ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ÇAY-KUR) 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ÇAY-KUR) 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor tarih ve 6085 sayılı Kanun, tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir.

3 Kuruluşun unvanı Merkezi İlgili Bakanlık Esas sermayesi Ödenmiş sermayesi Ödenmemiş sermayesi : Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAY-KUR) : Rize : T.C.Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı(*) : TL : TL : TL Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama Ayrılış tarihi tarihi 1-Başkan Ekrem YÜCE Çay İşl. Genel Md.lüğü Genel Müdür İmdat SÜTLÜOĞLU Devam ediyor 2-Üye Yunus KALDIRIM Genel Müdür Yardımcısı Devam ediyor 3-Üye Süleyman PINARBAŞ Genel Müdür Yardımcısı Devam ediyor 4-Üye Nizamettin EKİNCİ Gıda, Tarım ve Hay. Bak. Personel Genel Müdürü Devam ediyor 5-Üye Ali KARACA Hayvancılık Genel Müdürü Devam ediyor 6-Üye Maksut METE Hazine Müsteşarlığı Gümrük Müsteşarı (*) T.C.Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarih ve Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 639 sayılı KHK ile kurulmuştur.

4 Raporda yer alan kısaltmalar APK : Araştırma, planlama, koordinasyon ÇAY-KUR : Çay İşlemeleri Genel Müdürlüğü FAO GSMH İDT KAMU-İŞ KHK KİT RİSBAŞ TBMM TÜBİTAK TÜRK-İŞ tta UNCTAD : Food and Agriculture Organisation (Gıda ve Tarım Örgütü) : Gayrisafi Milli Hasıla : İktisadi Devlet Teşekkülü : Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İktisadi Teşebbüsü : Rize Serbest Bölge İşletmeciliği Sanayi ve Ticaret A.Ş. : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu : Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu : Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Gn. Müd. : United Nations Conference on Trade and Development (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı)

5 İÇİNDEKİLER Sayfa No I- TOPLU BAKIŞ... I A-Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri... I B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi... III C-Öneriler... VIII II- İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 8 C- Personel durumu III- MALİ BÜNYE A- Mali durum B- Mali sonuçlar IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu B-Finansman C-Giderler D-Tedarik işleri E-Üretim ve maliyetler F-Pazarlama G-Sigorta işleri H-İşletme sonuçları I-Bağlı ortaklık ve iştirakler J-Kalkınma planı ve yıllık programlar V- BİLANÇO Aktif Pasif VI- GELİR TABLOSU VII- EKLER

6 I. TOPLU BAKIŞ A- Üretilen malın ve hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Çay bitkisinin anavatanı Çin olduğundan çay kelimesi de Çin ce kökenlidir. ça şeklinde söylenen bu sözcük; Türkçe, Farsça, Japonca ve Rusça da Çay şekline dönüşmüştür. Çince nin Amoy lehçesinde te biçiminde olan telaffuzu ise, batı dillerindeki tea, tee, te gibi çay anlamına gelen sözcüklerin kökenini oluşturmaktadır. Çay tarımına milattan sonraki yıllarda başlanılmıştır. Japonya da Budist rahipleri tarafından getirilen tohumlarla M.S.805 yılında çay tarımına başlanılmıştır. En çok üretim yapılan ülkelerden Sri-Lanka (Seylan) 1870, Rusya 1847, Kenya 1900 yıllarında çay tarımına geçmişlerdir. Çay uzun süre Avrupa ülkelerinde ilgi görmemiş, 1650 yılında Almanya da ve Hollanda da bazı doktor ve papazlar çayın zararlı bir bitki olduğunu, Çinli lerin bu yüzden zayıf kaldıklarını ileri sürerek, yasaklanması istenmiş, İngiltere de ise kraliyet emriyle 1675 yılında resmen yasaklanmıştır. Ancak kısa bir süre sonra yasak kaldırılarak çay içme alışkanlığı bütün Avrupa da hızla yayılmıştır. İlk defa 1839 yılında Londra da açık artırma yoluyla çay satışları başlamış, bunu 1861 yılında Calcutta, 1883 yılında da Colombo pazarları izlemiş ve böylece çay, uluslararası ticari mal haline gelmiştir. Önceleri dinlendirici, keyif verici, ısıtıcı bir içecek olarak kullanılan çay; birinci dünya savaşından sonra, ihtiva ettiği kafein, thea -flavin bileşikleri, bakır, demir, B, E, K ve F vitaminleri nedeniyle gıda maddesi olarak önem kazanmış ve tüketimi her geçen yıl artmıştır. Çay tarımı Dünya da 40 kadar ülkede yapılmaktadır. Ancak 15 civarında ülkenin üretimi çok azdır. Çay bitkisi tropik bölgelerin yüksek kesimlerinde ve subtropik iklim bölgelerinde, 43 derece kuzey ve 27 derece güney enlemleri arasında yetişebilmektedir. Avrupa ülkelerinde, iklimin uygun olmayışı nedeniyle çay tarımı yapılamamakta ise de; bu ülkeler, üretici ülkelerde çay tarımı, işlenmesi, teknolojisi, pazarlanması konularında önemli roller oynamışlar ve bu konulardaki etkinlikleri sürmektedir. Ülkeler itibariyle son dört yıla ait çay tarım alanları aşağıdadır.

7 Ülkeler Çay ekili alanlar (Ha) Arjantin Bangladeş Çin Gürcistan Hindistan Endonezya İran Japonya Kenya Sri Lanka Türkiye Vietnam Toplam Diğer ülkeler Dünya Kaynak: http : // faostat. fao. org/servlet ( ) Dünyanın en büyük çay alanları olan ülkeler; Çin, Hindistan, Sri Lanka, Kenya Endonezya, Vietnam ve Türkiye olup, toplam ekili alan hektardır. Ülkeler itibariyle çay üretiminin son dört yıllık tablosu aşağıda gösterilmiştir. Ülkeler Çay üretimi (Ton) Arjantin Bangladeş Çin Hindistan Endonezya İran Japonya Kenya Sri Lanka Türkiye Vietnam Toplam Diğer ülkeler Dünya Kaynak: ( )

8 Dünyanın en büyük çay üretici ülkeleri; Çin, Hindistan, Sri Lanka, Kenya, Türkiye,Vietnam dır. Uluslararası dökme kuru çay fiyatlarında istikrar bulunmamakta, sık sık önemli dalgalanmalar görülmektedir. FAO, UNCTAD gibi kuruluşlar uluslararası çay fiyatlarında istikrar sağlamak için çaba göstermekte ise de istenilen sonuç alınamamaktadır. Çay fiyatlarını genellikle Londra, Kalküta, Kolombo, Jakarta açık arttırma satışları Auction belirlemektedir. B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Türkiye de çay üretmek için ilk girişim 1888 yılında yapılmış, Çin den getirilen çay tohumları Bursa da ekilmiş, ancak sonuç alınamamıştır yılında 407 sayılı Kanunla çay tarımı yasal güvenceye kavuşmuştur. Çay üretimi konusundaki etkili çalışmalara 1937 yılında başlanmış ve Sovyetler Birliği nden Gürcistan kökenli 20 ton, 1939 yılında 30 ton, 1940 yılında da 20 ton çay tohumu ithal edilerek hızlı bir şekilde çaylıklar oluşturulmuştur. 29 Mart 1940 tarihinde çıkartılan 3788 Sayılı Çay Kanunu ile tarımı ve üretimi desteklenmiş, bir Kararname ile Araklı ilçesinden Sovyetler Birliği sınırına kadar olan bölgede 30 bin dekar alan çay tarımı için ayrılmış, üreticiye faizsiz kredi verilmiştir. Üretilmeye başlanan yaş çay, atölyelerde işlenerek kuru çaya dönüştürülmüş ve üretim giderek artmıştır. Bunun üzerine 1947 yılında 60 ton/gün kapasiteli ilk çay fabrikası, Rize de işletmeye açılmıştır yılına kadar ithalat ile karşılanan iç tüketim, bu yıldan sonra yurt içi üretim ile karşılanmaya başlanmıştır. Önceleri Tekel Genel Müdürlüğünün bir şubesi tarafından yürütülen çayın yetiştirme, alım, işletme ve satış işlemleri, tarih ve 1497 Sayılı Kanunla Çay Kurumu na devredilmiş, tarih ve 233 sayılı KHK ile Kuruluşun unvanı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) olarak değiştirilmiştir tarihinde yürürlüğe giren Çay Kanunu ile çay tarımı, üretimi ve satışı serbest bırakılmıştır yılında dekar olan ekili çaylık alanı, 2003 yılında 76,6 bin dekara ulaşmış, 1994 yılında başlatılan çalışma ile bütün çaylıklar tek tek ölçülmüş, üretici sayıları ve ruhsat durumları yeniden belirlenmiştir. Çay tarımı gelişmiş ülkelerde, verimi ve kalitesi yüksek çay çeşitleri çeliklerden çay plantasyonları yapılmakta, budama, gübreleme, bakım ve ilaçlama gibi kültürel tedbirler uygulanmakta, üretime uygun çay bahçeleri oluşturulmaktadır. Bu bahçelerde hasat makasla, hatta makinelerle yapılmaktadır.

9 Türkiye de ise, verimli ve kaliteli çay üretimine uygun alanlar çok sınırlı olup, mevcut çaylıklar çeşitli ülkelerden getirtilen tohumlarla tesis edilmiştir. Masraflı ve riskli sayılan çelikle çaylık tesisi benimsenmemiştir. Tohumla plantasyon yapılması sonucu ortaya çıkan çaylıklarda makasla hasat yapıldığı zaman, özellikle son sürgünler uygun yerlerinden alınamamakta, odunsu ve lifli saplar hasat edilmekte, bu arada sürgün gözleri yok edildiğinden bitkinin çalılaşmasına ve ürünün kalitesiz olmasına yol açılmaktadır. Makasla hasatta günde elle yapılan hasadın 5 misli fazla ürün toplandığı için, özendirici önlemler ve mevzuat düzenlemeleri yapılmadan, üreticinin kendiliğinden makasla hasadı bırakması mümkün görülmemektedir tarihli Resmi Gazetede Ulusal Çay Konseyinin Kuruluşu ile Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. Yönetmeliği göre; 5488 sayılı Tarım Kanununda belirtilen ulusal tarım politikaları çerçevesinde çalışmalar yapmak üzere yaş çay üreticileri, ticaretini yapan tüccar, sanayiciler, birlikler, kooperatifler ile çay bitkisiyle ilgili araştırma ve eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz Ulusal Çay Konseyi kurulması kabul edilmiştir. Kurumun son beş yıllık çalışmalarına ait toplu bilgiler, aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

10 Toplu bilgiler Ölçü Son iki yıl farkı Sermaye Bin TL ,9 Ödenmiş sermaye " ,2 Öz kaynaklar " ,2 Yabancı kaynaklar " ,2 Finansman giderleri " ,4 Maddi duran var. (edinme değeri) " ,4 Maddi duran var. birikmiş amortismanlar " ,9 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler " ,7 Yatırımların gerçekleşme oranı ( nakdi ) % ,2 İştiraklere ödenen sermaye İştirakler temettü geliri Bin TL Artış veya azalış % Yaş çay alım miktarı Ton ,6 Tüm alım tutarı Bin TL ,2 Başlıca (mal ve hizmet) üretim miktarı -Tasnifli siyah ve yeşil çay Ton ,5 - Paketli siyah ve yeşil çay " (16.381) (13,3) Tüm üretim tutarı(üretim maliyeti) Bin TL ,8 Üretim kapasitesi Ton/Gün Kapasiteden yararlanma oranı % ,6 Üretim verimliliği (veya randımanı ) " 18,48 19,03 18,80 18,30 17,97 0,33 1,8 Başlıca satış miktarları Ton ,4 Net satış tutarı Bin TL ( ) (12,6) Stoklar : - İlk madde ve malzeme Bin TL ,6 - Yarı ve ara mamul (Siyah) Ton ,5 - Yarı ve ara mamul (Siyah) Bin TL ,8 - Yarı ve ara mamul (Yeşil) Bin TL ,5 - Siyah çay mamul Bin TL ,5 - Yeşil çay mamul Bin TL ,2 Memur (ortalama) Kişi (22) (4,7) Sözleşmeli (ortalama) " ,5 İşçi (ortalama) " (542) (7,9) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler " ,9 - Memur başına aylık ortalama giderler TL ,6 - Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,8 - Sözleşmeli başına aylık ortalama giderler TL ,4 - İşçiler için yapılan giderler Bin TL (2.874) (1,1) - İşçi başına aylık ortalama giderler TL ,4 Tahakkuk eden vergiler Bin TL (19.604) (38) GSYİH ya katkı ( üretici fiyatları. ) " (42.255) (13) GSYİH ya katkı ( alıcı fiyatıyla) " (61.859) (16,5) GSMH ya katkı ( alıcı fiyatlarıyla ) " (61.859) (16,5) Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden ) % 5, Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden ) % 2, Ekonomik kârlılık % 1, Zararlılık % - 1,8 4,9 4,9 13,5 8,6 175,5 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (26.927) (49.796) (217,7) Dönem kârı veya zararı " (8.832) (23.209) (26.991) (74.557) ,2 Bilanço kârı veya zararı " ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ,5

11 Yaş çay alım miktarı geçen yıla göre % 10,6 düzeyinde, tasnifli çay üretim miktarı % 9,5 oranında artarken, paketli çay üretimi ise % 13,3 oranında azalmıştır. Günlük üretim kapasitesi ton olan Kurumda kapasite kullanım oranı % 91 olup geçen yıla göre % 10 artmıştır tarih ve 3092 sayılı Çay Kanunu ile çay tarımı, üretimi ve satışının serbest bırakılması üzerine özel sektör de çay yaprağı alarak mamul çay üretimine başlamıştır. Böylece, 1985 yılında toplam yaş çayın %95 i ÇAY-KUR tarafından alınırken, bu oran son yıllarda % 50 seviyelerine inmiş olmakla birlikte, halen, ekimi ve üretiminde, alım ve satış fiyatlarının tespit edilmesinde, çay piyasasının düzenlenmesinde üretici ile tüketici açısından Kurumun katkısı önemlidir. Çay bitkisinin ekonomik ömrü yıl olarak kabul edilmektedir. Kurum tarafından yapılan tespitlerden, Türkiye deki 767 bin dekar çaylığın 34 bin dekarı 50 yaş üstü, 155 bin dekarı yaş arası, 287 bin dekarı da yaş arası olduğu anlaşılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çaylık Alanların taze sürgün Rehabilitasyonu konusunu eylem Planı kapsamına almıştır. Bu plan ile bölgedeki verimden düşen çay plantasyonlarının rehabilitasyonu önemli bir alt yapı oluşturacaktır. Projenin ilk adımı olan damızlık klon çay bahçeleri tesis edilmesi amacıyla Ocak 2008-Mayıs 2011 periyodunu kapsayan plan yapılmıştır. Devam eden bu çalışmaların diğer sorumlu kuruluşlarla iş birliği içinde sürdürülmesi gerekmektedir. Yaşlı çay bitkisinden daha kaliteli ürün almak amacıyla, ilk defa 1994 yılında uygulama başlatılan budama projesinden ilk beş yılında istenilen başarı sağlanamamış ise de, ikinci beş yılda projenin faydaları üretici tarafından benimsenmiş ve kalite belirgin şekilde düzelmiştir. Kaliteyi belirleyen en önemli değer olan ekstrakt değerleri % 35 seviyesine kadar yükselmiştir. Bu nedenle, Bakanlar Kurulunun 2004/7758 sayılı Kararı ile budama projesi, 1/7 oranında budanmak şeklinde tekrar uzatılmıştır. Budamadaki başarının devamı ve yapılan harcamaların amacına ulaşması için Kurum tarafından 424 kişiden oluşan ekipler oluşturulmuştur tarihli ve 2011/2526 sayılı kararname ile de budama dönemi 10 yıla çıkarılmıştır. Yaş çay alımlarında; kotanın yüksek, alım süresinin uzun oluşu sonucu, Çay- Kur un kartlaşmış ve kalitesiz yaprak alımı ile karşı karşıya olduğu bilinmektedir ton/gün olan işleme kapasitesinin incelemeler sırasında (Temmuz 2012) 300 ton/gün civarında arttırıldığı belirlenmiştir. Ancak kapasite arttırılmada asıl amacın; taze sürgün alıp en kısa sürede işlemek olmalıdır. Aksi taktirde fazla ve kartlaşmış yaprak alımı; üretim kalitesini etkileyeceği gibi stok oluşmasına neden olacaktır.

12 2011 yılı ilk bütçesinde 600 bin iken, revize programda 653 bin tona çıkartılarak 653 bin ton yaş çay alınmış olup, geçen yıla göre % 10,6 oranında artmıştır. ÇAY-KUR un pazar payında yaşanan gerileme önceki yıllar denetim raporlarında da ele alınmış olup, kuruluşun pazar payı 2007 yılında %56 seviyelerinde iken, Nisan 2011-Nisan 2012 döneminde ise Türkiye genelinde ÇAY-KUR un pazar payının %44 ile %51 oranında değiştiği görülmektedir. Pazar payında daralma nedeniyle ÇAY-KUR un satış teşvik önlemleri alması, ürün çeşitlendirmesine gitmesi ve tanıtım faaliyetlerine ağırlık vermesi, satışları artırma noktasında bir çıkış aramasından kaynaklanmaktadır. Pazarlama bölge müdürlüklerinin düzenlediği pazar araştırma raporlarında da yer aldığı üzere, ÇAY-KUR ürünlerinin fiyat, ambalaj (paket açılması, paketin renginin solması, sahte ürün algısı, gramaj eksikliği vb.) ve ürün kalitesine (aroma ve tat eksikliği) ilişkin olarak tüketiciler ve bayilerce yöneltilen eleştirileri bertaraf edecek önlemlerin alınması da, marka imajının ve mevcut pazar payının korunmasında etkili olabilecektir. Pazar araştırma raporlarında dikkat çeken bir diğer husus ise, tüketicilerin bir yandan yeni ürün talebinde bulunurken diğer yandan bazı ÇAY-KUR ürünlerine ulaşamadıklarını ifade etmeleridir. Bir yandan tüketici taleplerine uygun yeni ürünler piyasaya sunarken, diğer yandan dağıtım kanallarında tüketicinin istediği yerde, miktarda ve zamanda ürünü temin edebilecek önlemlerin alınması büyük önem taşımaktadır. Kuruluşun satışlarını artırma noktasında önemli bir engel de yurda giren kaçak çaya ilişkindir. Kuruluşun hazırladığı 2011 yılı çay sektörü raporunda, yabancı menşeli çayların bin ton seviyesinde olduğu, bunun %25 inin resmi ithalat yoluyla karşılandığı bilgisi yer almaktadır. ÇAY-KUR un pazar payının %50 seviyesinde olduğu düşünüldüğünde, kaçak girişin engellendiği ve tüketici tercihlerinin karşılandığı durumda yurt genelinde yaklaşık bin ton ürün satma potansiyelinin olabileceği değerlendirilmektedir. ÇAY-KUR un pazar payındaki daralmayı ortadan kaldırmak ve satışları artırmak için bünye içi (fiyat, ambalaj, yeni ürün geliştirme, tat ve koku eksikliği giderme) ve bünye dışı (kaçak çayla mücadele) tüm faktörleri göz önünde bulunduracak önlemlerin alınması ve alınan önlemlerin titizlikle uygulanması gerekmektedir.

13 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 5620 sayılı Kamuda Geçici İş Pozisyonlarında Çalışanların Sürekli İşçi Kadrolarına veya Sözleşmeli Personel Statüsüne Geçirilmeleri, Geçici İşçi Çalıştırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca Kurumda geçmiş yıllarda 6 aydan fazla çalışan geçici işçinin kadroya alınması kampanya dışı dönemde bu işçilerin bir kısmının hizmetine ihtiyaç duyulmaması nedeniyle kuruluşa ilave mali yük getirmektedir. Yapılan hesaplamalara göre bu maliyet yıllar itibariyle azalmakla birlikte 2011 yılında yaklaşık 30,1 milyon TL olduğu görülmektedir Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu nda tarihinde yapılan değişiklikle; kamu kuruluşlarında geçici işçi olarak istihdam edilenlerin sözleşmeleri askıda iken genel sağlık primlerinin kurumlarca ödenmesi kararlaştırılmıştır. Bu nedenle geçici işçiler için 2011 yılında 6,3 milyon TL prim ödenmiş, bu da maliyetlerin ve zararın artmasına neden olmuştur. Bu ilave maliyetler kuruluşun rekabet gücünü zayıflatmaktadır yılında Kurum sermayesi 594,4 milyon TL`den 915 milyon TL`ye yükseltilerek 714,4 milyon TL`si ödenmiştir. Yukarıda sıralanan nedenlerle Kurumca 2007 yılının son aylarında başlanılan banka kredileri kullanımı 2008 yılında 128,3 milyon TL, 2009 yılında 157,3 milyon TL, 2010 yılında 457,5 milyon TL. ye, 2011 yılında da Milyon TL ye yükselmiştir. Kurumca ödenen faiz giderleri 2009 yılında 15,6 milyon TL iken, faiz oranlarının düşmesine bağlı olarak 2010 yılında 8,3 milyon TL`ye gerilemiş ise de 2011 yılında tekrar artarak 26 Milyon TL ye ulaşmıştır. Kurumun 2010 yılında 27 milyon TL olan zararı, 2011 yılında 74,6 milyon TL. ye ulaşmıştır yılından itibaren ortaya çıkan ve 2011 yılında ağırlığı hissedilen finansman sıkıntısı göz önünde tutularak; - Satılabilecek miktarda çayın üretilmesi için gerekli olan yaş çay yaprağı alınması şeklindeki yaş çay alım politikasının uygulanması, - Yatırım harcamalarının ve kapasite artırımlarının daha kaliteli çay üretilmesine yönelik olmasına özen gösterilmesi, gerekli görülmektedir. C-Öneriler: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (ÇAY-KUR) 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır.

14 1- Kurumun son yıllarda oluşan dönem zararlılığının azaltılabilmesi için; alım, üretim, stok, satış, istihdam ve finansman yönetiminde maliyet azaltıcı ve kârlılığı artırıcı tedbirlerin alınması, (Sayfa: 46-48) 2- ÇAY-KUR un, yaş çay yaprağı alımlarını planlamasında; kota, alım süresi ve diğer uygulamaların kaliteyi koruyucu ve artırıcı unsurlar olarak titizlikle takip edilmesi, (Sayfa:57-58) 3- Gerek personel istihdamı gerekse mali külfet ve üretim kalitesi yönüyle Ankara ve İstanbul Çay Paketleme tesislerinin faaliyetlerinin gözden geçirilmesi, (Sayfa:74) 4- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının yıllarını kapsayan Eylem Planı kapsamına alınmış olan ve bölgedeki verimden düşen yaşlı çay plantasyonlarının yenilenmesinde önemli bir yer tutan Çaylık Alanların Rehabilitasyonu ile ilgili olarak yapılan çalışmaların, diğer sorumlu kuruluşlarla işbirliği içinde aksatılmadan sürdürülmesi, (Sayfa:75-76) 5- ÇAY-KUR un pazar payındaki daralmayı ortadan kaldırmak ve satışları artırmak için fiyat, ambalaj, yeni ürün geliştirme, tat ve koku eksikliği giderme gibi bünye içi tedbirlerin alınması, buna ilave olarak da kaçak çayla mücadele gibi bünye dışı tüm faktörler göz önünde bulundurularak gerekli önlemlerin alınması için ilgili kuruluşlar nezdinde girişimlerde bulunulması, (Sayfa: ) 6- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (EK:16) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (ÇAY-KUR) 2011 yılı bilançosu ve ,38 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

15 II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Teşekkül tarih ve 1497 sayılı Kanun ile Çay Kurumu adı altında tüzel kişiliğe haiz, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesi ile sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülü olarak kurulmuştur. Kanunlarla daha önce Tekel Genel Müdürlüğüne verilen çay işletmeciliği görevi tarihinden itibaren faaliyete geçen Çay Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Çay Kurumu, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 112 sayılı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden düzenlemeye tabi tutulmuş ve Kamu İktisadi Kuruluşuna dönüştürülmüştür. 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kuruluşun özel yasası niteliğindeki 112 sayılı Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de yürürlükten kaldırılmıştır. Böylece Kuruluş tüm KİT ler için genel kanun niteliğini alan 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamına alınmıştır. Öte yandan 1984 yılına kadar devlet tekeli olarak sürdürülen çay işletmeciliği tarih ve 3092 sayılı Çay Kanunu ile serbest bırakılmıştır. Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair tarih ve 4046 sayılı Kanunun 35/a maddesi ile de Kuruluşun Kamu İktisadi Kuruluşu olma vasfına son verilerek, İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) statüsüne alınmıştır. ÇAY-KUR; 3046 sayılı Kanun`un 4060 sayılı Kanun ile değişik 4 üncü ve 3313 sayılı Kanun ile değişik 10 uncu maddeleri uyarınca tarihinde Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili kuruluşu olmuştur. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Ana Statüsü ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. ÇAY-KUR, Ana Statüsünün Amaç ve Faaliyet Konuları başlıklı 4 üncü maddesinde; Türkiye nin tarım politikasına uygun olarak çay ziraatını geliştirmek, çay kalitesini ıslah etmek, işletilmesini teknik esaslara göre yürütmek, iç ve dış pazar isteklerini karşılamak üzere kuru çay üretmek, ithal etmek ve ihraç etmek, verimlilik

16 esasına dayalı işletme politikasıyla sermaye birikimine yardım ederek yatırım kaynağı yaratmak amacıyla kurulmuştur. Faaliyet konusu olarak da; Üreticilerden, işletmeye uygun çay yaprağı almak, bunları işlemek ve satmak şeklinde özetlenebilir yılında çıkarılan 3092 sayılı Kanun la; çay tarımı, üretimi, işletmesi ve satışı serbest bırakılarak bu konuda özel sektörün çay fabrikası kurma ve işletmesi sağlanmıştır. Yaklaşık 28 yıldan beri çay tarımı, çayın üretimi ve satışı serbest olup, kamu ve özel sektör işletmeciliği yapılmaktadır. Anılan Kanunun 2 nci maddesine göre, çay tarım alanlarının Bakanlar Kurulunca tespit edileceği, bu alanlarda çay bahçesi kuracak olanların önceden ruhsatname alacağı, ruhsatname esaslarının ilgili Bakanlıkça düzenleneceği, ruhsatsız olarak çay bahçesi kuranların çaylıklarının söktürüleceği gibi her dekar için para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. ÇAY-KUR un öncelikle ilgili bakanlığın görev ve yetkisinde olması gereken, çay ziraatını geliştirmek şeklindeki amaç nedeniyle, nasıl bir faaliyet içinde olacağı belirtilmemiştir. Ayrıca yine ana statüde ifade edilen; çay kalitesini ıslah etmek, işletilmesini teknik esaslara göre yürütmek şeklindeki amaç çerçevesinde, Ana Statünün 4/C bendinde çay ürününün kalite ve veriminin ve işletme tekniğinin geliştirilmesi için gerekli araştırmaları yapmak, müessese ve laboratuarlar kurmak ve işletmek şeklinde, düzenleme getirilmiştir. Bu amaç için, ÇAY-KUR bünyesinde faaliyet gösteren Atatürk Bahçe ve Çay Kültürleri Araştırma Enstitüsünce faaliyet yürütülmektedir. Ana Statünün yayınlandığı tarihten sonra, özellikle çay ziraatının geliştirilmesi amacına yönelik olarak, ruhsat işleri, kaçak çay alanları, budama esas ve uygulamaları ve destekleme primi düzenlemeleri hakkında bir dizi mevzuat düzenlemesi yapılmıştır. Söz konusu görevler nedeniyle oluşan maliyetler kurumun rekabet gücünü zayıflatmakta iken son düzenlemelerle bu harcamaların ilgili bakanlık bütçesinden karşılanması veya bir kısım görevlerin karşılığında kuruma prim ödenmesi düzenlemeleri hayata geçirilerek yapılan ilave görev maliyetlerinin yansımaları giderilmeye çalışılmıştır. TBMM Genel Kurulu nun tarihli 121 inci toplantısında onaylanan ve tarihli mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ( ) Dokuzuncu Kalkınma Planı nın 336 ncı maddesinde Plan dönemi sonuna gelindiğinde özelleştirme işlemleri sonucunda kamunun çay ürünlerinin işlenmesi faaliyet alanlarından tamamen çekilmesi öngörülmektedir. Plan döneminin sonuna yaklaşılmakla birlikte bu yönde herhangi bir gelişmenin olmadığı gözlenmektedir.

17 tarih ve 5488 sayılı Tarım Kanunu nun 11 inci maddesi uyarınca; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal Çay Konseyinin Kuruluşu İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Yönetmeliğin amacı; yaş çay üreticileri ile yaş çay bitkisinden elde edilen asıl ve yan ürünlerin ticaretini yapan tüccarlar, sanayiciler ve /veya bunların oluşturdukları birlikler, dernekler, kooperatifler ve birlikleri ile çay bitkisiyle ilgili araştırma ve eğitim kurumları, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz bir Ulusal Çay Konseyi kurmalarını sağlamak ve bu konseyin çalışma usul ve esaslarını belirlemektir. ÇAY- KUR Konseyin kurucu üyelerinden biri, ÇAY-KUR Yönetim Kurulu Üyeleri de Ulusal Çay Konseyi Genel Kurulunun doğal üyeleridir. Kuruluşça yıllarını kapsayan Bakanlık eylem planında yer alan 3092 sayılı Çay Kanunu Revizyonu çalışması kapsamında, Çay Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kanunu Taslağı yönetim kurulunun tarih ve 2009/12 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Bu taslak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca Çay Kanunu Tasarısı şekline dönüştürülerek, Bakanlık içi ve Bakanlık dışı görüşler alınması için ÇAY-KUR a iade edilmiştir. Kuruluşa iade edilen Çay Kanunu Tasarısı taslak ve gerekçeleri kamu kurum ve kuruluşlarına gönderilmiş, 2009 yılı içerisinde ilgili kurumlar taslağa ilişkin görüşlerini bildirmiş olup, inceleme tarihi (Haziran-2012) itibariyle bu görüşler çerçevesinde çalışmaların tamamlanamadığı görülmüştür. Resmi Gazete nin tarih ve sayısında yayımlanan Bakanlar Kurulunun 2007/12702 sayılı Karar eki Kamu İktisadi Teşebbüsleri bağlı Ortaklıklarının 2008 Yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programının 25 inci maddesine göre Kurumun yıllarını kapsayan 5 yıllık Stratejik Planı hazırlanarak, yönetim kurulunun tarih ve 12/68 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Stratejik Planla, gelişen ve değişen teknolojilere ve pazar koşullarına uygun olarak, verimlilik esasına dayalı ve kaynaklarını daha etkin kullanarak faaliyetlerini sürdürmesi hedeflenmektedir. Diğer taraftan yine Genel Yatırım ve Finansman Programının İç kontrol sisteminin kurulması başlıklı 26 ncı maddesi gereği; teşebbüslerin kuruluş amaçları, belirlenmiş politika ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynaklarının korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, karar oluşturmak ve izlemek için gerekli bilgilerin düzenli, zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlayacak bir iç kontrol sistemini kurmak amacıyla bir eylem planı oluşturulmuştur.

18 Teşekkül, 233 ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile Ana Statüsünde saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine tabidir sayılı Kanun ve 233 sayılı KHK gereğince Sayıştay, 3346 sayılı Kanun uyarınca da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından denetlenmektedir. Kuruluş tarihinde yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa tabidir. 2-Tüzükler: Faaliyet döneminde Kuruluşu doğrudan ilgilendiren, mevzuat uyarınca hazırlanıp yürürlüğe giren tüzük bulunmamaktadır. 3-Bakanlar Kurulu kararları: Kuruluşla ilgili 2011 yılı başından sonra çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararları aşağıdadır; - Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaştırılan; Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline Göre 2010 Yılı Yaş Çay Ürünü Fark Ödemesi Desteğine Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu kararla, 2010/477 sayılı kararın 3 üncü maddesinin altıncı fıkrası değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle; budamaya tabi tutulan çaylıklar nedeniyle üreticilerin uğradığı gelir kaybının tazminine ilişkin gelir kaybı hesaplanmasında uygulanmakta olan dekar başına ortalama üretim miktarının en fazla iki katına kadar olan kısmına fark ödemesi hususundaki azami had kaldırılmıştır tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Bakanlar Kurulunun 2011/1852 sayılı kararı ile; Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programında değişiklik yapılmasına ilişkin kararla; ÇAYKUR`da tarihi itibarıyla 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında daimi statüde çalışanlardan; 2 yıllık veya 4 yıllık fakülte veya yüksek okul mezunu olup, idari birimlerde çalışan ve fiilen yaptıkları işler 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3/c maddesi kapsamındaki sözleşmeli personelinki ile aynı olanların, tarihine kadar sözleşmeli personel kadrolarına atanmak üzere başvurmaları halinde, bunlara Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik hükümleri uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. - Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline Göre 2011 Yılı Yaş Çay Ürünü Fark Ödemesi Desteğine Dair tarih ve 2011/2004 sayılı

19 Bakanlar Kurulu Kararı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu kararla; Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeline göre, tarihli ve 2009/15173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Tarım Havzalarının Belirlenmesine İlişkin Karar da yer alan havzalardan; Doğu Karadeniz, Çoruh ve Orta Karadeniz Havzalarında 2011 yılı üretim sezonunda üretilen ve satışı yapılan yaş çay yaprağına verilecek fark ödemesine ilişkin usul ve esasları belirlenmiştir. Karar belirlenen havzalardaki ruhsatlı çay alanlarında 2011 yılı üretim sezonunda yaş çay yaprağı üreterek satışını yapan ruhsatlı üreticilerin desteklenmesini kapsamakta olup, kilogram başına 12 kuruş fark desteği ödenmesini içermektedir. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne birtakım görevler veren karara göre üstlenilen hizmetlerden dolayı üreticilere ödenen destek tutarının binde biri oranında hizmet komisyonunun Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından ayrıca ödenecektir. - Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarına ait I ve II sayılı cetvellerdeki kadro ve pozisyonların iptal ve ihdasına dair tarih ve 2011/2180 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. - Bakanlar Kurulu nun tarihli ve 2011/2526 sayılı Kaliteli Çay Yaprağı Temini Amacıyla Budamaya Tabi Tutulan Çaylıklar Nedeniyle Üreticilerin Uğradığı Gelir Kaybının Tazminine Dair Karar ı tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Daha önceki kararnamelerde ilk olarak budama dönemi 5 yıldan 7 yıla çıkartılırken bu kararname ile süre 10 yıla çıkarılmıştır. Budama miktarı da budama süresine bağlı olarak önceki kararnamelerde 1/5 ve 1/7 iken bu kararname ile 1/10 a indirilmiştir. Böylece ruhsata bağlı çay bahçelerinin her yıl onda bir oranında verim budamasına tabi tutulması sağlanacaktır. Kararnameye göre; çay bahçelerinin budama tespit işlemleri Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü nce yürütülecek, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü budama yapmayan veya eksik yapan üreticilerden yaş çay yaprağı satın almayacaktır. Çay bahçelerinin budanmasından doğacak gelir kaybı tazminatı, ruhsatlı yaş çay üreticilerine on yıl için ödenecektir. Gelir kaybının hesabında dekar başına ortalama yıllık üretim, bu Kararın yürürlük tarihinden önceki son 5 yılın ortalaması olan bin 500 kilo baz alınarak hesaplanacak, budama yapılan alanlar için yıllık üretim kaybı %70 oranında hesap edilecek, üreticinin gelir kaybının hesabında Çay İşletmeleri Genel

20 Müdürlüğü nün o yılki yaş çay alım fiyatı esas alınacaktır. Kararnamenin uygulanmasında oluşan finansman, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, yılı bütçesinin ilgili harcama kaleminden, Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü tarafından doğrudan üreticilere ödeme yapılmak ve yapılan harcamaları karşılamak üzere, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü ne aktaracaktır. - Bakanlar Kurulu nun tarihli ve 2012/2719 sayılı kararı ile; mülkiyeti Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne (ÇAY-KUR) ait Rize İli Güneysu İlçesi Küçükcami Mahallesinde bulunan listesi karar ekinde bulunan taşınmazların 11,5 milyon TL bedelle Milli Eğitim Bakanlığına, yine aynı karar ile Rize İl Merkezi İslampaşa Mahallesinde bulunan listesi yine karar ekinde verilen taşınmazların da 138,8 milyon TL bedelle Rize Üniversitesine devredilmesine karar verilmiştir. - Bakanlar Kurulu nun tarihli ve 2012/3067 sayılı Çay Tarım Alanlarının Belirlenmesi ve Bu Alanlarda Çay Tarımı Yapan Üreticilere Ruhsatname Verilmesine Dair Karar ı tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kararname ile çay tarım alanlarının belirlenmesi, belirlenen bu alanlarda çay tarımı yapan üreticilerin mevcut ruhsatnamelerinin yenilenmesi ve önceden ruhsatname almadan çay bahçesi kuranlar varsa bu bahçeler için ruhsatname verilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmiştir. Çay tarım alanları, bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihteki idari sınırlarıyla sınırlandırılmıştır. Bu alanlara giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar önceden ruhsatname almak zorundadır. Belirtilen yerlerde yeni çay bahçesi kuracak olanlara ruhsatname verilmesi, ÇAY-KUR un uygun görüşü ve Bakanlığın izni ile olmaktadır. Bu Kararın yürürlüğe girmesinden önce, belirtilen yerler dışında ilgili mevzuata göre önceden kurulan çay bahçeleri için verilmiş olan ruhsatnamelerin geçerliliği ise devam etmektedir. Çay tarım alanlarında ruhsatname alınmadan çay bahçesi kurulamaz. Ruhsatsız çay bahçesi kuranlar hakkında Çay Kanununun 2 nci maddesi uyarınca işlem yapılmaktadır. Bu Kararnamenin uygulanmasıyla ilgili her türlü gider Bakanlıkça karşılanmaktadır. 4-Uluslararası anlaşmalar: Kuruluşla ilgili olarak, 2011 yılında uluslararası anlaşma yapılmamıştır. 5-Yüksek Planlama Kurulu kararları: Yüksek Planlama Kurulunun tarih ve 2011/T-9 sayılı kararıyla; Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün nominal sermayesi 70 milyon TL artırılarak 664,4

21 milyon TL`ye çıkarılmıştır tarih ve 2011 T/28 sayılı kararıyla da 915,0 milyon TL`ye çıkarılmıştır. 6-Yönetmelikler: Kuruluşun 2011 yılı başından itibaren değişen yönetmelik ve yönergelerine aşağıda yer verilmiştir. Yönetim kurulunun tarih ve 2011/35 sayılı kararıyla; -Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönergesi yürürlüğe koyularak, Görev Yetki ve Sorumluluk Talimatı yürürlükten kaldırılmıştır. 2011/ 36 sayılı kararıyla da; -İdari ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Görev Yetki ve Sorumluluk Yönergesinin yürürlüğe koyulmasına, -Yönetim Kurulumuzun tarih ve 1981/309 sayılı kararıyla yürürlüğe konulan Çay Kurumu Genel Müdürlüğü Görev Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliği nden İdari ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Görev Yetki ve Sorumlulukları bölümünün yürürlükten kaldırılmasına, -Yönetim Kurulunun tarih ve 1993/95 sayılı kararıyla yürürlüğe koyulan; İnşaat Kontrol Yönetmeliği, Bakım Onarım Yönetmeliği, Proje Düzenleme Yönetmeliği, Kesin Hesap Yönetmeliği, Geçici ve Kesin Kabul Yönetmeliği ve Kiralama Yönetmeliklerinin yürürlükten kaldırılmasına, karar verilmiş olup, yönergeler bu karalar çerçevesinde uygulamaya girmiştir sayılı Kanun çerçevesinde Devlet Personel Başkanlığının tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2 nolu Tebliği gereğince Kadrolu Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ile Teşekkülün personel alımını KPSS yolu ile yapması, görev, yetki ve sorumlulukları ile atanmalarını ise Teşekkülün iç mevzuatına göre yürütmesi sebebiyle, Çay Eksperi Yetiştirme, Atama, Görev, Yetki, Çalışma ve İş İlişkileri Yönetmeliği tarihli Resmi Gazete ile yürürlükten kaldırılmıştır tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin ilgili hükümlerinin etkin bir şekilde uygulanması amacıyla; Teftiş Kurulu Yönetmeliğinin 2 maddesi değiştirilerek tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. - Yönetim kurulunun tarih ve 2011/110 sayılı kararı ile İmza Yetkisi Yönergesinin beş maddesinde değişiklik yapılmıştır tarih ve 2011/138 sayılı kararı ile de Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar İle Takibe Tabi Mal

22 Yönetmeliğin de değişiklik yapılarak, iz bedeline düşmeyen maddi duran varlıkların terkin işlemlerinde yönetim kurulu onayının gerekli olduğu hükmü kaldırılmıştır yılında inceleme tarihine kadar; - Yönetim kurulunun tarih ve 2012/2 sayılı kararı ile İç Mevzuat Düzenleme Yönergesinin 13 üncü maddesinin (c) bendi, 15 inci maddesinin (b) bendi ve 17 inci maddesinin ( b) bendi Genel Müdür tarafından imzalanarak yürürlüğe girer. Ancak, mali veya taahhüt içeren konularda Genel Müdür veya Genel Müdür Vekili ile birlikte ilgili Genel Müdür Yardımcısı tarafından imzalanır. şeklinde değiştirilmiş, 13 üncü maddesinin (ç) bendinin yürürlükten kaldırılmıştır. - Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği, Kadrolu Personel Disiplin Amirleri Yönetmeliği ve Sözleşmeli Personel Disiplin Amirleri Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler tarih ve sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir tarihli Resmi Gazete de yayımlanan değişiklikle Mamullerin Toptan Satışı İle İlgili Yönetmeliğin 5 inci maddesinin içeriğinde düzenleme yapılmış ve Ek-1 Tablosu yürürlükten kaldırılmıştır yılında yürürlüğe giren Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kasa İşlemleri Yönetmelik mevcut duruma cevap vermediğinden yürürlükten kaldırılmış ve yerine günümüz şartlarına uygun Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kasa İşlemleri Yönergesi hazırlanarak yönetim kurulunun tarih ve 2012/34 sayılı kararı ile yürürlüğü girmiştir. - Yönetim kurulunun tarihli kararı ile de 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yapılan değişiklikler çerçevesinde; Hukuk Müşavirliği Yönergesinin 6 ncı maddesinin (b) fıkrasının (5) bendi (karar düzeltme ifadesi kaldırılmış) ile 12 nci maddesi (Avukatlık ücretinin dağıtımı) değiştirilmiştir. B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Kuruluşun organları 233 sayılı KHK ile yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Kuruluşun merkez ve taşra teşkilatı bulunmaktadır. Rize deki merkez teşkilâtı; yönetim kurulu, genel müdür, 3 genel müdür yardımcısı, teftiş kurulu başkanlığı, hukuk müşavirliği, yönetim kurulu büro müdürlüğü, müşavirlik, özel kalem

23 müdürlüğü ve 12 daire başkanlığı ile bunlara bağlı şube müdürlüklerinden oluşmaktadır. Ayrıca, kuruluşun taşra teşkilatında; 47 yaş çay işleme fabrikası müdürlüğü(yaş çay fabrikası müdürlüklerinden biri olan Güneysu Çay Fabrikası 2012 yılı başında kapatılılarak Ulucami Çay Fabrikasına taşınmış, Ulucami Çay Fabrikasının adı tarihli yönetim kurulu kararı ile Güneysu Ulucami Çay Fabrikası olarak değiştirilmiştir.), 1 çay paketleme fabrikası müdürlüğü, 2 pazarlama ve üretim bölge müdürlüğü, 7 pazarlama bölge müdürlüğü, Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Anatamir Fabrikası Müdürlüğü ile 1 İrtibat Müdürlüğü bulunmaktadır. Yönetim kurulu kararıyla 2011 yılında organizasyon yapısında yapılan değişiklikler aşağıda kısaca açıklanmıştır /35 sayılı kararı ile Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönergesi ile Organizasyon Şeması, /111 sayılı kararı ile Teftiş Kurulu Başkanlığı, 2011/112 sayılı kararı ile de Enerji Dairesi Başkanlığı organizasyon şemasına V.H.K.İ, memur unvanı eklenerek ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının organizasyon şemasına da şef ve tekniker unvanları eklenerek düzenleme yapılmış ve yürürlüğe koyulmuştur yılı sonu itibariyle Teşekkülde çalışan personelden 385`i merkezde 4.163`ü taşra teşkilatında çalışmaktadır. Merkezde çalışan 385 personelden 103 ü memur, 137 si sözleşmeli 145 i ise daimi işçi statüsündedir. Taşra teşkilatında çalışan personelden 338 i memur, 825 i sözleşmeli 3000 i ise işçi (68`i geçici) statüsündedir. 2-Karar organı: 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 5 inci maddesi ve ÇAY-KUR Ana Statüsünün 6 ncı maddesine göre yönetim kurulu teşebbüsün en yüksek seviyede yetkili ve sorumlu karar organıdır. Kuruluşun yönetim kurulu, genel müdürün başkanlığında ikisi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, birisi Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlığın temsilcisi, ikisi kuruluş genel müdür yardımcıları arasından ilgili bakanın teklifi üzerine ortak kararname ile atanan beş üye olmak üzere altı kişiden oluşmaktadır. İnceleme tarihi itibariyle (Haziran 2012) yönetim kurulu üyeliklerinden Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlığın temsilcisi üyeliğin boş olduğu görülmüş olup, boş olan üyelik için atama yapılması gerekmektedir.

24 Yönetim kurulu faaliyet döneminde 24 toplantı yapmış muhtelif konularda 138 karar almıştır. Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin görev sürelerine ilişkin çizelge raporun başlangıç kısmında gösterilmiştir. 3-Yürütme organı: Genel müdürlük, teşebbüsün yetkili ve sorumlu yürütme organıdır. Genel müdürlük, genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. 399 sayılı KHK uyarınca, genel müdür ve genel müdür yardımcıları, ilgili Bakanın teklifi üzerine ortak kararla atanmaktadır. Genel müdürlük yönetim kurulu kararları çerçevesinde ve kanunların verdiği görev ve yetkiler dâhilinde kuruluşun faaliyetlerini yürütmektedir. 4-Servisler: Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün yürütme organını oluşturan yönetim kademelerinin fonksiyonel birimleri raporun ilgili bölümlerinde incelenmiş olup bu bölümde danışma ve denetim birimlerinin faaliyetlerine yer verilmiştir. a)danışma servisleri: aa)araştırma, Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı: APK Dairesi Başkanlığının görevi; Teşekkülün faaliyetlerine uygun olarak bilimsel ve teknolojik araştırma ve geliştirmeleri yapmak, ilgili dairelerce hazırlanan etüt ve projeleri plan ve programa bağlamak, yeni yatırımlarla ilgili düşünce ve teklifleri ekonomik ve finansal yönden değerlendirmek, yatırımlarla ilgili faaliyetleri koordine etmek, istatistikî bilgileri derlemek, organizasyon metot çalışmaları yapmak, çevre mevzuatıyla ilgili işleri koordine etmek ve toplam kalite sistemlerinin oluşumunu sağlamak ve takip etmek şeklinde belirlenmiştir. APK Dairesi Başkanlığında 1 başkan, 1 başuzman, 6 şube müdürü, 4 mühendis, 1 uzman, 1 şef, 1 memur ile işçi statüsünde 3 personel olmak üzere 18 kişi çalışmaktadır. Daire başkanlığınca kurumun, gelişen ve değişen teknolojilere ve pazar koşullarına uygun olarak, verimlilik esasına dayalı ve kaynaklarını daha etkin kullanma hedefi ile dönemini kapsayan 5 yıllık Stratejik Planı hazırlanarak yayımlanmıştır. Araştırma Koordinasyon Şube Müdürlüğü tarafından sürdürülen; AB ile entegrasyonu sağlamak için Ortak Tarım Politikasına uyum çalışmaları çerçevesinde çay ile ilgili ortak piyasa düzeni oluşturma olanaklarının araştırılması hazırlık çalışmaları devam etmektedir.

25 Toplam Kalite Sistemleri Şube Müdürlüğü tarafından 2011 yılında İç Kontrol Eylem Planında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gerekli çalışmalar yürütülmüş olup, 2012 yılında da bu çalışmalara devam edilmektedir. Yatırım şubesi tarafından teşekkülün 2011 yılı yatırım programında yer alan muhtelif işler ile atıksu arıtma tesisi ve toz toplama sistemine ait 11,0 milyon TL ödeneğin, 8,4 milyon TL`si yatırıma dönüştürülmüş olup, bu yatırımların ayrıntısına yatırımlar bölümünde değinilmiştir. Çevre şube müdürlüğünce; Çevre İzni ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında Çevre Yönetim Birimi kurulmuştur. Müdürlükçe; - Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği - Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi Projesi - Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği - Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği - Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği - Çevre İzni ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Hükümleri çerçevesinde işletmelerin faaliyette bulunabilmesi için 1 şube müdürü ve 2 mühendis ile çalışmalar sürdürülmektedir. Kurumun taşra teşkilatının büyüklüğü ve sorumluluk alanının geniş olması nedeniyle birtakım aksaklıkların da yaşandığı görülmüştür yılında 2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinin (m) bendi çerçevesinde; Çevre Yönetim Birimi kurmayan 6 yaş çay fabrikasının her birine 5,7 bin TL, aynı kanunun 12 nci maddesi gereği istenilen belgeleri vermemekten dolayı da 2 yaş çay fabrikasının her birine 8,5 bin TL idari para cezası verilmiştir. Çevre şube müdürlüğü ve yaş çay fabrikalarının ilgili yönetmelikler kapsamında sorumluluklarının yerine getirilebileceği şekilde bir organizasyona kavuşturulması, kurumun ilgili mevzuat kapsamında herhangi bir cezai müeyyideye maruz bırakılmaması, uygulanan cezaların kişilerin sorumluluğundan kaynaklanması durumunda sorumlulukları dahilinde ilgililere rücu edilmesi gerekli görülmektedir. ab)atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü: Araştırma Enstitüsü 1924 yılında narenciye fidanlığı olarak 60 dekar üzerine kurulmuştur sayılı Kanunla Çay ve Narenciye Müdürlüğü adını alan

26 enstitünün ismi muhtelif zamanlarda değiştirilmiş, 1997 yılında Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olmuştur. Enstitünün kuruluş amacı çayda; tarım, teknoloji, biyokimya, mücadele ve pazara hazırlık konularında araştırma ve geliştirme çalışmalarında bulunmak, diğer çay üreticisi konumundaki ülkelerde çay konusunda yapılan çalışmaları takip etmek, yapılan bu çalışmalar neticesinde elde edilen verileri değerlendirerek ilgili daire ve kuruluşlara sunmaktır. Enstitüde; Enstitü müdürü ve müdür yardımcılığı ile 7 ayrı kısım müdürlüğü mevcuttur. Bunlar yetiştiricilik ve ıslah kısım müdürlüğü, teknoloji kısım müdürlüğü, toprak ve bitki besleme kısım müdürlüğü, bitki koruma ve mikrobiyoloji kısım müdürlüğü, deneme ve istatistik kısım müdürlüğü, biyokimya kısım müdürlüğü ile mali ve idari işler kısım müdürlükleridir. Enstitüde 2011 yılı sonunda çalışan 72 personelin; 9`u memur, 14`ü sözleşmeli, 49`u da işçi personel statüsündedir. Enstitünün çalışmalarına üretim bölümünde ayrıntılı olarak değinilmiştir. ac)danışmanlıklar: Kuruluşta 2011 yılı sonu itibariyle çalışan müşavir ve başuzman kadrolarının dökümü aşağıda gösterilmiştir. Çalıştığı yer Tahsis edilen kadro Dolu Boş Merkez: Müşavir Başuzman Taşra: Başuzman Genel toplam Teşekkülün 2011 yılı sonu itibariyle danışmanlık kadroları toplamı 38 adet olup bunlardan 34 adedi dolu, 4 adedi boştur. Tahsis edilen kadrolardan 11 adedi müşavir, 27 adedi başuzmandır. Merkezde çalışan müşavirler doğrudan genel müdüre bağlıdır. Merkez ve taşra teşkilatında görevli olan bu personelin daha verimli çalışması, kuruluşunda bu personelin bilgi birikimi ve tecrübelerinden istifade etmesi için ihtisas birimleri olan daire başkanlıkları bünyesinde ve yaş çay fabrikası müdürlüklerinde çalıştırılması sağlanmıştır. ad)hukuk Müşavirliği: Genel Müdüre bağlı olarak çalışan Hukuk Müşavirliği Kuruluşun her türlü faaliyetlerinde yasal konular hakkında Genel Müdürü aydınlatmak, teşekkülle üçüncü kişiler arasında doğabilecek uyuşmazlıklarda teşekkülün çıkarlarını koruyucu