GEOSENTETİKLERİN ÖZELLİKLERİ, FONKSİYONLARI VE KULLANIM ALANLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Transkript

1 GEOSENTETİKLERİN ÖZELLİKLERİ, FONKSİYONLARI VE KULLANIM ALANLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME Muhammet AKAYDIN*, Kenan YILMAZ PAÜ Teknik Bilimler MYO, Tekstil Teknolojisi, DENİZLİ

2 Teknik Tekstiller Teknik tekstillerin tanımı konusunda en fazla kabul gören tanımlama The Textile Institute tarafından yapılan tanımlamadır. Bu tanıma göre; teknik tekstiller, estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade, esasen sahip oldukları teknik ve performans özellikleri için imal edilen tekstil malzemeleri ve ürünleri olarak tanımlanmaktadır. Teknik tekstillerin son kullanım alanlarına göre sınıflandırılması konusunda en kapsamlı ve kabul görmüş çalışma, Alman fuar organizatörü Messe Frankfurt tarafından yapılmıştır. Adı geçen firma tarafından son kullanıma yönelik olarak yapılan sınıflandırmada teknik tekstiller 12 ana gruba ayrılmıştır. Bu gruplar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

3 Tablo 1. Teknik Tekstillerin Son Kullanım Alanlarına Göre Sınıflandırılması Tanım Tarım Teknik Tekstilleri (Agrotech) İnşaat Teknik Tekstilleri (Buildtech) Giyim Teknik Tekstilleri (Clothtech) Geotekstiller (Geotech) Ev Teknik Tekstilleri (Hometech) Endüstriyel Tekstiller (Indutech) Hijyen ve Tıbbi Tekstiller (Medtech) Taşımacılık Tekstilleri (Mobiltech) Ambalaj Tekstilleri (Pachtech) Koruyucu Tekstiller (Protech) Spor ve Boş zaman Tekstilleri (Sportech) Spor ve boş zaman Ekolojik ve Çevre Teknik Tekstilleri (Ecotech) Çevre Pazarlar/Tanımlar Tarım, su ürünleri, bahçecilik ve ormancılık Yapı ve inşaat sektörleri Ayakkabı ve hazır giyimde kullanılan teknik parçalar İnşaat mühendisliği ve çevre düzenlemesinde kullanılan geotekstiller Mobilya, ev tekstili ve yer kaplamalarının teknik parçaları Filtrasyon, taşıma bandı, temizlik ve diğer kullanımlar Hijyen ve Tıp Otomobiller, deniz taşıtları, raylı taşıtlar ve uzay araçları Paketleme Personel ve malzeme koruması

4 Teknik tekstil sektörü, son yıllarda kaydettiği büyüme oranıyla, tekstil ve konfeksiyon sanayiinin önemli bir bölümünü oluşturmaya başlamıştır. Sektör, tekstil endüstrisinin en dinamik ve en ümit verici alanı olarak görülmektedir. Gün geçtikçe bu alanda yeni ürünler, yeni süreçler, yeni malzemeler üretilerek pazara sunulmaktadır ve ürünlerin kullanım alanı itibarıyla çok geniş olan bir sektördür. Teknik tekstiller yeni ürünlerin keşfi, yeni ihtiyaçları karşılaması ve geleneksel ürün ve malzemelerin yerine ikame edilmesi nedeniyle, büyük potansiyel arz etmektedir. Bu pazarın gerek toplamda gerekse de kullanım alanlarına göre alt gruplar itibarıyla geleneksel tekstil ürünlerinden daha fazla büyümesi beklenmektedir. Teknik tekstil sektörü daha çok bir ara sektör konumundadır. Sektörün gelişimi inşaat, taşıt araçları, diğer imalat sanayi, tarım ve sağlık alanındaki gelişmelere ve bu sektörlerin ihtiyaçlarına bağlıdır. Teknik tekstillerin önemindeki artış, genelde yapay elyaftaki gelişmelerle yakından bağlantılıdır. Dolayısıyla pazar, özellikle dayanıklılığı ve performansı yüksek sentetik elyafların kullanıma elverişliliği ile büyümektedir. Tüm elyaf tüketimi göz önüne alındığında teknik tekstillerin dokumanın egemenliğinde olduğu gözlenmektedir (

5 Ülkeler İtibarıyla Teknik Tekstil İhracatı Sektördeki ürünlerin tamamının tarife cetvelinde tespit edilememesi nedeniyle sektörün kesin dış ticaret verileri derlenememektedir. Ülkemizden 2010 yılında 1,3 milyar dolarlık teknik tekstil ihracatı gerçekleştirmiştir yılında sektör ihracatı 2010 yılına göre %21 oranında artarak 1,6 milyar doların üzerine çıkmıştır yılı ihracatının da 2 milyar dolara yaklaştığı tahmin edilmektedir. Ülkemizin teknik tekstil üretiminde en güçlü olduğu ürün grubu bigbag olarak adlandırılan dayanıklı çuvallardır. Ülkemiz bu ürün grubunun üretiminde ve ihracatında dünyada Çin den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu ürünü, emdirilmiş dokunmamış mensucat, naylon, polyamid, polyseter vb. esaslı iç-dış lastiği mensucatı, plastik emdirilmiş-sıvanmış-kaplanmış mensucat ve kara taşıtları için emniyet kemerleri takip etmektedir. Bu çerçevede, sektör ihracatının ilk beş kalemi, toplam teknik tekstil ihracatımızın yarısını oluşturmaktadır. Bu itibarla, sektör ihracatımızda belli bir yoğunlaşma göze çarpmaktadır. Dolayısıyla, sektörde rekabetçiliğin korunabilmesi ve artırılabilmesi için ürün farklılaştırması önem arz etmektedir. Ülkesel bazda teknik tekstil ihracatımız incelendiğinde sırasıyla; Almanya (%11), Fransa (%10), Rusya (%5), İtalya (%5) ve ABD (%4) gelmektedir. Adı geçen beş ülkeye toplam sektör ihracatımızın yaklaşık %40 lık bölümü yapılmaktadır (Teknik Tekstiller Raporu, 2012).

6 Ülkeler İtibarıyla Teknik Tekstil İthalatı Ülkemizin teknik tekstil ithalatı, 2011 yılı ihracat rakamlarında olduğu gibi, 1,5 milyar doların üzerindedir. Söz konusu dönemde emdirilmiş dokunmamış mensucat (nonwoven) yaklaşık 313 milyon dolar ile ülkemizin en büyük teknik tekstil ithalat kalemi olmuştur. Bu ürünü sırasıyla, plastik emdirilmiş-sıvanmış-kaplanmış mensucat, kara taşıtlarının hava ile şişmeli hava yastıkları, plastik, kauçuk sıvanmışemdirilmiş elyaftan hazır giyim eşyası takip etmektedir. Adı geçen dört ürün grubu toplam teknik tekstil ithalatımızın yaklaşık %50 sini oluşturmaktadır. Ülkemizin teknik tekstil tedarikçileri incelendiğinde, ilk sırada Çin yer almakta olup, bu ülkeyi Almanya ve İtalya takip etmektedir yılı itibarıyla, sektör ithalatımızın yarısından fazlası adı geçen ülkelerden yapılmıştır yılında Çin sektör ithalatımızın %25,5 ini karşılarken, 2011 yılında bu oran yaklaşık %33 düzeyine yükselmiştir (Teknik Tekstiller Raporu, 2012).

7 Dünya Teknik Tekstil Ticareti Dünya teknik tekstil üretimi ve tüketiminin büyük çoğunluğu Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya da gerçekleştirilmektedir. Bu ülkelerde teknik tekstillerin üretimi ve tekstil ve hazır giyim endüstrisinin içinde önemli bir paya sahiptir. Teknik tekstillerin bu ülkelerde geleneksel tekstil ve hazır giyim sanayisindeki payı sürekli artmaktadır. Teknik tekstillerin üretiminde emek maliyetlerinin toplam maliyet içindeki payının düşük olması, büyük oranda ar-ge gerektirmesi, sektörün sermaye yoğun bir sektör olması nedeniyle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin bu sektörde dünya ticaretinden aldıkları pay, tekstil ve hazır giyim sanayisine göre oldukça düşüktür. Teknik tekstillerin çeşitli alanlarda daha kullanışlı olması, birçok yeni ihtiyacı karşılaması ve yüksek performans özellikleri gibi nedenlerden dolayı bu ürünlerin gelişmekte olan ülkelerde de tüketiminin artması beklenmektedir. Gelişmiş birçok ülkede teknik tekstiller, toplam tekstil üretimi içerisinde önemli bir paya ulaşmıştır. Japonya, teknik tekstillerin toplam tekstil üretimi içerisindeki payı bakımından dünya lideri konumundadır. Avrupa Birliği ülkelerinin toplam tekstil ve hazır giyim üretiminin yaklaşık %22 sini teknik tekstiller oluşturmaktadır. Almanya da geleneksel tekstil ve hazır giyim üretimi toplam tekstil ve hazır giyim üretimi içindeki payı %30 un altına, ev tekstili üretimi yaklaşık %30 a düşerken teknik tekstillerin üretiminin, toplam tekstil ve hazır giyim sektörü içindeki payı %40 ı aşmıştır. Geotekstiller, taşımacılık tekstilleri, hijyen ve tıbbi teknik tekstilleri, tekstil takviyeli kompozitler, yüksek performanslı elyaflar, akıllı tekstiller, koruyucu giysiler, bina ve inşaat teknik tekstilleri ve tarım teknik tekstilleri yüksek büyüme beklenen ürün gruplarıdır (Teknik Tekstiller Raporu, 2012).

8 Teknik tekstil ürünlerinin tarife cetvelinde tam olarak belirlenememesi nedeniyle, sektörün kesin dış ticaret verileri temin edilememektedir. Bununla birlikte, dünya teknik tekstil ticaretinin 2010 yılı itibarıyla yaklaşık 100 milyar dolar seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. Dünya teknik tekstil ihracatında %21 lik pay ile Çin ilk sırada gelmekte, bu ülkeyi sırasıyla Almanya (%9,4), ABD (%8,5), Belçika (%5,2), İtalya (%4,5) ve Japonya (%3,5) takip etmektedir. Ülkemiz ise 2010 yılı itibarıyla 20. sırada olup, dünya ihracatından yalnızca %1,4 lük bir pay almaktadır. Teknik tekstil ihracatında olduğu gibi ithalatında da Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkelerinin ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Sektör ithalatında ilk sırayı %13 lük pay ile ABD almakta olup, bu ülkeyi, %8,3 ile Almanya, %6 ile Çin, %5 ile Fransa ve %4 ile Japonya izlemektedir. Ülkemiz ise, dünya ithalatından %1,5 pay alarak 18. sırada yer almaktadır. Ürün bazında en fazla ithalatı yapılan teknik tekstil ürünleri incelendiğinde sırasıyla; dokunmamış mensucat (nonwoven) (%12,8), cam lifleri ve yünü (%11,4), plastik emdirilmiş-sıvanmış-kaplanmış mensucat (%9,5), plastik-kauçuk sıvanmış-emdirilmiş elyaftan hazır giyim eşyası (%7,7) ve kara taşıtları için hava yastıkları aksam ve parçaları (%7,3) gelmektedir (Teknik Tekstiller Raporu, 2012).

9 2013 Teknik Tekstiller Fuarı Hakkında Genel Bilgiler Techtextile Techtextil ve Texprocess fuarları bu yıl Yaşam için yenilikler temasıyla Haziran tarihleri arasında Frankfurt ta düzenlenmiştir. 113 ülkeden yaklaşık ziyaretçinin katıldığı fuarlarda, 1652 firma en son yenilikleri ve ürünlerini sergileme imkânına sahip olmuşlardır. Geçen seneye nazaran bu sene fuara katılımın %15 oranında arttığı kayıtlara geçmiş ve Almanya, İtalya, Hindistan ve Türkiye den gelen katılımcı sayısında 2011 de gerçekleştirilen son fuara göre artış görülmüştür. Techtextil 2013; kaplama ve laminasyon teknikleri ile teknik tekstillerin geliştirilmesi, yüksek performanslı yeni elyaflar, teknik tekstillerde sürdürülebilirlik ve geri dönüşüm, nanoteknoloji ve yüksek performanslı tekstil ürünleri temaları ile dikkat çekmiştir. Etkinliğe katılan ülkeler arasında; ABD, Çin, İtalya, Polonya, Türkiye, İngiltere, Güney Kore, İsviçre, Japonya gibi ülkeler yer almış ve fuarda özellikle tarım tekstilleri ve geotekstiller ile birlikte otomotiv tekstilleri, endüstriyel tekstiller ve koruyucu tekstil ürünleri sergilenmiştir.

10 Türkiye den 27 farklı üretici fuarda stand açarak ürünlerini tanıtma imkânı bulmuşlardır. Bunlardan bazıları, Kordsa Global, Spectra- Öztek Tekstil, Akın Tekstil, Coats, Karsu Tekstil, Aksa dır. Önceki yıllarda olduğu gibi sektördeki önemli firmalar; Techtextilde yerini almıştır. En büyük standlar; James Dewhurst, Elmatex, Gerber Technology, Groz-Beckert, Heathcoat Fabrics, Hyosung, IBENA, Johns Manville, Kordsa Global, Lenzing, Mehler Texnologies, Oerlikon Textile, PHP Fibers, Georg Sahm, Salteks, Sandler, Sattler, Sioen, S.M.R.E., Teijin Aramid, Thrace Plastics, Toray International Europe, Trützschler Nonwovens, TWE Vliesstoffwerke Emsdetten and Wirth Fulda şeklinde olmuştur. Teknik tekstiller fuarında gerçekleştirilen etkinliklerde hafif ve ağır malzemelerin işlenmesinden, fonksiyonel giysilere, araba koltukları, emniyet kemerlerinden uçak iç tasarımlarına kadar farklı dallarda sergilenen ürünler bu fuarın dünyada rakipsiz bir yenilik platformu olduğunu göstermiştir (Ermiş ve Kılınç, 2013).

11 Texprocess Haziran 2013 tarihinde 2. kez gerçekleştirilen Texprocess Uluslararası Ticaret Fuarı, tekstil süreçlerindeki son teknolojiyi ziyaretçilerle buluşturmuştur. Texprocess fuarında; tekstil ve giyim endüstrileri için tasarım, kesim, dikim, birleştirme, nakış, örme, bitim ve baskı gibi alanlarda geniş bir makine ve proses gamı sergilenmiştir. Texprocess teki Source it- Tedarik et tedarik platformu dünyanın en önemli tedarik bölgelerini kapsamlı olarak tanıtmıştır. Bu yıl ilk kez, seçilmiş imalatçı şirketler Source it kapsamında ulusal sunumlarını gerçekleştirmişlerdir. Mısır, Bulgaristan, Hong Kong, Litvanya, Polonya, Portekiz, Romanya, Senegal, Güney Amerika ve Vietnam gibi ülkelerden gelen katılımcılar ile gerçekleştirilen sunumlarda bu ülkelerdeki yerel konfeksiyon endüstrisi, teknik uzmanlık alanları, gümrük yönetmelikleri, altyapı ve tedarikle ilgili diğer şartlar ziyaretçilerle paylaşılmıştır (Ermis, ve Kılınç, 2013).

12 Techtextil ve Avantex Sempozyumu Techtextil ve Avantex sempozyumu sektördeki son gelişmelere ve trendlere yönelik olarak kapsamlı bir program sunmuştur. Bu sempozyumda 66 farklı konu tartışılmıştır. Techtextil konuları arasında; kullanıcı gereksinimleri, nano teknoloji ve yüksek performanslı tekstil ürünleri, sürdürebilir tekstil teknolojileri, yeni elyaflar, hafif yapılarda teknik tekstilin kullanımı, teknik tekstilde sürdürülebilirlik konusunun geliştirilmesi, akıllı tekstil ürünleri, terbiye teknolojileri, tekstil lojistiğinde sahada kalite, tedarik, dış kaynak kullanımındaki trendler yer almıştır. Avantex Sempozyumu nun konuları arasında ise; koruyucu personel kıyafetleri, akıllı giyim ürünleri, fonksiyonel giyimler, giysiler ve elektronik sistemler yer almıştır (Ermis ve Kılınç, 2013).

13 3. GEOSENTETİKLER Geosentetikler 1970 ler den itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Bunlar; sentetik olarak inşa edilen bir strüktür veya sistemin entegre bir parçası olarak toprak, taş ve diğer geoteknik materyallerle birlikte kullanılan polimerik, düzlemsel ürünlerdir. Geosentetikler, son yıllarda, dolgular, istinat duvarları, atık depolama sahaları, sızıntı ve kaplama sistemleri gibi geoteknik uygulamalarda zeminin stabilitesini ve mukavemetini arttırmak için kullanılmaktadır. Zemin-geosentetik arayüzey parametreleri, zemin ve geosentetiğin malzeme özelliklerine, normal gerilmeye, test özelliklerine, zemin ve geosentetik arasındaki göreceli deformasyonun büyüklüğüne bağlıdır. Geosentetik-donatılı zemin yapılarının güvenli ve ekonomik dizaynı, zemingeosentetik arayüzeyi hakkında bilgiyi gerektirmektedir.

14 3.1. Geotekstiller Amerikan standartlarında (Amerikan Society of Testing and Materials- ASTM) geotekstil; İnsan yapısı bir proje, yapı veya sistemin bir parçası olarak temel elemanı, zemin, kaya ve toprakla veya geoteknik mühendisliği ile ilgili herhangi bir malzeme ile kullanılan geçirimli tekstil ürünü dür. Geoteknik yapılar taneli malzemelerden meydana gelirler ve çoğu zaman büyük kütlelerde tabakalar içerirler. Bu sebeple erozyon, oturma, deprem gibi etkilerle geoteknik yapılarda süreksizlikler oluşabilir. Geotekstil kullanılması durumunda ise tabakaların ve yüzeylerin korunması sağlanabilir. Yine geoteknik yapılar, esnek ve farklı oturmalara maruz kalan yapılardır. Bu yüzden geoteknik yapılarda kullanılan malzemede esnek olmalıdır. Geotekstillerin boyutsuz ve esnek olmaları geoteknik yapılarda kullanılmalarını kolaylaştırmıştır. Geotekstillerin kullanılmasıyla bazı yapılar teorik olarak göçmeye çok yakın olmalarına rağmen gerçekte stabil kalabilmektedirler. Tekrarlı yüklere maruz kalan kaplamasız yollarda ya da benzeri yapılarda tabakalar geotekstille korumaya alınırsa yapının ömrü uzamaktadır (Ingold-Miler,1988, Koerner,1986).

15 Fotoğraf 1. Geotekstil uygulması

16 Geotekstillerin Sınıflandırılması Üretim tekniğine göre sınıflandırmada genel olarak iki ana sınıf vardır. Bunlar; Dokunmuş (Woven) ve dokunmamış (Nonwoven) ürünlerdir. Bu gruplar da kendi aralarında üretildikleri ipliğin ve lifin türüne göre alt gruplara ayrılırlar. Dokunmuş tipleri, belirli bir geometrik yaklaşımla tek filamentli, çok filamentli, şerit esaslı, kesikli film tipi gibi alt gruplara ayrılırken, dokunmamış ürünler sınıflandırılırken liflerin bağlanma prosesleri esas alınarak, ısıl, kimyasal ya da mekanik birleştirmeli olarak gruplandırılırlar. Dokunmamış (Nonwoven) Geotekstiller Geotekstillerin dünya pazarındaki asıl gelişmeleri dokunmamış geotekstillerin ortaya çıkmasıyla olmuştur. Dokunmamış geotekstiller; ipliğe dönüştürülmemiş, çeşitli yöntemlerle birbirine tutturulmuş, doğal yada sentetik, kesikli yada sonsuz uzunlukta elyafdan oluşurlar. EDENA (European Disposables and Nonwovens Association) dokunmamış yüzeyleri şu şekilde tanımlamaktadır: Mekanik, kimyasal yada fiziksel yöntemlerle birbirlerine tutturulmuş, tek yönlü yada gelişigüzel dizilmiş liflerden imal edilmiş, tabaka, ağ yada keçedir. Dokunmuş (woven) Geotekstiller/Yüksek Mukavemetli Geotekstiller Genellikle yüksek çekme mukavemeti istenildiğinde kullanılan dokunmuş geotekstiller, iki yönde kesintisiz iplik içermektedir. Bu bakımdan ipliğin tüm teknik avantajlarından yararlanılarak düşük uzamalarda yüksek mukavemetler elde edilir. Her ne kadar iplikler birbirlerine dik açı yapacak şekilde iki yönde dokunmuşlarsa da, iplikler arasındaki sürtünme ve sarılma nedeniyle malzeme önemli ölçüde diagonal mukavemet göstermektedir.

17 Fotoğraf 2. Dokunmamış (Nonwoven) yüzey

18 Fotoğraf 3. Dokunmuş (Woven) yüzey

19 Geotekstillerin Kullanım Alanları Birbirine Benzemeyen iki Farklı Malzemenin Ayrılması (Ayırma Fonksiyonu) Asfaltsız yollar ve hava alanlarında, zemin-temel arasında Asfaltlı yollar ve hava alanlarında, zemin-temel arasında Demiryolu uygulamalarında, zemin-balast arasında Atık depolama sahalarında, tabakalar arasında Geomembranlar ile toprak drenaj tabakaları arasında Temel ve dolgu toprakları arasında Yol dolgularında, temel ve dolgu toprağı arasında Toprak veya beton barajlarda, temel ve dolgu toprağı arasında, Temel toprağı ve rijit istinat duvarları arasında Temel toprağı ve esnek istinat duvarları arasında Temel toprakları ve depolama yığınları arasında Yürüyüş yolları ve kaldırım döşemeleri altında Park yerleri altında Spor ve atletizm alanlarının zeminlerinde Ön dökümlü bloklar ve paneller altında, estetik bir kaplama oluşturmak için Zayıf filtrasyon durumunda, drenaj tabakaları arasında Barajların çeşitli bölgelerinde Eski ve yeni asfalt tabakaları arasında kullanılmaktadır.

20 b. Zayıf Zeminler ve Dolgu Malzemelerini Güçlendirme Uygulamalarında (Güçlendirme Fonksiyonu ) Asfaltsız yollarda, yumuşak zeminlerde Hava meydanlarında, yumuşak zeminlerde Demiryollarında, yumuşak zeminlerde Yumuşak zeminler üzerindeki atık depolama sahalarında Yumuşak zemin üzerindeki spor ve atletizm sahalarında Stabil olmayan atık depolama sahaların üzerinde, kapatma sistemleri olarak Demiryolu balastının yanal sınırlanmasını sağlamak için Geotekstille güçlendirilmiş istinat duvarları inşasında Dolguların güçlendirilmesinde Dik şev inşaatlarına destek amacıyla Toprak ve beton barajları güçlendirmek amacıyla Geçici şevleri stabilize etmek amacıyla Zemin şevlerinde sünmeyi durdurmak ve azaltmak amacıyla Yumuşak zemin üzerindeki taban/temel güçlendirilmesi amacıyla İstinat duvarlarında, beton blokları sabitlemek amacıyla Zemin ıslahında, geomembran delinmelerini önlemek amacıyla Yüksek sürtünme direnci nedeniyle, daha stabil yan şevler oluşturmak amacıyla Baraj inşaatlarında, yumuşak zeminle karşılaşılan kısımların güçlendirilmesinde

21 c. Filtrasyon Uygulamaları (Filtrasyon Fonksiyonu) Granüler toprak/taş filtreler yerine Asfaltsız yollar ve hava alanlarında, temel/taban ara yüzünde Asfaltsız yollar ve hava alanlarında, temel tabakası altında Demiryollarında, balast malzemesi altında Altdrenleri çevreleyen ezilmiş taşlar etrafında Altdrensiz ezilmiş taşlar çevresinde Delinmiş altdren borular etrafında Atık depolama sahaları altında, sızıntı suyu toplamak amacıyla Hidrolik dolguları filtrelemek için Kül perdesi olarak Baca drenaj malzemelerini korumak amacıyla İstinat duvarlarında, dolgu toprağı ve boşluklar arasında Geonet içerisine toprak girişlerini önlemek amacıyla Geokompozitlere karşı topak girişlerini önlemek amacıyla Kum drenlerde kum sütunlar etrafında Ripraplar altında filtre olarak Ön dökümlü bloklar arasında filtre olarak

22 d. Drenaj (Drenaj Fonksiyonu) Toprak yapılı barajlarda, baca dreni amacıyla Yatay akış sağlamak için drenaj pedleri olarak Ek dolgular altında, drenaj örtüsü olarak İstinat duvarları arkasında, drenaj sağlamak amacıyla İstinat duvarları tabanında, drenaj sağlamak amacıyla Demiryolu balastı altında, drenaj sağlamak amacıyla Geomembran altında, su drenajı sağlamak amacıyla Geomembran altında, gaz drenajı sağlamak amacıyla Spor ve atletizm sahaları altında, drenaj sağlamak amacıyla Çatı ve teraslarda, drenaj sağlamak amacıyla Kum ve fitil drenler yerine Toprak yüzeylerinin maruz kaldığı suyu yaymak amacıyla

23 3.2. GEOMEMBRANLAR Geomembranlar esnek polimer levhalar halinde üretilen ve özellikle sıvı/buhar geçirimsizlik özellikleri ile kullanılan geosentetik ürünlerdir. Polimerik geomembranlar, doğal kil veya diğer geçirimsizlik seçeneklerinin kullanılmasının mümkün olmadığı uygulamalarda kullanılmak üzere (su göletleri, madeni çözeltiler, kirlenmiş endüstriyel sıvı atıklar, sızıntı suları, proses sıvıları gibi) geçirimsiz astarlar olarak tasarlanmıştır. Geomembranların en yaygın türleri, yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), çok esnek polietilen (VFPE), polivinil klorür (PVC), güçlendirilmiş polietilen membran (CSPE) ve EPDM (Etilen- Propilen-Dien Membran esaslı kauçuk). Geomembranlar, sektörel olarak geniş bir kitleye hitap etmektedir. Su koruma, madencilik, inşaat, atık yönetimi, su ürünleri tesisleri bu sektörlerden bazılarıdır. Diğer farklı uygulamaları ise, su koruma, taşıma ve depolama, gölet ve havzalar, evsel katı atık, tehlikeli atık depolama alanları, göletler ve sızıntı suyu toplama havuzları, yağmur suyu toplama havuzları, özel ve ticari su peyzaj uygulamaları, yüzen kapak sistemleri ve diğer muhafaza sistemleridir. Bu uygulamaların tamamında, geomembranların görevi toprak içerisine sıvı akışını engellemektedir ve depolama-muhafaza sistemlerinde sıvı engeli işlevini yerine getirmektedir.

24 Fotoğraf 5. Geomembran uygulaması

25 Fotoğraf 6. Geomembran uygulaması

26 Fotoğraf 7. Geomembran uygulaması

27 3.3. GEOGRIDLER Yüksek deformasyon modüllü polimer malzemelerin hazırlanması için gerekli yöntemlerdeki gelişmeler sayesinde, özelikle de soğuk işleme yöntemindeki gelişmeler, bu malzemelerin donatı olarak kullanılmasını sağlamıştır. Günümüzde, geogridlerin en önemli kullanım alanları güçlendirmedir. Zeminlerin güçlendirilmesinde farklı birçok yöntem, malzeme ve yaklaşımlar olmasına karsın, geogridlerin bu alandaki kullanımları da hızla artmaktadır. Geogridlerin en önemli özelliği, delik olarak adlandırılan, zeminin içinden geçmesine izin verecek kadar genişlikte, enlemesine ve boylamasına olan şeritler arasındaki açıklıklardır. Geogridlerin şeritlerinin dayanımları yanında, aynı zamanda bağlanma dayanımları da önemlidir. Geogridler, zemini deliklerinden geçmesine izin verdikleri için, yükün uygulandığı boyuna şeritleri dik kesen- enine şeritlerde bir pasif dayanım oluşur. Aynı zamanda geogridin zemine bağlanması da bu şeritler sayesinde olur (Benek, 2006).

28 Fotoğraf 7. Geogrid uygulaması

29 GEOGRİDLERİN ÜRETİMİ Ekstrüde Yöntemi ile Üretilen Geogridler Dayanımı en yüksek geogrid tipidir. Bağlantı noktaları kendiliğinden oluştuğu için üretim yöntemlerine göre mukavemeti fazladır. Ekstrüde geogridler, büyük ölçekli polietilen ya da polipropilen plakalar üzerine düzenli bir şekilde kalıplar yardımı ile delikler açılır. Bu levhalar yüksek sıcaklıklardaki fırın ya da suyun içinde tek yönde veya çift yönde çekilerek mukavemet kazandırılır. Çekme işlemi sırasında sıcaklık ve çekme oranı kontrol altında tutulur. Dokuma Yöntemiyle Üretilen Geogridler Polyester ipliklerin dokuma makineleri yardımı ile dokunması sonucu üretilir. Hammaddesi genellikle polyesterdir. Burada istenen mukavemete göre polyester iplik sayısı iki yönde de değişebilir. Bağlantı noktalarındaki mukavemet dokuma ile üretildiğinden ekstrüde sistemdeki kadar yüksek değildir. Yapıştırma Yöntemi ile Üretilen Geogridler Yapıştırma yönteminde üretilen geogridlerde, yüksek mukavemetli şeritler birbirine dik olarak banda konulur. Şeritler bant üzerinde ilerlerken lazer ya da sıcak hava yardımı ile birleştirilir. Bağlantı noktası mukavemeti düşüktür. Bu nedenle genel mukavemet bağlantı noktası mukavemeti kadar olabilir (Benek, 2006).

30 Geogridlerin Kullanım Alanları Kaplamasız yollarda agreganın altında Tren yolu inşaatlarında balast tabakası altında Geçici inşaat alanlarının ya da sürşarj dolguların altında Toprak dolguların ve dolgu barajların güçlendirilmesinde Sev yenilmeleri ve heyelanlarının onarılmasında Duvar inşaatlarında gabion oluşumunda Erozyon kontrol yapılarında gabion oluşumunda Köprü kenar ayaklarında gabion oluşumunda Yumuşak zeminlerin üzerinde esas donatı olarak Kazık temellerin başlıkları arasında donatı olarak Kırılmış yada çatlamış kayaların arasında köprü olarak Yumuşak zeminlerin üzerindeki dolgularda kaplama olarak Bataklık ve tundra üzerinde kaplama olarak İstinat duvarı yüzey panelleri için plak ankraj olarak Kaplamalarda asfalt donatısı olarak Ayrık kaya bölgelerinin güçlendirilmesinde Geotekstillerin ve geotekstillerin arasında ara malzeme olarak

31 3.4. GEOSENTETiK KİL ÖRTÜ Geosentetik kil örtüler geosentetik pazarında hızla büyüyen ürünlerdir. Geosentetik katmanlar arasında gevşek granül veya toz halinde bentonit içeren ve sıvı sızmalarını engellemek amacıyla kullanılan ürünlerdir. Sıkıştırılmış kil katmanlara alternatif olarak kullanılmaktadır. Geosentetik kil örtüler, sıkıştırılmış kil tabakalar ile karşılaştırıldığında, aynı eşdeğer performansı elde edebilmek için daha az yer kaplamaktadır ve geosentetik kil örtüler esnek, kendi kendini onarma yeteneğine sahip ve yerleştirilmesi kolay olan ürünlerdir. Düşük hidrolik iletkenlikli killerin kullanımın uygun olmadığı yerlerde, geosentetik kil örtüler önemli performans artışı ve maliyet tasarrufu sağlamaktadır. Geosentetik kil örtüler yaklaşık 5 mm kalınlığında kuru bentonit katmanının geosentetik tabakalar arasına yerleştirilmesi yöntemiyle üretilmektedir. Bu üretim yönteminde bentonit ya iki geotekstil arasına sıkıştırılmaktadır ya da bentonit geomembrana yapıştırılmış şekilde üretilmektedir. Burada kullanılan geosentetik katmanların görevi, bentoniti uniform bir tabaka içerisinde tutmak ve bentonit kaybı olmadan, bentonit kil örtünün nakliye ve yerleştirilmesini sağlamaktır (Benek,2006).

32 Fotoğraf 10. Geosentetik kil örtü

33 Geosentetik Kil Örtülerin Kullanım Alanları Dolgularda, geomembranların altında ilk kaplama tabakası olarak Dolgularda, geomembranların altında ikincil kaplama tabakası olarak Dolgularda, geomembranların altında ve kil tabakalarının üzerinde Düşey saplama perdelerinde, geomembranla bitişik olarak Geomembranların üzerinde, kaba agregalara karsı koruma tabakası olarak Yeraltı depolarında ikinci kaplama tabakası olarak Yüzey sularına bent oluşturulmasında Yüzey sularına bent oluşturulmasında, geomembranların altında kompozit kaplama olarak Su havuzlarında, geomembranların altında kompozit kaplama olarak Kanalların kaplanmasında kullanılır.

34 3.5. GEOCELL (HÜCRESEL DOLGU SİSTEMİ) Geocell (hücresel dolgu ve sınırlama sistemleri), üç boyutlu, HDPE veya polyester şeritlerden imal edilmiş, genişletilebilir panelleri olan ve erozyon kontrol amacıyla kullanılan geosentetik ürünlerdir. Uygulama esnasında, akordiyon şeklinde kullanım sahasına gelmiş olan geocell, açıldığında, birbirine bağlı şeritler, küçük esnek duvarlı yapılar oluşturur ve istenen dolgu malzemesi ile doldurulup sıkıştırıldığında, 3 boyutlu yapılar meydana gelir. Bu sistem, çekme mukavemeti sağlayarak, dolgu malzemesinin yapısal ve işlevsel davranışlarını iyileştirir. Geocell ürünler; dik şevlerde yüzey erozyon korunması ve şev stabilizasyon uygulamalarında, su kanalları ve hidrolik yapıların koruyucu kaplamalarında, zayıf zeminler üzerindeki statik ve dinamik yüklerin desteklenmesi uygulamalarında, çok katmanlı istinat yapılarında ve daha birçok geliştirilebilir uygulamada kullanılmaktadır. Geocell ürünler, yumuşak zeminler üzerinde stabil temeller oluşturmak için uygun çözüm yöntemleridir. Hücresel dolgu sistemi, dolgu malzemesinin yük-deformasyon performansını artırır. Yanal gerilmeler, HDPE hücre duvarları tarafından geliştirilen çembersel kuvvet aracılığıyla geocell içerisinde etkili şekilde indüklenir.

35 Geocell (hücresel dolgu ve sınırlama sistemleri)uygulama Alanları Şev Erozyon Koruması: Dik yamaçlar üzerine yerleştirilen geocell sistemler dolgu malzemesini tutmak ve hareketlerini sınırlandırmak için tasarlanmıştır. Hücre duvarları şevlerden aşağıya doğru akan su akışını yavaşlatmaktadır. Bu işlev, erozyonun önemli bir nedeni olan kılcal yarılmaların oluşumu ortadan kaldırmaktadır. Buna ek olarak, hücrelerin içinde biriken sular, dolgu toprağından aşağı doğru sızar ve bitkilerin derinlemesine kök büyümelerini destekler. Zemin Stabilizasyonu: Geocell hücre duvarları, uygulanan yükler nedeniyle agregaların hareketlerini engelleyip agregaları bir arada tutmaktadır. Doldurulmuş hücreler birbirlerine bağlıdır ve kullanıldığı yerlerde büyük bir panel özelliği gösterir. Uygulanan yükler, doğrudan bir temas noktası yerine, geocell aracılığıyla daha geniş bir alana dağıtılmaktadır.

36 Fotoğraf 12. Geocell (hücresel dolgu ve sınırlama sistemleri) uygulaması

37 Kanal Duvar Uygulamaları: Geocell, kanal duvarlarını erozyondan korumak ve yapılan inşaat faaliyetlerini kolaylaştırmak için kullanılmaktadır. Su akış hızı 2 m/sn olan kanallarda, geocell çim kaplama yapılarak toprak dolgunun yerleştirilmesine olanak sağlar. Akış hızı 2m/sn aşan kanallarda ise; geocell beton doldurularak kullanılabilir. Bu tür mühendislik uygulamalarında geocell esnek bir yapı sağlar ve dik kanal yamaçlarında betonu rahatlıkla tutabilir. Hücreler sayesinde küçük beton bloklar oluşturulur ve eğimli kanal yüzeylerinde çatlamalar olmadan kullanım ömrü uzun olan kanal yapıları oluşturulabilir. Kalıcı Toprak Yapılar Oluşturulması: Hücresel panellerin eğim yüzünden yerleştirilmesinin mümkün olmadığı dik yamaç uygulamalarında, toprak yapısı, geocelle yapılmış dikey duvarlar ile korunabilir. Bu tür uygulamalarda geocell hücreleri sadece toprağı tutmaz, aynı zamanda yapının ömrü boyunca drenajıda sağlar. Goecell ağırlık duvarları sahadan çıkarılan toprak ile doldurularak inşa edilir ve ek bir dolgu malzemesi gerektirmez. Ankraj Uygulaması: Bir yapı elemanını başka bir elemana sabitleme yöntemiyle birlikte çalışır hale getirmek olarak tanımlanan ankraj, betonarme yapılarda çelik donatının beton içerisine bağlanmasıdır. Şevlerde kullanılacak olan geocell in ankrajının uygun olması, ürünün iyi bir performans göstermesi açısından önemlidir. Ankrajda kullanılan sabitleme çubukları yerleştirmeden sonra yerinde bırakılmalıdır (Benek, 2006).

38 Şekil 2. Geocell uygulaması

39 Şekil 3. Geocell uygulaması

40 Şekil 4. Kalıcı Toprak Yapılar Oluşturulması

41 4. GEOTEKSTİLLERİN FONKSİYONLARI 4.1. Ayırma Ayırma, farklı malzemeler arasında esnek, gözenekli geosentetik ürün kullanılmasıdır. Böylece her iki malzemenin bütünlüğü ve işleyişi değiştirilmeden kalarak iyileştirme sağlanmış olur. Örneğin, yumuşak temeller üzerine inşa edilen yollardaki hata oranının en büyük nedeni, temel tabakadaki agregaların, zemindeki toprak nedeniyle kirlenmesidir. Agrega ve zemin arasına yerleştirilen bir geotekstil ayırıcı olarak görev görür, zemin ve agrega malzemesinin korunmasını sağlar. Ayırma amacıyla kullanılacak olan geotekstillerin işlevlerini yerine getirebilmesi için, geotekstilin AOS (Apperent Opening Size) boyutları zemindeki parçacıkların geçişlerini engelleyecek büyüklükte olmalıdır. Aksi takdirde ayırma görevini yerine getiremez.

42 Şekil 5. Ayırma fonksiyonu

43 Şekil 5. Ayırma fonksiyonu

44 Geotekstiller, süreklilik, esneklik, deforme olabilme, permeabilite ve yüksek çekme dayanımı özelliklerinin sonucu olarak suyun doğal sirkülasyonuna engel olmadan değişik geoteknik özelliklere sahip iki zemini birbirinden ayırır. Geotekstiller ayırma amacıyla kullanıldıkları zaman aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır. 1. Keskin kenarlı malzemelere karsı koymak için, yüksek yırtılma dayanımı 2. Önemli yerel deformasyonlara karsı dayanıklılık 3. Kopma oluşuncaya kadar yeterli bir uzama 4. Etkilere karsı koymak için, yüksek dayanım

45 Fotoğraf 14. Ayırma işlemi uygulaması

46 Şekil 6. Zeminle dolgu arasında ayırma işlemi uygulaması

47 Fotoğraf 15. Ayırma işlemi uygulaması

48 4.2. Güçlendirme Toprak kitleleri içerisine geosentetik ürünler dahil edilmesi toprak kütlesinin mekanik özelliklerini iyileştirerek, hem toprak kütlesinin stabilitesini arttırır aynı zamanda gerilme kuvvetlerini geliştirerek bir güçlendirme işlevi sağlar. Toprak ve geosentetik güçlendirme birleştirildiğinde, güçlendirilmiş toprak, yüksek sıkışma ve gerilme mukavemetine sahip bir kompozit malzeme oluşturulmuş olur. Geoteknik yapılarda, güçlendirme olarak uygulanmış bir geosentetiğin, uygulanmış gerilmelere ve direnme ya da kabul edilemez deformasyonlara engel olmak gibi ana görevi vardır. Bu süreç içerisinde, geosentetik, toprak dolgu malzemesi ile birleştiğinde, sürtünme, kenetlenme, yapışma veya hapsetme yoluyla gerilmiş bir eleman olarak davranır ve böylece toprak veya kullanıldığı kitlenin stabilitesini korur.

49 Şekil 7. Güçlendirme uygulaması

50 Tasarım açısından basit olmasına rağmen, beton duvar alternatifleri, genellikle yüksek inşaat ve malzeme maliyetine neden olmaktadır. Geosentetikler, toprak güçlendirmesi için uygun ürünlerdir. Örgülü geotekstiller, örgüsüz geotekstiller, geogridler ve geoceller güçlendirme amacıyla kullanılan geosentetik ürünlerdir. Toprak ve zemin güçlendirme tasarımları (karayolu, demiryolu, istinat duvarları şevler vb.), yapının hem iç hemde dış stabilitesi değerlendirerek yapılmalıdır. Kullanılacak olan geosentetik ürünün hammaddesi, üretim şekli, yük altında uzama değerleri, çekme dayanımları, mukavemet değerleri tasarım ve uygulama için gereken değerlerdir ve tasarım mutlaka bu değerlere göre yapılmalıdır (Benek, 2006).

51 Şekil 9. Geosentetik malzeme ile güçlendirme uygulaması

52 4.3.Koruma Geosentetik ürünler (özellikle geotekstiller), sistem yapısında oluşabilecek hasarlara karşı diğer geosentetik ürünleri (özellikle geomembranlar) korumak amaçlı kullanılmaktadır. Atık depolama sistemleri ve sıvı muhafaza sistemlerinde (su göletleri, sulama havuzları gibi), geomembran delinmelerine karşı koruma sağlamak için geotekstil kullanımı, koruma fonksiyonu için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu tip sıvı depolama ve katı atık sistemlerinde, hem kısa süreli ekipman yüklerine karşı direnç sağlamak, hemde atıklar tarafından oluşacak uzun vadeli yüklere karşı koruma amaçlı geotekstil kullanılması gerekmektedir. Uzun dönemli başarılı uygulamalar incelendiğinde, koruma amaçlı kullanılan geotekstilin, geomembran altında bir tampon gibi davranarak, delinme ve hasarlara karşı önemli bir rol oynadığı açıkça görülmektedir. Katı atık depolama sahalarının taban astarları söz konusu olduğunda, geotekstiller, zeminin keskin kenarlı kayalarının neden olduğu delinmelere karşı geomembran altında kullanılabilirler veya drenaj agregaları ve atık malzeme ile doğrudan temas eden geomembran üst kısmında, delinmelere karşı koruma amaçlı kullanılabilirler. Burada uygulanan işlem geotekstillerin koruma fonksiyonudur. Geotekstiller aynı şekilde katı atık depolama sistemlerinin kapatma astarlarında, atıkların neden olacağı hasar riskini azaltmak için geomembran altına yerleştirilebilir veya drenaj agregası ve örtü toprağı yerleştirilmesi sırasında oluşabilecek zararları önlemek için geomembran üzerine yerleştirilebilir.

53 Fotoğraf 16. Koruma uygulaması

54 Fotoğraf 17. Koruma uygulaması

55 4.4. Filtrasyon Filtrasyon fonksiyonu, geosentetik ürün aracılığıyla sıvı hareketini ve aynı zamanda kullanılan geosentetik ürünün üst yüzeyinde filtre edilecek malzemenin tutulmasını sağlamaktadır. Geotekstiller, filtrasyon uygulamalarında kullanılan geosentetik ürünlerdir. Hem yeterli sıvı iletkenliği (geotekstilin nispeten açık yapısı tarafından sağlanan) hem de geotekstilin toprağı uygun şekilde tutabilmesi (nispeten daha sıkı boşluklu bir geotekstil tarafından sağlanan) özelliklerinin kullanılacak üründe bulunması gerekmektedir. Ayrıca filtrasyon tasarımları, toprak-geosentetik akış uyumluluğuna uygun şekilde yapılmalıdır. Geotekstil ve filtre edilecek toprak yapı arasında daha sonra bir denge kurulması gerekmektedir. Geotekstilin yerleştirilmesinden sonra zemin içindeki su ile birlikte bir miktar ince taneli toprakta da taşınır. İlk etapta taşınan bu malzeme geotekstilden mutlaka geçmelidir. Böylece, geotekstilin karsısında içerisinde ince taneli malzemenin bulunmadığı bir tabaka oluşur. Bu doğal olarak elenmiş filtre tabakası işlevi görerek küçük parçacıkların geotekstile hareketini önler. Eğer bu ince daneler geotekstil bünyesinde tutulursa, az geçirimli bir tabaka oluşur ve suyun akısı engellenir.

56 Şekil 10. Filtrasyon uygulaması

57 Sıvı akışı geosentetik düzlemine diktir ve dolayısıyla filtrasyon çapraz düzlemdeki hidrolik iletkenliği ifade eder. Filtrasyon amacıyla kullanılan geosentetikler daha kalındır ve sıkıştırılabilirler. Bu nedenle, filtrasyon amacıyla kullanılacak olan geotekstiller, geçirgenlik özelliklerine göre seçilmelidir. Sıvı akışlarının geotekstil aracılığıyla arttırılması için, kullanılacak olan geotekstilin daha büyük delikli yapıda olması gerekmektedir. Ancak, büyük geotekstil boşlukları, toprak parçacıkların, arkasında büyük boşluklar bırakarak, geotekstil aracılığıyla sürekli taşınması sonucu toprak borular denilen kabul edilemez durumların oluşmasına sebep olur. Daha sonra sistemde sıvı akış hızı artar ve bu durum toprak yapısının zayıflamasına neden olur. Bu durum, geotekstilin üst yüzeyinde toprağı tutacak kadar küçük boşluklu geotekstil seçilmesiyle önlenebilir. Daha kalın olan toprak bölümünün, başlangıçta muhafaza edilmesi gereklidir. Daha sonra kalın boyutlu parçacıklar, daha ince boyutlu parçacıklardan filtre edilir ve stabil bir akış yapısı sağlanmış olur. Uygun olmayan tasarımlarda, toprak parçacıklarının bir kısmı geotekstil yapısı içerisine gömülecek ve bu durum, geotekstil sıvı iletkenliği veya geçirgenliğinin azalmasına neden olacaktır (Benek, 2006).

58 Fotoğraf 18. Fitrasyon uygulaması

59 4.5. Drenaj Geosentetik ürünler, uygulamanın tasarım ve kullanım ömrü boyunca, toprak kütlesinin çevresinde, geosentetik ürünün kendi düzlemi içerisinde, planlanan çıkışlara, toprak parçacıklarının sınırlandırılmış geçişi ile yeterli sıvı akışını sağlarsa, buna drenaj (sıvı iletim) fonksiyonu adı verilir. Geosentetikler kendi yapı düzlemleri içerisinde sıvıları ileterek, bir dren fonksiyonu sağlarlar. Genellikle drenaj amaçlı kullanılan geosentetikler, geonetler, geotekstiller ve geokompozitlerdir. Geosentetik ürünlerin drenaj işlevi, söz konusu uygulamanın kullanım ömrü boyunca, geotekstil düzlemi içerisinde, sınırlandırılmış bir toprak kaybı ile uygun sıvı akışını sağlar. Geotekstiller, kendi düzlemleri içerisinde sıvı veya gazı istenilen çıkışa doğru taşır. Bu iletim sırasında, sıvı ya da gaz kullanılan geosentetiğin bünyesinde toplanır ve kendi düzemi içeresinde aktarılır. Geotekstiller zemine nazaran, çok geçirgendirler. Özellikle gözenekli olduklarında ve yeterli eğim sağlandığında, kendi düzlemlerinde su akımı sağlanabilir. Tünel, düşey dren, rezervuar kaplamaları, temel duvarları gibi suyun tahliye edilmesi gereken inşaatlarda faydalı olmaktadırlar.

60 Şekil 11. Drenenaj uygulaması

61 Fotoğraf 19. Drenaj uygulamasında kullanılan geotekstil ürünü

62 4.6. Erozyon Kontrolü Erozyon kontrollerinde kullanılacak geotekstil ürünler geonet ve geocell dir. Geocell (hücresel dolgu ve sınırlama sistemleri), üç boyutlu, HDPE veya polyester şeritlerden imal edilmiş, genişletilebilir panelleri olan ve erozyon kontrol amacıyla kullanılan geosentetik ürünlerdir. Uygulama esnasında, akordiyon şeklinde kullanım sahasına gelmiş olan geocell, açıldığında, birbirine bağlı şeritler, küçük esnek duvarlı yapılar oluşturur ve istenen dolgu malzemesi ile doldurulup sıkıştırıldığında, 3 boyutlu yapılar meydana gelir. Bu sistem, çekme mukavemeti sağlayarak, dolgu malzemesinin yapısal ve işlevsel davranışlarını iyileştirir. Geocell ürünler; dik şevlerde yüzey erozyon korunması ve şev stabilizasyon uygulamalarında, su kanalları ve hidrolik yapıların koruyucu kaplamalarında, zayıf zeminler üzerindeki statik ve dinamik yüklerin desteklenmesi uygulamalarında, çok katmanlı istinat yapılarında ve daha birçok geliştirilebilir uygulamada kullanılmaktadır. Geonetler yapı düzlemi içerisinde sıvı ve gaz iletimini sağlayan, drenaj uygulamalarında kullanılan geosentetik ürünlerdir (Benek, 2006).

63 Fotoğraf 20. Erozyon kontrolü uygulamasında geonet kullanımı

64 5. GEOTEKSTİL PAZARI Geotekstil pazarı global geosentetik endüstrisi içinde başlıca bir kategoridir. Sağlam bir şekilde büyümesiyle geosentetikler içerisinde en baskın pazardır. Nonwoven geotekstil, dokuma geotekstillerin önünde global geotekstil endüstrisinde en baskın pazar bölümüdür. Bu iki ürün tipi pazar içerisinde yer alan oyuncuların üretim ve tedarik etme yönünden global geotekstil pazarında en önemli kısmı oluşturmaktadır. Bu tür ürünleri geliştiren bazı önemli üreticiler TenCate, NAUE, Huesker Synthetic, Fiberweb ve Propex tir. Örgü geotekstiller global geotekstil endüstrisinin küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Polipropilen, polyester ve polietilen, geotekstil ürünlerin üretiminde kullanılan geotekstil malzemeler arasında en fazla kullanım alanına sahiptirler. Birkaç yıldır polipropilen ve polyester geotekstil üreticileri tarafından daha çok tercih edilmektedir. Geoteksil pazarında yol endüstrisi en baskın uygulama alanına sahiptir. Pazara gösterilen rağbetin % 50 sinin bu bölümden olması beklenmektedir. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde ilgili uygulamalar da dahil olmak üzere yol endüstrisinin geotekstil pazarına hükmedeceğini öngörülmektedir. Geotekstil pazarında diğer bazı önemli uygulamalar erozyon kontrolü, atık depolama ve kaplama onarımıdır. Asya geotekstil pazarının, Çin in bölgesel talebe liderliğiyle önümüzdeki birkaç yılda geotekstillerde en büyük talebe sahip olacağı beklenmektedir. Asya bölgesindeki büyük altyapı projeleri geotekstillere olan ihtiyaçta önemli artışa yol açmıştır. Avrupa ve Kuzey Amerika pazarları hacim açısından çok büyüktür ve Asya kıtasına nazaran makul büyüme oranına sahiptir (

65 Global Geotekstil üreticileri aşağıda listelenmiştir. Bu firmalar hakkında verilen web adreslerinden daha fazla detaylı bilgiye ulaşılabilir. - Agru America Inc Amcol International Corporation Belton Industries Inc Carthage Mills Contech Engineered Solutions Llc E. I. Dupont De Nemours Fibertex Nonwovens A/S Fiberweb Plc Gundle/Slt Environmental Inc Hov Environment Solutions Private Limited Huesker Synthetic Gmbh Kaytech Engineered Fabrics- - Leggett & Platt Inc Low & Bonar Plc - Naue Gmbh & Co. Kg Nilex Propex Strata Systems Inc Royal Tencate Nv Tenax Group The Dow Chemical Company Thrace Plastics Co. Sa-

66 İLGİNİZ VE SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM