OBAMA DÖNEMİ TÜRK - AMERİKAN İLİŞKİLERİ. seta. Analiz. SETA Sİyaset, ekonomi ve toplum araştırmaları vakfı İLİŞKİLERİ

Transkript

1 seta. OBAMA DÖNEMİ Analiz S E TA S i y a s e t, E k o n o m i v e To p l u m A r a ş t ı r m a l a r ı Va k f ı w w w. s e t a v. o r g N i s a n OBAMA DÖNEMİ SETA Sİyaset, ekonomi ve toplum araştırmaları vakfı

2 S E T A A N A L İ Z seta Analiz. CİHAN Sayı: 8 Nisan 2009 OBAMA DÖNEMİ SETA SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFI İÇİNDEKİLER ÖZET 3 GİRİŞ 4 ABD - TÜRKİYE : BÖLGESEL BİR PERSPEKTİFE DOĞRU 6 PKK İLE MÜCADELE 7 ERMENİ LOBİSİ VE TÜRKİYE - ERMENİSTAN 8 Nİ ÇEŞİTLENDİRMEK 9 ENERJİ İŞBİRLİĞİ 10 KIBRIS BARIŞ SÜRECİ 10 AMERİKA SONRASI IRAK 11 AFGANİSTAN: İMPARATORLUKLARIN MEZARLIĞI 12 İRAN: NÜKLEER SORUNUN ÖTESİNE GEÇEBİLMEK 13 PAKİSTAN YÜZYILDA YENİDEN AYAĞA KALKAN RUSYA 14 ORTA DOĞU BARIŞ SÜRECİ 14 SONUÇ Yayın hakları mahfuzdur

3 OBAMA DÖNEMİ ÖZET Barack Hüseyin Obama nın Amerika Birleşik Devletleri nin 44. başkanı olarak seçilmesi, Amerika nın sosyal ve siyasi tarihinde bir dönüm noktasıdır. Kampanyasını değişime dayandıran Obama nın Evet, yapabiliriz sözüne duyulan inanç, kendisine sadece seçimleri kazandırmamış, aynı zamanda farklı bir vizyon ve yeni bir gelecek kurgulayabilmesi için ihtiyaç duyacağı desteği de sağlamıştır. Amerika merkezli küresel finansal krizin ortasında seçim kazanan Obama, ilk anda, dış politikadan ziyade ekonomi ağırlıklı sorunlarla uğraşmayı planlıyordu. Ancak İsrail in Gazze saldırısında sessizliğini koruyarak, ilk uluslararası kamuoyu testinden olumsuz puan aldı. Buna rağmen Obama, dünya ile iletişim ve diyalog kanallarını açık tutacağını deklare ederek pozitif bir adım da attı. Özellikle Orta Doğu da Bush döneminden farklı olarak izolasyondan yana olmadığını ilan etmesi, barış ve istikrar umutlarını yeniden yeşertti. Bu noktada Türkiye-Amerika ilişkileri yeni ve daha verimli bir başlangıcın işaretlerini vermektedir. Önce George Mitchell ve Hillary Clinton ın Türkiye ziyaretleri, ardından Obama nın Türkiye ye gelmesi, ilişkilerde daha yoğun işbirliğinin önünün açıldığı şeklinde yorumlanmaktadır. Öte yandan, Türkiye özellikle son dönemlerde izlediği çok boyutlu ve kuşatıcı dış politika ile bölgesinde çeşitli sorunların çözümüne pozitif katkı sağlamayı başardı. Yeni Amerikan yönetimi ise, Türkiye nin bugüne kadar başarılı olduğu bölgelerde ve ilişkilerde yeni bir dönem iddiasında bulunmaktadır. Bu nedenlerle, Obama nın 6-7 Nisan 2009 tarihlerindeki Türkiye ziyareti, Türk-Amerikan ilişkilerinin çok yönlü yapısını geliştirmek ve bölgesel istikrara katkı sunmak için önemli bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. 3

4 S E T A A N A L İ Z OBAMA DÖNEMİ GİRİŞ Barack Hüseyin Obama nın Amerika Birleşik Devletleri nin 44. Başkanı olarak seçilmesi, Amerika nın sosyal ve siyasi tarihinde bir dönüm noktasıdır. Kampanyasını değişime dayandıran Obama nın Evet, yapabiliriz! sözüne duyulan inanç, kendisine sadece seçimleri kazandırmamış, aynı zamanda farklı bir vizyon ve yeni bir gelecek kurgulayabilmesi için ihtiyaç duyacağı desteği de sağlamıştır. Sekiz yıllık neo-con iktidarında yaşanan Afganistan ve Irak işgalleriyle ciddi bir imaj sarsılması yaşayan ABD nin yeni bir restorasyona duyduğu ihtiyaç, seçim kampanyasının temelini oluşturmuştu. Obama nın dünya ile yeni iletişim kanalları açacağına dair verdiği söz, Obama yönetiminin farklı bir Amerikan gücü anlayışı benimseyeceğine ve mevcut küresel güç yapısındaki kutuplaşmayı giderebileceğine dair bir umut taşımaktadır. 4 Obama nın başarısı sadece bir seçim başarısı olarak görülmemeli, daha geniş bir bağlamda değerlendirilmelidir. Her şeyden önce Barack Obama yı başkanlığa taşıyan süreç, Bush yönetiminin felaket mesabesindeki politikaları nedeniyle, tüm dünyada küresel bir anlaşma zeminine duyulan ihtiyacın ve arayışın uzantısıdır. Genç ve dönüşüm yanlısı bir lider olarak Obama, dünyanın dört bir yanından milyonlarca insana hitap etmektedir. Başkanlığı dünyanın çok farklı şehirlerinde, farklı din ve milliyete mensup insanlar tarafından memnuniyetle karşılanmıştır. Modern dönem tarihine baktığımızda, çok az liderin bu kadar sıcak bir şekilde karşılandığını ve böylesi bir teveccühe mazhar olduğunu görürüz. Bu nedenle, Obama yönetimi, kendi ülkesini ve dünyanın geri kalanını barış, adalet ve eşitlik prensipleri etrafında birleştirmek adına sadece siyasi değil, fakat aynı zamanda ahlaki bir yükümlülük de taşımaktadır.

5 OBAMA DÖNEMİ Önceki yönetimden Başkan Obama ya, uzun ve zorlu bir problemler listesi miras kalmıştır. Ekonomik kriz başta olmak üzere, dünyanın pek çok yerinde çözüm bekleyen sorunlara ilişkin izlenecek politikalar ve Obama nın başkanlığını ne şekilde yürüteceği, bu dönemin karakteristiğini belirleyecektir. Öte yandan, böylesine karmaşık ve pek çok aktörün dâhil olduğu meseleler karşında yeni başkana duyulan güven ve beklentilerin yüksek olması, kendi içinde birtakım tehlikeler de barındırmaktadır. Yüksek beklentileri karşılayabilme arzusu, Obama yı üzerinde dikkatle durulması gereken konularda aceleyle karar vermeye ve sorunu köklü biçimde çözmeyecek fakat çabuk sonuca ulaşacak seçeneklere yönelmeye itebilir. Obama nın listesinde Orta Doğu coğrafyasındaki ülkeleri ve tüm İslam dünyasını içine alan meseleler oldukça geniş yer tutmaktadır. Obama yönetimi, dünyanın en istikrarsız bölgelerinde pek çok problemle karşı karşıya kalacağı gerçeğini bilerek hareket etmelidir. Bush yönetimi politikalarının, Afganistan ın ve Irak ın işgaliyle neden olduğu derin hasarın onarılması uzun zaman alacaktır. Bu iki savaşla, çok fazla güvensizlik yaratılmış ve bölgede pek çok yaralar açılmıştır. Bu nedenle, İslam dünyası ile ABD arasındaki ilişkileri onarmak ve geliştirmek zaman, cesaret, sabır ve siyasi sermaye gerektirmektedir. ABD nin Müslüman dünyanın zihnini ve kalbini fethetmek için yeni bir halkla ilişkiler kampanyası başlatmaktan daha fazlasını yapması gerektiği açıktır. Guantanamo yu kapatmak, başlangıç için iyi bir adım olabilir ancak ciddi alt yapısı olan sağlam politikaların bunu izlemesi gerekmektedir. Özetle, Obama yönetiminin Amerikan dış politikasının ana eksenine ilişkin köklü bir değişim başlatması gerekmektedir. Bush yönetiminin neo-con yandaşları tarafından tanımlandığı ve icra edildiği şekli ile terörle küresel mücadele bir grup Amerikalı entelektüel, stratejist ve politikacının güç ve aç gözlülükle yürüttükleri emperyalist tasarımlarını sembolize eder hale gelmiştir den beri, ABD iki Müslüman ülkeyi işgal etmiş, yüz binlerce insanın ölümüne, milyonlarcasının yaralanmasına, binlerce insanın hukuk dışı yöntemlerle tutuklanmasına yol açmış ve bu süreçte milyarlarca dolar ekonomik maliyet ortaya çıkmıştır. Bush un başarısız politikalarının insani ve siyasi sonuçları çok açıktır. Bunu görmek için Afganistan daki içler acısı durumu, sadece Irak ta bir milyona yakın insanın hayatını kaybettiğini ve Ebu Gureyb ve Guantanamo felaketlerini hatırlamak yeterlidir. Bush un teröre karşı savaşı, el-kaide tehdidini ortadan kaldırmamış, aksine bu savaş, el-kaide ye, Müslüman halkların şikâyetlerinden faydalanmak ve silahlı kanadını genişletmek için koz vermiştir. ABD nin Müslüman dünyanın zihnini ve kalbini fethetmek için yeni bir halkla ilişkiler kampanyası başlatmaktan daha fazlasını yapması gerektiği açıktır. Obama yönetiminin Amerikan dış politikasının ana eksenine ilişkin köklü bir değişim başlatması gerekmektedir. Teröre karşı savaş, yarattığı şüphe, öfke ve kırgınlık ile ABD yi dünyanın geri kalanına yabancılaştırmıştır. 11 Eylül günü yaşanan saldırılarda Amerikan halkının yanında 5

6 S E T A A N A L İ Z Türk-Amerikan ilişkilerinin karakterini belirleyen, sadece iki ülkeye özgü koşullar değildir; dünyanın pek çok bölgesinde yaşanan gelişmeler, bu ilişkilerin çerçevesini belirlemede önemli rol oynamaktadır. duran dünya, Bush yönetimi politikalarının karşısında yer almıştır. Obama yönetimi devraldığı bu göreve, Bush un teröre karşı savaşından farklı bir şekilde yaklaşmalı ve terörizmle mücadelede yeni bir söylem ve yöntem izlemelidir. Bush un mirasını geride bırakıp araya bir çizgi çekmek için tüm dünya, yeni yönetimden bir işaret beklemektedir. Bunun için Obama nın Amerikan dış politikasında yeni bir sayfa açma iradesini söylemsel düzeyden uygulama aşamasına geçirmesi gerekmektedir. Barack Obama, siyasi bir sağduyu ile hareket ederek anlamsız ve maliyetli imparatorluk maceralarından vazgeçmeli ve yayılmacı politikaların neden olduğu maliyetleri azaltmak için küresel boyutta adaleti sağlama çabası içine girmelidir. ABD - TÜRKİYE : BÖLGESEL BİR PERSPEKTİFE DOĞRU Son altmış yıl içinde, çalkantı ve belirsizliklere rağmen, Türkiye Amerika ilişkileri, her zaman stratejik önemini korumuştur. Bunun temel nedeni, iki ülke arasındaki ilişkilerin çoğu zaman ikili meselelerin ötesine geçerek; Orta Doğu, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya da yaşanan kilit bölgesel meselelere kadar uzanmasıdır. Pek çok kıtayı birbirine bağlayan ve medeniyetlerin geçiş noktasında yer alan Türkiye, eşsiz bir jeopolitik konuma sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu nun zengin mirasının varisi, dinamik ve modern bir cumhuriyet olarak Türkiye nin Doğu ve Batı, Avrupa ve Orta Doğu, İslam dünyası ve Batı arasında özel bir konumu vardır. Kafkasya daki meselelerden Orta Doğu siyasetine, bölgesel çatışmalardan, enerji güvenliğine kadar pek çok konuda Türk- Amerikan ilişkileri, bölgesel istikrar ve küresel güç dengesi için hayati öneme sahiptir. Obama yönetiminin özelde Orta Doğu, genelde ise Kafkasya yı da içine alan daha geniş bölgeye yönelik dış politikada yeni bir başlangıç yapma isteği, Türkiye nin kilit bölgesel konuların içine daha fazla dâhil olmasını da gerektirmektedir. Bunun için Obama yönetimi, öncelikle Türkiye Amerika ilişkilerinde bölgesel perspektife dayanan daha derin bir söylem geliştirmeli ve iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı güçlendirmelidir. 6 Türk-Amerikan ilişkilerinin karakterini belirleyen, sadece iki ülkeye özgü koşullar değildir; dünyanın pek çok bölgesinde yaşanan gelişmeler, bu ilişkilerin çerçevesini belirlemede önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle, ABD nin söz konusu bölgelere yönelik yeni politikası, iki ülke arasındaki ilişkileri de doğrudan etkileyecektir. Ortak bölgesel bir vizyon ve siyaset anlayışına dayalı güçlü bir Türk-Amerikan ortaklığı, ikili ilişkilerin geliştirilmesinin ötesinde bir çabayı gerektirmektedir. İki ülke arasındaki ortaklık, Balkanlar dan Orta Doğu ya, Kafkasya dan Orta Asya ya kadar acil çözüm bekleyen meselelere müdahil olan pek çok siyasi unsurun koordinasyonu açısından da önem taşımaktadır. Bush yönetiminin tek taraflı ve kutuplaştırıcı politikalarının

7 OBAMA DÖNEMİ da gösterdiği gibi, bölgedeki diğer ülkeler ve aktörler dâhil edilmeden ve izlenecek politikanın birtakım temel prensipleri konusunda mutabakat sağlanmadan, ABD nin Türkiye ile başarılı ve verimli ilişkiler sürdürmesi mümkün değildir. Mesela Türkiye nin PKK kaynaklı güvenlik kaygılarını, Türkiye nin yakın komşularındaki diğer siyasi meselelerden bağımsız ele almak, imkânsız denilebilecek ölçüde zordur. Türkiye nin İran ve Rusya ya enerji bağımlılığı göz önüne alındığında, bu iki ülkeye yönelik tek taraflı ve düşmanca bir izolasyon politikası, sadece bölge genelinde gerilimi artırmayacak, aynı zamanda Türk-Amerikan ilişkilerini de etkileyecektir. Benzer bir durum, Amerika sonrası Irak, Lübnan ve daha geniş olarak Orta Doğu barış sürecinin geleceği açısından da geçerlidir. Çok taraflı başarılı bir politikanın anahtarı, bölgesel aktörler ile koşulsuz olarak ilişki kurmaktır. Bu nedenle, söz konusu ülkelerle konuşmadan önce, onları belirli şartları yerine getirmek için zorlamak yerine, kapsamlı bir şekilde konuları ele alabilmek için bu ülkelerin de görüşmelerde yer alması sağlanmalıdır. Türkiye, bölgesel ilişkilerde iki temel prensibi ısrarla dile getirmiş ve izolasyona karşı olduğunu ve seçim sonuçlarına saygı duyulması gerektiğini her platformda vurgulamıştır. Türkiye nin Irak, Suriye, İran, Lübnan ve Filistin ile artan ilişkileri, ön koşullar olmadan yapılan görüşmelerin işe yaradığını ve Obama nın sıklıkla vurguladığı ifadeyle, dikkatlice dokunan diplomasi ile sonuç alınabileceğini ispatlamaktadır. Türkiye, bölgede istikrarın tesisi için izolasyona karşı çıkarak, Suriye ve İran ın yanı sıra, diğer devlet dışı aktörler ile de ilişki kurulmasında ısrarcı olmuştur. Bu çabaların bir sonucu olarak Türkiye, Suriye-İsrail görüşmelerinde arabuluculuk için yeni bir zemin oluşturabilmiştir. İsrail in Gazze ye karşı açtığı savaş nedeniyle görüşmelerin şu anda askıya alınmış olması, bu başarının önemini gölgelememelidir. İran ile görüşerek bu ülkenin tecrit edilmesini reddeden Türkiye, bölgede provokatif ve kutuplaştırıcı politikalardan uzak durmaktadır. Türkiye, Rusya-Gürcistan savaşı sırasında ve sonrasında da ortak akıl arayışına giderek benzer bir bakış açısını benimsemiştir. Bu politik çizgi, kafası karışık bir Avrupa Birliği ve ABD ile meydan okuyan bir Rusya arasındaki gerilimi kontrol altına almaya yardımcı olmuştur. Özetle, Türkiye ile ABD arasındaki ikili ilişkilerin başarısı, ortak bir bölgesel vizyonun oluşturulabilmesine ve kilit bölgesel konulara ilişkin gösterilen çabaların koordine edilmesine bağlıdır. Bush yönetiminin tek taraflı ve kutuplaştırıcı politikalarının da gösterdiği gibi, bölgedeki diğer ülkeler ve aktörler dâhil edilmeden ve izlenecek politikanın birtakım temel prensipleri konusunda mutabakat sağlanmadan, ABD nin Türkiye ile başarılı ve verimli ilişkiler sürdürmesi mümkün değildir. PKK İLE MÜCADELE Son yirmi yılda Ankara ile Washington arasındaki en tartışmalı konulardan birisi, PKK ile mücadelede işbirliği eksikliği olmuştur. Gizli veya dolaylı olarak ABD nin PKK ya destek verdiği yolundaki söylentiler, Türkiye deki Amerikan karşıtı düşünceleri 7

8 S E T A A N A L İ Z Kuşkusuz Kürt sorununa uzun vadeli bir çözüm bulmanın yükü, egemen bir devlet olarak Türkiye nin omuzlarındadır. Ancak gittikçe uluslararası bir konuya dönüşen PKK ile mücadelede uluslararası işbirliği, olmazsa olmaz bir gereklilik haline gelmiştir. körüklemiştir Körfez Savaşından beri ABD nin Irak ve çevresindeki bölgede izlediği politika, Çekiç Güç, işgalle birlikte Irak ta oluşan otorite boşluğu, Türkiye nin PKK ile mücadelesine verilen desteğin azalması olarak yorumlanmaktadır. Avrupa ülkelerinin PKK ile mücadelede destek konusunda daha iyi bir sicile sahip olmadıkları gerçeği de göz önüne alındığında, Türk yetkililer ve kamuoyu, kendi güvenlik çıkarlarının geleneksel müttefiklerce dikkate alınmadığı hissine kapılmaktadırlar. Kuşkusuz Kürt sorununa uzun vadeli bir çözüm bulmanın yükü, egemen bir devlet olarak Türkiye nin omuzlarındadır. Ancak gittikçe uluslararası bir konuya dönüşen PKK ile mücadelede uluslararası işbirliği, olmazsa olmaz bir gereklilik haline gelmiştir. Oysa PKK mensupları, dünyanın çeşitli yerlerinde kendilerine barınak bulabilmektedirler. Türkiye deki Amerikan karşıtı ve Avrupa karşıtı düşüncelerin, Batı nın, Türkiye nin güvenlik endişelerine cevap vermedeki başarısızlığının da bir sonucu olduğu unutulmamalıdır. ABD Başkanı Bush ve Başbakan Erdoğan arasında 5 Ekim 2007 de Beyaz Saray da gerçekleştirilen toplantı, PKK konusunda Türk - Amerikan ilişkilerinin güçlendirilmesinde önemli bir dönüm noktasıdır. Anlık istihbarat paylaşımı ve daha fazla işbirliğine ilişkin iki ülke arasında yapılan anlaşma ve Bush un PKK yı terörist örgüt ilan etmesi, ciddi bir taahhüt olarak kabul edilmiş ve Türkiye kamuoyunda memnuniyet yaratmıştır. Kuzey Irak taki PKK faaliyetlerine ilişkin istihbarat paylaşımının kapsamı ve başarısı tartışılmakla birlikte, bu anlaşma, Mart 2003 te TBMM nin Irak ın işgalinde Amerikan askerlerinin Türkiye topraklarını kullanmasına izin vermemesi ile gerilen ilişkilerin düzelmesi için yeni bir zemin sağlamıştır. ERMENİ LOBİSİ VE TÜRKİYE - ERMENİSTAN Türk - Amerikan ilişkileri, Ermeni soykırımı iddialarına indirgenemeyecek kadar önemlidir. Tarihe ait ihtilaflı bir meselenin, Ermeni lobi gruplarının ve diasporasının baskısı altında çözülemeyeceği göz ardı edilmemelidir. ABD deki ve Avrupa daki Ermeni lobi gruplarının Türkiye karşıtı düşmanca tutumu, Türklerle Ermenilerin birbirlerine yaklaşmalarını engellemektedir. Ermeni lobisi uzlaşmaz bir tutumla tüm teklifleri geri çevirirken, Türkiye, görüşme sürecini başlatmak için pek çok iyi niyet gösterisinde bulunmuş ve olaylarının araştırılması için tarihçilerden oluşan bir komite kurulmasını önermiştir. 8 Türkler ve Ermeniler sadece birlikte barış içinde yaşadıkları uzun bir tarihi geçmişi değil, aynı zamanda müzikten mimariye, siyasetten diplomasiye ortak bir kültürü de

9 OBAMA DÖNEMİ paylaşmaktadırlar. Bugün Türk Ermeni ilişkilerine yön vermesi gereken ilke, karşıtlık üzerine kurulu kimliklerden ziyade, jeopolitik gerçekler ve bölgesel zorunluluklar olmalıdır. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün Eylül 2008 de Erivan ı ziyareti ile başlayan süreç, bir ilk olması bakımından önemlidir ve ihtilaflı tarihin yarattığı mevcut çıkmazı, ortak bir geleceğe dönüştürmek için önemli bir fırsat sunmaktadır. Şimdiye kadar, Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan arasında gerçekleştirilen üçlü görüşmeler, bu üç ülke arasındaki gerilimin azaltılmasına önemli katkılar sağlamıştır. Ermeni soykırımı iddialarını siyasi sürecin merkezine taşımaya yönelik herhangi bir çaba, kesinlikle Türkiye ile Obama yönetimi arasındaki ilişkileri bozacak ve Ankara ile Erivan arasındaki uzlaşma sürecini de engelleyecektir. Jeopolitik açıdan meseleye yaklaştığımızda, soykırım iddialarının dar gündeminin siyasi arenada baskın hale gelmesi, her iki tarafa da zarar vermektedir. Bunun önlenmesi ve Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin gelişmesi, bütün tarafların çıkarınadır. Bu nedenle, Ankara ve Erivan ın meseleyi kendi aralarında halletmelerine öncelik verilmeli ve Obama yönetimi bu yakınlaşma sürecini desteklemelidir. Nİ ÇEŞİTLENDİRMEK Stratejik önemine karşın, Türk-Amerikan ilişkileri, çeşitlilikten yoksun olmanın sıkıntısını yaşamaktadır. İki ülke arasındaki ilişkilerin boyutunu ve biçimini, genellikle ABD nin bölgedeki çıkarları belirlemekte ve ilişkilerde diğer alanlara çok az yer ayrılmaktadır. İki ülke arasında yüzyıldır devam eden iyi ilişkiler, ticaret, eğitim ve kültür gibi alanlarda işbirliğine ve ortaklıklara vesile olmamıştır. Kasım 2008 de Washington a G 20 zirvesi için yaptığı son ziyarette Başbakan Erdoğan, Türk-Amerikan ticaret hacminin küçüklüğünden şikâyet etmiş ve bunu artırmak için çağrıda bulunmuştur. Pek çok Türk öğrenci, Amerikan yüksek eğitim kurumlarında öğrenim görmekte fakat işbirliğinin mevcut seviyesi, iki ülkenin gerçek ortaklık potansiyelini yansıtmamaktadır. Çok sayıda Amerikan yetkilisinin ve Türkiye yi yakından takip eden Amerikan vatandaşlarının çağrılarına karşın benzer bir durum, kültür alanında da mevcuttur. Oysa Türk - Amerikan ilişkilerini çeşitlendirmek ve dış politika haricinde diğer alanlarda yeterli sosyal sermaye oluşturmak, kriz zamanlarında sürdürülebilir bir ilişki için atılması gereken önemli adımlardır. Ermeni soykırımı iddialarını siyasi sürecin merkezine taşımaya yönelik herhangi bir çaba, kesinlikle Türkiye ile Obama yönetimi arasındaki ilişkileri bozacak ve Ankara ile Erivan arasındaki uzlaşma sürecini de engelleyecektir. 9

10 S E T A A N A L İ Z ENERJİ İŞBİRLİĞİ Türk - Amerikan ilişkilerini çeşitlendirmek ve dış politika haricinde diğer alanlarda yeterli sosyal sermaye oluşturmak, kriz zamanlarında sürdürülebilir bir ilişki için atılması gereken önemli adımlardır. İki ülke arasındaki ilişkilerin en az gelişmiş olduğu alan enerji sektörüdür. Türkiye enerji bağımlısı bir ülke olmasına karşın, Orta Asya ve Orta Doğu dan Avrupa ya uzanan enerji koridorlarının üzerinde yer almaktadır. Hâlihazırda Türkiye üzerinden geçen önemli enerji koridorları vardır ve daha fazlasının inşa edilmesi beklenmektedir. NABUCCO projesinin hayata geçmesi halinde, Kafkasya havzasından ve Orta Asya dan alınan gaz, Türkiye toprakları üzerinden geçerek Batı ya taşınacaktır. Tamamlandığı zaman, dünyanın en büyük enerji boru hattı olacak bu proje, hem AB ülkeleri için hem de Türkiye için enerji arzı güvenliğini artıracaktır. NABUCCO, aynı zamanda Türkiye nin stratejik konumunu da güçlendirecektir. İran gazı, uluslararası işbirliği için başka bir potansiyel alandır. İran, Rusya dan sonra dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerine sahiptir. Bu rezervlere sahip olmak, İran ın genel anlamda Batı ile özelde ise AB ülkeleri ile yakınlaşmak için kullanacağı en önemli araçlardan biridir. Obama yönetiminin daha aktif bir Avrasya enerji politikası izleyeceği beklenmektedir. Yeni yönetimin bölgedeki dost ülkelerin enerji bağımlılığını azaltmaya yardımcı olmak amacıyla, bir yandan enerji çeşitliliğini desteklerken, bir yandan da bu ülkelerle daha yoğun bir işbirliği içine girmesi muhtemeldir. Bush yönetimi tarafından desteklenen Türkmen ve Irak gazının Türkiye aracılığı ile Avrupa ya taşınması fikrine, Obama yönetimi tarafından da destek verileceği düşünülmektedir. Önerilen taşıma planı, Türkiye nin bölgedeki zengin enerji kaynaklarını, dünya pazarlarına taşıyarak bir enerji dağıtım merkezi olma hedefini gerçekleştirmede önemli bir adım olacaktır. KIBRIS BARIŞ SÜRECİ Obama yönetimi, Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında şu anda yürütülmekte olan görüşmeleri desteklemelidir. Konuyla ilgili Joe Biden ın geçmişte yapmış olduğu açıklamalar nedeniyle, kısmi ve tek taraflı bir Amerikan yaklaşımı bekleyenlere karşın, Başkan Yardımcısı olarak Biden, büyük ihtimalle hem Türkiye hem de Yunanistan ile iyi ilişkileri devam ettirmek için realist bir politika izleyecektir. Yeni yönetim, Kıbrıslı Türklerin, adayı birleştirmek için 2004 te Annan Planı na tam destek verdiğini unutmamalıdır. ABD, adanın iki halkı arasında uzlaşıya yönelik yapıcı bir adım olarak Kıbrıslı Türkler üzerindeki izolasyonu sona erdirme çabalarını desteklemelidir. 10

11 OBAMA DÖNEMİ AMERİKA SONRASI IRAK Obama seçim kampanyası sırasında ve sonrasında, Irak taki savaşa karşı olmuş ve Amerikan askerlerini, başkanlığının ilk 16 ayında Irak tan çekeceğini taahhüt etmiştir. Irak ile ABD arasında 2008 in sonunda imzalanan Kuvvetler Statüsü Anlaşması, Amerikan kuvvetlerinin 2011 e kadar çekilmesini öngörmektedir. Katı bir takvime ilişkin tek taraflı taahhütler altına girmek belirli riskler içerse de, Iraklıların kendi kendilerini yönetmelerine ve ülkelerini uluslararası toplumun yardımları ile yeniden inşa etmelerine izin vermek için Amerika nın geri çekilmesi nihai bir gerekliliktir. Obama nın geri çekilme planının detayları üzerinde hala çalışılmaktadır. Bu planın başarılı olması için, dört ana ayak üzerine oturtulması gerekmektedir. İlk adım olarak, Irak ın asker ve polis kuvvetleri Irak ın güvenliğini devralmalıdır. Bu kuvvetlerin gerekli eğitimi almaları ve durumlarının iyileştirilmesi, NATO ile yapılacak bir işbirliği çerçevesinde sağlanabilir. ABD nin, NATO nun konuya daha fazla müdahil olmasına yönelik çağrıları, Avrupalı müttefiklerce sıcak karşılanmamış olsa da, Obama nın, Amerika çekilme planını uygulamaya koyduğunda, NATO nun ve uluslararası toplumun desteklerini artıracağını beklediği anlaşılmaktadır. Amerika nın mevcut stratejisinin ikinci ayağı, Bağdat taki merkezi hükümeti güçlendirmek ve Amerika sonrası dönemde iç savaşı ve kaosu önleyecek, işlevsel bir siyasi ve ekonomik sistem yaratmak olmalıdır. Irak içerisindeki bölgesel dengeleri birbirinin maliyetine zayıflatmaktan veya güçlendirmekten uzak bir geri çekilme planı hayata geçirilmelidir. Irak toplumundaki her kesimi temsil edecek merkezi bir hükümet için siyasi çerçeve oluşturulmalı, Irak ın bölgesel hükümetleri ile Bağdat arasındaki ilişkiler doğru tanımlanmalıdır. Merkezi hükümet Iraklıların hayatını normalleştirmek için sosyal hizmetlerde etkinliğini artırmalıdır. Bu süreç, aynı zamanda, Irak toplumunu oluşturan farklı etnik, dini ve mezhebi gruplar arasında uyumu sağlayacak önlemleri de içermelidir. Üçüncü ayak, Amerika nın geri çekilmesi sonrasında, Irak ta güvenlik ve istikrarı tesis etmek için komşu ülkelerden ve uluslararası toplumdan destek arayışı içine girmek olmalıdır. Amerika nın tek taraflı politikalarına son vereceği yönündeki sözüne uygun olarak Obama, güvenlikten ekonomiye kadar Irak ın acil sorunları ile ilgilenmek üzere, bölgedeki tüm ülkelerle işbirliği yolları aramalıdır. Türkiye, Irak a Komşu Ülkeler Girişimi başlatıldığından beri bölgesel işbirliği için önemli bir platform görevi görmektedir. Bu girişim, Amerika-sonrası Irak a yardım etmek için desteklenmeli ve güçlendirilmelidir. Bu sürecin önemli bir unsuru, Irak ta kalmaya devam edecek olan Amerikan askerlerinin, İran ve Türkiye nin de dâhil olduğu komşu ülkeler tarafından bir tehdit olarak algılanmamalarını garanti altına almaktır. Örneğin, gelecekte Kuzey Irak içerisindeki bölgesel dengeleri birbirinin maliyetine zayıflatmaktan veya güçlendirmekten uzak bir geri çekilme planı hayata geçirilmelidir. Irak toplumundaki her kesimi temsil edecek merkezi bir hükümet için siyasi çerçeve oluşturulmalı, Irak ın bölgesel hükümetleri ile Bağdat arasındaki ilişkiler doğru tanımlanmalıdır. 11

12 S E T A A N A L İ Z Irak taki geniş Amerikan askeri varlığı, Türkiye için bir endişe ve gerilim kaynağı olacaktır. Obama nın, Afganistan daki sorunları çözmek için Taliban ı da içine alan, bütün tarafları bir araya getiren yeni bir ulusal uzlaşı sürecini başlatması gerekmektedir. Dördüncü olarak, ABD nin çekilmesiyle beraber tartışılan askeri üs veya üslerle ilgili politikalar, bölge ülkeleriyle işbirliği ve koordinasyon içerisinde hayata geçirilmelidir. Bölgede, Amerika nın geçmişte işgal sonrası hayata geçirdiği üs politikaları, genelde büyük maliyetler üretmiş, işgalin ve iç çatışmanın farklı bir düzeyde devam etmesine sebep olmuştur. Benzer bir risk, Irak için de geçerlidir. Amerikan askeri varlığı devam ettiği sürece, Irak ta işgalin, iç savaşın ve bölgesel gerilimlerin bitmesi gecikecektir. Son olarak, Kerkük meselesinde hem Irak içindeki grupları hem de bölgesel güçleri tatmin etmeyecek her çözüm veya çözümsüzlük, orta vadede Irak ta başka bir çatışma alanı yaratacaktır. Irak Orta Doğu nun, Kerkük ise Irak ın prototipi gibidir. Bu nedenle, Kerkük te bütün tarafları tatmin edecek adil bir çözüm arayışı, Irak ın uzun vadeli istikrarının da en önemli adımlarından biri olarak görülmelidir. AFGANİSTAN: İMPARATORLUKLARIN MEZARLIĞI Başkan Obama, Afganistan daki asker sayısını artırma ve bu ülkedeki durumla başa çıkabilmek için daha fazla NATO ve müttefik desteği sağlama fikrini desteklemektedir. Yeni yönetim, Afganistan daki Amerikan askeri sayısını arttırmıştır. Afganistan da istikrarı sağlamak amacıyla daha aktif bir katılımı hedefleyen Obama, Avrupa başkentlerinde bu amaçla temaslara başlamıştır. NATO-ISAF kuvvetleri, muhtemelen yeni dönemde daha fazla destek alacaktır. Türkiye, işgalin, savaş baronlarının ve zayıf hükümetin neden olduğu güçlüklerle baş etmede yerel halka yardımcı olmak amacıyla Afganistan a asker göndermiş durumdadır. 12 Yeni yönetim için Afganistan a öncelik vermek doğru bir adım olacaktır. Bununla birlikte, Obama nın, Afganistan daki sorunları çözmek için Taliban ı da içine alan, bütün tarafları bir araya getiren yeni bir ulusal uzlaşı sürecini başlatması gerekmektedir. Taliban ın ve Afganistan daki diğer savaşan grupların içinde, siyasi sürecin parçası olmak isteyen unsurlar bulunmaktadır ve bunlara izin verilmelidir. Sadece yabancı askerlerin varlığının bile huzursuzluk ve güvensizlik kaynağı olduğu Afganistan gibi geleneksel bir toplumda, bütün Afgan gruplarını sürece dâhil ederek Afganistan ı yeniden inşa etmek gerekmektedir. Türkiye nin Afgan halkı nezdinde sahip olduğu itibar, bu süreçte önemli bir siyasi sermayedir. Ayrıca, Afganistan da düzeni tesis etmek ve makul bir çıkış stratejisi geliştirmek için, Obama yönetiminin Pakistan ve İran ile de yakın bir işbirliği geliştirmesi gerekecektir.

13 OBAMA DÖNEMİ İRAN: NÜKLEER SORUNUN ÖTESİNE GEÇEBİLMEK Obama, İran ın nükleer silaha sahip olmasının kabul edilemez olduğunu açıkça belirtmiştir. Bölgedeki diğer ülkeler gibi Türkiye de aynı görüşü paylaşmakla birlikte, İran ın barışçıl amaçlarla nükleer enerji teknolojisini geliştirmesini desteklemektedir. Öte yandan Obama, Tahran ile doğrudan ve ön şartsız diyalog başlatma ihtimaline yeşil ışık yakmıştır. İranlıların yıllardır yaşadığı izolasyon ve güvensizlik duygusunu ortadan kaldırmak adına, kapsamlı adımların atılması gerekmektedir. Türkiye-İran ilişkilerinin mevcut durumu, İran nükleer sorununun çözümünde etkili olabileceği gibi, Irak, Afganistan, Lübnan ve Filistin deki istikrara da katkı sağlayacaktır. Washington daki G 20 toplantısına katılmadan önce Başbakan Erdoğan, Türkiye nin Tahran ve Washington arasındaki görüşmelerde arabuluculuk yapmak istediğini açıklamıştır. İran ın desteklediği anlaşılan bu açılım, iyi niyetle değerlendirilmeli ve doğrudan ve dolaylı görüşmeler süreci başlatılmalıdır. Beyaz Saray, Türkiye nin komşu bir ülke olarak İran ile uzun yıllara dayanan tecrübesini göz önüne alarak, İran a ilişkin konularda Türkiye ile yakın temas halinde olmalıdır. Kaldı ki, BM Güvenlik Konseyi üyeliği görevinin başlaması nedeniyle Türkiye, İran nükleer dosyasının kapsamlı ve yapıcı bir yaklaşımla ele alınması konusunda doğrudan bir muhatap haline gelmiştir. Beyaz Saray, Türkiye nin komşu bir ülke olarak İran ile uzun yıllara dayanan tecrübesini göz önüne alarak, İran a ilişkin konularda Türkiye ile yakın temas halinde olmalıdır. PAKİSTAN Pakistan, Obama nın kampanyası boyunca dış politikanın merkezinde yer almıştır. Obama, Pakistan ın uluslararası terörün kaynağı olduğunu ifade etmiş ve Pakistanlı grupları Afganistan daki Amerikan operasyonlarını sabote etmekle suçlamıştır. Pakistan daki durumun bölgesel ve uluslararası siyaset için tehlikeli olduğu ortadadır. Kırılgan ve kutuplaşmış bir siyasi sisteme sahip Pakistan daki durum, sosyal bir iç çatışmaya dönüşebilir ve son derece kırılgan olan bölgesel istikrarı büsbütün ortadan kaldırabilir. Pakistan yönetiminin Pakistan daki nükleer silahları kontrol edebilme yeteneğine ilişkin endişelere neden olan bu durum, aynı zamanda uluslararası güvenliği de tehdit etmektedir. 26 Kasım da Hindistan ın Mumbai kentinde düzenlenen terörist saldırı ve Hindistan ın bundan Pakistan ı sorumlu tutması, durumu daha da tehlikeli hale getirmiştir. Türkiye nin Pakistan ile iyi ilişkileri ve tarihi bağları göz önüne alındığında, bir yandan Pakistan ile Hindistan diğer yandan Pakistan ile Afganistan arasındaki 13

14 S E T A A N A L İ Z Türkiye nin Rusya ve bölgedeki diğer ülkelerle iyi ilişkileri, yeni Amerikan yönetimi tarafından önemli bir fırsat olarak görülmeli ve desteklenmelidir. gerilimi azaltmak amacıyla gerçekleştirilecek bir girişime Türkiye nin dâhil edilmesi, önemli bir katkı sağlayacaktır. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai ve Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari arasında gerçekleştirilen üçlü görüşmelerin ikinci turu, 6 Aralık 2008 de Türkiye de yapılmıştır. Bir diğer önemli buluşma ise, Ankara da 1 Nisan 2009 günü gerçekleşmiştir. Pakistan-Afganistan ilişkilerine Türkiye nin artan şekilde müdahil olması, tüm taraflar ve ABD yönetimi tarafından memnuniyetle karşılanmaktadır. Bu yüzden de, Obama yönetimi, başarılı bir politika oluşturmak için, Türkiye nin Pakistan ve Afganistan ile olan iyi ilişkilerinden istifade etmeyi düşünecektir, düşünmelidir. 21. YÜZYILDA YENİDEN AYAĞA KALKAN RUSYA Obama, Rusya ya yönelik politikasının bütün kapsamını ve detaylarını kamuoyuna henüz açıklamadığı halde, Rusya ya karşı sözde realist bir politika izlemekle eleştirilmiştir. Buna karşın Obama, Rusya konusunda değerlere dayalı bir politika izleyeceğini söylemiştir. Geçen yılki Rusya-Gürcistan savaşından sonra Rusya nın Batı nın kuşatma politikası olarak gördüğü yaklaşıma karşı meydan okuyan bir duruş sergileyeceği açıkça belli olmuştur. Rusya, Türkiye nin yakın komşu çevresinde önemli bir oyuncudur ve aynı zamanda Türkiye nin en büyük ticari ortaklarından biridir. Yukarıda tartışılan bölgesel perspektif, sadece Türkiye-Rusya ilişkileri için geçerli değildir. Bu yaklaşım, Rusya ve ABD arasındaki ilişkilerde de güven, ortaklık ve etkin bir diplomasi çerçevesi sağlayabilir. Rusya-Gürcistan krizinin ardından Türkiye, Kafkasya ülkeleri arasındaki bölgesel diyalogu arttırmak için Kafkasya İstikrar Platformu nun kurulmasını önermiştir. Şimdiye kadar Türkiye nin çabaları, Kafkasya da daha büyük bir çatışmanın ortaya çıkmasını engellemeye yardımcı olmuştur. Türkiye nin Rusya ve bölgedeki diğer ülkelerle iyi ilişkileri, yeni Amerikan yönetimi tarafından önemli bir fırsat olarak görülmeli ve desteklenmelidir. ORTA DOĞU BARIŞ SÜRECİ 14 Obama yönetimi, Orta Doğu daki bütün problemlerin birbirleriyle bağlantılı olduğunu açık bir şekilde görmelidir. Arap-İsrail barış sürecinde, İran ın tecrit edilmesi sorunu ve Irak ın kırılgan yapısı hesaba katılmadan bir ilerleme sağlanmasını beklemek gerçekçi değildir. Diplomasi sanatı, her şeyden önce, ortak çıkarları ve sorunları tanımlamak için ilgili bütün tarafları bir araya getirme çabasıdır. Obama yönetiminin 1991 Madrid Zirvesi ne benzer uluslararası bir konferans ile Orta Doğu barış sürecine yeni bir ivme kazandırması gerekmektedir. Madrid de yapılan en büyük hata, İran ın dışlanması

15 OBAMA DÖNEMİ olmuştur. Bu sefer, bu yeni uluslararası zirvede, AB, Rusya, BM ve ABD den oluşan Orta Doğu Dörtlüsü nün yanında, Türkiye ve İran da dâhil olmak üzere, bölgedeki bütün büyük aktörler bir araya getirilmelidir. İstanbul yeni bir Orta Doğu zirvesi için uygun bir platform sunmaktadır ve Orta Doğu siyasetinin önemli adreslerinden biri haline gelen Türkiye, böyle bir zirveye ev sahipliği yapabilecek kapasiteye sahiptir. Türk diplomasisi, İsrail ile Suriye arasında arabuluculuk anlamında önemli girişimler gerçekleştirmiş ve Hükümet, İran ile ABD arasında arabuluculuk yapma konusunda istekli olduğunu belirtmiştir. Orta Doğu daki yeni diplomasi ve işbirliği süreci, İstanbul Barış Süreci adı altında bir zirve ile İstanbul da başlatılabilir. Böyle bir çaba, sadece iki ülke arasındaki stratejik işbirliğinin daha da gelişmesini sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda Obama yönetiminin Orta Doğu da barış için çok taraflı gerçek bir platform oluşturma isteğinde samimi olduğunu da ispatlayacaktır. Obama, Orta Doğu barış sürecine öncelik vereceğini göstermiştir. Filistin sorunu çözülmedikçe ve Kudüs konusunda kalıcı ve adil bir çözüm bulunmadıkça, ABD ile Müslüman dünya arasında kalıcı bir barış sağlanamayacağı açıktır. Buna karşılık, İsrail lobisi, barış sürecine dar ve çarpık bir bakış açısı ile yaklaşmaya ve Arapları isteksiz ve İsrail ile barış yapması imkânsız taraf olarak sunmaya devam etmektedir. Benjamin Netenyahu başkanlığında kurulan yeni İsrail hükümeti, barış süreci için çok ciddi tehditler içermektedir. Zira Netenyahu, iki devletli çözüm modeline ve bağımsız bir Filistin devletine karşı olduğunu açıkça ifade etmektedir. Öte yandan, Obama nın İsrail yanlısı isimlere ekibinde yer vermesi, Filistin sorununa yaklaşımında konuyu adil bir şekilde ele alıp almayacağı konusunda soru işaretlerine neden olmuştur. Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansının başına getirilen Chass Freeman ın İsrail lobisinin baskıları sonucunda görevinden istifa etmesi ve Obama nın bu istifayı kabul etmesi, Filistin konusundaki yeni açılım umutlarına gölge düşürmüştür. Buna rağmen, Obama Orta Doğu barış sürecini başlatmalı ve Başkan Bush un bu konuda yaptığı ölümcül hatalardan kaçınmalıdır. Bu bağlamda, öncelikle Filistin deki seçim sonuçlarına ve aktörlere saygı duyarak işe başlanmalıdır. Çünkü ABD yönetiminin, İsrail in söyleminden ve bakış açısından farklı bir vizyon ve yaklaşım sergilemesi, Filistinlilerin ve bölge ülkelerinin üzerinde pozitif bir etki uyandırabilir. Bu amaçla, yeni yönetimin Arap Barış Girişimini ciddiye alarak, Hamas ı görüşmelere dâhil edecek süreci başlatması yerinde olacaktır. Hamas çözümün bir parçası olmadıkça, Filistin için kalıcı bir çözümün olmayacağı açıktır. Nitekim bölgeyi yakından tanıyan Türkiye bu gerçeği kabul etmiş ve Filistin deki bütün taraflarla iyi ilişkiler kurmuştur. Dolayısıyla 1967 sınırları, Filistinli mülteciler ve Kudüs ün statüsü de dâhil olmak üzere, Filistin sorununun kilit noktaları, bölgesel bir çerçeve içinde konuşulmalı ve Obama yönetimi, Filistin sorununa ilişkin yeni bir çerçeve sağlamalı ve adalet ve eşitlik prensiplerine dayalı iki devletli çözümü hayata geçirmek için vakit kaybetmeden harekete geçmelidir. 15

16 S E T A A N A L İ Z bu toplantılara Arap ülkeleri, İran ve Türkiye davet edilmelidir. Obama yönetimi, aynı zamanda bölgesel siyasi sürece Suriye nin dâhil edilmesini de desteklemelidir. Ne var ki, İsrail in Gazze ye yönelik saldırılarına karşı sessizliği, Obama nın İsrail-Filistin sorununa yeni bir bakış açısı getirebileceğine ve bu konudaki istekliliğine ilişkin umutları sarsmıştır. İsrail in Gazze ye karşı ölümcül saldırılarında, çoğunu sivillerin, kadın ve çocukların oluşturduğu den fazla insan ölmüş ve yaklaşık beş bin Filistinli yaralanmıştır. Şu anda İsrail, Filistin konusunda adil ve kalıcı bir çözüme ilişkin bütün olasılıkların altını oymaktadır. İsrail, Birleşmiş Milletlere, komşu ülkelere ve uluslararası toplumun geri kalanına kafa tutarak, bölgede herhangi bir taraf ile barış yapma konusunda isteksiz olduğunu ispat etmiştir. Bu davranış İsrail i daha çok izole ederken, aynı zamanda uzun vadede İsrail vatandaşlarının güvenlik ve refahını da tehlikeye atmaktadır. Obama yönetimi, Filistin sorununa ilişkin yeni bir çerçeve sağlamalı ve adalet ve eşitlik prensiplerine dayalı iki devletli çözümü hayata geçirmek için vakit kaybetmeden harekete geçmelidir. SONUÇ Amerika 11 Eylül sonrası Bush yönetiminin neo-con ekibinin eliyle uyguladığı politikalar neticesinde dünya genelinde büyük bir tepki toplamıştır. George Bush un birinci başkanlık dönemine iki işgal sığdıran, Filistin meselesinde açıkça İsrail politikalarını destekleyen, İslam dünyasının şimşeklerini üzerine çekebilecek müdahalelerden ve söylemlerden imtina etmeyen ABD, sadece imajını bozmakla kalmamış, kırılgan uluslararası düzeni de adeta anlamsız kılmıştır. Obama yönetimiyle bir restorasyon dönemi başlatacağının işaretlerini veren ABD nin, sadece söylem düzeyinde uluslararası düzene, bölgesel sorunlara ve ikili ilişkilere katkı sunamayacağı aşikârdır. Yeni Amerikan yönetiminden beklenen, fiili politika düzeyinde bir restorasyon, diyalog ve küresel işbirliğidir. Bu yeni dönemin en önemli aktörlerinin başında, bölgesel bir güç olan Türkiye gelmektedir. Yeni dönemde Türkiye-Amerika ilişkileri, stratejik çıkarlar ve katılımcı işbirliği çerçevesinde şekillendiği sürece daha verimli bir noktaya taşınabilir. Bu yüzden, ABD Başkanı Obama nın 6 7 Nisan 2009 tarihlerinde Türkiye ye yaptığı ziyaret, hem ikili ilişkilerin hem de bölgesel istikrar ve barışın önemini bir kez daha teyid etmiştir. 16

17 OBAMA DÖNEMİ 17

18 S E T A A N A L İ Z Barack Hüseyin Obama nın Amerika Birleşik Devletleri nin 44. başkanı olarak seçilmesi, Amerika nın sosyal ve siyasi tarihinde bir dönüm noktasıdır. Kampanyasını değişime dayandıran Obama nın Evet, yapabiliriz sözüne duyulan inanç, kendisine sadece seçimleri kazandırmamış, aynı zamanda farklı bir vizyon ve yeni bir gelecek kurgulayabilmesi için ihtiyaç duyacağı desteği de sağlamıştır. Amerika merkezli küresel finansal krizin ortasında seçim kazanan Obama, ilk anda, dış politikadan ziyade ekonomi ağırlıklı sorunlarla uğraşmayı planlıyordu. Ancak İsrail in Gazze saldırısında sessizliğini koruyarak, ilk uluslararası kamuoyu testinden olumsuz puan aldı. Buna rağmen Obama, dünya ile iletişim ve diyalog kanallarını açık tutacağını deklare ederek pozitif bir adım da attı. Özellikle Orta Doğu da Bush döneminden farklı olarak izolasyondan yana olmadığını ilan etmesi, barış ve istikrar umutlarını yeniden yeşertti. Bu noktada Türkiye-Amerika ilişkileri yeni ve daha verimli bir başlangıcın işaretlerini vermektedir. Önce George Mitchell ve Hillary Clinton ın Türkiye ziyaretleri, ardından Obama nın Türkiye ye gelmesi, ilişkilerde daha yoğun işbirliğinin önünün açıldığı şeklinde yorumlanmaktadır. Öte yandan, Türkiye özellikle son dönemlerde izlediği çok boyutlu ve kuşatıcı dış politika ile bölgesinde çeşitli sorunların çözümüne pozitif katkı sağlamayı başardı. Yeni Amerikan yönetimi ise, Türkiye nin bugüne kadar başarılı olduğu bölgelerde ve ilişkilerde yeni bir dönem iddiasında bulunmaktadır. Bu nedenlerle, Obama nın 6-7 Nisan 2009 tarihlerindeki Türkiye ziyareti, Türk-Amerikan ilişkilerinin çok yönlü yapısını geliştirmek ve bölgesel istikrara katkı sunmak için önemli bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. w w w. s e t a v. o r g