AHŞAP ESASLI LEVHALARDA FORMALDEHİT EMİSYON HIZININ BELİRLENMESİ. Yasemin ÖZTÜRK YÜKSEK LİSANS TEZİ AĞAÇİŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

Transkript

1

2 AHŞAP ESASLI LEVHALARDA FORMALDEHİT EMİSYON HIZININ BELİRLENMESİ Yasemin ÖZTÜRK YÜKSEK LİSANS TEZİ AĞAÇİŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAZİRAN 2016

3 Yasemin ÖZTÜRK tarafından hazırlanan AHŞAP ESASLI LEVHALARDA FORMALDEHİT EMİSYON HIZININ BELİRLENMESİ adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından OY BİRLİĞİ ile Gazi Üniversitesi Ağaçişleri Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Danışman: Prof. Dr. Hakan KESKİN Ağaçişleri Endüstri Mühendisliği, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Başkan : Prof. Dr. Musa ATAR Ağaçişleri Endüstri Mühendisliği, Gazi Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Üye : Yrd. Doç. Dr. Osman PERÇİN İç Mimari ve Çevre Tasarımı, Necmettin Erbakan Üniversitesi Bu tezin, kapsam ve kalite olarak Yüksek Lisans Tezi olduğunu onaylıyorum.... Tez Savunma Tarihi:.../. / Jüri tarafından kabul edilen bu tezin Yüksek Lisans Tezi olması için gerekli şartları yerine getirdiğini onaylıyorum... Prof. Dr. Metin GÜRÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

4 ETİK BEYAN Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu, bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim. Yasemin ÖZTÜRK 16/06/2016

5 iv AHŞAP ESASLI LEVHALARDA FORMALDEHİT EMİSYON HIZININ BELİRLENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Yasemin ÖZTÜRK GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Haziran 2016 ÖZET Bu çalışmada MDF, kontrplak, yongalevha, yongalam ve mdflam levhaların formaldehit emisyon yayılma hızının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla piyasadan rastegele temin edilmiş olan levhalar normal oda şartlarında 20±2 0 C sıcaklık ve %65±5 nisbi nem koşullarında, ısıtılmış oda şartları olarak kabul edilen 35±2 0 C sıcaklık ve %45±5 nisbi nem şartlarında formaldehit emisyonu değerleri TS EN standardı esasına göre Multi-RAE çoklu gaz ölçüm cihazı ile belirlenmiştir. Sonuç olarak, 20 0 C-%65 ve 35 0 C-%45 nisbi nem koşullarında iki ortam arasında formaldehit emisyon yayılma hızı bakımından istatistiksel olarak önemli bir fark görülmemiştir. Matematiksel olarak iki ortam arasında en yüksek emisyon yayılma hızı kontrplaklarda belirlenmiş ve bunu sırasıyla suntalam ve MDF izlemiştir. En düşük emisyon yayılma hızı ise yongalevhada ölçülmüştür. Kontrplaklarda emisyon yayılma hızı 3 saat iken yongalevhada bu süre 22 saate kadar çıkmıştır. Buna göre formaldehit yayılma hızının önemli olduğu yaşam alanlarında kullanılacak ahşap esaslı levha seçiminde bu değerler dikkate alınabilir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Formaldehit emisyon yayılma hızı, MDF, MDFlam, kontrplak, yongalevha, yongalam Sayfa Adedi : 53 Danışman : Prof. Dr. Hakan KESKİN

6 v THE DETERMINATION OF FORMALDEHYDE EMISSION PROPAGATION VELOCITY IN WOOD-BASED PANELS (M. Sc. Thesis) Yasemin ÖZTÜRK GAZİ UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES June 2016 ABSTRACT This study has been performed to determine the formaldehyde emission propagation velocity in the MDF, MDFlam, plywood, particleboard and melamine coated chipboard. For this reason, plywood, chipboard, MDF, laminated MDF, laminated chipboards, which were 500*500*18 mm, were used. The measurement of folmaldehyde emission propagation velocity in the wood based panels has been done with Multi-RAE gas measurement device between 20 0 C 65% relative humity and 35 0 C-65% relative humity. As a conclusion, Formaldehyde emission velocity propagation between the two environments did not have statistically significant differences. The highest emission velocity propagation was seen in plywood and chipboard and then MDF, respectively. The lowest velocity propagation was obtained in the chipboard. In this study, emission propagation velocity for plywood was about 22 hours and the emission propagation velocity for chip boards was 3 hours. Accordingly, these values may be considered very important in the selection of wood-based panels to be used in the living area of formaldehyde propagation velocity. Science Code : Key Words : Formaldehyde emission propagation velocity, MDF, MDFlam, plywood, chipboard, laminated chipboard Page Number : 53 Supervisor : Prof. Dr. Hakan KESKİN

7 vi TEŞEKKÜR Tez çalışmam sırasında maddi ve manevi desteklerini gördüğüm herkese, danışman hocam Prof. Dr. Hakan KESKİN e, fikirlerinden faydalandığım hocam Prof. Dr. Mustafa ALTINOK a, değerlendirmeleriyle yol gösteren hocam Prof. Dr. Musa ATAR a, numune hazırlanmasında yardımcı olan bölümümüz asistan ve teknisyenleri ile maddi ve manevi katkısını üzerimden hiç esirgemeyen sevgili eşim ve aileme teşekkürü bir borç bilirim. Bu tez, tarihinde aramızdan ayrılan, sevgili babam Dr. A. Tevfik ŞİMŞEK e ithaf olunur.

8 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... ABSTRACT... TEŞEKKÜR... İÇİNDEKİLER... ÇİZELGELERİN LİSTESİ... ŞEKİLLERİN LİSTESİ... RESİMLERİN LİSTESİ... SİMGELER VE KISALTMALAR... iv v vi vii ix x xi xii 1. GİRİŞ GENEL BİLGİLER Ahşap Esaslı Levhalar Yongalevha Yongalevha üretimi Liflevhalar Liflevha üretimi Kontrplak Kontrplak üretimi Ahşap Esaslı Levha Üretiminde Kullanılan Tutkallar Üre-formaldehit tutkalı Fenol-formaldehit tutkalı Melamin-formaldehit tutkalı Formaldehit Emisyonu ve Etkileri Formaldehit ayrışmasına etki eden faktörler... 23

9 viii Ahşap esaslı levhalarda formaldehit ayrışmasını belirleme yöntemleri MATERYAL VE METOD Ahşap Esaslı Levhalar Deney Örneklerinin Hazırlanması ve Deney Yöntemi Rutubet tayini Birim hacim ağırlığı tayini Formaldehit emisyon yayılım hızı Verilerin Değerlendirilmesi BULGULAR Yoğunluk Hava kurusu yoğunluk değerleri Tam kuru yoğunluk değerleri Hacim yoğunluk değerleri Formaldehit Emisyon Yayılım Hızı SONUÇ ve ÖNERİLER Yoğunluklar ve Hacim Yoğunluk Değeri Formaldehit Emisyon Yayılım Hızı KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 55

10 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 2.1. Tutkal türü, karakteristik özellikleri ve kullanım alanları Çizelge 2.2. Bazı kirleticiler ve etkileri Çizelge 2.3. Formaldehidin sağlığa etkileri Çizelge 2.4. Çeşitli meslek gruplarında çalışanların maruz kaldığı formaldehit seviye miktarları Çizelge 2.5. Çeşitli ülkeler için formaldehit sınır değerler Çizelge 2.6. CARB tarafından kabul edilen sınır değerler Çizelge 2.7. Formaldehit ayrışmasına etki eden faktörler Çizelge 3.1. Deney örneklerine ilişkin sayısal veriler Çizelge 4.1. Hava kurusu yoğunluk değerleri Çizelge 4.2. Hava kurusu yoğunluk değerleri varyans analizi Çizelge 4.3. Hava kurusu değerleri DUNCAN testi sonuçları Çizelge 4.4. Tam kuru yoğunluk değerleri Çizelge 4.5. Tam kuru ağırlıklara ait varyans analizi Çizelge 4.6. Tam kuru ağırlığa ait DUNCAN testi sonuçları Çizelge 4.7. Hacim-yoğunluk değerleri Çizelge 4.8. Hacim-yoğunluk değerleri varyans analizi (ANOVA) sonuçları Çizelge 4.9. Hacim-yoğunluk değerlerine ait DUNCAN testi sonuçları Çizelge İki farklı ortamdaki formaldehit emisyon yayılım hızları Çizelge Formaldehit emisyon yayılım hızı varyans analizi sonuçları Çizelge Malzeme çeşidine göre DUNCAN testi sonuçları Çizelge Levha ve ortam bakımından DUNCAN testi sonuçları Çizelge Her iki ortamın kendi içerisindeki DUNCAN testi sonuçları... 39

11 x ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Odun kompozitlerinin sınıflandırılması... 5 Şekil 2.2. Ahşap esaslı levhaların yoğunluk tablosu... 6 Şekil 2.3. Yongalevha üretim aşamaları... 9 Şekil 2.4. Liflevhaların sınıflandırılması Şekil 2.5. Yoğunluklarına göre liflevhaların sınıflandırılması Şekil 2.6. Liflevha üretim aşamaları Şekil 2.7. Kontrplakların sınıflandırılması Şekil 2.8. Kontrplak üretim aşamaları Şekil 2.9. Yapıştırıcıların sınıflandırılması Şekil Üre ile formaldehitin kondenzasyonu Şekil Fenol formaldehit kondenzasyon reaksiyonu Şekil Melamin formaldehit kondenzasyonu Şekil 5.1. Hava kurusu yoğunluk grafiği Şekil 5.2. Tam kuru yoğunluk grafiği Şekil 5.3. Hacim-yoğunluk değişimleri Şekil 5.4. Ortam farkları karşılaştırılması Şekil 5.5. Tüm malzemelerin her iki ortam değerlerinin karşılaştırılması Şekil 5.6. Birinci ortamda ölçümleri yapılan tüm malzemelerin değişim grafiği Şekil 5.7. İkinci ortamda ölçümleri yapılan tüm malzemelerin değişim grafiği... 45

12 xi RESİMLERİN LİSTESİ Resim Sayfa Resim 3.1. Deney örneği delik ölçüleri ve yerleri Resim 3.2. Test kabini ve gaz ölçüm cihazı düzeneği... 30

13 xii SİMGELER VE KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Simgeler Açıklamalar m 3 m 2 o C Metreküp Metrekare Santigrat derece µg m 3 Micrograms per Cubic Meter of Air HCHO Formaldehit Kısaltmalar Açıklamalar AS/NZS ASTM CARB DIN EN FAO HDF H.G IAQ MDF OSB Ppm PVA TSE ÜF VOC YL Australian/New Zealand Standard American Society for Testing and Materials California Air Resources Board German Institute of Standardization European Norm Food and agriculture Organization Of The United High density fiberboard Homojenlik grubu İç hava kalitesi Orta yoğunluklu lif levha Yönlendirilmiş yongalevha Parts per million Polivinil asetat Türk Standartları Enstitüsü Üre formaldehit Volatile Organic Compound Yongalevha

14 1 1. GİRİŞ Medeniyetlerin gelişip değişmesi, tüketici ihtiyaçlarının da değişip gelişmesine neden olmuştur [1]. Değişen bu ihtiyaçların karşılanması için, gerekli olan hammaddelerin sağlanmaya çalışılması, zaten kısıtlı olan kaynakların azalmaya başlamasıyla beraber bir takım zorluklar yaşanmasına sebep olmuştur. Dünyada azalan yapı kaynaklardan biri olan ormanlardan elde edilen ahşap masif malzemenin yerini alabilecek ürünlerde geliştirilmeye başlanmıştır. Masif ahşabın kullanımı azaltarak orman varlığına pozitif yönde katkı sağlamak amacıyla bugün sıklıkla kullandığımız ve ahşap esaslı levhalar dediğimiz ürünler bulunmuştur. Bu ürünler ilk dönemlerinde üreticiler ve tüketiciler için oldukça faydalı bulunmuştur. Ancak özellikle çevre ve sağlık bilincinin artması ile birçok yapay malzemede yapılan incelemeler bu levhalar içinde yapılmıştır. Yapılan araştırmalar da levhaların insan sağlığı ve çevre için zararlı etkileri olduğu görülmüştür. Bu zararlı etkinin temel sebebi formaldehit bileşenli tutkallardır ve bunlar ortama formaldehit adlı zehirli gaz yaymaktadır. Ortamdaki bu gaz ise insanda basit hastalıklardan ciddi hastalıklara kadar çeşitli rahatsızlıklara neden olmaktadır. Levhalardaki zehirli etki, kullanıldığı yere göre farklılık göstermektedir. Ortamın sıcaklığı ve nemi, formaldehit emisyon oranı etkilemektedir. Levha yüzey ve kenarlarına çeşitli amaçlar için açılan farklı çap ve derinliklerdeki deliklerden sürekli olarak formaldehit açığa çıkmaktadır. Yapılan araştırmalarda bu etkileri en aza indirmek için kullanılan tutkala eklenen çeşitli sertleştirici ve etki maddelerini değiştirmek, formaldehit tutucu maddeler eklemek yanında üretilen levhaların hemen kullanılmamasına da özen göstermek faydalı sonuçlar ortaya koymuştur. Ancak bu yöntemlerin pahalılığı nedeniyle genellikle klasik yöntemle levha üretimine devam edilmiştir. Kontrplak üretiminde, üretim koşullarının formaldehit açığa çıkmasını nasıl etkilediği ile ilgili yapılan çalışmada, kontrplak üretiminde kullanılan kaplamaların kurutulma şekillerinin formaldehit emisyonuna etkisi incelenmiştir. Buharlanmış ve teknik kurutmayla kurutulmuş kaplamalardan üretilen kontrplaklarda açığa çıkan formaldehit miktarının, doğal yolla kurutulmuş kaplamalardan elde edilenlerden daha fazla olduğu tespit edilmiştir [2].

15 2 Kontrplak yapımında kullanılan kaplama levhalarının kalınlığı, katkı maddesi oranı, pres süresi, pres basıncının arttırılması ve depolama süresinin uzamasının formaldehit emisyonuna etkisini incelenmiş ve tüm bu faktörlerin formaldehit emisyonunu azaltıcı bir etkisi olduğu sonucuna varılmıştır [3]. MDF üretiminde kullanılan üre formaldehit tutkalına ilave edilen farklı kimyasal maddelerin formaldehit emisyonuna etkisinin incelendiği araştırmada siklopentilamin çözeltisinde serbest formaldehitin en az açığa çıktığı, üre ve tanen çözeltilerinin kullanımında da serbest üre formaldehit değerinde azalma olduğu görülmüştür [4]. Kontrplaklar ile ilgili yapılan başka bir çalışmada, tutkal karışımına ilave edilen alüminyum sülfatın formaldehit emisyonuna etkisi incelenmiş, ekaba ve kavak deney levhaları üretimi sırasında tutkala eklenen belli orandaki alüminyum sülfatın formaldehit emisyonunu azalttığı sonucuna varılmıştır [5]. Kontrplak üretiminde %5 boraks ilavesi, formaldehit emisyon miktarını azalttığı bildirilmiştir [6]. Kontrplak üretiminde tutkala ilave edilen pet şişe tozlarının formaldehit emisyonunu azalttığı tespit edilmiş. Ancak buna rağmen bulunan değerlerin EN 120 standartlarının çok üstünde olduğunu belirtmiştir [7]. Ahşap esaslı levhaların çevre ve insan sağlığı üzerine etkilerinin değerlendirilmesi bakımından formaldehit emisyonunun kritik önemde olduğu ancak farklı ülkelerde kullanılan deney yöntemlerinin de farklı olduğu bildirilmiştir. ABD'de yaygın olarak kullanılan test yöntemlerinden, büyük oda ASTM E ve Japon desikatör yöntemi JIS A arasında karşılaştırma çalışması yapılmıştır. Deney örneği olarak 16 mm lik kaplanmamış yongalevha ve MDF kullanılmış, farklı iklimlendirme koşulları altında, hava değişim oranları ve yükleme oranlarına göre formaldehit emisyonu miktarları ölçülmüştür. Yükleme oranının düşüklüğü her iki yöntemde de birbirine yakın sonuçlar vermiştir. Hava değişim oranları araştırmanın sonuçları üzerine bazı etkilere sahip olmakla birlikte, farklı hava değişim oranları arasındaki sonuçlar arasında yakın değerler verdiği bildirilmiştir [8].

16 3 Gündüz ve Ayan ın formaldehit emisyonunun belirlenmesinde oda metodu yöntemini kullanarak yaptıkları araştırmada melamin kaplı yongalevha ve liflevhaların emisyon ölçümlerinin 10. günde sabitlendiği ancak tamamen bitmediğini belirlemişlerdir. Aynı çalışmada gaz analiz metodu kullanıldığında aynı tür levhalardaki emisyonun 3. aydan itibaren azaldığı ve 7. ayda en düşük seviyeye ulaştığı görülmüştür [9]. Keskin ve Tekin değişik ortam şartlarının farklı ahşap esaslı malzemelerde formaldehit emisyon değerini nasıl değiştirdiğini incelemiş, sonuçta yüksek sıcaklık ve düşük nem ortamındaki levhaların formaldehit emisyonunun, düşük sıcaklık yüksek rutubet ortamındakinden daha fazla olduğunu bildirmişlerdir [10] C ve 50 0 C olan iki ayrı ortamda yapılan bir çalışmada ahşap esaslı levhaların yüksek sıcaklıktaki ortamda kullanılmaması gerektiği belirtilmiştir [11]. Winglusz ve arkadaşları, 23 0 C, 29 0 C ve 50 0 C de sıcaklıktaki formaldehit emisyonlarını incelenmiş ve 29 0 C den sonra formaldehit emisyonunda önemli bir artış olduğunu belirlenmişlerdir [12]. Formaldehidin zararlı etkileri ile ilgili Ankara ilinde yapılan bir çalışmada, oturma odası ve mutfaklardaki formaldehit miktarları incelenmiş ve bulunan değerlerin izin verilenden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu evlerde yaşayanlarda gözde yaşarma, burunda akıntı, boğazda kuruluk gibi formaldehitin yan etkilerine rastlanmıştır [13]. Mobilya yüzey kaplamalarının emisyon dağılımına doğrudan etkisi olduğu, kaplama ve yüzey niteliğinin formaldehit yayılımında söz sahibi olduğu bildirilmiştir [14]. Diğer bir çalışmada yüzey işlemlerinin formaldehit emisyonu oranını önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir [15]. Formaldehit emisyonun sıcaklığa, bağıl neme, hava değişim düzeyine ve endojen gibi (ağaç türleri, bağlayıcı seviyesi, bağlayıcı tipi, üretim koşulları vb.) faktörlere bağlı olduğunu vurgulayan diğer bir çalışmada, ahşap panellerin yaşlanması ile formaldehit salınımının önemli derecede düştüğü ifade edilmiştir. Bu çalışmada en yüksek formaldehit salınımı değeri meşe (9 ppb) ve en düşük değer ise kayında (2 ppb) bulunmuştur [16].

17 4 Yapı ürünlerinin kontrollü veya kontrolsüz olarak iklimsel koşullara bağlı olarak, kapalı ortamlarda önemli ölçüde iç hava kalitesini (IAQ) etkileyebildiği ifade edilmiştir. Yapı malzemelerinin formaldehit emisyonuna katkısı ve kapalı ortam hava kirliliği adsorpsiyon/desorpsiyon davranışlarına etkileri için paslanmaz çelikten özel yapılmış klimakontrollü, 48m³ lük ev ortamı, bu test incelemesi için kullanılmıştır. Bu çalışma kapalı alan hava formaldehit konsantrasyonu ile ilgili olarak sipariş üzerine özel kurulmuş test odasındaki emisyon, adsorpsiyon / desorpsiyon ve difüzyon etkileri etkileşimi üzerine odaklanmıştır. Bu test odası 48m³ lük çelik konstrüksiyon olup, bilgisayar kontrollü değişik iklim koşullarına göre oluşturulmuştur. Tavan döşemeleri, alçıpan, duvar kaplamaları, zemin kaplamaları ve mobilya gibi yapı malzemeleri göz önüne alınarak birkaç hafta evin havasındaki formaldehit konsantrasyonları ölçülmüştür. Bu çalışma gerçek kapalı alan hava konsantrasyonunda birden çok parametre tarafından formaldehitin etkisini ortaya koymuştur. Adsorpsiyon / desorpsiyon yanı sıra difüzyonun ayrıca kapalı formaldehit düzeyleri üzerine malzeme katkısı değerlendirilmesinde dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir [17]. Yongalevha, MDF, HDF, kontrplak, zemin kaplama malzemeleri (HDF, masif ahşap, masif bambu, ve PVC) kaynaklı formaldehit emisyonu ve içeriği farklı test metotları Avrupa küçük-oda (EN 717-1), gaz analiz (EN 717-2), Amerikan küçük oda metodu (ASTM D ) ve perfaratör (EN 120) ile ölçülmüştür. Formaldehit emisyonu, anlamlı şekilde levha kalınlığı ve levha çeşidinden etkilenmiştir. Ancak kontrplak ve yongalevha için nem miktarının emisyona anlamlı etkisi olmadığı bildirilmiştir. Ayrıca formaldehit çıkışını, MDF ve HDF için 200g/m² yağ bazlı boya ile kaplanması işlemi emisyonu artırıcı etki yapmıştır. Dört test yöntemleri arasında 16mm lik yongalevha arasında formaldehit değerlerine ilişkin güçlü bir pozitif korelasyon olduğu gösterilmiştir. Döşeme panelleri için formaldehit emisyonu, ve mg/m³ arasında elde edilmiştir. UV-kurutmalı tabaka ile PVC döşeme EN ile ölçülen emisyon değerlerinin ve mg/m³ arasında değişmekte olduğu bildirilmiştir [18]. Bu çalışmada, MDF, kontrplak, yongalevha, yongalam ve mdflam levhaların formaldehit emisyon yayılma hızının Multi-RAE cihazı kullanılarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla kullanılan ahşap esaslı levhaların zararlı durumlarının ne kadar süre içerisinde azaldığı ile ilgili veriler elde edilmiştir.

18 5 2. GENEL BİLGİLER 2.1. Ahşap Esaslı Levhalar Ahşap esaslı levhaları tanımlamadan önce genel olarak kompozit kelimesinin anlamını açıklamak faydalı olacaktır. Kompozit iki ve ya daha fazla aynı tür ya da farklı tür materyalin çeşitli kimyasal maddeler, sıcaklık vb. etkilerle birleştirilmesi ile oluşan yeni maddelerdir [20]. Ahşap esaslı levhalar da odun kompozitleri olarak bilinen mühendislik malzemeleridir. Genel olarak tanımlamak gerekirse ahşap esaslı levha, (mühendislik odunları, kompozit levhalar) çeşitli formlarda, ağacın yongalarının, liflerinin, artıklarının yapıştırıcılarla birleştirilmesi sonucu oluşan mühendislik malzemeleridir [21]. Levha yapımında yaygın olarak ağaç malzeme artıkları kullanılıyor olsa da son dönemlerde mobilya atıkları, kontrplak, yongalevha, liflevha artıkları ve yıllık bitkilerin kullanım imkânları da sık sık araştırmalara konu olmaktadır. Levha kullanımının yaygınlaşma sebepleri arasında değişen ihtiyaçlar çerçevesinde daha büyük boyutlarda mobilya yapımı ve bunun için de boyut serbestliği olan, yüksek mukavemet verebilen ve ucuz olan malzemelerin kullanım isteği vardır. Günümüzde yaygın olarak kullanılan ahşap esaslı levhaların başında yonga ve lif levha ile bunların kaplanmış halleri olan mdflam ve suntalam ile kontrplak gelmektedir. Odun kompozitlerinin genel sınıflandırılması ve yoğunluklarına göre levha tipleri şekil 2.1 ve 2.2 de verilmiştir [20, 22]. ODUN KOMPOZİTLERİ Levha Ürünleri Yapısal Kompozitler Mekanik Olarak Lamine Edilmiş Elemanlar Kalıplanmış Ürünler Odun- Odun Dışı Ürün Kompozitleri * Kontrplak * Kontrtabla * Yongalevhalar * Liflevhalar * PSL * LSL * OSL * LVL * Glulam Şekil 2.1. Odun kompozitlerinin sınıflandırılması (Bilgin, 2001)

19 6 Şekil 2.2. Ahşap esaslı levhaların yoğunluk tablosu (Eroğlu ve Usta, 2000) Yongalevha TS EN 309: standardına göre yongalevha Odun parçacıklarına (ince odun, yonga, talaş, kereste tozu vb. ) ve/veya yonga şeklindeki diğer lignoselülozik malzemelere (keten kırıntıları, kendir, suyu çıkarılmış şeker kamışı, saman vb.) polimerik yapıştırıcı eklenerek ısı ve basınç uygulaması ile imal edilen levhadır [23]. TS EN 309: standardına ve literatürde yapılan değişik sınıflandırılmalar aşağıdaki gibidir [23, 20]. İmalat sürecine göre ; Düzey (yatay) Preslenmiş Dikey Preslenmiş Kalıplanmış (Delikli ve deliksiz) Yüzey durumuna göre; Preslenmiş Haliyle (zımparalanmamış) Zımparalanmış veya planyalanmış

20 7 Sıvı maddelerle kaplanmış (örneğin boya) Katı bir malzeme ile basınç altında kaplanmış (ahşap kaplama, reçine emdirilmiş dekoratif kağıt, laminat, folyo) Şekline göre ; Düz Yüzeyi profillendirilmiş Kenarı profillendirilmiş Yongaların ölçü ve şekillerine göre ; Yongalevha Diğer parçacıklardan yapılan levhalar (örneğin keten lifi gibi bitkisel atıklarla yapılan levhalar ) Levhanın yapısına göre; Tek tabakalı levhalar Çok tabakalı levhalar Yongaların büyüklüğüne göre kademelendirilmiş levha ( en kesitte ) Kalıplanmış delikli levha Kullanım amacına göre; Kuru şartlarda kullanılan genel kullanım amaçlı levhalar. Kuru şartlarda kullanılan iç mekan uygulamaları (mobilya dahil) için levhalar Nemli şartlarda kullanılan yük taşıyıcı olmayan levhalar Kuru şartlarda kullanılan yük taşıyıcı levhalar Nemli şartlarda kullanılan yük taşıyıcı levhalar Kuru şartlarda kullanılan ağır yük taşıyıcı levhalar Yoğunluklarına göre; Hafif (500 kg/m3 ten az) Orta ( kg/m3 arası) Ağır (650 kg/m3 ten fazla) Yüzey kaplama malzemesine göre; Kaplamasız Ağaç kaplamalı

21 8 Sıvı yüzey kaplama maddeleri ile kaplanmış yoongalevhalar Tutkal ve bağlayıcı cinsine göre; Üreformaldehit tutkalı ile üretilmiş Fenolformaldehit tutkalı il üretilmiş Melamin tutkalı ile üretilmiş Polyizosiyonat tutkalı ile üretilmiş Bağlayıcı olarak sülfit atık suyu kullanılmış Bağlayıcı olarak doğal yapıştırıcılar (kazein, soya, kan vb.) kullanılmış Üretim metoduna göre; Çimentolu yongalevhalar ( betopan- beyopan ) Yönlendirilmiş yongalevhalar ( OSB ) Etiketli yongalevha ( wafer board ) Şerit yongalevhalar ( flake board ) PVC+Polystren atıklı yongalevhalar Manyezitli yongalevhalar ( heraklit ) Üzerine baskı yapılmış yongalevhalar Yongalevha üretimi Yongalevha üretimi, her türlü odun ve odun artığının ayrıca yıllık bitkilerin çeşitli tutkal, katkı maddesi ve sertleştirici kullanılarak preslenmesi ile yapılan işlemler dizisidir. İşlem esnasındaki en önemli kısım yongaların hazırlanması ve tutkal çeşidi ile miktarının belirlenmesidir. Levhaların özellikleri genel olarak yongaların tiplerine bağlı olmaktadır ve üretimin her aşamasında kaliteyi etkilemektedir. Yonga elde edilmesi iki şekilde olmaktadır. Bunlardan ilki orta tabakada kullanılacak olan kaba yongaların elde edilmesi ve ikincisi de dış tabakalarda kullanılacak olan ince yongaların hazırlanmasıdır. Yonga kalitesine ve hem mekanik hem de formaldehit emisyonu salınımına etki eden özellik de yongaların tutkallanmasıdır. Yongalevhaların tutkallanması uniform bir şekilde yapılmalıdır. Kullanılan tutkalın cinsine ve miktarına göre formaldehit emisyonu da etkilenmektedir. Presleme süresinin kısalması için yapılan işlemler daha sonra açığa çıkan formaldehit miktarını arttırmaktadır [22]. Şekil 2.3 de yongalevha üretim aşamaları ayrıntılı şekilde gösterilmiştir.

22 9 Şekil 2.3. Yongalevha üretim aşamaları Yongalevhalar, yaygın olarak mutfak dolap ve rafları, dolap kapakları, sehpalar, vitrin dolabı, yemek masası, yatak iskeleti, çalışma masası gibi mobilya ürünlerinde kullanılmaktadır Liflevhalar Liflevha, bitkisel lif ve lif demetlerinin bazen doğal yapışma ve keçeleşme özelliklerinden bazen de yapıştırıcı madde ilavesiyle oluşan levha taslağının preslenmesi sonucu oluşan levhalardır [24]. TSE nin TS 2129 standardına göre lif levha ısı ve/veya basınç uygulaması ile lignoselülozik liflerden üretilmiş, kalınlığı 1,5 mm ve daha büyük olan levhalardır [25]. Lif levhaların sınıflandırılması şekil 2.4 de gösterilmiştir [24].

23 10 LİFLEVHALARIN SINIFLANDIRILMASI Hammadde ve lif üretim yöntemine göre Lif keçesi oluşturma yöntemine göre Özgül ağırlıklarına göre (kg/m 3 veya g/cm 3 ) Kullanım yerlerine göre Şekil 2.4 Liflevhaların sınıflandırılması Lif levhaların uluslararası kullanımdaki sınıflandırma kriteri ise özgül ağırlıktır. TS EN 316 ya göre özgül ağırlıkları esas alınarak yapılan sınıflandırma şekildeki gibidir [26]. Yoğunluklarına Göre Liflevhalar Yumuşak Liflevhalar (özgül ağırlıkları en çok 350 kg/m 3 olan levhalar) Orta Sert Liflevhalar (özgül ağırlıkları kg/m 3 olan levhalar) Sert Liflevhalar (özgül ağırlıkları 800 kg/m 3 'den fazla olan levhalar) Şekil 2.5. Yoğunluklarına göre liflevhaların sınıflandırılması Yoğunluklarına göre sınıflandırılan liflevhalardan en fazla kullanım alanı bulan ve yapılan çalışmada da kullanılacak olan levha orta yoğunluklu lif (MDF) levhalardır Liflevha üretimi Değişik ve çeşitli yöntemlerle lif levha üretimi yapılmaktadır. Genel olarak kabuk soyma ve yongalamadan sonra yongalar liflendirme ünitesine gelmektedir. Reçine ve parafin katılan lifler kurutularak depolanmakta, sıcak presten önce oluşturulan levha taslağı ön presten geçirilmektedir. Sıcak presten geçen levha soğutma ve boyutlandırma işleminden sonra satışa sunulmaktadır [24].

24 11 Liflevha üretiminde de yongalevha üretiminde olduğu gibi tutkal miktarı hem mekanik özellikler hem de formaldehit emisyonu bakımından önemlidir. Liflevha üretim aşamaları şekil 2.6 da verilmiştir. Şekil 2.6. Liflevha üretim aşamaları Liflevhalar mutfak dolap ve tezgahları, yer döşemeleri, dolap kapakları gibi yerlerde kullanılmaktadır Kontrplak TSE nin TS 2128 standardına göre kontrplak ardışık gelen tabakalarının lif doğrultuları birbirine dik olacak şekilde yapıştırılmış (orta tabaka ve ya göbeğin her iki tarafında yer alan iç ve dış tabakalar genellikle birbirine simetriktir) bir levha olarak tanımlanır [27]. DIN ye göre ise kontrplak, lif yönleri birbirine dik olacak şekilde yerleştirilmiş ve en az üç adet yapıştırılmış tabakadan oluşan dış ve iç tabakaları öz veya orta tabakanın her iki tarafına simetrik olarak tespit edilmiş levha olarak ifade edilmektedir [28].

25 12 Kontrplakların Sınıflandırılması Genel Görünüşlerine Göre Başlıca Özelliklerine Göre Kullanıcının İhtiyaçlarına Göre Yapılarına Göre *Odun Özlü Kontrplak 1. Orta Tabakası Geniş Çıtalı Kontrplak 2. Orta Tabakası Dar Çıtalı Kontrplak * Karma (Kompozit) Kontrplak Dayanıklılıklarına Göre Mekanik Özelliklerine Göre Kompozit (karma) Kontplak Kaplama Kontrplak Şekil Ve Formuna Göre 1 Düz 2 Şekillendirilmiş Yüzey Görünüşüne Göre Şekil 2.7. Kontrplakların sınıflandırılması Kontrplak üretimi Kontrplak üretimi ıslatma ile başlamaktadır. Islatılan tomruklar kabuk soyma ve boyutlandırma işlemlerine tabi tutulmaktadır. Merkezileştirmesi yapılan tomruklardan soyma kaplama çıkartılmakta ve kuru veya yaş boyutlandırmaya tabi tutulmaktadır. Yaş boyutlandırmadan çıkan kaplamalar kesilerek kaplama levha olmakta, kuru boyutlandırmadan çıkan levhalar ise bant kaplama olmaktadırlar. Her iki yöntem kurutma, boyutlandırma, kusurların giderilmesi işlemlerine tabi tutulmaktadır. Hazırlanan kaplamalar tutkallanarak ön pres ve sıcak pres işlemlerine tabi tutulmaktadır. İklimlendirmesi yapılan ve boy kesme, yan alma işlemleri tamamlanan kontrplaklar depolanmaktadır. Kontrplak üretim prosesi şekil 2.8 de gösterilmektedir.

26 13 Şekil 2.8. Kontrplak üretim aşamaları Kontrplaklar, masa ve sandalyelerde ayrıca duvar kaplamaları ve panel kapılarda kullanılan malzemelerdir Ahşap Esaslı Levha Üretiminde Kullanılan Tutkallar Ağaç işlerinde yoğunlukla kullanılan sentetik reçineler 1930 yılının başında piyasaya sürülmüştür. Sıcak presleme yöntemiyle kullanılan bu yapıştırıcılar suya karşı dayanıklı ve odun zararlılarına karşı malzemeyi koruyucuyu etkiye sahip olduğundan üretilen ahşap esaslı levhaya dayanıklılık kazandırmaktadır [29]. Kolloidal çözeltiler halinde bulunan bu tutkallar ile yapışma, çözeltinin su kaybetmesi, soğuması veya içerisindeki kimyasal reaksiyonun gerçekleşmesi ile oluşur. Bu sırada çözelti geçici pelteleşir ve zaman içerisinde katılaşır [30]. Ahşap esaslı levhaların üretilmesinde üre formaldehit, fenol formaldehit, resorsinformaldehit, polivinilasetat ve melamin formaldehit tutkalları yaygın olarak kullanılır. Bunlar dışında kalan diğer tutkallar ise pahalı olması, işlem süresini uzatması gibi sebeplerle kullanılmamaktadır. Tutkallar şekil 2.9 daki gibi sınıflandırmak mümkündür.

27 14 Şekil 2.9. Yapıştırıcıların sınıflandırılması Üre formaldehit tutkalı Üre formaldehit tutkalı üre ile formaldehitin reaksiyonu sonucu oluşmaktadır. Tutkalı kullanıma hazırlama sırasında sertleştirici ilavesi yapılmaktadır. Üre formaldehit tutkalının yapışma etkisini; sertleştiricinin tipi, konsantrasyonu ve sıcaklığı etkilemektedir. Tutkalın 5 0 C den C ye kadar geniş bir kullanım alanı mevcuttur [29]. Ucuz olması, levha üretim teknolojisine uygun olması, sıcak presleme sırasında çabuk sertleşmesi gibi avantajları yanında dış hava şartlarına uygun olmaması ve zamanla ham levhalardan formaldehit ayrışmasına neden olması gibi dezavantajlara sahip olan üre formaldehit tutkalı, ahşap esaslı levha üretiminde en fazla kullanılan tutkaldır [6]. Üre-formaldehit, termosetting bir polimerdir ve asidik ortamda sertleşir [6]. Sertleşmiş olan üre bileşeni zehirli değildir ancak açığa çıkan ve serbest halde olan formaldehit oldukça reaktif özelliktedir. İnsan vücudundaki proteinlerle birleşerek zehirli bir etki yapmaktadır [15]. Formaldehit mol oranı yüksek olan ÜF tutkallarında serbest formaldehit miktarı da daha fazladır. Dolayısıyla hem presleme sırasında hem de üretimden sonra bu levhalardaki

28 15 formaldehit emisyonu miktarı fazla olmaktadır [31]. Üre formaldehit tutkalının kullanım amaçlarına göre ayarlanması gereken bazı özellikleri vardır. Bunları ; [31]. Viskozite Soğuk uygulanabilirlik Mol oranı Reaktivite ph Depolanabilirlik ve ilave maddelerle uyumluluk şeklinde sıralamak mümkündür Üre ile formaldehitin kondenzasyonu şekil 2.10 da açıklanmıştır [19]. Şekil Üre ile formaldehitin kondenzasyonu (Frihart, 2005)

29 Fenol formaldehit tutkalı Fenol formaldehit tutkalı 2 mol formaldehitin 1 mol fenol ile reaksiyona girmesiyle oluşur ve genellikle C de preslenir. Rutubet, su, yağ, organik çözücüler, birçok asit, mantar ve bakterilere karşı oldukça dayanıklı olan bu tutkal genellikle klimatize edilmeyen yerlerde ve açık havada kullanılacak olan malzemelerin yapımında kullanılmaktadır [32]. Kullanımları üre formaldehit tutkallarına göre daha zordur [29]. Fenol formaldehit tutkalı oluşturulurken ortamın alkali olması ve formaldehitin miktarca fazla olması durumunda oluşan fenol reçinesine Resol, ortamın asidik olması ve fenolün miktarca fazla olması durumunda oluşan fenol reçinesine ise Novalak denir [32]. Novalak ısı etkisinde eriyerek akışkan hale geçmektedir. Isıtma süresinin uzatılması durumunda akışkanlık ve çözülebilme özelliklerini kaybetmezler. Fenol mol oranı formaldehit mol oranından daha yüksektir. Resol bileşimindeki formaldehit mol oranı fenole göre daha fazladır. Resolün bu özelliği sayesinde yüksek sıcaklıkta bir sertleştirici ilavesi olmadan geri dönüşü olmayan bir sertleşme sağlanabilmektedir [31]. Fenol formaldehit tutkalı ağaç hücreleri içerisinde oldukça derine nüfuz eder, ağacın rengini koyulaştırır ve kokusu uzun süre çıkmaz. Bu sebeple tutkallama yapılan alanlar iyi havalandırılmalı, koruyucu kıyafetler giyilmeli ve eller bol su ve sabunla yıkanmalıdır [31]. Fenol formaldehit kondenzasyonu şekil 2.11 de gösterilmiştir [19]. Şekil Fenol formaldehit kondensazyon reaksiyonu (Frihart,2005 )

30 Melamin formaldehit tutkalı C de sertleşebilen melamin formaldehit tutkalı melamin ve formaldehitin kondenzasyonu sonucu oluşur. Genellikle toz halde bulunmaktadır. Koyu rengin istenmediği ancak dayanıklılığın önemli olduğu yerlerde ve suya dayanıklılığın arandığı malzeme üretiminde kullanılmaktadır [29,31]. Melamin tutkalına %10-15 arasında rezorsin katılarak, ahşap esaslı levhalara metal yapıştırılabilir duruma getirilmektedir [31]. Melamin formaldehitin kondenzasyon reaksiyonu şekil 2.12 de gösterilmiştir [19]. Şekil Melamin formaldehitin kondenzasyonu (Frihart, 2005) Ağaçişleri endüstrisinde kullanılan tutkallar, karakteristik özellikleri ve kullanım alanları çizelge 2.1 de gösterilmiştir.

31 18 Çizelge 2.1. Tutkal türü, karakteristik özellikleri ve kullanım alanları TUTKAL TÜRÜ KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ KULLANIM ALANLAR Üre-Formaldehit Fenol-Formaldehit Melamin-Üre Formaldehit Melamin Formaldehit Fenol-Resorsin Formaldehit Resorsin Formaldehit Sıcak soğuk sertleşebilir Asidik koşullarda ısı ve/veya katalizör ilavesi sertleşmeyi hızlandırır Soğuk suya dirençlidir. Formaldehit emisyon problemi vardır C nin üzerinde sertleşir. Genellikle yüksek alkali koşullar sertleşmeyi hızlandırır. Suya dayanıklıdır. Sıcakta sertleşir. Isı ve katalizör sertleşmeyi hızlandırır. Suya karşı orta bir direnç gösterir. Renksizdir. Sıcakta sertleşir. Isı ve katalizör sertleşmeyi hızlandırır. Suya dirençlidir. Renksizdir. Püskürtülerek kurutulmuş şekilde nakledilir. Oda sıcaklığında ve ılık sertleşir. Isı ve katalizör sertleşmeyi hızlandırır Şiddetli koşullarda suya ve yapışma koşullarına dayanıklıdır. Koyu renklidir. Soğuk ve sıcak sertleşme Isı ve katalizör sertleşmeyi hızlandırır. Şiddetli koşullarda suya dayanıklı ve koyu renklidir Özellikle zor yapışma koşuluna uygundur Dekoratif kontrplak Yongalevha Liflevha İç ortamlar için uygundur. Yapı kontrplağı OSB ve etiket yongalevha Dış ortamlar için uygundur. Dekoratif kontrplak İç ortamlar Sınırlı olarak dış ortamlar Dekoratif kontrplak Lamine levha Sınırlı olarak dış ortamlar Köprü ve iskele kısımları Lamine levha Kamyon kasası İç ve dış koşullar için uygundur Laminatlar Gemi aksamları Dış ortamlarda kullanılan mobilyalar

32 Formaldehit Emisyonu ve Etkileri Son dönemlerde dış ortamlar kadar iç ortamdaki hava kalitesinin de insan sağlığı üzerinde önemli etkilere sahip olduğu yönündeki görüşler artmıştır. Günümüz insanının iç ortam kirleticilerine fazlaca maruz kalması sonucunda kronik ve akut sağlık sorunları ortaya çıkabilmektedir. Özellikle mobilya ile mobilya imalatında kullanılan ahşap esaslı malzemeler ve daha sonrasında da her çeşit tekstil ve yapı malzemesinin çeşitlenmesi ve gelişmesi sonucu daha çok çeşitte desen, renk ve boyut sağlayabilmek için ham maddelere katılan çeşitli kimyasallar sağlığın negatif etkilenmesinin başkahramanları olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar formaldehit emisyonunu mekan da sigara içilip içilmemesinden, ortamın işlek bir caddede olup olmamasına kadar bir çok faktör etkilese de levha ürünlerinin kullanımı bu etkilerden daha fazla bir paya sahiptir [33]. İç ortam ve kirleticileri ile bunların kaynakları ve çeşitli formaldehit konsantrasyonlarının sağlık üzerine etkileri çizelge 2.2 ve 2.3 de verilmiştir. Çizelge 2.2. Bazı kirleticiler ve etkileri Kirletici Kirleticinin Bulunduğu Yapı Ürünü Kullanıcı Sağlığına Etkileri Benzen Mobilyalar, boyalar, kaplamalar Kanser Formaldehit VOC Kontrplak, halı ve laminat yapıştırıcıları, boyalar, yalıtım ürünleri Göz yanması ve yaşarması Tolien Bitkinlik, koordinasyon Yapıştırıcılar, döşeme bozukluğu, uykusuzluk, göz kaplamaları, boyalar rahatsızlıkları Asbest Yalıtım ürünleri, bazı döşeme ve tavan kaplamaları, eski sıvalar Asbestosis, akciğer kanseri, mezotelyoma, plevra tümörü Radon Beton, tuğla, granit, alçı, agrega Akciğer kanseri Polivinilklorür ( PVA ) Doğrama profilleri, kaplama, çatı örtüsü, duvar kağıdı, boru oluk, elektrik döşemesi Baş dönmesi, bitkinlik, baygınlık, baş ağrısı, bulantı, gözlerde yanma, uyku düzensizliği, bellek yitimi, işitme bozuklukları, sinirlilik, deride kalınlaşma, parmaklarda kan dolaşımının bozulması, kalp krizi, bağışıklık sistemi zayıflığı, üreme organları bozukluğu, karaciğer, akciğer, mide, beyin, kan ve lenf kanseri

33 20 Çizelge 2.3. Formaldehidin sağlığa etkisi Formaldehit Konsantrasyonu (µg m 3 ) < 67 Belirsiz Nöropsikolojik Etkileri Koku eşik limiti Göz tahrişi Üst solunum yolları tahrişi Sağlık Etkisi Alt solunum yolları tahrişi ve akciğerler üzerine etki Akciğerlerde ödemi iltihaplanma, zatürre > Koma ve ölüm Formaldehit, renksiz, keskin ve kötü kokulu bir maddedir. Aldehit grubunun en basit üyesidir ve metan ile metanol ün oksidasyonu sonucu üretilmektedir [34]. Ağaçişleri endüstrisinde üre, fenol ve melamin ile reaksiyona sokularak yapıştırıcı özelliği ile kullanım alanı bulmaktadır. Özellikle ahşap esaslı levhaların üretimin de fazlaca kullanılmaktadır. Yapıştırıcı özelliği kazanmasından sonra ise en çok kullanımı üre formaldehit birleşimi ile olan üre formaldehit tutkalıyla yapmakta ve en fazla salınımında bu birleşim sonunda ortaya çıkmaktadır. Formaldehit emisyonu, malzemeyi oluştururken kullanılan yapıştırıcılardan sonra ortamdaki bağıl nem ve sıcaklığa bağlı olarak tutunamayan formaldehitin çözünerek ortama karışmasıdır. Genel olarak iç ortam havasında dış ortam havasından fazla bulunan formaldehit miktarının iç ortam değerinin 0,03 ppm den az olması gerekmektedir. Formaldehit salınım değerinin iç ortamda 0,03 ppm de düşük olması gerekmektedir. Salınım değerinin 0,10 ppm ile 1,1 ppm arasıda olması durumunda ise sağılığı olumsuz etkileyen çeşitli semptomlar görülmektedir [35]. Üretiminde formaldehit esaslı tutkal kullanılmış olan mobilyalar zamanla iç ortam kirleticisi olarak bulunduğu yere formaldehit salınımı yapmaktadır [35]. Salınımı 2 şekilde değerlendirmek mümkündür. Bunlardan ilki levhaların üretimi sırasında açığa çıkan formaldehit ve ikincisi de levhalar ürüne dönüştürüldükten sonra kullanım yerinde açığa çıkan formaldehittir [36].

34 21 Çalışma ortamlarında havadaki kimyasal madde miktarı için izin verilen maruziyet sınırları iş güvenliği ve sağlığı standartları kurulunca belirlenmiştir. 8 saatlik ortalama çalışma süresince maruz kalınabilecek formaldehit sınır değeri 0,75 ppm den fazla olamamaktadır. Maruziyetin 0,5 ppm i geçtiği durumlarda tıbbi denetim, özel teçhizat ve hava kalitesinin izlenmesi gerekmektedir [37]. Bazı meslek grupları ve maruz kaldıkları formaldehit miktarları ile ilgili veriler çizelge 2.4 de gösterilmiştir. Çizelge 2.4. Çeşitli meslek gruplarında çalışanların maruz kaldığı formaldehit seviye miktarları MESLEK Kimyasal madde üretimi yapılan yerlerde çalışan işçiler 0,04 0,4 Mobilya işçileri 0,16 0,4 Kontrplak ve yongalevha üretim işçileri 0,28 3,48 Ofis çalışanları 0,07 0,13 Laboratuvar teknikerleri 0,11 0,27 Elektrikçi-Mekanikerler 0,06 0,18 Temizlikçiler 0,15 0,21 Yangın işçileri 0,10 2,2 Morg çalışanları 0,5 1,5 MARUZİYET SEVİYESİ (ppm) Formaldehidin yüksek reaksiyon özelliği onun serbest halde bulunması halinde atmosfere karışmasını kolaylaştırmaktadır. Bu sebeple ortaya çıkan salınımları durdurmak mümkün değilse de üretim esnasında kullanılan kimyasal miktarlarını azaltmak ve ya değiştirmek hem üretim esnasındaki hem de nihai kullanımdaki emisyon miktarını düşürmek için uygulanabilecek etkili önemlerdendir [36]. Levhalardan açığa çıkan emisyon miktarına hem iç kaynaklı faktörler hem de dış kaynaklı faktörler etki etmektedir. Ağaç türü, reçine bağ çeşidi, levha üretim şartları ve ürün yaşı iç faktörleri oluştururken; oda sıcaklığı ve bağıl nemi, oda havalandırma oranı ve oda ortamındaki levha yüzey miktarı dış faktörleri oluşturmaktadır [38].

35 22 Son yıllarda artarak yapılan çalışmalar sonrasında hem insan sağlığı hem de çevre için zararlı olan formaldehit, Uluslararası Kanser Araştırma Kurumu tarafından kansere yol açan maddeler arasında grup 2A (İnsanda Muhtemel Kanser Yapıcı) seviyesinde bulunmakta iken 2006 yılında Grup1 e (Kanser yapıcı ) çıkarılmıştır [39]. Ayrıca birçok ülke de ahşap esaslı levhalar için formaldehit salınımı için çeşitli kritik eşikler belirlenmiştir. Çizelge 2.5 deki limit değerler ülkemizde, Avrupa ülkeleri, Amerika ve Avustralya da kullanılan değerlerdir. Bu değerler dışında üretimi yapılan ürünler hammadde olarak kullanılmamakta veya kullanımları çok kısıtlı kalmaktadır. Çizelge 2.5. Avrupa, Amerika ve Avustralya için ahşap esaslı levha standartları Ülke Standart Test Metodu Levha Sınıfı Limit Değerleri Avrupa EN Oda Metodu EN717-1 Perfaratör EN 120 Oda Metodu EN Gaz Analizi EN Oda Metodu EN Perfaratör EN 120 Oda Metodu EN Gaz Analiz Metodu EN 120 E1 : YL, MDF OSB E1 : Kontrplak E2 : YL, MDF, OSB E2 : Kontrplak 0.1 ppm 8 mg/ ppm 3.5 mg/h*m 2 > 0.1 ppm > 8-30 mg/100g > 0.1 ppm > mg/h*m 2 Avustralya Amerika AS / NZS &2 ANSI A208.1 &2 ( YL, MDF ) Desikatör AS/ NZS Büyük Oda ASTM E1333 E0 : YL, MDF E1 : YL E1 : MDF E2 : YL, MDF YL, MDF Endüstriyel Kontrplak Kontrplak Duvar Panelleri 0.5 mg/l 1.5 mg/l 1.0 mg/l 4.5 mg/l 0.3 ppm 0.3 ppm 0.2 ppm CARB (Kaliforniya Hava Kaynakları Kurumu) ise 2007 yılında yayınladığı Hava Kaynaklı Toksin Kontrol Düzenlemesi ile özellikle ahşap esaslı levhalar ve diğer kompozit ürünlerden

36 Formaldehit ayrışmasına etki eden faktörler 23 yayılan formaldehit emisyonun azaltılmasına ilişkin çalışmalar yapmış ve bu ürünler için yeni değerler belirlemiştir. CARB tarafından belirlenen bu değerler EN standartlarında kabul göre E1 düzeyinden bile daha az salınım öngörmektedir. Temmuz 2012 itibari ile CARB tarafından kabul edilen limit formaldehit salınım değerleri çizelge 2.6 da belirtilmiştir [40]. Çizelge 2.6. CARB tarafından kabıl edilen limit değerler MALZEME TÜRÜ LİMİT DEĞER (ppm) Kaplama (Kontrplak Parke) 0,05 Kompozit (Kontrplak Parke) 0,05 Yongalevha 0,09 MDF 0, Formaldehit ayrışmasına etki eden faktörler Ahşap esaslı levhalar da formaldehit ayrışmasına etki eden çeşitli faktörler vardır. Bu etkenler çizelge 2.7 de gösterilmiştir. Çizelge 2.7. Formaldehit ayrışmasına etki eden faktörler F/Ü Mol oranı Ağaç türü Tutkal miktarının etkisi Sertleştiricilerin etkisi Formaldehit tutucuların etkisi Presleme şartlarının etkisi Levhaların depolanma süresinin etkisi

37 24 F/Ü Mol oranı Reçine hazırlanırken kullanılan formaldehit miktarı ile formaldehit emisyonu arasında doğrusal bir ilişki vardır. Kullanılan formaldehitin miktarının artması ile formaldehit emisyonu artmaktadır. Formaldehit emisyonunu azaltmak için kullanılan formaldehit miktarı azaltılabilir ancak bu durumda da levhaların çekme direnci azalmakta ve kalınlığına şişme artmaktadır [41]. Bu da mekanik özellikleri olumsuz etkilediği için tercih edilemeyecek bir girişimdir. Ağaç türü Üretim şartlarının aynı kaldığı koşullarda farklı ağaç yongalarından elde edilen levhalardan formaldehit ayrışma miktarlarında farklılıklar olduğu görülmüştür. Örneğin meşe yongalevhalarından ayrışan formaldehit miktarı, çam yongalardan üretilenlerden daha az iken ladin yongalevhalarından ayrışan miktar kayından fazladır. Ayrıca kayın kontrplaklarından ayrışan formaldehit miktarı okume kontrplaklarınkinden yüksektir [41]. Tutkal miktarını etkisi Tutkal miktarındaki artışa yüzde olarak bakıldığında formaldehit emisyonunda ki artış çok da önemli miktarda değildir. Özellikle formaldehit oranı düşük tutkal kullanıldığında bu oran önemsizdir [41]. Sertleştiricilerin etkisi Sertleştirici tipleri formaldehit ayrışması üzerinde etkilidir. Bu bağlamda yapılan bir çalışmada amonyum klorürün diğer sertleştiricilere oranla formaldehit ayrışmasını azaltmasını bakımından olumlu olduğu görülmüştür [41]. Formaldehit tutucuların etkisi Literatürde üre formaldehit tutkalı ile hazırlanan levhalara presleme sırasında formaldehidi tutucu maddelerin eklenerek üretim sırası ve sonrasında salınan formaldehit miktarının düştüğünü gösteren çalışmalar mevcuttur. Bu tutucu maddeler melamin ve resorsin gibi

38 25 formaldehite bağlanabilen maddelerdir. Bu maddeler presleme esnasında ve sonrasında formaldehit ile reaksiyona girerek ortamda serbest halde formaldehit bulunmasını engellerler. Ancak formaldehit tutucular ile ilgili yapılan çalışmalar sonrasında yapılan testlerde levhaların çekme direnci ve kalınlığına şişme özelliklerinin olumsuz etkilemektedir. [41]. Levhaların depolanmasının etkisi Levhaların bulunduğu ortamdaki formaldehit konsantrasyonu ile levhalardan formaldehit ayrışması hızı arasında ters bir orantı bulunmaktadır. 4 haftalık bir depolama süreci sonunda formaldehit konsantrasyonu düşük olan ortamdaki ayrışma hızı yüksek olan ortamın yarısı kadar olmuştur [40]. Endüstriyel uygulamalarda genel bir fikir olarak formaldehit ayrışmasını azaltması bakımından, presleme işleminden sonra levhaların yavaş soğutulmasının hızlı soğutmaya nazaran daha faydalı olduğu belirtilmektedir [41]. Presleme şartlarının etkisi Presleme süresinin uzamasıyla genellikle üretilen levhalardan yayılan formaldehit miktarı azalmaktadır. Bu durum süre yanında özellikle yongalevha üretimi esnasında orta tabakaya ulaşan sıcaklık, levha kalınlığı ve yoğunluk ile de alakalıdır [41] Ahşap esaslı levhalardan formaldehit ayrışmasını belirleme yöntemleri Formaldehit emisyonunun insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin bir sonucu olarak levhaların üretim sırasında, kullanım yerlerinde, depolama alanlarında emisyon miktarının ölçülmesi de ayrıca önem kazanmıştır. Bu duruma bağlı olarak da çeşitli ölçüm teknikleri geliştirilmiştir [2]. TS 4894 standardında perfaratör yöntemi, Amerikan FTM1 ve Japon JAS 233, JİS A 1460 standardında desikatör yöntemi ve Almanya tarafından geliştirilen WKI- Şişe metodu çeşitli ülkelerde kullanılmaktadır [3]. Bunlar dışında kabin metodu, deney odası metodu gibi yöntemler de mevcuttur.

39 26 Perfaratör yöntemi Bu yöntemde 100 gr numune 600 gr toluol içerisinde kaynatılır. Sisteme 1000 ml destile su eklenir. Soğutucu ve destile su ile doldurulmuş gaz absorpsiyon cihazı birbirine bağlanır ve ısıtılır. Bu işlem yaklaşık 2 saat sürer ve bu süre zarfında toluenin geri akışı kesintisiz olması sağlanır. Toluenin akışından itibaren 2 saat geçtikten sonra ısıtıcı kapatılarak cam balon alınır. Perfaratörün içerisindeki su 20 0 C ye kadar soğutulur ve 2000 ml lik bir cam balona aktarılır ve toluenden ayrılır. Sulu çözeltideki formaldehit miktarıda iyodometrik ve ya fotometrik olarak belirlenerek kuru levha ağırlığına oranlanmaktadır [3]. Gaz analizi metodu Bu yöntemde sabit hız ve sıcaklıktaki hava, içerisinde örneğin bulunduğu bir reaksiyon borusuna gönderilmektedir. Buradan çıkan formaldehitli hava, boru çıkışına yerleştirilmiş destile su tarafından absorbe edilmekte ve miktar fotometrik olarak belirlenmektedir [3]. 1 m 3 lük test odası yöntemi Bu yöntem de 1 m 3 lük olan bir kabin içerisine yerleştirilen malzemelerden formaldehit ayrışma oranı, sıcaklık, bağıl nem, hava değiştirme sayısı ve kabin doluluk oranı varyasyonları dikkate alınarak ölçülür [3]. Ölçümün yapılacağı test çemberi hava geçirmez şekilde dizayn edilen paslanmaz çelik iç bölüm ve klimalı dış ortamdan oluşmaktadır. Çemberin içerisinde hava akımını sağlamak için havalandırma fanı bulunmaktadır. Ölçüm yapılırken malzeme yüzeyinden 10 mm yukarıdaki hava kalitesine bakılır. Kabin içerisindeki hava yayılma hızı 0,1 0,3m/sn arasındadır [49]. Deney odası metodu EN de açıklanan bu yönteme göre, masif örnekler, büyük boyutlardaki kaplanmış ya da kaplanmamış ahşap esaslı levhalar ve mobilyalardaki formaldehit emisyonu ölçülmektedir. Büyük boyutlardaki yongalevha ve mamul mobilyaların formaldehit ayrışması, geniş hacimli deney odalarında ölçülmektedir. Bu yöntemde elde edilen sonuçlar pratikteki ölçüm sonuçlarına daha yakındır [3]. Kabinler %50 bağıl nem, 25 0 C sıcaklık şartlarında ve kabin içerisindeki havanın yarısı 1 saat içerisinde yenilenecek

40 27 şekilde çalıştırılır. Odanın doluluk oranı, levhaların toplam yüzey alanının oda hacmine bölünmesi ile hesaplanır. Deney odası ortamının dengelenmesi için 16 saat gerekmektedir. Bu dengelenme süresince formaldehitli hava destile su içerisine alınır. Sonuçlar kromotrofik asit yöntemi ile ppm cinsinden belirlenir[49]. Desikatör metotları Japon ve Amerikan desikatör metotları birbirinden farklı olarak gerçekleştirilir. Japon standartlarında deney levhası örnekleri 150*150*levha kalınlığı mm şeklinde alınır. 120 mm çap ve 60 mm yükseklikte 300 ml destile su ile doldurulmuş kristalizuar kabı, örneklerin bulunduğu 9-11 lt lik desikatöre yerleştirilir. Desikatör 20 0 C sıcaklıkta 24 saat bekletilir Kristalizuar içerisindeki su örnek çözelti olarak alınır ve asetil aseton metoduyla formaldehit miktarı belirlenir[49]. Amerikan desikatör yönteminde ise 70*127* levha kalınlığı mm boyutlarında deney örneği hazırlanır. Yongalevha örnekleri 24 saat, kontrplak örnekleri ise 7 gün 24 0 C sıcaklık ve %50 bağıl nem şartlarında bekletildikten sonra 10,5 lt lik desikatör içerisine yerleştirilir ve süre 2-24 saat olarak ayarlanır. Deneyin iki saat olması durumunda kullanılan destile su miktarı 100 ml lik petri kabı içinde 25 ml, 24 saat olması durumunda ise 40 ml lik beher içerisinde 300 ml olmalıdır. Absorbsiyon çözeltisindeki formaldehit, kromotrofik asit yöntemiyle HCHO/ml olarak belirlenir[49]. Kabin metodu Bu metot da TS EN standardı temelinde ölçümler yapılmaktadır. Sıcaklık ve nem özellikleri ayarlanabilen kabine çoklu gaz ölçümü yapabilen ölçüm cihazının entegre edilmesiyle oluşan bir sistemdir. Ölçümü yapılacak olan malzemelerin yüzey alanları toplamı 1 m 3 lük alan için 1 m 2 olacak şekilde hazırlanır. Kabin içerisindeki sıcaklık ve nisbi nem çalışma sıcaklığına ayarlanır. Kabin ile çoklu gaz ölçüm cihazı arasındaki bağlantısı silikon boru yardımıyla yapılmaktadır. Kabin içerisindeki numunenin ilk ölçümü 3 saat sonra alınmaktadır. Bunun nedeni kabin ortamının denge durumunun 3 saatte sağlanmasıdır. Yapılan çalışmanın niteliğine bağlı olarak ilk ölçümden sonraki ölçümlerin zaman aralıkları çalışmacı tarafından belirlenebilmektedir. Ölçümler kabin dışarısında bulunan cihaz ekranından, değeri ppm olarak okunmaktadır.

41 28

42 29 3. MATERYAL VE METOD 3.1. Ahşap Esaslı Levhalar Araştırmada, ahşap esaslı levhaların formaldehit emisyonunun ne kadar süre içerisinde dengelendiği ya da tamamen tükendiği incelenmiştir. Diğer bir değişle levhalardaki emisyon yayılma hızı tespit edilmiştir. Deney örnekleri Ankara Siteler bölgesinden temin edilmiştir. Deney örneği olarak yongalevha, MDF, suntalam, MDFlam ve kontrplak kullanılmıştır Deney Örneklerinin Hazırlanması ve Deney Yöntemi Formaldehit emisyon yayılım hızı ölçümü TS EN de belirtilen esaslara göre yapılmıştır. Buna göre 500*500*18mm ebatlarında örnekler hazırlanmıştır [42]. Genellikle panel mobilyalarda kapak olarak kullanılan MDFlam ile yongalama kilit ve kulp deliği açılmıştır (resim 3.1). Deneyler için 2 farklı ortam oluşturulmuştur. Birinci ortam 20 ± 2 0 C sıcaklık ve %65±5 nisbi nemdeki temsili oda şartları ve ikinci ortam 35±2 0 C sıcaklık ve %45±5 nisbi nemdeki temsili ısıtılmış oda şartlarıdır. Deney örneklerine ilişkin sayısal veriler çizelge 3.1 de verilmiştir. Çizelge 3.1. Deney örneklerine ilişkin sayısal veriler Deney Örnekleri 1. Ortam (20 0 C, %65 nisbi nem ) Deney Ortamı 2. Ortam (35 0 C, %45 nisbi nem ) Toplam ( Adet ) Yongalevha Suntalam MDF MDFlam Kontplak TOPLAM 40

43 30 Resim 3.1. Deney örneği delik ölçüleri ve yerleri Deneyler Gazi Üniversitesi Ağaçişleri Endüstri Mühendisliği Bölümü Teknoloji Laboratuvarında bulunan ve fotoiyonize teknolojisi ile çalışan Multi-RAE lite PGM 6208 formaldehit dedektörü (Resim 3.2) ve deney numunesinin belli sıcaklık ve rutubet altında kalmasına imkan veren test kabininde (Resim 3.3) yapılmıştır. Her bir örnek deney kabinine konulmadan önce kabin belirlenen sıcaklık ve rutubete ayarlanmıştır. Emisyon dedektörü her deney öncesinde sıfırlanarak kullanıma hazır hale getirilmiştir. Deney malzemeleri cihaza konulduktan sonra ilk ölçüm 3 saat sonra yapılmış, bundan sonraki ölçümler ise dengeyi yakalayabilmek için daha kısa aralıklarla yapılmıştır. Ölçümler sonunda cihazda okunan değer 0,00 ppm i gösterdiğinde veya ard arda yapılan 3 ölçüm de aynı ppm değeri yakalandığında o numune için deney sonlandırılmıştır.

44 31 Resim 3.2. Test kabini ve gaz dedektör düzeneği Rutubet tayini Deney örneklerinin hazırlanmasında TS EN de belirtilen esaslara uyulmuştur [43]. Rutubet tayini TS EN 322 de belirtilen esaslara göre yapılmıştır [44]. Örnekler 103±2 0 C de değişmez kütleye ulaşıncaya kadar bekletilmiştir. Değişmez kütleye gelen örnekler 0,01 hassasiyetteki terazide ağırlıkları belirlenerek % rutubet miktarları aşağıdaki eşitlikten hesaplanmıştır. H= m H m 0 m Burada ; mh : Numune alma sırasındaki ağırlığı m0 : Numunenin kurutulduktan sonraki ağırlığı H : Yüzde olarak rutubet miktarı

45 Birim hacim ağırlığı tayini TS EN de belirtilen esaslara uygun olarak alınan deney örneklerinin boyutları TS EN 323:1999 da belirtildiği gibi anma kalınlığı 50 mm olan kare biçimli parçalardır [45]. Bu parçalar %65±5 nisbi rutubet ve 20±2 0 C sıcaklıkta kondisyonlanmıştır. Standarda göre her bir deney örneğinin birim hacim ağırlığı p aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanır. P= m b 1 b 2 t *10 6 m: deney parçasının kütlesi (g) b1, b2, t : deney parçasının boyutlarıdır Formaldehit emisyon yayılma hızı Formaldehit, ahşap esaslı levhalarda ortaya çıkan bir bileşiktir. Oluşma kaynağı levha üretiminde kullanılan tutkallar ve özellikle de üre formaldehit tutkalıdır. Bu çalışmada ahşap esaslı levhalardan ortama salınan formaldehit emisyonu TS EN esaslarına göre belirlenmiştir. Formaldehit emisyonu fotoiyonizasyon dedektörü ile ölçülmüştür. Deney farklı nem ve sıcaklıklara sahip 2 ayrı ortamda gerçekleştirilmiştir. Deney ortamı nem ve sıcaklık değerleri meteorolojik istatistikler dikkate alınarak belirlenmiştir Verilerin Değerlendirilmesi MDF, kontrplak, yongalevha, yongalam ve mdflam levhalarda formaldehit emisyon yayılma hızları arasındaki istatistiksel fark ve etkileşimini tespit etmek için MSTAT-C (versiyon 1.4) istatistik programı kullanılmıştır. Farklılığın p<0,05 e göre istatistiksel anlamda önemli çıkması durumunda, farklılıkların gruplar arasındaki önemi LSD değeri ile belirlenmiştir. Böylece denemeye alınan faktörlerin birbiri ile olan etkileşimlerine göre başarı sıralaması en küçük önemli fark (LSD) kritik değerine göre homojenlik grubuna ayrılmak suretiyle belirlenmiştir.

46 33 4. BULGULAR 4.1. Yoğunluk Hava kurusu yoğunluk değerleri Deneylerde kullanılan ahşap esaslı malzemelere ait hava kurusu yoğunluk ortalamalarına ait istatistiksel değerler çizelge 4.1, 4.2 ve 4.3 de verilmiştir. Çizelge 4.1. Hava kurusu yoğunluk değerleri ( g/cm 3 ) İstatistiksel Değerler DENEY ÖRNEKLERİ Yongalevha Kontrplak MDF MDFlam Yongalam x (g/cm 3 ) 0,57 0,53 0,64 0,75 0,57 Ss (g/cm 3 ) 0,05 0,02 0,02 0,03 0,01 v ( S 2 ) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 min (g/cm 3 ) 0,51 0,49 0,63 0,73 0,56 max (g/cm 3 ) 0,61 0,55 0,67 0,80 0,60 x: aritmetik ortalama, v: varyans, s: standart sapma Hava kurusu yoğunluk değeri en düşük kontrplak da ( 0,53 g/cm 3 ) ve en yüksek MDFlam da (0,75 g/cm 3 ) elde edilmiştir. Çizelge 4.2. Hava kurusu yoğunluk değerleri varyans analizi (ANOVA) sonuçları. Varyans kaynağı Kareler toplamı SD Kareler ortalaması F Sig. Gruplar arası 0, ,047 57,066 0,000 Grup içi 0, ,001 Toplam 0, P< 0,05 Hava kurusu yoğunluk değerleri için yapılan F testine göre; hava kurusu yoğunluk değerleri levha çeşidine göre istatistiksel anlamda farklılık göstermiştir ( F4;25=57,066, P<0,05). Bu değerlerin ayrıntısını belirlemek için yapılan DUNCAN testi sonuçlarına göre (Çizelge 4.3); en yüksek hava kurusu yoğunluk değeri MDFlam da elde edilmiş ve bunu sırasıyla MDF,

47 34 yongalam ve yongalevha ile kontrplak takip etmiştir. Yongalam ve yongalevha arasındaki fark istatistiksel açıdan anlamsız bulunmuştur. Çizelge 4.3. Hava kurusu değerleri DUNCAN testi sonuçları Deney Örnekleri X HG Kontrplak 0,5250 D Yongalam 0,5705 C Yongalevha 0,5720 C MDF 0,6402 B MDFlam 0,7523 A Hava kurusu değerleri için yapılan DUNCAN testi sonucuna göre deney örnekleri 4 farklı homojenlik sınıfına ayrılmıştır. Bu sınıflandırma içerisinde yongalam ve yongalevha aynı homojenlik sınıfında yer almıştır Tam kuru yoğunluk değerleri Ahşap esaslı levhalara ait tam kuru yoğunluk istatistikleri çizelge 4.4, 4.5 ve 4.6 da verilmiştir. Çizelge 4.4. Tam kuru yoğunluk değerleri (g/cm 3 ) İstatistiksel Değerler DENEY ÖRNEKLERİ Yongalevha Kontrplak MDF MDFlam Yongalam X (g/cm 3 ) 0,54 0,49 0,61 0,71 0,53 Ss (g/cm 3 ) 0,04 0,01 0,01 0,02 0,01 v (S 2 ) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 min (g/cm 3 ) 0,47 0,46 0,60 0,69 0,52 max (g/cm 3 ) 0,57 0,51 0,63 0,75 0,56 x: aritmetik ortalama, v: varyans, s: standart sapma Bu sonuçlara göre; MDFlam en yüksek (0,71 g/cm 3 ) tam kuru yoğunluk değerine sahiptir. MDFlam ı sırasıyla MDF (0,61 g/cm 3 ), yongalevha (0,54 g/cm 3 ), yongalam (0,53 g/cm 3 ) ve kontrplak ( 0,49 g/cm 3 ) takip etmektedir.

48 35 Çizelge 4.5. Tam kuru ağırlıklarına ait varyans analizi (ANOVA ) sonuçları Varyans Kareler Kareler Kaynağı SD Toplamı Ortalaması F Sig. Gruplar arası 0, ,045 62,262 0,000 Grup içi 0, ,001 Toplam 0, P < 0,05 Tam kuru yoğunluk değerleri için yapılan F testine göre; tam kuru yoğunluk değerleri levha türlerine göre istatistiksel anlamda farklılık göstermiştir (F4;25=62,262, P<0,05). Çizelge 4.6. Tam kuru ağırlığa ait DUNCAN testi sonuçları Deney Örnekleri X HG. Kontrplak 0,4932 D Yongalam 0,5277 C Yongalevha 0,5358 C MDF 0,6057 B MDFlam 0,7122 A İstatistiksel anlamda farklılık gösteren deney örneklerinin ayrıntısını belirlemek için yapılan DUNCAN testi sonuçlarına göre; 4 farklı homojenlik grubu oluşmuştur. İstatistiksel anlamda farklılık göstermeyen yongalam ve yongalevha aynı homojenlik sınıfında yer almıştır Hacim-yoğunluk değerleri Ahşap esaslı levhalardaki hacim-yoğunluk değerlerinin istatistiksel sonuçları çizelge 4.7, 4.8 ve 4.9 da verilmiştir.

49 36 Çizelge 4.7. Hacim-yoğunluk değerleri ( g/cm 3 ) İstatistik Değerler DENEY ÖRNEKLERİ Yongalevha Kontrplak MDF MDFlam Yongalam x (g/cm 3 ) 0,07 0,06 0,06 0,06 0,08 Ss (g/cm 3 ) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 v (S 2 ) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 min (g/cm 3 ) 0,07 0,06 0,05 0,05 0,08 max (g/cm 3 ) 0,07 0,07 0,06 0,06 0,08 x: aritmetik ortalama, v: varyans, s: standart sapma Hacim-yoğunluk değerlerini belirlemek için yapılan istatistik sonucunda en yüksek hacimyoğunluk değeri yongalam ( 0,08 g/cm 3 ) dan elde edilmiştir. Bunu sırasıyla yongalevha (0,07 g/cm 3 ) ve kontrplak, MDF ile MDFlam (0,06 g/cm 3 ) takip etmiştir. Çizelge 4.8. Hacim-yoğunluk değerleri varyans analizi (ANOVA) sonuçları Varyans kaynağı Kareler toplamı SD Kareler ortalaması F Sig. Gruplar arası 0, , ,240 0,000 Grup içi 0, ,000 Toplam 0, P< 0,05 Hacim-yoğunluk değerleri için yapılan F testine göre; hacim-yoğunluk değerleri levha türlerine göre istatistiksel anlamda farklılık göstermiştir (F4;25=210,240, P<0,05) Çizelge 4.9. Hacim-yoğunluk değerlerine ait DUNCAN testi sonuçları Deney Örnekleri X H.G MDFlam 0,0567 D MDF 0,0568 D Kontrplak 0,0560 D Yongalevha 0,0680 B Yongalam 0,0807 A

50 37 Hacim yoğunluk değeri için yapılan DUNCAN testi sonuçlarına göre deney örnekleri 3 farklı homojenlik sınıfına ayrılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre MDFlam, MDF ve kontrplak aynı homojenlik sınıfında yer almaktadır Formaldehit Emisyon Yayılma Hızı Formaldehit emisyon yayılma hızının iki farklı ortamdaki yayılma hızlarına (saat) ait ölçümlerin istatistiksel değerleri çizelge 4.10, 4.11 ve 4.12 de verilmiştir. Çizelge İki farklı ortamdaki formaldehit emisyonu yayılma hızları DENEY ÖRNEKLERİ İSTATİSTİKSEL ORTAM DEĞERLER Yongalevha Kontrplak MDF MDFlam Yongalam I. ORTAM (20 0 C %65 nisbi nem ) II. ORTAM (35 0 C %45 nisbi nem ) x , , Ss 1, , , v 4 0 1, , min max x 21, , Ss 3, , , v 16, , min max x: aritmetik ortalama, v: varyans, s: standart sapma Formaldehit emisyon yayılım hızı en uzun 22 saat 1. ortamdaki yongalevha ile bulunmuştur. Bu durum yongalevha üretiminde kullanılan tutkal ile açıklanabilir. Çizelge Formaldehit emisyon yayılım hızı varyans analizi sonuçları Varyans Kaynağı Kareler Toplamı SD Kareler Ortalaması F Önem Düzeyi (p<0,05) Malzeme ,9385 0,000 Ortam ,1808 N.S Malzeme*Ortam ,4159 N.S Hata Toplam

51 38 Çizelge 4.11 e göre ortam da bulunan nem ve ısı değişimi malzemelerden yayılan formaldehit emisyon hızı üzerinde etkili olmamışken, formaldehit yayılım hızına malzeme türünün etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Anlamlılık düzeyinin belirlenmesi için yapılan DUNCAN testi sonuçları çizelge 4.12 de verilmiştir. Çizelge 4.12 Malzeme çeşidine göre DUNCAN testi sonuçları Deney Örnekleri X HG* Yongalevha 1300 A MDFlam 1100 A MDF 360 B Kontrplak 180 B Suntalam 180 B * LSD; 304,2 HG; Homojenlik grubu Malzeme çeşidi bakımından yongalevha ve MDFlam A grubu homojenlik sınıfında yer alırken, MDF, kontrplak ve suntalam da B grubu homojenlik sınıfında yer almıştır. Çizelge Levha ve ortam bakımından DUNCAN testi sonuçları Ortam Malzeme X HG* 1 Yongalevha 1320 A 2 Yongalevha 1280 A 1 MDF 1120 A 2 MDF 1080 A 2 MDFlam 500 B 1 MDFlam 220 B 1 Kontrplak 180 B 2 Kontrplak 180 B 1 Yongalam 180 B 2 Yongalam 180 B *LSD; 430,2 HG; Homojenlik grubu Çizelge 4.13 e göre, formaldehit emisyon süresi en uzun 1320 dakika ile 1. ortamdaki yongalevhada sonra sırasıyla, 2. ortam yongalevha (1280 dk ), 1. ortam MDF (1120 dk), 2.

52 39 ortam MDF (1080), 2. ortam MDFlam (500 dk), 1. Ortam MDFlam (220 dk), 1. ve 2. ortamlardaki kontrplak ve yongalam (180 dk) da görülmüştür. Çizelge Her iki ortamın kendi içerisindeki DUNCAN sonuçları Deney Örnekleri I. Ortam X H.G* II. Ortam X Yongalevha 1320 A 1280 A MDF 1120 A 1080 A MDFlam 220 B 500 B Kontrplak 180 B 180 B Suntalam 180 B 180 B *LSD;430,2 HG; Homojenlik grubu H.G* Her iki ortam kendi içerisinde sınıflandırıldığında sıralama yine yongalevha, MDF, MDFlam, kontrplak ve suntalam şeklinde olmaktadır.

53 40

54 41 5. SONUÇ VE ÖNERİLER 5.1. Yoğunluklar ve Hacim-Yoğunluk Değeri (g/cm 3 ) Deney örneklerinin levha türüne göre en yüksek hava kurusu yoğunluk değeri MDFlam dan (0,75 g/cm 3 ) elde edilmiş, bunu sırasıyla MDF (0,64 g/cm 3 ), yongalam (0,57 g/cm 3 ) ile yongalevha (0,57 g/cm 3 ) ve kontrplak (0,52 g/cm 3 ) takip etmiştir. Yongalam ve yongalevhanın hava kurusu yoğunluk değeri için istatistiksel olarak bir fark bulunmamıştır. 0,8 0,75 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,64 0,57 0,57 0,52 0 MDFlam MDF Yongalam Yongalevha Kontrplak Şekil 5.1. Hava kurusu yoğunluk değişimleri (g/cm 3 ) En yüksek tam kuru yoğunluk değeri MDFlam dan (0,71 g/cm 3 ) elde edilmiş, bunu sırasıyla MDF (0,61 g/cm 3 ), yongalam (0,54 g/cm 3 ) ile yongalevha (0,53 g/cm 3 ) ve kontrplak (0,49 g/cm 3 ) takip etmiştir.

55 MDFlam; 0,71 MDF; 0,61 Yongalam; 0,54 Yongalevha; 0,53 Kontrplak; 0, ,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 1 Şekil 5.2. Tam kuru yoğunluk değişimleri (g/cm 3 ) Hacim-yoğunluk değerlerine bakıldığında yongalam (0,81 g/cm 3 ) ilk sırayı almış ve onu sırasıyla yongalevha (0,68 g/cm 3 ), kontrplak (0,65 g/cm 3 ), MDF (0,57 g/cm 3 ) ile MDFlam (0,57 g/cm 3 ) takip etmiştir. 0,90 0,80 0,70 0,81 0,68 0,65 0,60 0,57 0,57 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 MDFlam MDF Yongalam Yongalevha Kontrplak Şekil 5.3. Hacim yoğunluk değişimleri (g/cm 3 )

56 Formaldehit Emisyon Yayılım Hızı Ortam 2. Ortam Şekil 5.4. Ortam farkları karşılaştırılması (dk) Winglusz ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada 23 0 C, 29 0 C ve 50 0 C ortamlarındaki formaldehit emisyon miktarları ölçülmüş ve 29 0 C den sonra salınım miktarında önemli bir artış gözlemlenmiştir [12]. Winglusz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada nisbi nem faktörü dikkate alınmazken yapılan bu çalışma da nem miktarlarındaki değişme de ortam şartlarına eklenmiştir. Eklenen nem faktörü iki çalışma arasında istatistiksel açıdan olabilecek paralelliği engellemiş olabilir. Alttan ısıtma ve hava dolaşımlı sistemlerdeki formaldehit emisyon davranışlarının incelendiği bir araştırmada, zeminden 20, 26 ve 32 0 C ısıtılan bir ortamdaki formaldehit emisyonunun en fazla 32 0 C de olduğu bildirilmiştir. Hava sirkülasyonlu sistemdeki formaldehit emisyonu, zeminden ısıtmalı sistemden daha düşük olduğu belirtilmiştir [46]. Bu bağlamda formaldehitin zamanla biten ve ya sabitlenen bir durum olduğu bilindiğine göre deney ortamlarının istatistiksel açıdan anlamlı farklara sebep olmaması nisbi nem değerleri ile açıklanabilir.

57 ev ortamı Isıtılmış ev ortamı, , Kontrplak Suntalam Mdf Mdflam Yonglevha Şekil 5.5. Ahşap levhaların her iki ortam değerlerinin karşılaştırılması (dk)

58 , , Yongalevha MDFlam MDF Kontrplak Suntalam Şekil 5.6 Birinci ortamda ölçümleri yapılan tüm malzemelerin değişimi (dk) , , Yongalevha MDFlam MDF Kontrplak Suntalam Şekil 5.7. İkinci ortamda ölçümleri yapılan tüm malzemelerin değişim grafiği (dk) Ev ortamında ölçümleri yapılan tüm malzemeler için sönümlenme en uzun yongalevhada (1320 dk) görülmüştür. Bunu sırasıyla MDFlam (1120 dk), MDF (220 dk) ve kontrplak ile suntalam (180 dk) takip etmiştir. Isıtılmış ev ortamında ölçümleri yapılan tüm malzemeler için formaldehit emisyonu yayılım hızı yongalevhadadır (1280 dk). Bunu sırasıyla MDFlam (1080 dk), MDF (500 dk) ve kontrplak ile suntalam (180 dk) takip etmiştir. Yongalevha kalitesine etki eden en önemli faktörlerden biri olan yongaların tutkallama aşaması formaldehit emisyon ve hızına da etki eden en önemli faktörlerden biridir. Genel

59 46 hesaplama yöntemi olarak 1 m 2 yonga yüzeyine 8-12 gr tutkal kullanılır [22]. Deney örneği olarak kullanılan yongalevha içerisinde kullanılan tutkal miktarı m 2 de 12gr a yaklaştığı için formaldehit emisyon yayılım hızı süresi uzun olabilir. Kullanılan ağaç malzemenin cinsine göre formaldehit emisyonu miktarı ve dolayısıyla yayılım hızıda değişiklik gösterebilmektedir. Yapılan bir çalışmada sarıçam odununun doğu kayınından daha çok formaldehit yaydığı tespit edilmiştir. Farklı bir çalışmada ise ladinden üretilen yongalevhalardaki formaldehit emisyonu, kayından yapılanlardan daha fazla çıkmıştır [3]. Ortam koşulları sabit kaldığına göre, ahşap esaslı levhaların yapımında kullanılan ağaç malzeme türü de yongalevhanın daha uzun süre formaldehit emisyonu yaymasına sebep olmuş olabilir. Farklı nem içeriği bulunan (%20,%40,%60,%80 ve %95) ağaç yongalarının kullanıldığı bir çalışmada formaldehit emisyonu ile rutubet arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmış ve en düşük formaldehit emisyonu değerinin %20 rutubetteki yongalardan elde edilen levhalarda olduğu saptanmıştır [36]. Üretilen yongalevhanın yonga rutubet değeri düşük olduğu için formaldehit emisyon yayılım hızı düşmüş olabilir. Yapılan bir çalışmada en yüksek formaldehit emisyon değerinin hiçbir işlem yapılmamış ham yongalevha da ölçüldüğü bildirilmiştir [47]. Literatürdeki bu çalışma ile de yapılan çalışma paralellik kazanmıştır. Yapılan bir çalışma da levha yüzeylerinin kaplanması, boyanması, laminasyonu ile difüzyon bariyeri uygulamaları levha içerisindeki formaldehit emisyonunu azaltıcı etki yapmaktadır [38]. Deneylerde kullanılan levhaların kenarlarının kapatılmamış olması ve levha yüzeyine açılan kulp ve anahtar deliğinden yayılan salınım MDF deki formaldehit emisyon yayılım hızını etkilemiş olabilir. Kaplamalı bile olsa üretimde kullanılan üre/mol oranı sebebiyle de formaldehit emisyon yayılım süresi uzamış olabilir. F/U mol oranının azalması formaldehit emisyonunu azaltmaktadır [48]. MDFlam yapımında kullanılan tutkalın U/F mol oranının fazla olması sebebiyle yayılım süresinin uzun olduğu söylenebilir. Kullanılan MDFlamın üretimi sırasında kullanılan tutkalın presleme şartlarından dolayı döngüsünü tamamlayamamış olması emisyon yayılım hızını etkilemiş olabilir. Bir çalışma da belirtildiği üzere ahşap kompozit malzemelerin kenarlarından açığa çıkan formaldehit miktarı yüzeylerden çok daha yüksektir [2, 15, 35]. Presleme özelliği ile kenar bantları olmayan bir MDF kullanıldığı düşünüldüğünde formaldehit süresinin uzamasının literatürdeki bu bilgiler ile paralellik gösterdiği söylenebilir.

60 47 MDF üretimi sırasında lifler önce ön prese sonra sonsuz prese gönderilmektedir [24]. Kimyasal dönüşümünü tamamlamış olan tutkaldan yayılan formaldehit emisyon değeri daha düşük olacağı için MDF de emisyon yayılım süresi kısalmış diğer bir değişle yayılım hızı artmış olabilir. Melamin kaplı yonga ve lif levhalarda formaldehit emisyonu belirleme yöntemleri üzerine yapılan bir çalışmada melamin kaplı yongalevhalardaki formaldehit emisyon değerinin melamin kaplı lif levhalardan daha düşük olduğu görülmüştür [9]. Bu çalışma temel alınarak suntalam yayılım hızının mdflam dan yüksek çıkması literatür ile paralellik göstermektedir. Kontrplak malzemenin yapımında üre içeren bir tutkal kullanılmaması ve kontrplak yapımında ağacın doğal yapısını tam olarak kaybetmemiş olması sebebiyle sönümleme süresinin kısa olduğu düşünülebilir. Formaldehit emisyon sönümlenme hızına tutkal farklılığı, tekstür yapısı, depolama şartları gibi unsurların etki etmektedir. Çalışma verileri ve bu unsurlar göz önüne alındığında ahşap esaslı levhaları kullanmak için depolama süresini uzatmak, kaba tekstürlü malzemeleri kullanmak, tutkal içerisine formaldehit miktarını azaltıcı ürünler eklemek, kaplamalı malzemeleri tercih etmek ve formaldehit çıkışına sebep olabilecek ekstra delik açmaktan sakınmak formaldehit hızını artırmak için alınabilecek önlemler olabilir. Sonuç olarak, formaldehit emisyon yayılım hızına tutkal farklılığı, tekstür yapısı ve depolama şartları gibi şartların etki ettiği bilinmektedir. Yapılan çalışma göstermiştir ki sıcaklık değişimine nem değişimi eklendiğinde formaldehit emisyon hızı etkilenmemektedir. Kaplamalı ürünlerde levha yüzeyine gereksiz delik açmaktan kaçınmak yayılım hızını etkilemektedir. Ham yongalevhanın kullanılacağı yerlerde yüzeye emisyon azaltıcı ürünler sürmek emisyon hızı açısından olumlu etki yapabilecektir. Ahşap esaslı yerlerde kullanılacak malzemelerin depolanma süresini uzatmak formaldehit yayılım hızına etki edebilecektir. Ahşap esaslı levhaların kullanımının zorunlu olduğu yerler için yüzeyleri ve kenar kısımları kaplanmış malzeme kullanımı tercih edilebilir.

61 48

62 49 KAYNAKLAR 1. Taygun, G. T., Balanlı, A. (2005). Yaşam döngüsü süreçlerinde yapı ürünü-çevre etkileşimi, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi e-dergisi, 1(1), Çolak, S. (1996). Kontrplaklarda Tomruk Buharlama Ve Kaplama Kurutma Şartlarının Formaldehit Emisyonu Üzerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. 3. Çolakoğlu, G. (1993). Kontrplak Üretim Şartlarının Formaldehit Emisyonu Ve Teknik Özelliklere Etkisi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. 4. Boran, S. (2010). Orta Yoğunlukta Lif Levha ( MDF ) Üretiminde Kullanılan Üreformaldehit Tutkalına Farklı Kimyasal Maddeler İlave Edilerek Serbest Formaldehit İçeriğinin Azaltılması. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. 5. Kabak, H. (2011). Kontrplaklarda Tutkal Karışımına İlave Edilen Alüminyum Sülfatın Mekanik Özelliklere Ve Formaldehit Emisyonuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi.Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya. 6. Yeşil, H. (2008). Kontrplaklarda Tutkal Karışımına İlave Edilen Boraksın Mekanik Özelliklere Ve Formaldehit Emisyonuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya. 7. Özalp, M. (1996). Kontrplaklarda Dolgu Maddesi Oranının Eğilme Mukavemeti Ve Formaldehit Ayrışmasına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya. 8. Que, Z., Furuno, T., Katoh, S., Nishino, Y. (2007). Evalution of three test methods in determination of formaldehyde emission from particleboar bonded with different mole ratio in the urea-formaldehyde resin. Building and Environment, 42(3), Gündüz, M., Ayan, S. (2014). Melamin kaplı yonga ve lif levhalarda formaldehit emisyonu belirleme yöntemleri. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, Keskin, H., Tekin, A. (2015). Farklı ortam koşullarında kompozit mobilya elemanlarından kaynaklanan formaldehit emisyonunun belirlenmesi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(1),

63 Kim, S., Kim, H-J. (2005). Comparison of standard methods and gas chromatography method ın determination of formaldehyde emission from mdf bonded with formaldehyde-based resins. Bioresource Technology, 96(13), Wiglusz, R., Sitko, E., Nikel, G., Jarnuszkiewicz, I. Igielska, B. (2002). The effect of temperature on the emission of formaldehyde and volatile organic compounds (voc) from laminate flooring-case study. Building and Environment, 37, Vaizoğlu, S.A., Aycan, S., Deveci, M.A., Acer, T., Bulut, B., Bayraktar, U.D. (2003). Determining domestic formaldehyde levels in Ankara, Turkey. Indoor Built Environment, 12(5), William,J.,G. (1986). Formaldehyde emissions: hardwood plywood and certain woodbased panel products. American Chemical Society, 2, Per, H. (2001). Effect of diffusion barriers on formaldehyde emissions from particleboard. ACS Publications, 16, Roffael, E. (2006). Volatile organic compounds and formaldehyde in nature, wood and wood based panels. European Journal of Wood and Wood Products, 64( 2), Gunschera, J., Mentese S., Salthammer, T., Andersen J.,R. (2013). Impact of building materials on indoor formaldehyde levels: effect of ceiling tiles, mineral fiber ınsulation and gypsum board. Building and Environment, Salem, M.,Z.M, Böhm, M., Srba,J., Beránková,J. (2012). Evaluation of formaldehyde emission from different types of wood-based panels and flooring materials using different standard test methods. Building and Environment, 49, Frihart, C.R. (2005). Handbook of wood chemistry and wood composites, New York: CRC Press, Güller, B. (2001). Odun kompozitleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(2), İnternet: URL: panel.com&date= Son Erişim Tarihi: Bozkurt, A.Y., Göker, Y., (1990). Yongalevha endüstrisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, TS EN 309: , (2008). Yongalevhalar tarif ve sınıflandırmalar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 4.

64 Eroğlu, H., Usta, M., (2000). Liflevha üretim teknolojisi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, TS 2129, (2012). Odun lifi levhaları ve yongalevhaları terimler ve tarifler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, TS EN 316, (2005). Odundan mamul lif levhalar, tarifler, sınıflandırma ve semboller, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, TS 2128 EN 313-2, (2005). Kontplak sınıflandırma ve terimler bölüm :2 terimler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, DIN 68708, (1976). Sperrholz-Begriffe, DIN, Berlin,. 29. Huş, S., (1962). Ağaç malzeme tutkalları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B12(2), Kalaycıoğlu, H., (2003). Odun levha ürünleri ders notları, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 69; Anonim. Tabakalı ağaç malzeme ders notları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Burdurlu, E. (1994). Ahşap kökenli kaplama ve levha üretim- kullanım teknolojisi, Ankara:Bizim Büro Basımevi, Alyüz, B., Veli, S. (2006). İç ortam havasında bulunan uçucu organik bileşikler ve sağlık üzerine etkileri, Trakya University Journal of Natural Sciences, 7(2), Mc Murry, J. (1995). Organic Chemistry, United Kingdom: Brooks / Cole Pub. Co, Şahin, H.T., Filiz, M., Kaya, A.İ., Sütçü, A., Usta, P., Çiçekler, M., Bozkurt, C. (2011). Ahşap esaslı malzemelerden formaldehit emisyonu ve etkileri, Laminart, 73, Nemli, G. (1995). Melamin Emdirilmiş Kâğıtlarla Kaplamanın Yongalevha Teknik Özelliklerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, İnternet: URL: ms%2fhesis%2fdocuments%2fformaldehyde.pdf.&date= Son Erişim Tarihi:

65 Athanassiadou, E. (2000). Formaldehyde Free Aminoplastic Bonded Composites. Proceedings of the 5th International Conference on Environmental Pollution, Aristotelian University, Thessaloniki,Greece, İnternet: URL: wp-content%2fuploads%2f2009%2f10%2fproducing-panels-with-formaldehydeemission-at-wood-levels2.pdf+&date= Son Erişim Tarihi: Kaşıkçı, İ. (2014). Ahşap esaslı levhalardan formaldehit salınımı için carb belgelendirmesi, Standart, 620, Roffael, E. (1982). Die formaldehydabgabe von Spanplatten und anderen Werkstoffen, DRW Verlag, Stuttgart. 42. TS EN 717-1, (2006). Ahşap esaslı levhalar formaldehit salınımı tayini- bölüm :1 oda metodu ile formaldehit yayılması, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, TS EN 326-1, (1999). Ahşap esaslı levhalar numune alma kesme ve muayene- bölüm: 1 deney numunelerinin seçimi, kesimi ve deney sonuçlarının gösterilmesi, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, TS EN 322, (1999). Ahşap esaslı levhalar rutubet miktarının tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, TS EN 323, (1999). Ahşap esaslı levhalar birim hacim ağırlığının tayini tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, Kim S., An, J.Y., Kim H., J., Seo, J. (2010). Emission behavior of formaldehyde and tvoc from engineered flooring in under heating and air circulation systems. Building and Environment, 45, Tekin, A. (2015). Kompozit Mobilya Elemanlarının VOC Emisyonunun Belirlenmesi Ve Emisyonu Azaltıcı İşlemlerin Geliştirilmesi, Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 48. Akbulut, T. (1998). Taslak rutubeti ve F/U oranının formaldehit emisyonu ve yongalevhanın bazı teknolojik özellikleri üzerine etkisi, İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, A(48), Aras, U., Kalaycıoğlu, H., Yel, H. (2013, Nisan). Odun esaslı ürünlerde uçucu organik bileşiklerin belirlenmesi, II. Ulusal Mobilya Kongresi, Denizli, Türkiye,

66 53 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Soyadı, adı : ÖZTÜRK, Yasemin Uyruğu : T.C. Doğum tarihi ve yeri : , Ankara Medeni hali : Evli Telefon : 0 (312) Faks : 0 (312) yozturk@gazi.edu.tr Eğitim Derece Yüksek lisans Eğitim Birimi Gazi Üniversitesi /Ağaçişleri Endüstri Müh. Mezuniyet tarihi Devam Ediyor Lisans Z.K.Ü. B.O.F. Orman Endüstri Mühendisliği 2004 Lise Batıkent YDA Lisesi 2000 İş Deneyimi Yıl Yer Görev 2013-Halen Gazi Üniversitesi Araştırma Görevlisi Yabancı Dil İngilizce Yayınlar - Hobiler Tenis oynamak, kitap okumak

67 GAZİ GELECEKTİR...