6 Şubat 1968 tarihinde ilk televizyon oyunu olan Şair Evlenmesi canlı olarak yayımlandı.

Transkript

1 6 Şubat: 6 Şubat 1968 tarihinde ilk televizyon oyunu olan Şair Evlenmesi canlı olarak yayımlandı. İbrahim Şinasi nin yazdığı ve aslen tek perdelik bir piyes olan eser 1860 yılında Tercümân-ı Ahvâl gazetesinde tefrika edilmiş ve ardından kitap olarak basılmıştır. Eser, Türk edebiyatında Batılı tarzda yazılmış ilk tiyatro eseri olarak kabul edilir. Eser görücü usulü evliliğin sakıncalarını konu alır. Sade bir dille yazılmıştır. Tefrika kelimesi nereden geliyor? Arapça bir kelime olup ayırdı anlamına gelen faraķa kökünden gelmektedir. Ayrılma, ayrılık ve gazete ya da dergilerde kısım kısım çıkarılan uzun yazı anlamında kullanılmaktadır.

2 7 Şubat: 7 Şubat 1904 te şair Arif Nihat Asya doğdu. Adana nın Kurtuluş günü olan 5 Ocak için yazdığı Bayrak şiiri sebebiyle Bayrak Şairi olarak tanındı. Çeşitli yerlerde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra 1950 de Adana ve 1954 te de Eskişehir milletvekilliği yaptı. Milletvekilliğinden sonra bir dönem tekrar öğretmenlik yapıp 1962 de Ankara Gazi Lisesi nden emekliye ayrıldı. Çeşitli gazetelerde yazılar yazdı. Aruzla başlayıp gazel ve rubailer kaleme aldı. Rubaiye önem verdi. Aruzda sonra hece ve serbest ölçülerde de şiirler yazdı. Rubâ î sözcüğü nereden geliyor? Arapça da dört anlamına gelen erba a ( اربعە ) sözcüğünden türemiş rubâ î sözcüğü dörtlü, dört harfli kökten oluşan fiil anlamlarına gelmektedir. Edebiyatta, kendine özgü vezni olan dört mısradan oluşan şiirdir.

3 8 Şubat: 8 Şubat 2001 tarihinde gazeteci-yazar Ahmet Kabaklı öldü. Ahmet kabaklı 1924 yılında Harput ta doğmuştur yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ne girdi da Yunus Emre mi Yalan Söylüyor, Gölpınarlı mı? yazısı Son Saat Gazetesi nde çıktı. Mezun olduktan sonra öğretmenlik yaptı da Tercüman Gazetesi nin düzenlediği fıkra yarışmasında Üniversitede Münazaralar başlıklı yazısı birinci oldu. Eğitim stajı için Paris e gönderildi. Yazılarına orada devam etti. Döndükten sonra çeşitli yerlerde dersler verdikten ve İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu nda öğretim görevliliği yaptıktan sonra 1974 yılında emekli oldu de Türk Edebiyat Vakfı nı kurdu ve ölünceye dek başkanlığını yaptı Atatürk Kültür Merkezi nde düzenlenen törende kendisine Şeyhü l-muharririn ünvanı verildi. 5 Ciltlik Türk Edebiyatı en önemli eserlerindendir. Bunun yanında; Kültür Emperyalizmi, Müslüman Türkiye, Mehmet Akif, Yunus Emre, Mevlana, Ejderha Taşı, Ecurufya, Sohbetler 1-2, Temellerin Duruşması 1-2, Güneydoğu Yakından, Şiir İncelemeleri, Doğudan Doğuş, Sultanü ş-şuara Necip Fazıl, Şair-i Cihan Nedim isimli eserleri mevcuttur.

4 9 Şubat: 9 Şubat 1441 tarihinde Çağatay Edebiyatı şairi Ali Şir Nevâyî doğmuştur. Ali Şir Nevâyî hamse sahibi ilk Türk şairidir. Çağatay edebiyatının oluşmasında kendisinin büyük rolü vardır. Çoğu Türk dili tarihi için büyük önem arz eden otuza yakın eseri bulunmaktadır. Muhakemetü l- Lugateyn adlı eseri, Türkçenin Farsça karşısında üstünlüğünü ortaya koyması bakımından çok değerlidir. Dört tane divanı bulunmaktadır. Mecâlisü n-nefâis adlı tezkiresi, içinde barındırdığı şahıslar ve eserleriyle döneme ışık tutmaktadır.

5 10 Şubat: 10 Şubat 1944 tarihinde şair Refik Durbaş doğdu. Erzurum doğumlu olan şair İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ndeki öğrenimini bitirmeden ayrıldı. Devinim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut, Papirüs gibi dergilerde şiirler yazdı. Arkadaşlarıyla birlikte 1962 de Evrim ve 1967 de de Alan 67 dergisini çıkardı de ilk şiirlerini Kuş Tufanı adlı şiir kitabında topladı yılında Cumhuriyet gazetesinden emekli oldu. İkinci Yeni izleriyle başlayan şiirleri, zaman geçtikçe toplumcu bir yönelim kazandı. Şiirlerinde günlük konuşma dilini yansıtmasının yanında eski sözcüklere de yer verir. Kuş Tufanı ndan sonraki diğer şiir kitapları; Hücremde Ayışığı, Çırak Aranıyor, İkinci Baskı, Çaylar Şirketten, Denizler Sincabı, Kırmızı Kanatlı Kartal, Nereye Uçar Gökyüzü, Siyah Bir Acıda, Bir Umuttan Bir Sevinçten, Yeni Bir Defter-Şiirler- Meçhul Bir Aşk, Adresi Uçurum, Geçti mi Geçen Günler, Menzil, Kimse Hatırlamıyor, Nereye Uçar Gökyüzü 2, İki Sevda Arasında Kara Sevda, Tilki Tilki Saat Kaç, Düşler Şairi, İstanbul Hatırası dır.

6 11 Şubat: 11 Şubat 1867 tarihinde Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşa beşinci ve son kez sadrazam oldu. Ali Paşa, Tanzimat Dönemi nde Mustafa Reşid Paşa ve Keçecizade Fuat Paşa ile birlikte dönemin en önemli üç devlet adamlarından sayılmaktadır. Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz dönemlerinde 5 kez atanmak üzere toplam 8 yıl 3 ay sadrazamlık yapmıştır. İmparatorluk bünyesinde bulunan gayrimüslim halka eşit haklar tanıyan Islahat Fermanı nı hazırlayan Ali Paşa, 1856 da imzalanan Paris Antlaşması na da fevkalade temsilci sıfatıyla katılmıştır. Sadrazam kelimesi nereden geliyor? Arapça sadr ve a zam kelimelerinin birleştirilmesiyle meydana gelmiştir. sadr kelimesinin göğüs, mecazen bir şeyin başı, suyun kaynağı ve lider anlamları bulunmaktadır. a zam kelimesi ise en yüce, en büyük manalarına gelmektedir.

7 12 Şubat: 12 Şubat 1934 te Servet-i Fünun dönemi şair ve yazarı Cenap Şahabettin vefat etmiştir. Önceleri Muallim Naci nin etkisiyle divan edebiyatı tarzı şiirle ilgilenen Cenap, daha sonra Recaizade Mahmud Ekrem ve Abdülhak Hamid Tarhan ın etkisiyle Batı tarzı şiire yöneldi. Servet-i Fünun dergisinde şiirleri yayımlandı. Tevfik Fikret ve Halit Ziya Uşaklıgil ile birlikte Servet-i Fünun edebiyatının en önemli üç ismini meydana getirirler. Sanat sanat içindir. anlayışıyla eserler meydana getirmiştir. Şiire nesir musikisi dedi. Yakazât-ı Leyliye ve Elhân-ı Şitâ adlı şiirlerinde hecelerin ahengiyle oluşturduğu musiki belirgin şekilde gözlenmektedir. Musikî kelimesi nereden geliyor? Arapça musikî kelimesi, Yunanca mousike/mousika kelimesinden çevrilmiş olup bu kelime de sanat tanrıçası anlamındaki Mousa kelimesinden türetilmiştir.

8 13Şubat: 13 Şubat 1928 de yazar ve gazeteci Refik Erduran doğmuştur. İlk oyununu Robert Koleji ndeyken yazmış olan Erduran ın bu oyunu, 1948 yılında okulun tiyatrosunda Kahraman adıyla sahnelendi. Kolejden mezun olduktan sonra Cornell Üniversitesi nde Tiyatro Tarihi ve Drama Bölümü nde yüksek lisans yapmaya gitti. Hayranı olduğu Nazım Hikmet in cezaevinde hastalandığını duyunca onunla tanışma arzusuyla 1949 yılında yurda döndü. Kendisine olan hayranlığı o denliydi ki Nazım Hikmet i hapisten kaçırma planları yaptı ancak uygulamaya gerek kalmadan Hikmet in kalan cezası affedildi. Erduran, Hikmet in kız kardeşi Melda Hanım la nişanlandıktan sonra, bu akrabalık ilişkisinin yakınlığıyla da, onun yurtdışına kaçmasına yardımcı olmuştur. Nazım Hikmet 1961 yılında Otobiyografi adlı şiirinde, Erduran ın adını anmadan, kaçışından şöyle bahsetmiştir: 951 de bir denizde genç bir arkadaşla yürüdüm ölümün üstüne Erduran ın 1953 te Ertem Eğilmez ve Haldun Sel ile kurduğu Çağlayan Yayınevi, Cumhuriyet Gazetesi nde tefrika edilen İnce Memed romanını ilk yayımlayan yayınevi oldu de ilk profesyonel tiyatro oyunu Deli yi yazdı de yazdığı Bir Kilo Namus ve 1959 da yazdığı Cengiz Han ın Bisikleti adlı oyunları ünlenmesini sağladı. Oyunları daha çok güldürü ve vodvil türündedir. Erduran, oyunlarının yanında birçok da kitap yazmıştır. Bunlardan bazıları; Yağmur Duası (1954), Domuz (2003), Er Oyunu (2004), Kavşak (2004) ve Sabiha (2004) dır. Kavşak kelimesi nereden geliyor? Kavşak kelimesi, eski Türkçe kabış- (kavuş-) fiilinden -Ak fiilden isim yapma ekiyle türemiştir.

9 14Şubat: 14 Şubat 1483 tarihinde ünlü Moğol İmparatoru Babür Şah doğdu. Babür İmparatorluğunun kurucusudur. Hindistan ı kontrol altına almış ve orada Türkler için son defa bir hakimiyet alanı meydana getirmiştir. Babür Şah ın Çağatay edebiyatına katkısı büyüktür. Yaptıklarını anlattığı ve Çağatay Türkçesi ile kaleme aldığı Bâbür-nâme Türk edebiyat tarihinin nesir türündeki başyapıtlarından sayılmaktadır. Çağatay edebiyatında Ali Şîr Nevâyî den sonraki en büyük şair kabul edilir. Divanı vardır. Aruz vezni üzerine yazdığı Aruz Risalesi, Paris Milli Kütüphanesi nde Fuad Köprülü tarafından ortaya çıkarılmıştır.

10 15Şubat: 15 Şubat 2011 de oyun yazarı, şair ve aynı zamanda çocuk hastalıkları uzmanı olan Orhan Asena vefat etmiştir Diyarbakır doğumlu Orhan Asena 1950 sonrası Türk tiyatrosunun en önemli yazarlarından birisidir. Türk tiyatrosunun Shakespeare i olarak tanınan Asena, daha çok tarih konusunda eserler vermiştir. Yazın hayatına şiir ve hikayeler yazarak başlamış sonra oyunlar yazarak devam etmiştir. İlk şiirleri Yaratış ve İstanbul dergilerinde yayımlanmıştır. İlk oyunu olan Tanrılar ve İnsanlar-Gılgamış, sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu nda sahnelendi ve 1959 da kitap olarak çıkarıldı. Bu yapıt 1960 ta TDK tiyatro ödülünü aldı ve çeşitli dillere çevrildi. Yazarın kırkı aşkın oyunu bulunmaktadır. bunların yarısı kitap olarak da basılmıştır. Korku, Hürrem Sultan, Kocaoğlan, Yalan, Kapılar, Tanrılar ve İnsanlar, Gecenin Sonu, Fadik Kız, Alçalı Kel Mehmet, Sığıntı oyunlarından bazılarıdır.

11 16Şubat: 16 Şubat 1926 da edebiyat eleştirmeni, yazar, yayıncı ve voleybol antrenörü olan Mehmet Fuat Bengü (Memet Fuat) doğmuştur. Nazım Hikmet in üvey oğlu olan Bengü, edebiyat eleştirisi yazılarıyla tanınmıştır. Hikmet şiirlerinde kendisine Oğlum Memet diye seslenerek onu dünyaya tanıtmıştır. Nazım Hikmet in etkisiyle yöneldiği edebiyat alanında Memet Fuat adıyla tanınmıştır da Tuna Baltacıoğlu ile birlikte ilk kitabını yayımladı yılında De Yayınevi ni kurmuş ve Yeni Dergi adlı edebiyat dergisini çıkarmış ve Nazım Hikmet in hayatı ve eserleri hakkında eserler vermiştir yılları arasında Yazko Edebiyat Dergisi ni yönetti. Nazım Hikmet in ve Orhan Veli nin yapıtlarının yeniden basılmasına öncülük etti ten beri Memet Fuat Ödülleri adına eleştiri/inceleme, deneme ve yayıncılık ödülleri, 2008 den beri ise Genç Şiir Ödülü verilmektedir. Genç kelimesi nereden geliyor? Eski Türkçede kenç olan kelimenin, büyümek, artmak anlamlarına gelen *ken- fiilinden geliyor olabileceği düşünülmektedir. Aynı zamanda Moğolcada kence ve Özbekçede kenja kelimeleri küçük, ailenin en küçük çocuğu anlamlarındadır.

12 17Şubat: 17 Şubat 1673 te ünlü Fransız oyun yazarı ve oyuncu Moliere (Jean-Baptiste Poquelin) vefat etmiştir. Ünlü bir komedya yazarı olan Moliere, komedyalarında hem güldürüp hem de düşündürmeyi amaçlamıştır. Eserlerinde gülünç olaylar ve gülünç karakterler yer alır. Fransa da kendisinin başlattığı töre ve karakter komedyasının en büyük eserlerini vermiştir. Eserlerinde; sonradan görme zenginleri, gülünç burjuvaları, hastalarını soymaya çalışan doktorları, bilgiçlik taslayan cahil kadınları, çıkarlarına dini alet eden ikiyüzlü insanları, cimriliği huy edinenleri büyük bir başarıyla işler de Paris te bulunan Theatre du Palais-Royal binasında oyunlarını sahnelemeye başlar. Bu sıralarda ünlü drama kuramcısı Boileau, La Fontaine ve Racine ile dostuk kurar. Verem hastası olan yazar, başrolünü oynadığı Le Malade Imaginaire (Hastalık Hastası) adlı oyunu sırasında sahnede fenalaşarak düşer. O halde oyunu tamamladıktan sonra evine döndüğünde gelen ikinci krizi atlatamayarak vefat eder. Eserlerinin bazıları Türkçe isimleriyle şöyledir: Kaçan Doktor, Kadınlar Okulu, Zorla Evlenme, Tartüf (Tartuffe), Aşk Doktoru, Cimri, Bilgiç Kadınlar, Hastalık Hastası.

13 18 Subat: 18 Şubat 1986 da yazar Tezer Özlü vefat etmiştir. Simav doğumlu olan yazar 10 yaşındayken İstanbul a gelmiştir. Liseyi Avusturya Kız Lisesi nde okudu ancak mezun olmadı. İlk kitabı Eski Bahçe, 1963 ten beri dergilerde yayımlanan öykülerinden oluşmaktadır. Bu kitap ilk kez 1978 de basılmıştır. Svevo, Kafka ve Pavese den çok etkilenmiş bu etkilerle ikinci romanı Auf den Spuren eines Selbstmords (Bir İntiharın İzinde) u yazmıştır. Bu romanı da 1983 te yayımlanmıştır te Marburg Yazın Ödülü nü kazanan kitap Yaşamın Ucuna Yolculuk adıyla yazar tarafından Türkçe olarak bir kez daha yazılmıştır. Yapı Kredi Yayınları, 1993 yılından itibaren yazarın tüm yapıtlarını basmıştır. Diğer eserlerinin isimleri; Çocukluğun Soğuk Geceleri, Kalanlar ve Zaman Dışı Yaşam dır.

14 19 Şubat: 19 Şubat 1952 de Nobel Edebiyat Ödüllü Norveçli yazar Knut Hamsun vefat etmiştir. Para kazanmak için çeşitli meşguliyetlerde bulunmuş olan Hamsun da yazma isteği hep bulunmaktaydı. Kopenhag a gittiğinde dergilerde çeşitli yazıları çıktı. Berlin de Açlık adlı eseri basıldı. Bu sıralarda yazıları yayınlanmaya devam etti. Norveç te Livets spil adlı eserini yazdıktan sonra Paris e gitti. Daha sonra Almanya ya gitti ve birçok yayıncıyla tanıştı. Gezmeye ve görmeye düşkün olan yazar, 1899 da Rusya ve Türkiye yi gezdikten sonra tekrar Norveç e döndü. Bu seyahatinden sonra 1901 de Doğu ile ilgili yazılar yazdı te Gustav Vigeland Hamsun un bir büstünü yaptı te, Det vilde kor adlıyla yazmış olduğu şiirlerin ve Svarmere adlı makale koleksiyonu yayımlandı de Nobel Edebiyat Ödülü sahibi oldu. Ellili yaşlarında Behçet Necatigil tarafından Türkçeye çevrilen Göçebe adlı romanını tamamlamıştır. Dilimize çevrilen diğer eserleri şöyledir: Açlık, Pan, Victoria, Rosa, Gizemler, Segelfoss Kenti, Toprağın Bereketi, Otların Bürüdüğü Patikalarda, Sonbahar Yıldızları Altında, Dünya Nimeti, İstanbul da İki İskandinav Seyyah, Uçarı.

15 20 Şubat: 20 Şubat 1937 de şair, oyuncu ve çevirmen Ülkü Tamer vefat etmiştir yılında Robert Koleji nden mezun oldu. Yayıncılık, oyunculuk ve çevirmenlik yaptı li yıllarda ortaya çıkan İkinci Yeni şiir akımının baş temsilcilerinden oldu. Kendine özgü imgeleri ve sade söyleyişi ile dikkatleri üzerine çekti. Şiirlerinde genellikle derin acı ve trajedileri dile getirdi lerden sonra eserlerinde toplumsal duyarlılıklar ön plana çıktı. İlk şiiri Dünyanın Bir Köşesinden Lucia, Kaynak Dergisi nde yayımlandı. Bu yıldan sonra yazdığı şiirler Yeditepe, Yeni Dergi, Papirüs gibi dergilerde yayımlandı de Yeditepe Şiir Armağanı nı kazandı. Memet Fuat onun için; İkinci Yeni nin, çağdaş İngiliz şiirini yakından izleyen, çeviriler yapan, Batı etkilerine açık bir şairiydi. demiştir. Ahmet Kaya ve Zülfü Livaneli nin seslendirdikleri; Üşür Ölüm Bile, Gül Dikeni, Güneş Topla Benim İçin şarkılarının sözleri, kendisine ait şiirlerden meydana getirilmiştir. Diken kelimesi nereden geliyor? Eski Türkçede tiken olan kelimenin, sivri bir şey sokmak, saplamak anlamlarına gelen tik- fiilinden -gan ekiyle türetilmiş olduğu kaynaklarda yer almaktadır. Aynı zamanda bu fiil kökünün de dik durmak, direnmek anlamlarında olan ti- fiilinden geliyor olabileceği düşünülebilir.

16 21 Şubat: 21 Şubat 1974 te Yaşar Kemal Türkiye Yazarlar Sendikası başkanlığına seçildi. Yaşar Kemal Nobel Edebiyat Ödülü ne aday gösterilen ilk Türk yazardır te ilk hikayesi olan Pis Hikâye yayımlandı. İlk öykü kitabı Sarı Sıcak ta da yer alan Bebek Öyküsü ile ilk romanı İnce Memed Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilmiştir te tamamladığı İnce Memed, yaklaşık kırk dile çevrilerek yayımlanmış ve yüzlerce baskısı yapılmıştır. Kemal çoğu eserinde, Anadolu unn efsanelerinden ve masallarından faydalanmıştır. Romanlarından bazıları şunlardır: İnce Memed, Teneke, Orta Direk, Ölmez Otu, Yılanı Öldürseler, Deniz Küstü, Kale Kapısı, Yağmurcuk Kuşu, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, Tanyeri Horozları, Tek Kanatlı Bir Kuş, Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca. Eserleriyle, sayısı kırk civarında ödül almıştır.

17 22 Şubat: 22 Şubat 1942 de Halide Edib Adıvar ın ünlü romanı Sinekli Bakkal, CHP Roman Armağanı nı kazanmıştır. Halide Edib in bu romanı ilk olarak Londra da 1935 yılında The Clown and His Daughter (Soytarı ile Kızı) adıyla yayımlanmıştır. Türkçe olarak ise 1935 te Haber Gazetesi nde tefrika edildikten sonra ilk defa 1936 yılında basılmıştır. II. Abdülhamit devri Osmanlısında geçen eserde doğu-batı çatışması işlenir. Eser, birçok yabancı dile çevrilmiştir. Bakkal ne demektir? Arapça, her çeşit otsu bitki veya sebze anlamında olan baķl kökünden türeyen baķķâl kelimesi sebze satan, manav, bostancı anlamındadır. Bakliyat be bakla gibi kelimeler de aynı kökten türemiş kelimelerdir.

18 23 Şubat: 23 Şubat 1971 de şair, gazeteci, oyun yazarı ve öğretmen olan Halit Fahri Ozansoy vefat etmiştir. Hecenin beş şairinden biri olan Ozansoy, kırk yıl edebiyat öğretmenliği yapmıştır. Şiir, tiyatro ve romanda birçok eser meydana getirmiştir da ilk yazısı olan Facia-i Beşerden Bir Levha Tiraje Dergisi nde yayımlandı. Aynı yıl ilk şiir kitabı olan ve babasına ithaf ettiği Rüya yayımlandı. Servet-i Fünun Dergisi nde Bağdad adlı şiiri yayımlandıktan sonra Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin in etkileriyle hece vezninde şiirler yazdı. Bu şiirleri çeşitli dergilerde yayımlandı dan sonra kendi dergisi olan ve haftalık olarak yayımlanan Şair Nedim i çıkarmaya başladı. Reşat Nuri Güntekin, faruk Nafiz Çamlıbel, Selahattin Enis gibi şairlerin ilk şiirleri bu dergide yayımlandı. İzmir in işgaliyle bu dergi kapanmak durumunda kaldıktan sonra şiirlerini çeşitli dergilerde yayımlatmaya devam etti de Yeni Mecmua da Aruza Veda adlı şiirini yayımladıktan sonra Beş Hececiler arasına katıldı de geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybettikten sonra vasiyeti üzerine Türkçe kitapları Beyazıt Devlet Kütüphanesi ne ve Fransızca kitapları da Galatasaray Lisesi ne bağışlandı. Baykuş, İlk Şair, Sönen Kandiller, 10 Yılın Destanı, Nedim, Hayalet, Bir Dolaptır Dönüyor, İki Yanda isimlerinde oyunları bulunmaktadır. Rüya, Cenk Duyguları, Efsaneler, Zakkum, Bulutlara Yakın, Gülistanlar ve Harabeler, Paravan, Balkonda Saatler, Sulara Dalan Gözler, Hep Onun İçin, Sonsuz Gecelerin Ötesinde ise çıkardığı şiir kitaplarıdır. Şairin; anı kitapları, tercümeleri ve Sulara Giden Köprü ve Aşıklar Yolunun Yolcuları isimlerinde romanları da bulunmaktadır.