BEBEK VE ÇOCUK BESLENMESİ

Transkript

1 BEBEK VE ÇOCUK BESLENMESİ 1

2 Bebek ve Çocuk Beslenmesi İlk 6 ay sadece ANNE SÜTÜS 6. aydan sonra ayına göre g ek besinler (tamamlayıcı besinler) 1-33 yaş arası beslenme (oyun çocuğu) u) 2

3 ANNE SÜTÜNÜN S ÖNEMİ Hayatın n ilk 6 aylık k döneminded bebeklere verilecek tek besin öğesi anne sütüs olmalıdır. İlk 6 aylık k dönemde d anne sütüs bebeğin tüm t m gereksinimlerini karşı şılamaktadır. 3

4 EMZİRME; Bebeğin tüm t m besin gereksinimini karşı şılarken ayrıca bebeğin ve annenin sağlığı ığını da korur ve bu tip beslenmeden tüm t m aile duygusal ve ekonomik yararlar sağlar. 4

5 Emzirmenin Yararları Bebek için; i in; Her zaman sterildir, ısı derecesi idealdir. Besin ögesi bileşimi imi bebeğin gereksinmelerine uygundur. Koruyucu etmenleri içerir; i Sindirime yardımc mcı aktif enzimler, Enfeksiyonu önleyen Ig ler ler, Hormonlar ve büyüme b faktörleri, Solunum yolu ve gastrointestinal enfeksiyonları daha az görülür. g r. Orta kulak iltihabı riskini azaltır. Çene ve diş gelişiminde iminde rolü vardır. r. 5

6 Bazı kronik hastalıklar kların n oluşum um riskini azaltır(tip I diyabet, çölyak lyak, obezite,, koroner kalp hastalığı gibi) Allerjiye karşı koruyucudur ve bebeği pişikten ikten korur. Bebeğin ruhsal, bedensel ve zeka gelişimine imine yardımc mcı olur. Dikkat eksikliği i sendromu, ilgisizlik gibi olgularda anne sütüs alımı önem kazanmaktadır. Anne sütüs alan bebekler daha az ağlarlar. a 6

7 Anne için; i in; Ucuzdur, hazırlama sorunu gerektirmez. Anne ve bebek arasında ki duygusal bağı güçlendirerek sevgi dolu bir ilişkiyi kolaylaştırır. r. Kontraseptif etkisi vardır. r. Annenin sağlığı ığını korur; Göğüs s kanseri, over kanseri, osteoporozis,, anemi riski 7

8 EMZİRMENİN PSİKOLOJİK YARARLARI ANNE VE ÇOCUK ARASINDA YAKIN SEVGİ DOLU İLİŞKİ SAĞLAR. (BONDİNG SÜRECİ ) BEBEK DAHA AZ AĞLAR. ANNE BEBEĞİNE DAHA SEVGİ DOLU DAVRANIR. BEBEĞİ TERK ETME VEYA HIRPALAMA OLASILIĞI DAHA DÜŞÜKTÜR. ANNE SÜTÜ İLE BESLENEN ÇOCUKLAR İLERİ YAŞLARDA ZEKA TESTLERİNDE DAHA BAŞARILI OLURLAR. 8

9 ANNE SÜTÜNÜN S İÇERİĞİ 9

10 ANNE SÜTÜNÜN S N BİLEB LEŞİMİ Doğumdan umdan sonra ilk birkaç gün n içinde i inde salgılanan lanan sarıms msı renkli, yapış ışkan nitelikli, yoğunlu unluğu u yüksek y süte s KOLOSTRUM (Ağı ğız z sütü) s denir. Günlük k miktarı ortalama 30 ml olan kolostrum olgun sütten s daha fazla antikor ve anti enfektif protein içerir. i 10

11 Kolostrumun içerii eriğinde inde daha fazla anti efektif maddeler ve akyuvar olması bebeğin doğumdan sonra karşı şılaşacağı hastalıklara karşı ilk bağışı ğışıklığı sağlad ladığından ; bebeğin ilk Pasif aşıa şısı olarak nitelendirilir. Kolostrum bebeğin olgunlaşmam mamış barsaklarının doğumdan sonra olgunlaşmas masına yardımc mcı olan Epidermal büyüme faktörü içerir. Bu da barsağı ğın erken olgunlaşmas masını sağlar ve bebekte allerji ve diğer besinlere entolerans gelişmesini önler. 11

12 KOLOSTRUM İÇERİĞİ ANTİKORDAN ZENGİN AKYUVARLAR ÖNEMİ ENFEKSİYON VE ALLERJİDEN KORUR ENFEKSİYONDAN KORUR MUSHİL ETKİSİ BÜYÜME FAKTÖRLERİ VİTAMİN A DAN ZENGİN MEKONYUMU TEMİZLER SARILIĞINÖNLENMESİNİ KOLAYLAŞTIRIR BARSAĞIN OLGUNLAŞMASINI SAĞLAR ENFEKSİYONLARIN DAHA HAFİF GEÇİRİLMESİNİ SAĞLAR GÖZ HASTALIKLARINDAN KORUR 12

13 Kolostrumun bileşimi imi hızla h değişir, ir, miktar artar ve doğumdan saat sonra olgun süt s t bileşimine imine ulaşı şır. 13

14 BURADA FARK ETTİĞİNİZ DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR? ÖN SÜT SON SÜT Yağ Yağ Yağ Protein Protein Protein Laktoz Laktoz Laktoz İLK SÜT (COLOSTRUM) OLGUNLAŞMIŞ SÜT 14

15 BU SÜTLER ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR? ANNE SÜTÜ İNEK SÜTÜ KEÇİ SÜTÜ Yağ Yağ Yağ Protein Protein Protein Laktoz Laktoz Laktoz 15

16 PROTEİN Değişik ik memelilerin süt s t protein içerikleri yavrularının n büyüme b hızına h bağlı olarak değişir ir ; İnek sütü s Keçi i sütü s İnsan sütü s Hayvan sütüs insan s protein içerir. i : 3,3 mg/dl : 5,5 mg/dl : 0,9 mg/dl insan sütünden daha fazla 16

17 Protein önemli bir besin maddesidir ; büyüme ve gelişme için i in gereklidir. Daha fazla proteinin daha iyi olduğunu unu düşünebilirsiniz, d ancak hayvanlar insanlardan hızlh zlı büyüdükleri için in daha yüksek y protein konsantrasyonu içeren i sütlere ihtiyaçlar ları vardır. r. Bir bebeğin tam olgunlaşmam mamış böbrekleri brekleri için in ise, hayvan sütlerindeki s proteinin fazlasını atmak zordur. 17

18 Bileşimleri imleri ayarlanmış olmakla birlikte formül l sütleri s de anne sütünden s farklıdır. r. Formül l sütleri s soya, bitkisel yağ ve hayvan sütleri gibi bir çok değişik ik maddeden yapıld ldığından bebekler için i in mükemmel m olmaktan çok uzaktır. 18

19 Anne sütünde s bulunan proteinin bebek tarafından sindirilmesi ve vücutta v doku proteinlerine dönüştürülmesi d daha kolaydır. İnek nek sütünde s bulunan allerjik proteinler anne sütünde s bulunmaz. Anne sütüs yağı ğının n sindirim ve emilimi inek sütüne oranla çok daha kolaydır. Anne sütünde s bulunan yağ asitleri bebeğin sinir sistemi gelişimi imi için i in temel oluşturur. 19

20 Anne sütünde s bulunan laktoz bebeğin sindirim sistemi düzenler d ve proteinler ile birlikte büyüme b faktörlerinin sentezlenmesinde kullanılır. Anne sütünde s bulunan vitamin ve mineral miktarı bebek için i in ideal miktarda olup, bebek tarafından kullanılabilirli labilirliği i diğer sütlere oranla çok daha fazladır. 20

21 SÜTTE DEMİR İNSAN SÜTÜ 50-70µG/100ml İNEK SÜTÜ 50-70µG/100ml 50 EMİLEN % 10 21

22 Eğer bebek anneden yeterli depoyu alabilmiş ise insan sütündeki s demir miktarı hayatın n ilk 4 6 ayı demir eksikliği i anemisini gelişimini imini önler. İnek sütündeki s demirin % 10, insan sütündeki demirin % 50 si emilir. 22

23 YAPAY BESLENMENİN TEHLİKELERİ 14 ANNE BEBEK ARASINDAKİ YAKIN İLİŞKİYİ ENGELLER İshal ve solunum yolu hastalıklarına yakalanma olasılığı artar İshal kronikleşir Malnutrisyon, vit. A eksikliği görülebilir Enfeksiyon ve Malnutrisyondan Ölme riski artar Allerji ve hayvan sütüne intolerans gelişebilir Kronik hast.riski artar Bebekte obesite olabilir. Mental yönden çok iyi gelişmeyebilir Anemi riski, Kanser riski artar (over/meme) ANNE DAHA ÇABUK FERTİL OLUR 23

24 ÖNERİLER DOĞUMDAN SONRAKİ İLK 1/2-1 SAAT İÇİNDE EMZİRMEYE BAŞLANMALIDIR. İLK 6 AYDA SADECE ANNE SÜTÜ VERİLMELİDİR. 6 AYDAN İTİBAREN EK BESİNLERE BAŞLANMALIDIR. 1,5-2 YAŞINA KADAR EK BESİNLERLE BİRLİKTE EMZİRMEYE DEVAM EDİLMELİDİR. 24

25 ANNE SICAKLIĞI SADECE VE SADECE ANNE SÜTÜS VE EMZİRME İLE SAĞLANIR. 25

26 EMZİRME NASIL OLUR? 26

27 PROLAKTİN Her emzirme sonrasında salgılanır. Bir sonraki emzirme için süt oluşturur OKSİTOSİN Süt akımının devamını sağlar Kuvvetli emme ile annenin beynine uyarılar gider 2. Oksitosin salgılanarak memeye ulaşır ve süt akımı başlar 27

28 OKSİTOSİN REFLEKSİ KAYGI STRES AĞRI ŞÜPHE Bebek için sevgi dolu düşünceler Bebeğin sesi Bebeğin görüntüsü GÜVEN Bunlar reflekse YARDIM eder Bunlar reflekse ENGEL olur 28

29 Daha çok emzirme=daha çok uyarı=daha çok süt s t yapımı 29

30 "Her açıdan sağlıklı bir anne ve sağlıklı bir bebek sahibi olmak için bebeğinizi düzenli olarak emzirin" "Her açıdan sağlıklı bir anne ve sağlıklı bir bebek sahibi olmak için bebeğinizi düzenli olarak emzirin" 30

31 31

32 6. Aydan sonra-ek Besinler Bebeğin büyüme b ve gelişimine imine paralel olarak değişmekle birlikte genel öneri ay arasında katı gıdalar almaya hazır r olduğu şeklindedir. 4. aydan önce bebeklerin büyüme b ve gelişmesi için in anne sütüs veya başlang langıç maması tek başı şına yeterliyken, 4. aydan sonra sadece anne sütüs veya mama bebeğin büyüme b ve gelişmesi için i in tek başı şına yeterli değildir. Bebeğin büyüme b ve gelişiminin iminin aynı hızda devam etmesi için, i in, artan protein, enerji, demir, vitamin ve mineral gereksinimleri karşı şılanmalıdır. Bu nedenle de bebeğin ek gıdalara g başlamas laması ve yeni tatlara 32 alış ışması gerekir.

33 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 0-66 ay Anne sütüs 0-66 ay Biberon maması Hazırlama sorunu yoktur. Kutu üzerinde yazılı olan hazırlama talimatına göre. re. Bebek istedikçe e ve acıkıp p aranmaya başlay layınca Anne sütüs verilmelidir. Anne sütüs yoksa veya yetersiz kalıyorsa (bebeğiniz kontrollerde yeterli kilo alamıyorsa) diyetisyeninizin veya doktorunuzun tavsiyesine göre g bebeğinizin ayına uygun biberon maması kullabilirsiniz. 33

34 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 6. ay Anne sütüs Meyve püresip Hazırlama sorunu yoktur. Meyveler yıkandıktan ktan sonra kabukları soyularak, cam rende ile püre haline getirilir ve kaşı şık k ile verilir Bebek istedikçe e ve acıkıp p aranmaya başlay layınca Anne sütüs verilmelidir. Günde bir öğün mevsim meyvelerinden hazırlanm rlanmış olarak verilir ( elma, armut, havuç ile başlay layıp tavsiye edilen miktar ve ayında verilir) 34

35 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 6. ay Sebze püresip *Diğer çorbalar Mevsim sebzeleri daha az su ile haşlan lanır r ve iyice ezilerek püre haline getirilir.1 tatlı kaşığı pirinç veya irmik ilave edilir.ateşten ten indirdikten sonra 1 tatlı kaşığı zeytinyağı ilave edilir Başka ka bir şekilde tavsiye edilmedikçe günde 1 veya 2 öğün mevsim sebzelerinden hazırlanm rlanmış olarak verilir. 35

36 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 6. Ay Yoğurt Yumurta sarısı Pekmez Evde? Veya Patörize sütten yapılm lmış hazır yoğurtlar 8-10 dakika haşlama Üzüm m pekmezi Ara öğün n olarak; kuşluk veya ikindi vakti, tatlı kaşığı ile başlayarak önerilen miktara ulaşı şılır. Kahvaltıda ve diğer yiyeceklerin içinde? i inde? Kahvaltı veya meyve püresi ile 36

37 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 6-77 ay Kıyma Yağsız z Dana etinden çift çekilmiş kıyma Diğer yiyecekler içindeinde Peynir Patörize sütten yapılm lmış tuzsuz peynir Kahvaltıda veya diğer yiyecekler içindei inde 37

38 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 7-8. ay Tavuk Tavuğun un yağsız göğüs s etinden Çorbaların n içinde i inde ana öğünlerde Balık Kurubaklagiller Somon, uskumru *Bebeğe e göreg Kırmızı mercimek, yeşil mercimek,kuru fasülye lye,nohut. Tek başı şına veya diğer yiyeceklerin içindeinde Tek başı şına veya diğer yiyeceklerin içindeinde 38

39 AYLAR BESİNLER Hazırlan rlanış Şekli Verilecek öğünler 12. Ay Süt Hazır pastörize sütler. Kaynatma? Gece ve ara öğün Yumurta beyazı Evde pişen en yemekler 8-10 dakika kaynatma Pişirme irme ve hazırlama ilkelerine uygun Kahvaltıda veya diğer er yiyecekler ile. 39

40 Ek Besinlere Başlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler Motivasyon ve sabrınız z hiçbir zaman kaybetmeyin. Yeni besinlere geçişte daima yavaş davranın. n. Bebeğinizde ki değişiklikleri iklikleri ve tepkileri izleyin. Eğer bir allerji gelişirse, irse, o besini en az iki üç hafta vermeyin. 40

41 Doğru zamanı kollayın. Küçük k bir kaşığ şığa a koyduğunuz unuz yiyeceği dudaklarına değdirin. dirin. Katı gıdalara geçişte bir diğer konu ise pütür p miktarıdır. r. Beslenme konusundaki bilgisizlik, çok ok zengin bir ortamda bile kötük beslenmeye neden olabilir. 41

42 "Bebek onu sevmedi, biraz şeker koyalım" gibi tutumlar, bebeğin yeni tatlara alış ışmasını güçleştirir. Zorla yedirmek de doğru bir davranış değildir. Bebeğinizin yeterli beslenip beslenmediğinin inin en iyi göstergesi g tartısıdır. r. 42

43 Diş çıkarma dönemi d veya herhangi bir hastalık k durumu; bebeğin iştahsi tahsız z ve huzursuz olduğu u zamanlardır. r. Kaşığı reddetme, bu dönemde d karşı şılaşılabilen bir problemdir. 43

44 !Gizli AçlığA ığa a Dikkat! İnsan beyni gelişiminin iminin % 90 ını yaşam amın n ilk bir yılıy içinde inde tamamlanır. Bazı durumlarda bebeğin açlık a k sorunu yoktur, kilosu da normal sınırlar s içindedir, i indedir, ancak zihinsel gelişiminde iminde bir aksaklık görülebilir. Bu Gizli Açlık A diye tanımlanan özel bir sorunu akla getirir. Bu sorunla karşı şılaşmamak için i in katı gıdalara geçildi ildiğinde inde bebeğin yediklerinin sadece miktarına ve bebeği i doyurup doyurmadığı ığına değil, içerii eriğine ine de önem vermek gerekir. 44

45 Beslenme konusundaki bilgisizlik, çok zengin bir ortamda bile kötük beslenmeye neden olabilir. 45

46 1-33 yaş arası beslenme (oyun çocuğu) u) 46

47 Büyüme hızıh Enerji gereksinmesi Kilo kazanım m hızıh Kas gelişimi imi başlar (kas dokusu toplam kilo kazanımının n 1/2 sini oluşturur) Yürümeye başlar Güçlü bir vücut v için i in daha fazla kasa ihtiyaç duyar İskelet yavaş büyür, fakat kemiklerin uzaması için in mineral depolaması fazladır. Psikolojik gelişim im Besinleri reddetme yaygınd ndır 47

48 Oyun çocuğunun unun enerji ve besin öğeleri gereksinimi Enerji kkal/kg/g /kg/gün Günlük k enerji gereksinimi yetişkin bireyler için in kkal/kg/g /kg/gün Bazı çocuklar günde g 1-21 öğün n yemesine rağmen toplam enerji alımlar mları gereksinmeleri kadar olabilir, ancak düzenli d beslenme alış ışkanlığının n kazandırılmas lması dikkat edilmesi gereken en önemli noktadır. 48

49 Protein g/kg/gün Günlük k beslenme içinde i inde yüksek y kaliteli proteinler tercih edilmeli 1 yumurta 1 kibrit kutusu kadar peynir 500 ml. Süt S t veya yoğurt 1-22 köfte k kadar et veya 1 porsiyon kurubaklagil 49

50 Yağ Toplam enerjinin %30 u Enerji sağlamak Yağda eriyen vitaminlerin emilimi Sinir sisteminin çalışması Karbonhidratlar Toplam enerjin % ı Kompleks karbonhidrat Şeker? 50

51 Menüde yer alacak besin gurupları 1. Grupta; Et, tavuk, balık, yumurta, kurubaklagiller gibi besinler Bu grup iyi kalitede proteine sahiptir Kasların n güçg üçlenmesi Kan yapımı Sağlıkl klı büyüme ve sağlıkl klı yaşam am içini in Günde porsiyon 51

52 2. Grupta; Süt, yoğurt, peynir ve benzeri besinler İyi kalitede proteinin yanında nda Kemik ve diş gelişimi imi için i in Yeterli Ca A vitamini B vitamini Günde ml. Süt S t veya Yoğurt 1 kibrit kutusu kadar peynir 52

53 3. Grupta; Tahıllar (Temel enerji Kaynağı ğı) Bitkisel proteinler ve B vitamini Günde porsiyon 53

54 4. Grupta; Sebze ve Meyve A, C ve B gurubu vitaminler Büyüme ve hastalıklardan korunma içini in Gereklidir. Günde porsiyon, yemek şeklinde ve taze olarak 54

55 5. Grupta; Şeker ve Yağlar Şeker ve şekerden yapılm lmış besinler, pekmez, bal, reçel, el, tereyağ,, zeytinyağı ve diğer bitkisel sıvıyas yağlar Enerji sağlar 55

56 BESLENME ALIŞKANLIKLARI 56

57 Annenin istekleri Çocuğun un istekleri Besin alımı Etrafın n istekleri Çocuğun un gereksinimleri ANNE ÇOCUKOCUK BESLENME SAVAŞI ÇEVRE 57

58 Yanlış beslenme alış ışkanlıkları İştahs tahsızlık Obezite Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Beslenmeye bağlı besin yetersizliği hastalıklar kları Büyüme ve gelişme geriliği 58

59 Beslenme Alış ışkanlıkları Aile En önemli etken Yakın çevredeki bireyler taklit edilir 59

60 Küçük k miktarlarda servis edin, açsa a bir daha istemsine izin verin Kendi başı şına servis yapmasına izin verin Bu zaman alır, ancak çocuğun un gözü karnından ndan daha açtır. a Ana yemekten önce tatlı vermeyin Mevsime uygun besinler verin 60

61 Hoşlanmad lanmadığı besinleri yemesi için i in ısrar etmeyin Sabırl rlı olun ve asla masada tartış ışmayın Yemek seçmeyin, yine sizi taklit edecektir. Besin guruplarını ve sağlık k açısından a önemini öğretmeye çalışın 61

62 Ebeveynler disiplin konusunda çok dikkatli olmalı! Anneler bebeklerinin ilk yılda y lda ki gibi hızlı büyümediğini ini bilmeliler. Belirli sınırlar s içinde i inde çocuklarını besin seçiminde cesaretlendirebilirler. Çocuğun un kendi kendine beslenmesine izin verebilirler. Böylece olumlu yeme davranış ışları gelişimini imini sağlayabilirler. 62

63 ÖZEL DURUMLARDA BESLENME İştahs tahsızlık İshal Kabızl zlık Aşırı gaz sorunu Bulantı-kusma 63