OKU TEFEKKÜR ET TEFEKKÜR ET OKU

Transkript

1 OKU TEFEKKÜR ET TEFEKKÜR ET OKU

2 OTTO 242 MAK GRUP MEDYA PRO. REK. YAY. A.Ş. KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİ 01 DİN EĞİTİMİNİN 100'ü Osman Taştekin DİN EĞİTİMİNİN Editör: Bülent Akot Son Okuma: Mehmet Aknar Redaksiyon: MAK Grup Redaksiyon Ekibi Grafik Tasarım ve Uygulama: TAVOOS Baskı: Ertem Bas. Yay. Dağ. San. Tic. Ltd. Şti. ISBN Sertifika No: Osman Taştekin İletişim Adresleri Cinnah Cd. Kırkpınar Sk. 5/ Çankaya Ankara tel.-faks: otto@ottoyayin.com facebook.com/otto.yayinlari twitter.com/ottoyayin

3 OSMAN TAŞTEKİN Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi nden mezun oldu (1985). Aynı yıl Bafra Ticaret Lisesi nde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeni olarak göreve başladı. OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü nde Din Eğitimi Anabilim Dalı nda Öğretmen ve Öğrencilere Göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Müfredatının Değerlendirilmesi başlıklı teziyle yüksek lisansını (1994), Kıyamet ve Ahiretle İlgili Kavramların Öğretimi konulu teziyle doktorasını tamamladı (1998). Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde uzun süre öğretmenlik yaptı. Erzincan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ne Yrd. Doç. olarak atandı (2011). Doçent oldu (2016). Hâlen aynı fakültede Felsefe ve Din Bilimleri Bölüm Başkanı ve Anabilim Dalı Başkanı olarak görev yapmaktadır.

4 Önsöz Son yıllarda ülkemizde imam-hatip lisesi ve ilahiyat fakültesi sayısında oldukça hızlı bir artış gözlenmektedir. Ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde din öğretiminin yapıldığı bu kurumlara öğrenci talebinin de yüksek olduğu görülmektedir. Bu çalışma, söz konusu ilgi bağlamında, özellikle imam-hatip lisesi ve ilahiyat önlisans programı öğrencilerine din eğitimi alanındaki kelime ve kavramları tanıtabilmeyi amaçlamaktadır. Zira herhangi bir alandaki bilgi edinimini verimli kılabilmek için o alanın kendine özgü terminolojisini bilmek önemli bir fayda sağlayacaktır. Din eğitimi, hem din hem de eğitim bilimlerinin ortak kesişme noktası durumundadır. Dolayısıyla kullanılan kelime ve kavramların yelpazesi oldukça geniş boyuttadır. Üç aşamalı bir projenin ilk bölümünü oluşturan bu eserde, din eğitimi ile ilişkili olduğu düşünülen 100 kelime/kavram ele alınmıştır. Hıristiyanlık, Yahudilik gibi dinler ile bunların din adamları ve kutsal kitapları da ele alınan kelimeler arasındadır. İlk bakışta söz konusu alanla doğrudan alakalı gibi gözükmeyen bu sözcükler, din eğitiminin belli bir dine yönelik din eğitimini konu almaması, diğer bir ifadeyle evrensel ve nesnel bir bakış açısını tercih etmesi nedeniyle tanıtılmaları gerekli görülmüştür. Ayrıca din eğitimi multidisipliner bir yaklaşımla çalışmaktadır. Bu nedenle tefsir, hadis gibi temel İslam bilimlerine ait bir takım sözcüklerle, siyer gibi dolaylı da olsa bağlantılı olduğu alanlara ilişkin kelimeler de çalışma kapsamında tutulmuştur.. Çalışma süresince kütüphanelerini kullandıran mesai arkadaşlarım Doç. Dr. Nizamettin Parlak, Yrd. Doç. Dr. Hüsnü Aydeniz ve Yrd. Doç. Dr. Fatih Kandemir Beylere teşekkür ederim. Ayrıca Erzincan Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kütüphanesi ve İslam Araştırma Vakfı Kütüphanesi çalışanlarına, ilgileri ve yardımlarından dolayı minnetlerimi sunarım. Osman Taştekin Erzincan 2017

5 Eğitim Education Bireyin düşünce yapısında, tutum ve davranışlarında olumlu yönde değişim ve gelişimin amaçlandığı süreçtir. Bu süreç içindeki hedef kazanımların arzu edilen yönde, planlı ve yaşantı yoluyla olması önemlidir. Tüm sosyal disiplinlerde olduğu gibi eğitim sözcüğü de üzerinde farklı tanımlar yapılan bir kavramdır. Ülkemizde en yaygın haliyle, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik yönde değişiklik meydana getirme süreci olarak tanımlanmaktadır. (Ertürk, 1972: 12) Bugüne kadar yapılan tüm tanımlamalar dikkate alındığında, ortak nokta, eğitimin birey üzerinde bir değişim ve gelişimi hedefleyen bir süreç olduğudur. Ancak belirtmek gerekir ki, eğitimden beklenen kişiye sadece sıradan bir görev yüklemek ve ondan başarı beklemek değildir. Değer yargılarına ilişkin kazanımlar da eğitimin ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilmelidir. (Peters, 2010: 3) KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİNİN YÜZÜ 11

6 Din, Arapça itaat, adet, ceza, mükâfat, hesap anlamlarına gelen bir sözcük olup deyn mastarından türemiş bir isimdir. (İbn Manzûr, 1994: ) Din Religion Varlığı kabul edilen mutlak bir güce inanma ve tapınma yanında bireyin yaşamını ve diğer insanlarla ilişkisini sistemleştiren bir kurumdur. Bu kurum içerisinde kişi, bir taraftan Tanrı ile iletişime geçme yollarını denemektedir. Diğer taraftan O nun koyduğuna inandığı kurallar doğrultusunda bir yaşam biçimini benimseyip uygulama eğilimindedir. Birçok tanımın ortak paydalarını içeren bir ifadeyi şu şekilde aktarmak mümkündür: Tanrı ya, doğaüstü güçlere, çeşitli kutsal varlıklara inanmayı ve tapınmayı sistemleştiren toplumsal bir kurum, diyanet (TDK Türkçe Sözlük, 2011: 668) Yeryüzünde birçok dinin var olmasına bağlı olarak herkesin üzerinde ittifak edeceği bir tanım yapmak zordur. Ancak yapılan çoğu tanımlamanın ortak değerlerini ve yaklaşımlarını belirlemek mümkündür. Bunlar, üstün bir varlık, kutsallık, inanç, ibadet, itaat gibi olgulardır. (Adam & Katar, 2005: 17) KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİNİN YÜZÜ 13

7 Din Eğitimi Religious Education Ortak paydası insan olan, din ve eğitim kavramlarının bir arada kullanıldığı isim tamlamasıdır. İlk bakışta her iki sözcük farklı alanlara işaret ediyor gibi algılansa da ortak noktalarının bulunduğu açıktır. En genel hâliyle eğitim, bireyin davranışlarındaki değişim ve gelişim süreci olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla Din Eğitimi de kişinin dinî davranışlarında değişim meydana getirme sürecidir. Din Eğitimi ifadesinin anlaşılması, onu oluşturan din ve eğitim kavramlarının analizinden daha kolaydır. Zira her iki sözcüğün anlamlarının bilinmesine bağlı olarak Din Eğitimi ifadesi, daha sınırlı ve belirgin hale gelmiştir. Politik-ideolojik veya teolojik ifadelerden uzak durarak, sadece bilimsel-teorik bir tanım üzerinde uzlaşmak daha objektif bir yaklaşım olacaktır. (Tosun, 2012: 22-23) Buna bağlı olarak din eğitimi şu şekilde tanımlanabilir: Kişiye dince istenen davranışları benimseyerek yerine getirebilme, dince istenmeyen davranışları da yapmama alışkanlığını kazandırma süreci (Peker, 1991: 14) KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİNİN YÜZÜ 15

8 Ödev Homework Eğitim ve öğretim süreci söz konusu olduğunda ödev, öğretmenin öğrenci veya öğrenci grubunu sorumlu tuttuğu çalışmadır. Öğrencilere ödev verilmesindeki amaçlar, a) Öğrencilerin sorumluluk duygularını geliştirme, b) Görev tamamlama alışkanlığı kazanma, c) Okuldaki bilgilerin pekiştirilmesini sağlama, d) Bilgiyi araştırıp bulma, e) Bilgiye ulaşım yollarını keşfetme şeklinde özetlenebilir. Ödev sözlük anlamı olarak yapılması, yerine getirilmesi vicdan açısından ve yasalarca gerekli olan şeydir (Bakırcıoğlu, 2012: 1147) Diğer bir tanımda ise, belli bir ders konusu ya da ünitesi ile ilgili olarak öğrencinin yapması gereken zihin ya da beden çalışması (Oğuzkan, 1981: 116) şeklinde ifade edilmektedir. Öğretim sürecinde ödev; öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmek amacıyla okul dışı zamanlarda bireysel olarak çözülebilecek güçte verilen çalışmalardır (Güneş, 2015: 267) KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİNİN YÜZÜ 209

9 Kaynaklar Adam, B., & Katar, M. (2005). Dinler Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları. Ağırman, C. (2006). İdeal Bir Davranış Biçimi Olarak Empati ve Hadislerde Empati Örnekleri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (2), Akarsu, A. (2015). Sosyolojik Bir Kavram Olarak Cemaat ve Türkiye de Cemaatleşme Süreci. Toplum Bilimleri Dergisi, 9 (17), Akot, B. (2013). Değerler Eğitimi Açısından İnsan-ı Kâmil Düşüncesi ve Günümüzde Karşılaşılan Zorluklar. Journal of Islamic Research, Akyürek, S. (2010). Etkili Öğretmenlik. Etkili Din Öğretimi (s ). içinde İstanbul: TİDEF. Albayrak, A. (2000). Sevgi ve Korku Motiflerinin Gençlerin Dini Mesajları Algılamasındaki Rolü. Gençlik Dönemi ve Din Eğitimi (s ). içinde İstanbul: Ensar Neşriyat. Alıcıgüzel, İ. (1979). İlk ve Orta Dereceli Okullarda Öğretim. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi. Altaş, N. (2002). Türkiye de Örgün Öğretimde Dinin Yeri ( Arası Din Öğretimi Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme). Marife: Bilimsel Birikim, II (1), Apak, A. (2010). Siyere Kaynaklığı Açısından Kur an ın Değeri ve Önemi. İstem (16), Arık, M. S. (2008). Cami İçi Din Hizmetleri Bağlamında Vaizlik. I. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 kasım 2007). I, s Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Arıkan, R. (2013). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Aşılıoğlu, B. (2010). Eğitim ile ilgili Temel kavramlar. Öğretim İlke ve Yönetmleri (s. 1-26). içinde Ankara: Anı Yayıncılık. Atar, F. (1997). İslam da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Atkinson, R. L., & Atkinson, R. C. (2010). Psikolojiye Giriş. (Y. Alogan, Çev.) Ankara: Arkadaş Yayınevi. Aybey, S. (2016) Yaş Arası Çocuğun Dini Gelişim Dönemi Özelliklerinin Bilinmesinin Din Eğitimi Açısından Önemi. Turkish Studies, 11 (5), Aydın, M. (2003). Kur an Tilavetiyle İlgili bazı Temel Esaslar. Abdurrahman Gürses Anısına I. Kur an ve Kıraati Sempozyumu (12 Kasım 2000) (s ). Sakarya: Sakarya Üniversitesi. Aydın, M. Ş. (2007). Diyanet İşleri Başkanlığının Kur an Kursu Politikaları. Din ve Hayat (2), Aydın, M. Ş. (1995). Günümüzde İrşad Hizmetinde Görülen Bazı Yanlışlıklar. I. Din Hizmetleri Tebliğ ve Müzakereleri (1-5 Kasım 1993) (s ). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Aydıner, N. (2007). Öğretimle İlgili Temel Kavramlar. Öğretim İlke ve Yöntemleri (s ). içinde İstanbul: Lisans Yayıncılık. Bağdatlı, M. İ. (2016). İmam Hatip Ortaokullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Disiplin Problemleri Konusundaki Görüşleri. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bakırcıoğlu, R. (2012). Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Anı Yayınları. Başaran, İ. E. (1996). Genel Psikoloji. İstanbul: Gül Yayınevi. Baymur, F. (1984). Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Yayınları. Bayraklı, B. (1994). Kur an-ı Kerim de Din Adamı Kavramı. Din Eğitimi Araşturmaları Dergisi (I), Bayraktar, F. (1994). Eğitimde Disiplin ve Ceza Üzerine. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi (1), Bolay, S. H. (1984). Felsefi Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları. Bozkurt, N. (2003). Medrese maddesi. Ankara: TDV İslam Ansiklopedisi. Büyükkaragöz, S., & Çivi, C. (1997). Genel Öğretim Metotları. İstanbul: Öz Eğitim yayınları. Büyüköztürk, Ş., & Kılıç Çakmak, E. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Cebeci, S. (2005). Din eğitimi Bilimi ve Türkiye de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları. Celep, C. (2003). Halk Eğitimi. Ankara: Anı Yayınları. Cevizci, A. (2010). Eğitim Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları. Cevizci, A. (2000). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları. Cihan, A. (2007). Osmanlı da Eğitim. İstanbul: 3F Yayınları. Cihan, N. (2014). Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye deki Uygulamaya Bir bakış. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (2), Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve Davranışı- Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Çam, Ö. (1996). Ahlak Eğitimi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi (3), Çetin, M. (1973). Tefsire Duyulan İhtiyaç. İslam Medeniyeti, 3 (32), Çoban, A. (2012). Temel Kavramlar. Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 1-55). içinde Ankara: Pegem Akademi. Dam, H. (2015). Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. M. Köylü içinde, Gelişimsel Basmaklara Göre Din Eğitimi (s ). Ankara: Nobel Yayıncılık. Dam, H. (2008). Öğrencinin Okul Başarısında Ailenin Rolü. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (14), Daryal, A. M. (1969). Okul-Cami. İslam Medeniyeti Mecmuası, Demir, Ş., & Yılmaz, H. (2003). Kur an i Konu, Kavram ve Sure Tefsirine Metodik Bir Yaklaşım. Ekev Akademi Dergisi (14), Demircan, A., & Akgündüz, M. (2017). Çeşitli Yönleriyle İslam Medeniyeti. İstanbul: Siyer Yayınları. Demirci, K. (1994). Haham md. K. Demirci içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, s ). Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. Demirel, Ö. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Usem Yayınları-10. Demirel, Ö., & Ün, K. (1987). Eğitim Terimleri. Ankara: Şafak Matbaası. Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi. Doğan, D. M. (1998). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Birlik Yayınları. Draz, A. (1997). Ahlak ile Eğitimin Alakası. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Degisi (2), Eğitim Terimleri Sözlüğü. (1981). Anaokulu md.; Anasınıfı md. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. KAVRAM HARİTALARI / DİN EĞİTİMİNİN YÜZÜ 211

10

11 KAVRAM HARİTALARI 100 LÜK KİTAPLAR 1. Tefsir 2. Hadis 3. Fıkıh 4. Kelam 5. Siyer 6. İslam Tarihi 7. Mezhepler Tarihi 8. Arap Dili 9. Tasavvuf 10. Mantık 11. İslam Edebiyatı 12. İslam Sanat Tarihi 13. İslam Felsefesi 14. Dinler Tarihi 15. Din Eğitimi 16. Din Psikolojisi 17. Din Sosyolojisi 18. Türk Dinî Musikisi 200 LÜK KİTAPLAR 1. Tefsir 2. Hadis 3. Fıkıh 4. Kelam 5. Siyer 6. İslam Tarihi 7. Mezhepler Tarihi 8. Arap Dili 9. Tasavvuf 10. Mantık 11. İslam Edebiyatı 12. İslam Sanat Tarihi 13. İslam Felsefesi 14. Dinler Tarihi 15. Din Eğitimi 16. Din Psikolojisi 17. Din Sosyolojisi 18. Türk Dinî Musikisi 300 LÜK KİTAPLAR 1. Tefsir 2. Hadis 3. Fıkıh 4. Kelam 5. Siyer 6. İslam Tarihi 7. Mezhepler Tarihi 8. Arap Dili 9. Tasavvuf 10. Mantık 11. İslam Edebiyatı 12. İslam Sanat Tarihi 13. İslam Felsefesi 14. Dinler Tarihi 15. Din Eğitimi 16. Din Psikolojisi 17. Din Sosyolojisi 18. Türk Dinî Musikisi