250 BÜYÜK FİRMA VERİLERİNİN DEĞİŞKEN BAZINDA İNCELENMESİ

Transkript

1 250 BÜYÜK FİRMA VERİLERİNİN DEĞİŞKEN BAZINDA İNCELENMESİ Prof. DR. Necmi GÜRSAKAL I. GİRİŞ Çalışmamızın ilk bölümünde 2002 yılına ilişkin 250 büyük firma verilerini değişken bazında inceleyerek bazı yorumlar yapmaya çalışacağız. İkinci bölümde ise bu değişkenler arasında ne gibi ilişkiler olduğunu inceleyeceğiz. Makale kısa bir özetle son bulacak. II. DEĞİŞKENLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ciro değerlerinin en küçüğü 6,4 trilyon, en büyüğü ise 1,5 katrilyon. Cironun medyan değeri, diğer bir deyişle 250 firmanın yarısının bu değerden daha büyük ciroya sahip olduğu değer 20 trilyon. Şekil 1 de kök-yaprak diyagramı verilen ciro değişkenini incelediğimizde 76,3 trilyona eşit ve fazla ciroya sahip 34 firmanın ( uç değerler) ciro büyüklüğü açısından diğer firmalardan çok farklı olduğunu görüyoruz. Uç değerler, bir veri grubu içinde büyüklük veya küçüklük anlamında diğer değerlerden farklılık gösteren verilerdir. Yine Şekil 1 bize ciroların düşük değerlerde toplandığını gösteriyor.şekil 1 de de görüldüğü gibi cirolar 250 büyük firmaya dengesiz dağılıyor. FREKANS KÖK & YAPRAK 70, , , , & 17, & 9, & 8, & 4, , , & 4, & 2, ,00 6. & 1,00 7. & 34,00 UÇ DEĞER (>=7,630E+13) Kök genişliği : 1,00E+13 Şekil 1. Ciro Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı İkinci olarak brüt katma değer değişkenini incelediğimizde, bu değerlerin en büyüğünün 205 trilyon olduğunu görüyoruz. Brüt katma değerin medyan değeri, diğer bir deyişle 250 firmanın yarısının bu değerden daha büyük brüt katma değere sahip olduğu değer ise 2 trilyon. Şekil 2 de brüt katma değeri 14 trilyondan büyük 30 firmanın

2 uç değer olduğunu ve diğer firmalara göre çok büyük brüt katma değerler elde ettiklerini anlıyoruz. Brüt katma değer açısından da firmaların düşük değerlerde yoğunlaştıklarını söyleyebiliriz. 1,00 Uç değer (=<-8,33E+12) 1,00-3. & 1,00-2. & 3,00-1. & 5, & 58, , , & 15, & 23, & 4,00 5. && 3, , & 7, & 5, & 2, & 4, && 5, & 30,00 Uç değer (>=1,402E+13) Kök genişliği: 1,00E+12 Şekil 2. Brüt katma Değer Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı Öz sermaye değişkenine ilişkin kök-yaprak diyagramı Şekil 3 de görülmektedir. En küçük öz sermaye değeri, en büyük değer ise 396 trilyon liradır. Medyan öz sermaye değeri 4 trilyon lira olarak belirlenmektedir. Öz sermaye açısından negatif değerli üç firma düşük değer anlamında uç değer olarak karşımıza çıkarken, öz sermayesi 24,81 trilyon liraya eşit ve fazla 34 firma ise öz sermayelerinin yüksekliği ile uç değer olarak karşımıza çıkmaktadır.250 büyük firma içinde 11 firmanın öz sermayesi negatif değerlerdedir. KÖk & Yaprak 3,00 Uç değerler (=<-1,62E+13) 1,00-1. & 2,00-0. & 5, & 131, , , & 12, & 6, & 34,00 Uç değerler (>=2,481E+13) Kök genişliği: 1,00E+13 Her bir yaprak: 3 birim Şekil 3. Öz Sermaye Tutarı Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı

3 Net aktiflere ilişkin kök-yaprak diyagramını incelediğimizde, net aktiflerin de düşük değerlerde toplandığını, net aktifler arasında 63,2 trilyona eşit ve daha fazla net aktifli firmalar uç değer olarak karşımıza çıktıklarını görüyoruz.net aktifler arasında medyan değeri 1 trilyon lira olarak belirlenmektedir. 56, , , , , & 6, && 12, & 3, & 4, & 7, ,00 5. & 1,00 5. & 1,00 6. & 32,00 Uç değerler (>=6,329E+13) Kök genişliği: 1,00E+13 Şekil 4. Net Aktifler Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı Değişkenler açısından belki de en önemlisi olan dönem karının kök-yaprak diyagramı Şekil 5 de görülmektedir. Şekilden toplam 48 firmanın zararda olduğu ve bunlar arasından 13 ünün uç değer olarak karşımıza çıktığı görülmektedir. Diğer yandan, dönem karının büyüklüğü açısından 4,98 trilyondan fazla kar eden 33 firma da yine karşımıza bu kez dönem karının büyüklüğü açısından uç değer olarak çıkmaktadır. 20 trilyon zarar ile 110 trilyon kar arasında değişen dönem karının medyan değeri 600 milyar liradır.özet olarak firmaların yarısı 600 milyar liranın altında kar etmişlerdir. 13,00 Uç değerler (=<-3,02E+12) 3, & 4,00-1. && 2,00-1. & 11, & 15, & 72, , , , & 4,00 2. && 10, & 8, & 3, & 4,00 4. && 33,00 Uç değerler (>=4,989E+12) Kök genişliği: 1,00E+12

4 Şekil 5. Dönem Karı Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı İhracat değişkeni için kök-yaprak diyagramı Şekil 6 da verilmiştir. 15,3 milyon dolara eşit ve daha fazla ihracat yapan 38 firma uç değer durumundadır. İhracat değerleri 0 dolar ile en büyük değer olan 711 milyon dolar değerleri arasında değişmektedir ve medyan değer 1 milyon dolardır.şekil 6 dan ihracat değerlerinin yine düşük değerlerde toplandığını ve 250 büyük firma içinde 72 firmanın ihracatının olmadığını ve 119 firmanın ihracatının hiç veya çok az olduğunu yine şekilden görüyoruz. 119, & 13, & 15, & 12, && 14, & 11, && 8, & 5, & 3,00 8. & 5, & 2, & 2, & 1, & 1, & 1, & 38,00 Uç değerler (>= ) Kök genişliği: Her bir yaprak: 3 birim Şekil 6. İhracat Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı Ücretle çalışanların ortalaması değişkeni için Kök-yaprak diyagramı Şekil 7 de verilmiştir. Ortalama olarak ücretli 787 ve daha fazla kişi çalıştıran firmalar 250 firma arasında uç değer olarak karşımıza çıkmaktadır. En büyük çalışan sayısı 4828 ve medyan değer 175 kişidir. Bu yıl 250 büyük firmanın toplam çalışanı içinde ü tekstil ve konfeksiyon sektöründendir. 250 büyük firmanın istihdamının yarısını tekstil ve konfeksiyon sektörünün sağlaması bu sektörün istihdam açısından ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Otomotiv ana ve yan sanayinin bu toplam içindeki payı olmuştur. İstihdam açısından bu yıl tekstil ve konfeksiyon sektörü 1998 yılı düzeyine yeniden gelmiştir. Otomotiv ana ve yan sanayi ise 1998 yılındaki istihdam değerinin yaklaşık 2 bin kişi üstündedir.

5 52, , & 30, , , , , & 11, & 3, & 6, & 2,00 5. & 6, & 2,00 6. & 4, & 4, & 23,00 Uç değerler (>=787) Kök genişliği: 100,00 Şekil 7. Ücretle Çalışanların Ortalaması Değişkeni için Kök Yaprak Diyagramı III. DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİLER 250 büyük firma için elde edilen değişkenler arasındaki sıra korelesyon katsayıları Tablo 1 de yer almaktadır. Tabloda yer alan katsayıların tümü % 1 anlamlılık düzeyinde anlamlı katsayılardır. Şekil 8 de ise bu katsayılara ilişkin bir web grafiği görülmektedir. Bu bölümde amacımız hangi değişkenlerin birbirlerini nasıl etkilediklerini bir grafik üzerinde belirlemek ve bu sonuçları değerlendirmektir. Tablo 1. Değişkenler İçin Sıra Korelasyon Katsayıları CİRO BKD ÖST NA DK İHR ÜÇO CİRO 1 0,662 0,584 0,767 0,344 0,508 0,608 BKD 1 0,723 0,708 0,669 0,499 0,699 ÖST 1 0,776 0,578 0,454 0,536 NA 1 0,353 0,539 0,690 DK 1 0,238 0,242 İHR 1 0,490 ÜÇO 1 * Katsayıların tümü %1 anlamlılık düzeyinde anlamlıdır..

6 Brüt Katma değer Öz Sermaye Tutarı Ciro Net Aktifler Ücretle Çalışanların Ortalaması Dönem Karı İhracat Şekil 8. Değişkenler Arasındaki İlişkiler Şekil 8 i incelediğimizde en koyu çizgilerin yöneldiği değişkenlerin sırasıyla brüt katma değer, net aktifler, ciro, ücretle çalışanlar ortalaması, öz sermaye tutarı olduklarını görüyoruz. Brüt katma değer değişkeninin Şekil 1 de ne kadar önemli bir konuma sahip olduğuna dikkat etmek işletme yöneticileri için çok yararlı bir bilgi olacaktır. Diğer yandan, dönem karının ciro ile net aktifler ile ihracat ile ilişkileri vardır ama bu ilişkiler göreli olarak zayıftır. Dönem karının ciro ile ihracat ile ve ücretle çalışanların ortalaması ile ilişkilerinin göreli zayıflığı ilginç bir sonuç olsa gerek. I. SONUÇ 250 büyük firmayı değişkenler açısından incelediğimizde bunlar arasından farklı değişkenlere göre 34 civarında firmanın uç değer olarak karşımıza çıktığını görmekteyiz. Bu firmaların özelliklerini saymamız gerekirse: 76,3 trilyona eşit veya daha fazla cirosu olan, 14 trilyona eşit veya büyük brüt katma değer üreten, öz sermayesi 24,81 trilyona eşit veya büyük olan, net aktifleri 63,2 trilyona eşit veya büyük, dönem karı 4,98 trilyona eşit veya büyük olan, 15,3 milyon dolara eşit ve daha fazla ihracat yapan, 787 veya daha fazla ücretle çalışanı olan firmalar diğerlerinden olumlu anlamda farklı firmalar olarak karşımıza çıkmaktadırlar. 250 büyük firmanın istihdamının yarısını tekstil ve konfeksiyon sektörünün sağlaması bu sektörün istihdam açısından ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Otomotiv ana ve yan sanayinin bu toplam içindeki payı

7 22225 kişi olmuştur. İstihdam açısından bu yıl tekstil ve konfeksiyon sektörü 1998 yılı düzeyine yeniden gelmiştir. Otomotiv ana ve yan sanayi ise 1998 yılındaki istihdam değerinin yaklaşık 2 bin kişi üstündedir. İhracatta ne kadar yol aldığımızı düşünürsek düşünelim, ihracat değerlerinin yine düşük değerlerde toplandığını ve 250 büyük firma içinde 72 firmanın hiç ihracatının olmadığını ve 119 firmanın ihracatının hiç veya çok az olduğunu analiz sonuçlarından görüyoruz. İhracatta daha alacak çok yolumuzun olduğu bu verilerden açık bir şekilde görülüyor. Çalışmada yer alan web grafiğinde görülen dönem karının ciro ile ihracat ile ve ücretle çalışanların ortalaması ile ilişkilerinin göreli zayıflığı da ilginç bir sonuçtur. Dönem karının göreli olarak en yüksek ilişkisi brüt katma değerledir ve brüt katma değer firmalar için bütün ilişkilerin merkezinde yer alan çok önemli bir değişken olarak karşımıza çıkmaktadır.