin etkilerinin belirlenmesi amaçlanıyorsa geç dönemde yapılacak enjeksiyonun tercih edilmesi gerektiği bildirilmiştir [,]. Gıda katkı maddeleri ve pestisitlerin teratojenik etkilerinin incelenmesinde kuluçka öncesi dönem, ilaçların teratojenik aktivitesini araştırmak için ise kuluçkanın üçüncü ve dördüncü günleri tercih edilir [3]. Asetonun özellikle pestisit aktif maddeleri için iyi bir çözücü olduğu dikkate alınarak bu çalışmada kuluçka öncesi enjeksiyon uygulanmıştır. Enjekte edilecek solüsyon hacmi için çeşitli çalışmalarda 0-00 µl/yumurta kullanılırken, hava kamarasına yapılacak enjeksiyonlar için Çelik ve ark. [4] 0 µl den daha fazla hacimdeki test solüsyonun yumurta içi basıncı artırarak embriyonik ölümlere sebep olabileceğini ve bu durumun test maddesinin etkisini maskeleyebileceğini bildirmesi dikkate alınarak bu çalışmada 0 µl/yumurta solüsyon hacmi kullanılmıştır. Jelinek ve ark. [] tavuk yumurtası ile yaptıkları embriyotoksisite çalışmalarında her grup için 6-0 yumurta kullanırken, Kemper ve Luepke [] ve Prelusky ve ark. [] sonuçların güvenirliği açısından her grup için en az 0 yumurta kullanılmasını önermişler, bu çalışmada da gruplar 0 şer yumurtadan oluşturulmuştur. Aseton; su ile iyi karışması, yüksek evaporasyon özelliği ve düşük viskoziteli olması nedeniyle iyi bir organik çözücü olarak kabul edilmektedir [5]. Asetonun test edilecek kimyasal maddelerin olası genotoksik etkilerini değiştirdiğine dair deliller bulunmadığından özellikle genotoksisite çalışmalarında çözücü olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır [6]. Bunun yanı sıra tavuk embriyoları üzerinde yapılan bazı çalışmalarda da, organik klorlu bir insektisit olan DDT nin, mikotoksinlerden Aflatoksin B in, bir herbisit olan,4-diklorofenoksiasetik asid in ve piretroit grubu bir insektisit olan Sipermetrin in tavuk yumurtasına enjeksiyonunda çözücü olarak aseton kullanılmıştır [7, 8, 9, 0]. Korhonen ve ark. [], tavuk embriyoları üzerinde yaptıkları çalışmada 5 µl/yumurta aseton enjeksiyonunun mortalite ve embriyo anormallikleri üzerinde etkili olmadığını göstermişlerdir. Ameenuddin ve Sunde [] çeşitli AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 3 AKU-Journal of Science 8()

26 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU çözücülerin tavuk embriyoları üzerindeki etkilerine ait çalışmalarında hava kamarası yolu ile 00 µl/yumurta aseton enjeksiyonunun kuluçkanın ilk haftası %4., ikinci haftasında %7.8, üçüncü haftasında ise %0 mortalite ile sonuçlandığını ayrıca yumurtadan çıkma oranının da azaldığını belirlemişlerdir. Benzer şekilde McLaughlin ve ark. da [3] 78 mg/yumurta asetonun yumurtadan çıkma oranında düşüşe sebep olduğunu bildirmişlerdir. Ameenuddin ve Sunde nin [] çalışmasında 00 µl/yumurta aseton enjeksiyonunda ölümlerin kuluçkanın birinci haftası yoğunlaşması, ikinci ve üçüncü hafta mortalitesinin kontrol grubu ile önemli farklılık göstermemesi sebebiyle, bu çalışmada yukarıda belirtilen hacmin beşte biri olan 0 µl/yumurta aseton enjeksiyonunun kuluçkanın 8½ gün sonrasındaki etkilerinin değerlendirilmesi uygun görülmüştür. Aseton konsantrasyonundaki artışa bağlı olarak %70 ve %00 lük aseton gruplarında kontrol grubuna kıyasla mortalitede önemli düzeyde artış gözlenmiş olmakla birlikte, %. ve %.05 lik bu ölüm oranlarının bu tür çalışmalarda tolere edilebileceğini düşünmekteyiz. Ayrıca %50 lik aseton grubunun rölatif embriyo ağırlığı dışında, deney gruplarının anormal embriyo oranları, canlı ve rölatif embriyo ağırlıkları ve CRL değerleri kontrol grubundan önemli düzeyde farklılık göstermemiştir. Bu durum asetonun tavuk embriyoları için 0 µl hacminde teratojenik etkiye sahip olmadığına, embriyotoksik açıdan ise zayıf etkiye sahip olduğuna işaret etmektedir. Benzer şekilde asetonun in vivo hayvan deneylerinde de teratojenik bir etkiye sahip olmadığı bildirilmiştir [6]. Ameenuddin ve Sunde [] embriyotoksik etkilerin araştırılacağı denemelerde kullanılacak olan çözücünün seçiminde, öncelikle test edilecek maddenin o çözücüde çok iyi çözünmesine, daha sonra çözücünün uygun seviyede toksisiteye sahip olmasına, enjeksiyon şekline ve embriyoların enjeksiyon anındaki gelişim evresinin önemine dikkat çekmişlerdir. Bu sebeple test edilecek madde için öncelikle en iyi çözücü tercih edilmelidir. Sonuç olarak, tavuk embriyotoksisite, teratojenite, mutajenite ve genotoksisite çalışmalarında öncelikle test edilecek maddenin asetondaki çözünürlüğü göz önüne alınmalıdır. İkinci aşamada ise düşük yan etkileri sebebiyle özellikle düşük konsantrasyonlardaki aseton, çözücü olarak kuluçka başlangıcında hava kamarasına enjeksiyon yönteminde 0 µl veya daha az hacimlerde ölüm oranı da göz önüne alınarak kullanılabilir. AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 4 AKU-Journal of Science 8()

27 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU KAYNAKLAR. Jelinek R., The Chick Embryotoxicity Screening Test (CHEST), In: Methods in Prenatal Toxicology, Eds.; Neubert D., Merker H.J., Kwasigrooh T.E., Georg Thieme, Stutgart, , (977).. Kemper F.H., Luepke N.P., Toxicity Testing by the Hen s Egg Test (HET), Fd. Chem. Toxic., 4 (6/7), , (986). 3. Nishigori H., Mizumura M., Iwatsuru M., The Hen s Fertile Egg Screening Test (HEST): A Comparison Between the Acute Toxicity for Chick Embryos and Rodents of 0 Drugs, Cell Biol. Toxicol., 8 (4), 55-65, (99). 4. Wolf T., Luepke N.P., Formation of Micronuclei in Incubated Hen s Eggs as a Measure of Genotoxicity, Mutat. Res.-Gen. Tox. En., 394, 63-75, (997). 5. Davies W.J., Freeman S.J., Chick Embryotoxicity Screening Test (CHEST I and II), In: Methods in Molecular Biology. In Vitro Toxicity Testing Protocols, Eds.; O Hare S., Atterwill C.K., Humana Press Inc., Totowa, NJ, 43, , (995). 6. Hamburger V., Hamilton H.L., A Series of Normal Stages in the Development of Chick Embryo, J. Morphol., 88, 49-9, (95). 7. Fischer L.D., Van Belle G., Biostatistics: A Methodology for the Health Sciences, John Wiley&Sons, New York, (993). 8. Conover W.J., Practical Nonparametric Statistics, nd Edition, John Wiley&Sons, New York, (980). 9. Mauldin J.M., Quality Control Procedures for the Hatchery, Poult. Sci., 93 (), -4, (993). 0. Sur E., Yumurtaya verilen Aflatoksin B (AFB ) in Tavukların Lenfoid Organlarının Embriyonal Gelişimi Üzerindeki Etkilerinin Enzim Histokimyasal Yöntemlerle Araştırılması, Doktora Tezi, S.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya, ( 00 ).. Jelinek R., Peterka M., Rychter Z., Chick Embryotoxicity Screening Test-30 Substances Tested, Indian J. Exp. Biol., 3, , ( 985 ).. Prelusky D.B., Hamilton R.M.G., Foster B.C. Trenholm H.L., Thompson B.K., Optimization of Chick Embryotoxicity Bioassay for Testing Toxicity Potential of Fungal Metabolites, J. Assoc. off Anal. Chem., 70 (6), , ( 987 ). 3. Özcan M., Hidrokinon un (HK) Gelişim Toksisitesinin Döllenmiş Tavuk Embriyosunda Analiz ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, G.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, ( 99 ). 4. Çelik I., Oguz H., Demet O., Boydak M., Dönmez H.H., Sur E., Nizamlıoglu F., Embryotoxicity Assay of Aflatoxin Produced by Aspercillus parasiticus NRLL 999, Br. Poult. Sci., 4 (4), , ( 000 ). AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 5 AKU-Journal of Science 8()

28 Farklı Konsantrasyon.. H. ÖZPARLAK, İ. ÇELİK, E. SUR, T. TELATAR, M.F. AYDIN, Y. ÖZNURLU 5. Krasavage W.J., O Donoghue J.L., Divencenzo G.D., Ketone, In: Patty s Industrial Hygiene and Toxicology, Eds.; Clayton G.D., Clayton, F.E., Vol: C, 3rd Edition. New York, NY: John Wiley&Sons, , ( 98 ). 6. ATSDR, Toxicological Profile for Acetone, Atlanta, Georgia, Agency For Toxic Substances and Disease Registry, ( 994 ). 7. Dunachie J.F., Fletcher W.W., An Investigation of the Toxicity of Insecticides to Birds Eggs Using the Egg-Injection Technique, Ann. Appl. Biol. 64, , ( 969 ). 8. Neldon-Ortiz D.L., Qureshi M.A., Effects of AFB Embryonic Exposure on Chicken Mononuclear Phagocytic Cell Functions, Dev. Comp. Immunol., 6 (/3), 87-96, ( 99 ). 9. Arias E., Sister Chromatid Exchange Induction by the Herbicide,4- dichlorophenoxyacetic Acid in Chick Embryos, Ecotox. Environ. Safe., 55, , ( 003 ). 0. Anwar K., Cypermethrin, A Pyrethroid Insecticide Induces Teratological and Biochemical Changes in Young Chick Embryos, Pakistan J. Biol. Sci., 6 (9), , ( 003 ).. Korhonen A., Hemminki K., Vainio H., Embryotoxic Effects of Acrolein, Methacrylates, Guanidines and Resorcinol on Three Day Chicken Embryos, Acta Pharmacol. Toxicol., 5, 95-99, ( 983 ).. Ameenuddin S., Sunde M.L., Sensitivity of Chick Embryo to Various Solvents Used in Egg Injection Studies, Proc. Soc. Exp. Biol. Med., 75, 76-78, ( 984 ). 3. McLaughlin J.J., Marliac J., Verrett M.J., Mutchler M.K., Fitzhugh O.G., Toxicity of Fourteen Volatile Chemicals as Measured by the Chick Embryo Method, Amer. Ind. Hyg. Assoc. J., 5, 8-84, (964). AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 6 AKU-Journal of Science 8()

29 Afyon Kocatepe Üniversitesi 8() Afyon Kocatepe University FEN BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF SCIENCE KATSAYILARI LEBESGUE İNTEGRALLENEBİLİR FONKSİYONLAR OLAN ADİ DİFERANSİYEL OPERATÖRLERİN ÖZDEĞERLERİ ÜZERİNE ÖZET Alp Arslan Kıraç Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak., Matematik Böl., 0070 Kınıklı / DENİZLİ. Bu makalede, p ( x ), p 3 ( x) şeklinde Lebesgue integrallenebilen kompleks değerli katsayılara sahip ( y ) y p ( x) y p3( x) y diferansiyel ifadesi ve t -periyodik sınır koşulları tarafından, L [0, ] de üretilen L ( p) diferansiyel operatörü ele alındı. L ( p) operatörünün özdeğerleri için asimptotik formüller elde edildi. Anahtar Kelimeler: Self-adjoint olmayan operatörler, t -periyodik sınır koşulları, Asimptotik formüller. ON THE EIGENVALUES OF THE ORDINARY DIFFERENTIAL OPERATORS WHEN ITS COEFFICIENTS ARE LEBESGUE INTEGRABLE FUNCTIONS ABSTRACT In this article, we consider an operator L ( p) generated by differential expression y ) y p ( x) y p ( x) y, ( 3 in L [0, ] and t -periodic boundary conditions, where p ( x), p3 ( x) are complex-valued functions in L [0, ]. we obtain the asymptotic formulas for the eigenvalues of the differential operator L ( p). Key Words: Non-selfadjoint operators, t -periodic boundary conditions, Asymptotic formulas.

30 Katsayıları Lebesque İntegrallenebilir Fonksiyonlar. GİRİŞ A. A. KIRAÇ [0,] kapalı aralığında kompleks değerli ve Lebesgue integrallenebilen p ( x ), p 3 ( x) şeklinde katsayılara sahip ( y ) y p ( x) y p3( x) y () diferansiyel denklemi ve t sabit bir kompleks parametre olmak üzere ( ν) it ( ν) y () e y (0), ν 0,, () t -periodik sınır koşulları ([]) tarafından, L [0, ] de üretilen L ( p) diferansiyel operatörünü gözönüne alalım. [,3,4] te özdeğerlere asimptotik formülleri verebilmek için kullanılan metod; ( y) λy denkleminin lineer bağımsız çözümleri ve onların türevlerinin karakteristik determinantta yerine yazılmasına bağlı olduğundan, L ( p) operatörünün k ıncı özdeğerleri için O (k) ıncı mertebeden daha iyi asimptotik formüller verilebilmesi, () denklemindeki p ( x ), p 3 ( x) katsayıları üzerine koyulan sürekli türevlenebilme şartına bağlıdır. Bu makalede, () denkleminin p ( x ), p 3 ( x) katsayıları, [ 0,] kapalı aralığı üzerinde kompleks değerli Lebesgue integrallenebilen fonksiyonlar olduğunda, L ( p) operatörünün k ıncı özdeğerleri için O ( k(ln k k) ) mertebeden asimptotik formüller elde edildi. Sonuç olarak; () denkleminin katsayıları için herhangi bir sürekli türevlenebilme şartı yoktur.. ÖZDEĞERLER İÇİN ASİMPTOTİK FORMÜLLER () denkleminin derecesi tek olduğundan dolayı, her t için () sınır koşulları regülerdir ve L ( p) operatörünün yeterince büyük özdeğerlerinin katlılığı birdir (simple), ([4, sf. 64]). Buradan, [5, 6] göz önüne alınacak olursa, k N için L ( p) operatörününλ k ( t) : k Z özdeğerleri aşağıdaki şekilde ifade edilebilir: λ k 3 ( t) (kπi it) O( k) (3) Burada, N yeterince büyük bir tamsayıyı ifade eder. (3) formülündeki L ( p) nin λ k (t) özdeğerinin asıl önemli kısmı olan ( kπiit ) x AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 8 AKU-Journal of Science 8() 3 ( kπi it) ün, L (0) ( p ( x) p3( x) 0 için) operatörünün e özvektörüne karşılık gelen özdeğeri olduğu kolayca görülebilir. Yani, k N ise L ( p) nin λ k (t) özdeğeri için aşağıdaki eşitsizlikler elde edilir:

31 Katsayıları Lebesque İntegrallenebilir Fonksiyonlar A. A. KIRAÇ 3 λ k λ k ( t) (kπi it) c k, (4) 3 ) ) ( t) (πi( k k it πi( k k) it kπ i it πi( k k) it c kπ i it (5) Burada k Z /{0} ve c m, m,,..., N den bağımsız pozitif sabitlerdir. (4) ve (5) e ilave olarak, ileride ispatlanan lemmada özellikle kullanılan, aşağıdaki eşitsizlik verilebilir: λ k c 3 ) ) ( t) (πi( k k it 3 πi( k k) it kπ i it πi( k k) Burada, it k N için k 3 k yani k k k aşağıdaki bağıntıların gösterilmesi zor değildir [7]: 3 c 4 k (6). (4) ve (5) kullanılarak k : k 0 k : k 0 k πi( k k ) it λ ( t) (πi( k k λ ( t) (πi( k k k k ) it) ) it) 3 3 ln k O, (7) k O k (8) Burada k N. ψ k, t ( x) birim özvektörlere karşılık gelen, L ( p) operatörünün λ k (t) özdeğerlerine asimptotik formülleri elde etmek için aşağıdaki bağıntıyı gözönüne alalım: ( λ k ( t) (kπi it) )( ψ 3 (kπ iit ) x k, t ( x), e ( p ( x) ψ ( x) p ( x) ψ ( x), e ) (9) k, t 3 k, t ) (kπ iit ) x Burada, (.,.), L [0, ] uzayındaki iç çarpımı ifade eder. x) p ( x) ( x) p ( x) ( x) ( t) ( ) k, t ( k, t 3 k, t k k, t x eşitliğinin her iki tarafı (kπ iit ) x 3 (kπ iit ) x e ( kπ iit ) x ile çarpılır ve L(0) e (kπi it) e kullanılırsa, (9) bağıntısının elde edildiği görülür. AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 8() 9 AKU-Journal of Science 8()