DÜNYA VE TÜRKİYE METAL AMBALAJ PAZARINDA TENEKE VE RAKİP AMBALAJ MALZEMELERİNDE YAŞANAN DEĞİŞİMLER VE EĞİLİMLER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE METAL AMBALAJ PAZARINDA TENEKE VE RAKİP AMBALAJ MALZEMELERİNDE YAŞANAN DEĞİŞİMLER VE EĞİLİMLER Alper DEMİR Kayhan PEKER Özet: Dünya Ambalaj Pazarı 2000 yılında yaklaşık 264 milyar dolar büyüklüğe ulaşmış ve yılda % 3 büyüme hızına sahip bir pazardır. Dünya ambalaj pazarından yaklaşık % 8 lik dilimi ( 21 milyar $ ) teneke ( kalay/krom kaplı çelik sac ) ambalaj almaktadır yılında Dünya teneke tüketimi milyon ton civarında olup teneke ambalaj tüketiminin büyüme hızı düşüktür ( yıllık %1 ). Türkiye Ambalaj Pazarı ise 2000 yılında, yaklaşık 2,5 milyar dolar büyüklüğünde ve ambalaj talebinin 1,5 milyon tona ulaştığı bir pazardır. Bu pazarda teneke ambalajın payı yaklaşık 200 bin tondur.türkiye nin tek teneke üreticisi olan Erdemir, 2000 yılında devreye aldığı Yeni Kalay ve Krom Kaplama Hattıyla, gelecek yıllarda pazardaki payını % 50 den % 70 e çıkarmayı hedeflemektedir. Günümüzde yön belirleyici eğilimler olan; küreselleşme, teknolojik gelişmeler ve toplumların üretim toplumundan üretim ve hizmet toplumuna geçişinin etkileri ambalaj sektöründe de yoğun olarak görülmektedir. Dünya ambalaj pazarında küreselleşmenin firmaları büyük gruplar halini almaya zorlaması, tüketicilerin artan beklentileri, çevreye ve atık maddelerin yeniden değerlendirmesine olan yoğun duyarlılık ambalaj malzemeleri arasında yoğun bir rekabet yaşanmasına neden olmaktadır. Bu malzemelerin en önemlileri olarak; teneke ( kalay/krom kaplı çelik sac ), alüminyum, PET, plastik, cam, kağıt/karton sayılabilir. Bu çalışmada teneke ambalaj ve rakibi ambalaj malzemelerindeki değişimlerin ve eğilimlerin gözden geçirilerek, Dünya ve Türkiye Metal Ambalaj Pazarı ve Türkiye nin tek teneke üreticisi olan Erdemir in pazardaki yeri hakkında kapsamlı bir bakış oluşturulması hedeflenmiştir. Anahtar sözcükler: Teneke (Kalay/Krom Kaplı Çelik Sac ), PET (Polyethylene Terephthalate),, Geri Dönüşüm, Tasarım 1. GİRİŞ Kalay/krom kaplı çelik sac, yaygın kullanılan adı ile teneke düşük karbonlu, yumuşak, kalınlığı 0,12 0,49 mm arasında değişen tek ya da çift haddeleme yoluyla üretilmiş, levha veya rulo halinde satışa sunulan, elektroliz yoluyla kalay veya krom kaplanmış çelik sac olarak tanımlanabilir. Kullanım yerleri; Yiyecek kutuları: Et, balık, sebze, meyve konserveleri, çorba, hazır yemek, sos, bitkisel yağ kutuları, evcil (pet) hayvan yiyecek kutuları, vb. İçecek kutuları: Bira ve karbon dioksitli (karbonated) içecek, buzlu çay, şarap kutuları, vb. Kapaklar: Meşrubat şişesi kapakları, kavanoz, reçel, ketçap kapakları, vb. Genel Kutular: Petrol ürünleri, boya, yapıştırıcı, bağlayıcı, deterjan, cila kutuları, yağ filtreleri, vb. Aerosol kutuları: Kozmetik, temizlik, ilaç, endüstri ürünleri kutuları, vb. Dekoratif kutular: viski, şampanya, parfüm, tütün, kahve, çay, kakao, tekstil kutuları, vb. alanlardır. Ana avantajları; Korozyona karşı yüksek direnç, Hafiflik, fiziksel dayanıklılık, Yüksek sıcaklık direnci, Parlak görünüm, Yüksek laklanabilme, boyanabilme ve baskı yapılabilme kapasitesi, Kolay ve dekoratif amaçlı şekillendirilebilme, Ekolojik uyum ( % 100 geri dönüştürülebilme ) olarak verilebilir. Günümüzde tenekeye rakip en önemli ambalaj malzemeleri ise;, PET Aluminyum, Cam Tetra/karbon Diğer kaplamalı çelikler (polymer kaplanmış çelikler) olarak görülmektedir. 3

2 2. DÜNYA AMBALAJ ENDÜSTRİSİ ve METAL (TENEKE) AMBALAJ ENDÜSTRİSİNDEKİ EĞİLİMLER Küreselleşme Küreselleşme bütün endüstrileri etkilediği gibi ambalaj pazarını da etkilemektedir. Küresel bir arz zinciri oluşturma uğraşında olan şirketler diğer şirketlerle birleşmekte veya onları alarak büyüme yoluna gitmektedir. Böylece hareketlilik, elastiklik, taşıma maliyetlerinden tasarruf etme ve standart kaliteye ulaşma gibi özellikler kazanmaktadırlar. Ambalaj malzemesi olarak kullanılan malzemelerin yeniden değerlendirilmesi Dünyada çevreye ve atık maddelerin yeniden değerlendirilmesine karşı olan yoğun duyarlılık ambalaj sektörünede yansımakta; ambalaj malzemesi olarak kullanılan malzemelerin geri dönüştürülebilmesi ve/veya yeniden kullanılabilmesi yolunda son zamanlarda giderek artan bir talep görülmektedir. Çevre dostu ambalaj malzemelerinin geliştirilmesi ve artarak kullanılması ambalaj endüstrisinin geleceğini etkileyen en önemli eğilimlerden birisi olacaktır. Tüketici gereksinimlerine uygun karşılık ve çeşitlilik Ambalaj üreticileri hem çevreye karşı duyarlı, hem tüketicilerin farklı yaşam stillerine, örneğin; hazır yiyecekler sunmayı amaçlayan son satıcıların (perakendeciler) isteklerine uygun ambalajlar oluşturmak zorundadırlar.tüketicilerin gereksinimlerine uygun karşılığı çabuk sunabilmek amacıyla entegre olmuş yönetim bilgi sistemleri, hızlı üretim hatları ve etkili iletişim oluşturabilen ambalaj üreticileri, son satıcıların (perakendeciler) kontrol ettiği pazarda etkili bir ortak durumuna gelebileceklerdir. Malzeme Seçimleri Ekonomik ve çevresel faktörler kaynaklı baskılar, son satıcıları (perakendeciler) paketleme stratejilerini yeniden gözden geçirmeye zorlamakta; ağırlık, koruma dayanımı, geri dönüştürülebilme, raflanabilme, yeniden kullanılabilme ana parametreler olarak öne çıkmaktadır. Ambalaj baskısı Dijital baskı teknikleri gelecekte günümüzde kullanılan geleneksel baskı tekniklerinin yerini alacak ve böylece ambalajlamanın daha elastikleşmesi ve kişiselleşmesi mümkün olacaktır. 3. METAL (TENEKE) AMBALAJ Dünya ambalaj endüstrisinde görülen bu eğilimler, endüstrinin önemli bir kolu olan Metal (Teneke) Ambalaj Endüstrisi nede yansımakta ve üreticiler stratejilerini bu eğilimlere göre tasarlamaya çalışmaktadırlar. Dünya Ambalaj Pazarı 2000 yılında yaklaşık 264 milyar dolar büyüklüğüne ulaşmış ve yılda % 3 büyüme hızına sahip bir pazardır. Bu pazarın dağılımı tablo 1. de verilmiştir. Tablo 1. Dünya Ambalaj Pazari nin Dağilimi DAĞILIM MİLYAR $ K.AMERİKA 79 G.AMERİKA 12 AVRUPA 73 ASYA 46 AFRİKA 3 JAPONYA 46 AVUSTRALYA 5 Teneke ( kalay/krom kaplı çelik sac ): Dünya ambalaj pazarından yaklaşık % 8 lik dilimi ( 21 milyar $ ) teneke ( kalay/krom kaplı çelik sac ) ambalaj almaktadır yılında Dünya tüketimi milyon ton civarındadır. Teneke ambalaj tüketiminin büyüme hızı düşüktür ( yıllık %1 ). Dünya teneke ambalaj tüketiminin dağılımı tablo 2. de verilmiştir. Tablo 2. Dünya Teneke Ambalaj Tüketimi Dağilimi DAĞILIM MİLYON TON K. AMERİKA 4,3 G.AMERİKA 1,2 AVRUPA 4,1 BDT 0,6 AFRİKA 1 PASİFİK 4, yılında Kuzey Amerika da konserve kutu üretiminde teneke kullanımı %2 den fazla düşüş göstermiş, buna karşın evcil hayvan yiyeceği kutularında ve deniz ürünleri kutularında teneke kullanımında artış olmuştur yılında alüminyum kullanımı artmış, teneke kullanımı ise düşmüştür. Genel amaçlı kutularda ve aerosollerde de teneke kullanımında düşüş yaşanmıştır. Kuzey Amerika da dolumcuların ellerinde bulunan kutu yapım hatlarını, kutu üreticilerine satma eğilimi devam etmektedir. Bira ve içecek kutularında alüminyum kullanım oranlarında, PET kullanım oranlarının artmasından dolayı düşüş yaşanmıştır. 4

3 Güney Amerika da Brezilya pazarında yılda ton dolaylarında teneke tüketilmektedir. Bu miktarın % 65 lik kısmı yiyecek kutusu üretiminde kullanılmakta, içecek kutusu üretiminde ise bu miktarın yalnızca % 1 i kullanılmaktadır. Avrupa Birliği 2000 yılında 4,1 milyon ton teneke kullanmıştır. Bu miktarın % 14 ü içecek kutuları sektöründe kullanılmıştır. İçecek sektöründe kullanılan teneke miktarında, teneke kalınlığındaki iyileştirmelerden (daha ince teneke) dolayı düşüş söz konusudur. Pazarda 50 cc bira kutusunun payı artmaktadır. PET bira şişeleri ve Kuzey Avrupa da kullanılan PEN önemli bir tehdit olarak ortaya çıkmaktadır. Avustralya ambalaj pazarı büyümektedir.fakat, bu büyümenin önemli bir kısmı plastik ambalaj sektöründe yaşanmaktadır. Avustralya da yılda ton civarında teneke tüketilmektedir. Tüketilen tenekenin % 50 si gıda kutusu, %27 si genel amaçlı kutu yapımında kullanılmaktadır. Genel amaçlı kutu pazarında teneke, plastiğin artan tehdidi altındadır. Bu ülkede içecek pazarı tamamıyla alüminyumun hakimiyeti altındadır. Bu ülkede çeliğin %41 i, alüminyumun % 64 ü geri dönüştürülmektedir yılında Japonya % 8 daha fazla teneke ithal etmiştir. Genel amaçlı kutu pazarında teneke kullanımında artış görülmekle birlikte, gıda ve içecek pazarında teneke kullanımında düşüş yaşanmıştır. PET kullanımı bu ülkedede artmaya devam etmektedir. Fakat bu büyümenin çevresel nedenler ve PET in geri dönüştürülmesinin yüksek maliyetli olmasından dolayı durması beklenmektedir. Türkiye Ambalaj Pazarı ise 2000 yılında yaklaşık 2,5 milyar dolar büyüklükte ve ambalaj talebinin 1,5 milyon tona ulaştığı bir pazardır. Türkiye ambalaj malzemeleri tüketiminin yıllara göre dağılımı tablo 3 de ve Türkiye ambalaj malzemeleri pazarının ambalaj kullanan sektörlere göre dağılımı ise Grafik 1.de verilmiştir. Tablo 3. Türkiye Ambalaj Malzemeleri Tüketimi Dağilimi TÜRKİYE AMB.MALZM TÜKETİMİ DAĞILIMI ( TON) TENEKE ALÜMİNYUM ulaşılamadı ulaşılamadı ulaşılamadı PLASTİK PET ulaşılamadı ulaşılamadı KAĞIT ulaşılamadı OLK. MUKAVVA ulaşılamadı ulaşılamadı CAM ulaşılamadı Türkiye ambalaj pazarından en fazla payı gıda sektörünün aldığı Grafik 1 de görülmektedir. Gıda sektöründe kullanılan ambalaj malzemelerinin dağılımı ise Grafik 2. de verilmiştir. BEYAZ EŞYA %2 ELEKTRİK %2 CAM-SERAMİK OTOMOTİV %2 TARIM %3 KOZMETİK %5 TEKSTİL %6 KAĞIT %10 İLAÇ %9 KİMYA %14 %1 MAKİNA DİĞER %0 %8 Grafik 1. Türkiye Ambalaj Malzemeleri Pazarinin Ambalaj Kullanan Sektörlere Göre Dağilimi (2000 Yili) ALUMİNYUM %1 PLASTİK + PET %37 DİĞER %11 TENEKE %21 Grafik 2. Gida Sektöründe Kullanilan Ambalaj Malzemeleri Dağılımı Gıda sektöründe yoğun olarak teneke ve cam ambalaj kullanılan alan Türkiye nin ihracata bağımlı önde gelen sektörlerinden biri olan ve gelirinin yaklaşık % 90 ını ihracattan sağlayan Konserve sanayii dir. Konserve sanayii 2000 yılında ton civarında ihracat yapmıştır. Konserve ihracatında en önemli yeri et, balık, kabuklu deniz ürünleri ve sebze-meyve almıştır. Konserve ihracatının yaklaşık % ini oluşturan sebze-meyve konserveleri; salçalar, sebzeler ve meyveler olmak üzere üç ana grupta, sebze konserveleride kendi içinde; bezelyeler, sebzeler, haşlanmış ve hazır yemekler olmak üzere dört ana grupta toplanabilir.sebze-meyve konservesi ihracatında yaklaşık % 60 lık bir payı olan salçada 2000 yılında; olumsuz hava koşulları ( aşırı sıcaklar ) ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle son yıllarda ortalama 300 bin olarak gerçekleşen üretim 260 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ambalaj pazarındada özellikle yemeklik sıvı yağ segmentinde PET şişe kullanımında yoğun bir artış gerçekleşmiştir. Türkiye ambalaj pazarında, teneke ambalajın payı bin ton arasında değişmektedir. Türkiye nin tek teneke üreticisi olan Erdemir 2000 yılında devreye aldığı Yeni Kalay ve Krom Kaplama Hattıyla, gelecek yıllarda pazardaki payını % 50 den % 70 e çıkarmayı GIDA %48 CAM %20 5

4 TON hedeflemektedir. Türkiye Teneke Ambalaj Tüketimi ve Erdemir in Teneke Satış verileri grafik 3. de verilmiştir. Teneke ambalaj endüstrisi ana elemanları; Teneke üreticileri, kutu yapımcıları, tasarımcılar, boya ve baskıcılar, dolumcular ve son satıcılar (perakendeciler) olan bir zincirdir. Tenekeyi üreten ve tüketiciye ulaşan zincirin en üst noktasında bulunan çelik üreticileri bile, artık pazarda rekabet edebilmek için en uç tüketici gereksinimlerini ve isteklerini göz önüne almak zorundadırlar. Teneke ambalaj uç tüketicilerin gözünde; iyi koruma ve uzun raf ömrü sağlayabilme, dayanıklılık ve güzel görünüm gibi olumlu özelliklere sahip olmakla birlikte paslanabilme, pahalı olma, kısıtlı şekillerde üretilebilme, zor açılma ve eski moda olma gibi olumsuz özelliklerede sahiptir TÜRKİYE TENEKE TÜKETİMİ ( ) VE ERDEMİR TENEKE SATIŞLARI ( ) ,20 mm. kalınlıkta ve yüksek miktarda kalay kaplanmış tenekeden üretilecektir. İçecek kutuları: SR (single reduced) veya DR (double reduced) ve CA (sürekli tavlama) yapılmış, min. 0,18 mm. kalınlıkta tenekeden üretilecektir. Aerosoller: 3 parça kutu için üretilmiş DR (double reduced) tenekeden üretilecektir. Genel amaçlı kutular: SR (single reduced), BA (kutu tavlama) yapılmış veya yumuşak CA (sürekli tavlama yapılmış), min. 0,18 mm. kalınlıkta tenekeden üretilecektir. Dünya da daha ince ve daha mukavemetli teneke kullanımına doğru olan artan talep ERDEMİR in T5 (T65 ), DR550 ( DR8 ), DR620 ( DR9 ) ve DR660 ( DR10 ) sınıfı tenekeleri de üretim yelpazesine almasını gerektirmiştir. ERDEMİR in metal ambalaj sektörüne ait devam eden yeni projeleri arasında yukarıda bahsedilen konulara yönelik olan; Tandem Hadde nin modernize edilmesi. Tin CAL Hattı kurulması. 2.Temper Hadde nin DR (Double reduced) teneke üretecek şekle dönüştürülmesi yatırımları bulunmaktadır. 4. RAKİP AMBALAJ MALZEMELERİ YILLAR TÜRKİYE TENEKE TÜKETİMİ ERDEMİR TENEKE TÜKETİMİ Günümüzde teneke rakip ambalaj malzemeleri olan; PET, plastik,aluminyum, cam, tetra/karbon ile büyük bir rekabet yaşamaktadır. Grafik 3. Türkiye Teneke Tüketimi ve Erdemir Teneke Satışları Günümüzde tüketiciler modern yiyecek ve içecek kutularından; Göze hoş görünme Kolay açılır veya kolayca soyulabilir kapağa sahip olma, Yeniden kapanabilme, Kendi kendini ısıtabilme veya soğutabilme, Geniş ve hijyenik içim ağzına sahip olma Çok çeşitli hacimlerde olma (15 cl 5 ltr) gibi özellikler beklemektedir. Dünya teneke üretimi teknolojik gelişmelerin ışığı altında Daha ince ( < 0.20 mm kalıklarda ) Daha mukavemetli ( DR tipi ) Yüksek baskı kalitesine uygun yüzeyli olan, bütün bobin boyunca ve bobin kenarlarında kaplama kalitesinin daha iyi kontrol edildiği tenekeye doğru kaymaktadır. Geleceğin; Yiyecek kutuları: DR (double reduced), BA (kutu tavlama) veya CA (sürekli tavlama) yapılmış, max. Yiyecek kutuları: Teneke yiyecek kutuları pazarında plastik, PET ve cam ambalaj ile rekabet etmektedir. Bu pazarda PET kutu kullanımının giderek artması teneke ve cam ambalajı tehdit eder hale gelmiştir. Teneke kutular bu sektörde rekabet avantajını koruyabilmek için hafif, kolay açılır, göze hoş gelen tasarım gibi özellikleri bünyesinde toplamalıdır. Konserveler tüketicinin gözünde önemli vitaminlerden yoksun, lezzet dezavantajı içeren ve ürünü koruyabilmek için koruyucu ve katkı maddelerini bünyesinde barındırıyor şeklinde algılanarak, taze yiyeceklere zayıf bir alternatif gibi görünmektedir. Konservelerin taze üründen üretildiği ve yıkama sonrası hafif bir pişirme işleminden geçtikten sonra direk olarak kutulara doldurulduğu ve herhangi bir koruyucu veya katkı maddesi kullanılmadığının vurgulanması tüketici gözünde konserveye olan talebi arttırabilir. Ayrıca çalışan bayan sayısının giderek arttığı günümüzde kolay ve hızlı hazırlanabilir farklı konserve çeşitlerinin üretilmesi, bunların besin değeri ve lezzet yönünden, kendileri tarafından hazırlanan yemeklere eşdeğer olduğunun çalışan bayanlara yönelik kampanyalarla vurgulanması da konserve tüketimine pozitif katkı yapabilir. Tenekenin yiyecekleri en uzun süre saklayabilen ambalaj malzemesi olduğu unutulmamalıdır. 6

5 İçecek kutuları: Geçmişte cam ve alüminyumun pastadan en önemli dilimi aldığı içecek sektöründe artık, PET plastiklerin hakimiyeti hissedilmektedir. Gelecek yılda içecek tüketiminin 2 katına çıkması beklenmekle birlikte, çalışmalar bu büyümenin yarısından fazlasının PET plastikler tarafından, %30 luk kısmının cam tarafından ve ancak geri kalan % lik payın metal ambalaj (alüminyum ve teneke) tarafından karşılanacağını göstermektedir. Alüminyum, teneke ve PET fiyatlarının 500 ml. lik içecek kutusu için karşılaştırılması tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Hammadde Maliyet Karşılatırması (500 ml. Içecek Kutusu için) HAMMADDE MALİYET KARŞILAŞTIRMASI Hammade 500 ml. lik fiyatı kutunun ($/ton) ağırlığı (gram) Kutu maliyeti ($) TENEKE ALUMİNYUM PET Üretim maliyetleri, üretim firesi vb. gibi faktörlerin tümünün malzeme seçimini etkileyeceği bilinmekle birlikte tablo 4 den tenekenin hammadde maliyet avantajına sahip olduğu görülmektedir yılında 33 cl. teneke içecek kutularının 2-parça olarak DWI ( drawn and wall ironed ) teknolojisi kullanılarak üretilmesi malzeme miktarının azalması ve yüksek üretim hızılarına ulaşılabilmesinden dolayı tenekeye rekabetçi avantaj kazandırmıştı. Bunun sonucunda, 2-parça kutular pazarda 3-parça teneke kutuların yerini aldı. Fakat, günümüzde kaynak teknolojilerinde görülen gelişmeler büyük hacimler için 3-parça kutuları tekrar fiyat avantajlı duruma getirmiştir. Özellikle çok miktarda biranın tüketildiği ortamlar için geliştirilen ve yetişkinler tarafından kolay soğutulabilme ve soğukluğunu koruyabilme gibi özelliklerinden dolayı tercih edilen büyük hacimli bira kutuları, 3-parça teneke kutular için yeni bir pazar yaratmıştır. Bira pazarında teneke ambalajı bekleyen en büyük tehlike artık bu pazarda da plastik bira şişelerinin (PET) kullanılmaya başlamasıdır. Heineken biracılık bu sektörde 50 cl. PET şişeleri ve Carlsberg de 1999 yılına dünya nın ilk yeniden doldurulabilir PEN (polyethylene naphthalate) plastik bira şişelerini devreye almıştır. Carslberg in PEN şişeleri 20 kez yeniden doldurulabilmektedir. Bira segmentinde plastik şişe üreticilerinin çözmek zorunda oldukları en önemli problem, plastik şişenin raf ömrünün teneke kutunun sahip olduğu raf ömrü süresine ulaşmasını sağlayabilecek, fiyat avantajlı üretim yolunu bulmak ve tenekede muhafaza edilen bira kalitesine ulaşabilmektir. Teneke kutular içecek sektörde rekabet edebilmek için ergonomik tasarım, çekici baskı (litogaphy), kendi kendini soğutabilme, tekrar kapatılabilme, içim ağzının hijyenikliği gibi özellikleri bünyesinde barındırmalıdır. Çocuklara ve gençlere yönelik küçük hacimli, hafif, taşıma ve içilme kolaylığına sahip, çekici tasarımlı kutular tenekeye özellikle yeni gelişen enerji içececekleri segmentinde ve diğer içecek segmentlerinde avantaj sağlayacaktır. Aerosoller: Aerosol pazarı tenekenin hakimiyeti altında olan ve büyüyen bir pazardır. Teneke bu pazardaki rakibi plastiktir. Tenekenin dekoratifliği ve kullanım kolaylığı aerosol pazarında kendisine büyük avantaj getirmektedir. Gelecekte bu sektörde polymer kaplı çeliklerin artan miktarlarda kullanılması beklenmektedir. Genel amaçlı kutular: Tenekenin bu sektörün çeşitli segmentlerindeki rakipleri tablo 5 de verilmiştir. Boya segmentinde solvent bazlı boyaların yerini su bazlı boyların almaya başlamasıyla plastiğin pazar payı artıyorsa da, teneke bu pazarda önemli bir paya sahiptir. Tenekenin en önemli avantajı kutu içi kaplamasından dolayı en agresif boyaları saklayabilmesi ve hem solvent hem de su bazlı ürünlerde kullanılabilmesidir. Diğer avantajları ise dayanıklılığı, sızdırmazlık özelliği, içindeki muhteviyatı ışığa, havaya, neme ve sıcaklık değişimlerine karşı koruyabilmesi, depolama ve lojistik kolaylığıdır. Son araştırmalar metal ambalaj kullanılan boyaların plastik ambalaj kullanılanlara göre tüketici tarafından daha kaliteli olarak algılandığını ortaya koymuştur. 5. TASARIM VE BASKI Bütün markalar üretikleri ürünle tüketicinin duygularına hitap etmek zorundadır. Tüketicilerin duygularına hitap ambalajın seçimi ve tasarımı ile ilgilidir. Ambalaj tüketicilere güzellik, güvenlik ve farklılaşma vb. gibi duyguları vermeye çalışan markanın tüketiciyle haberleşme kanalı ve kişiliğidir. Etkin bir ambalaj tüketicilerin markayı çok çabuk farketmesini sağlayarak, satınalma davranışları üzerinde rol oynar. Teneke ambalaj endüstrisi tasarladığı ambalajlarda; Tüketici üzerinde anında görüntüsel etki yaratmalı ve tüketicinin dikkatini çekmelidir. Renkler ve şekiller tüketicilerde anında düşünce yaratmakta, optik rol oynamakta ve tat duyumlarını harekete geçirmektedirler. Şekillerin dili vardır, örneğin; kare: kararlılığı, tutarlılığı, küresel şekiller uyumululuğu temsil etmektedir. Teneke kolayca şekillenebilme özelliğinden dolayı tüketicilere mesaj verebilmede büyük potansiyele sahiptir. Geleceğin markaları tüketicilerde yoğun duygular uyandırabilen markalar olacaktır. Bir markaya göre tasarlanan ambalaj yalnızca o markaya özgü olmalıdır. 7

6 Hızlı alışveriş edenler için ambalaj tasarlanıyorsa ambalaj tüketiciye yardımcı olmalıdır. Çabuk kullanım için ambalaj tasarlanıyorsa ambalaj tüketiciye kolayca açılabilme, kolayca pişirilebilme ve tüketilebilme olanağı yaratmalıdır. Tablo 5. Genel Amaçlı Kutular ve Rakipleri Yüksek kaliteli baskı teknikleri özellikle bilgisayar kontrollu baskı ve digital baskı kullanılması, teneke yüzeyinde fotoğraf kalitesinde baskı yapabilme olanağı sağlayarak marka kimliği yaratmayı amaçlayan tasarımcıların en önemli anahtarlarından biri olmuştur. 6. SONUÇ ÜRÜN BOYA, REÇİNE CİLALAR, YAĞ KATKILARI, KİMYASALLAR AVANTAJLARI RAKİPLER daynıklılık,gaz bariyeri korozyon direnci (özellikle su bazlı boyalarda) Teneke özellikle PET ve alüminyumdan gelen yoğun rekabetçi baskılara karşın, uç tüketici beklentilerini karşılamada en etkili ambalaj malzemelerinden birisidir. Uç tüketicilerin gereksinimlerini ve isteklerini tatmin edebilecek ürünlerin geliştirilmesi ve üretilmesi ise çelik üreticileri / satıcıları, kutu üreticileri, tasarımcılar, boya ve baskıcılar, dolumcular ve perakendeciler arasında çok etkili bir iletişim ağı oluşturulması ile mümkündür. 7. KAYNAKLAR MOTOR YAĞLARI Dekoratiflik KAPAKLAR Dekoratiflik KURU YİYECEKLER ( kahve, biskuit, şekerleme, bebek maması ) YEMEKLİK SIVI YAĞ MEYVE KOMPOSTO VE ŞURUPLARI gas bariyeri, dizayn gas bariyeri, kutu bütünlüğü dizayn Cam, [1] J. Granboulan (Usinor Packaging France) Prospects For The World Steel Packaging Market [2]. P. Rogers (Metals for Packaging UK) The Future Of Tinplate [3] APEAL European Packaging Steel Newsletter 14 [4] APEAL European Packaging Steel Newsletter 15 [5] Metal Bulletin Monthly August 1999 [6] Evert van de Weg Implications Of Changing Market Conditions For The Tinplate Packaging Industry [7] Ambalaj Pazar Araştırması 2000 TASİAD- ERDEMİR [8] Dondurulmuş Gıda-Konserve Dünya Gazetesi Eki, Ocak 2001 [9] İPAF 2000 Dünya Gazetesi Eki, Haziran 2000 [10] Metal Bulletin Monthly October 2000 [11] IISI Packaging Committee / Notes of 6 Session DİĞER AMAÇLI KUTULAR ( tütün, şeker ) kutu bütünlüğü 8