KÖPEKTE PROFİLAKTİK MASTEKTOMİ. Prof.Dr.İsmail Kırşan. İstanbul Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Avcılar 34320

Transkript

1 KÖPEKTE PROFİLAKTİK MASTEKTOMİ Prof.Dr.İsmail Kırşan İstanbul Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Avcılar İstanbul-Türkiye ÖZET: Köpeklerde meme tümörleri, deri tümörlerinden sonra en sık görülen tümör tipidir. Bu yazıda köpeklerde meme tümörlerinin önlenmesine ilişkin güncel yaklaşımlar hakkında bilgiler verilmiştir. Anahtar kelimeler: köpek, profilaktik mastektomi Prophylactic Mastectomy in the Bitch ABSTRACT:Mammary tumours are the most frequent type of tumours than skin tumours seen in bitches. In this paper, updates on the prevention of canine mammary tumours was discussed. Key words: Bitch, prophylactic mastectomy Giriş Dişi köpekler yaşamları boyunca memeye ilişkin pek çok durumla karşı karşıya kalabilir. Bunlar yalancı gebelik sırasında meydana gelen fizyolojik değişiklikler, meme yangısı ve apseler, memelerde hiperplazi, dermatitler, travmalar, kist ve tümörler olabilir. Bunların arasında meme tümörleri, köpeğin yaşam süresi ve kalitesi üzerine olumsuz etkileri sebebiyle ön planda durmaktadır (1, 2, 5, 6). Meme tümörleri dişi köpeklerin çoğunda meydana gelmesine rağmen şu ana kadar kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak köpeklerde meme tümörlerinin gelişmesinde rol oynıyan bazı risk faktörleri vardır. Araştırmalar; yaşlılık, genetik yatkınlık, hormonal

2 kontrasepsiyon, hayali gebelikler, boş geçen seksüel sikluslar, siklus düzensizlikleri, yağ ve proteinden zengin diyet köpeklerde meme tümörü gelişme olasılığını arttırdığını göstermiştir. Meme tümörlerinin görülme sıklığı, yaşla birlikte belirgin bir artış gösterir. Birçok çalışmada meme tümörlerinin görülme sıklığında 6-7 yaşından itibaren belirgin bir artış olduğu ve yaşında pik seviyeye ulaştığı bildirilmiştir. Ayrıca düzenli olarak siklusu baskılamak ve çeşitli deri hastalıklarının tedavisinde seksüel steroidlerin kullanılması meme tümörlerinin gelişimini hızlandırdıkları belirlenmiştir. Keza bazı jinekolojik hastalıklarda, örneğin ovaryum kistleri, kalıcı corpus luteum, endometriyal kistik hiperplazi gibi patolojik durumlarda meme tümörleri daha sık görülmektedir. Yapılan bir çalışmada meme tümörlü köpeklerin %27 sinde genital organ patolojilerine de rastlanmıştır (1, 2, 5, 6, 7, 9). Son yıllarda meme tümörü koruyucu tedavi tekniklerine yönelmenin temel nedeni, yaşam süresi ve kalitesini artırmaktır. Zürich üniversitesinde yapılmış bir çalışmada meme tümörlü köpeklerin operasyondan 2 yıl sonraki yaşama oranları; prognozu iyi olanlarda %76, dikkatli olunması gerekenlerde %70, şüpheli prognozda %46 ve kötü prognozda %14 olarak saptanmıştır (1, 10). Köpeklerde meme tümörlerinin önlenmesine yönelik yapılan çalışmalarda bazı sonuçlar dikkati çekmektedir. Bunlardan birincisi; hayvan sahipleri köpeklerinde altı yaşından itibaren haftada bir memelerini kontrol etmeli ve yılda bir sefer veteriner hekime meme muayenesi yaptırmalı, sekiz yaşına ulaşmış köpeklerde ise meme muayenesi için altı ayda bir veteriner hekime götürülmesinin yeterli olabileceği şeklindedir. Aslında rutin yapılan muayeneler köpeği meme tümörlerinden korumaz, ancak erken safhada tanıma imkanı vermesi açısından önemlidir. İkinci görüş; koruyucu olarak prepubertal kısırlaştırma yapılmasıdır. Pubertas öncesi tam ovariohisterektomi yapıldığında ilerliyen yaşlarda köpeklerde meme tümörü oluşma riski %0-%0.5 arasında olduğu, birinci kızgınlıktan sonra

3 kısırlaştırılanlarda bu risk %8, ikinci kızgınlıktan sonra kısırlaştırılanlarda ise %26 olarak belirlenmiştir. Bu nedenle meme tümörü açısından risk altında olan sağlıklı köpeklerde yavru alınması düşünülmüyorsa koruyucu tedavi olarak prepubertal tam ovariohisterektomi uygulanmaktadır (1, 5, 9, 10). Meme tümörlerinin önlenmesinde daha etkili bir yaklaşım cerrahi olarak her iki meme kompleksinin alınmasıdır. Profilaktik mastektomi olarak bilinen bu işlem meme tümörü açısından genetik olarak yüksek risk altında olan, beş yaşından yukarı köpek ırklarında (örneğin; Poodle, Beagle, German Shephard, Dachshund, Coccer spaniel, İngiliz Setter, İrlanda Setter, Pointer, Labrador Retriewer, Terrier, Pekingese, Boxer, Samoyed) keza orta yaşlı saf ırklarda tercih edilir. Bu yolla meme tümörü gelişme riski büyük ölçüde azaltılabilir. Aynı zamanda bu operasyon yavru alındıktan sonra kısırlaştırma ile birlikte yapılabilir. Profilaktik mastektomi sonrası çok az da olsa memeye ait dokular kalabileceği için, hayvan sahiplerine %100 tekrar meme tümörü oluşmayacağı güvencesi verilmemelidir. Ancak profilaktik total mastektomiyi takiben yüksek riskli köpekler için tercih edilen yaklaşım yılda bir veya iki kez klinik meme muayenesi ile dikkatli bir takipdir (3, 4, 10). Köpeklerde profilaktik mastektomi teknikleri; total unilateral mastektomi ve total bilateral mastektomi olarak sınıflandırılır (4, 10). Total unilateral mastektomi; Bu teknikte, önce bir taraftaki meme bezi zinciri, axillar ve inguinal lenf yumruları uzaklaştırılır. Bundan 1-2 ay sonra diğer meme bezi zinciri ve lenf yumruları alınır. Total bilateral mastektomi; Bu uygulama, aynı anda hem sağ hem de sol meme bezi zincirinin keza axillar ve inguinal lenf yumrularının komple olarak alınmasıdır (3, 4, 8, 10).

4 Operasyon öncesi, hangi mastektomi tekniğinin uygulanacağının belirlenmesinde aşağıdaki kriterler gözönünde tutulmalıdır (2, 3, 4, 7, 8); -Operatörün bilgi ve tecrübesi -Ameliyathane şartları -Köpeğin yaşı -Siklus dönemi -Köpeğin genel sağlık durumu -Memelerin büyüklüğü ve genişliği -Postoperatif bakım, ilgi ve takip Köpeklerde hangi teknik uygulanacağına karar verildikten sonra, genel operasyona hazırlık protokolü yapılır. Bu esnada genel bir muayene yapılır, thorax radyografileri çekilir, total hemogram ve bazı biyokimyasal parametreler (Üre, Kreatinin, CK-MB, AST, ALT, ALP, Glikoz) belirlenir. Operasyona alınacak köpeğin damar yolu açılır ve sıvı tedavisine başlanır. Köpekte uygun bir anestezi indüksiyonundan sonra entübasyon yapılır ve anesteziye inhalasyon yöntemiyle devam edilir. Operasyon alanı traş ve dezenfekte edilir. Bölge steril serviyetlerle sınırlandırılır. Deri insizyonu meme bezlerinin yaklaşık 1 cm uzağından geçirilerek şekil 1a ve 1b de gösterildiği gibi yapılır. Sonra bir makas ile meme kompleksi deri, kas ve abdominal fascia dan disseke edilir. Hemostazı sağlamak için damarlar monocryl ile ligatüre edilir. Meme kompleksi çıkartıldıktan sonra operasyon sahası serum fizyolojik veya laktat-ringer solüsyonuyla yıkanır. Ardından operasyon yarası iki kat dikiş ile kapatılır. İlk kat monocryl ile basit ayrı veya sürekli dikişler şeklinde subdermal dokuya konur. Daha sonra deri dikişleri propilen veya ipek iplikle basit dikişler biçiminde konur. On gün boyunca geniş

5 spektrumlu bir antibiyotik ve B-kompleks, C-vitaminleri uygulanır. Operasyon günü ve operasyondan beş gün sonrasına kadar ağrı tedavisi amacıyla bir analjezik (örneğin; carprofen 4 mg/kg dozda günde bir sefer damar içi, deri altı) uygulanır. Köpeklere, yarayı yalamaması ve ısırmasını engellemek için Elizabeth tasması takılır. Deri dikişleri 10.günde kontrollü olarak alınır (4). Şekil 1: Köpekte unilateral (A) ve bilateral (B) total mastektomi teknikleri Figure 1: The Techniques of total unilateral(a) and bilateral(b) mastectomy in bitch Mastektomi sonrası karşılaşılabilecek başlıca komplikasyonlar; Postoperatif ağrı, hiperemi, hematom, enflamasyon, seroma, yarada açılma, tek veya her iki arka bacakta ve vulva, perineum bölgesinde ödem görülebilir (1, 3, 4).

6 Profilaktik amaçlı uygulanan total unilateral mastektomi tekniğinde postoperatif komplikasyonlar, diğer yönteme göre daha az görülmektedir. Ancak bu yöntemde 1-2 ay sonra köpeğin yeniden operasyona alınma durumu söz konusudur. Bu, köpek ve sahibi açısından yeniden bir ameliyat stresi, komplikasyon riski ve mali külfet demektir (3, 4, 7, 10). Sonuç olarak diyebiliriz ki, genetik yatkınlığı olan köpek ırklarında yapılacak profilaktik mastektomi ile meme tümörlerinin ortaya çıkışı büyük oranda engellenir ve böylece köpeğin yaşam süresi ve kalitesi arttırılabilir.

7 KAYNAKLAR 1.Arnold S. Gynäkologie und Obstetrik bei Kleintieren. Skript. Veterinärmedizinische Fakultät der Universität Bern Berchtold M. Gynäkologie. In: Freudiger U. Grünbaum E-G. Schimke E. (Ed): Klinik der Hundekrankheiten. Ferdinand Enke Verlag Stuttgart Bonath H.K. Kleintierkrankheiten Band 2 Chirurgie der Weichteile. Verlag Eugen Ulmer and Co. Stuttgart Kırşan İ, Uçmak M, Apaydın S. Clinical evaluation of complications in bitches following total bilateral mastectomy operations. Medycyna Wet. 2005; 61(5): Niemand H.G. und Suter P.F. Praktikum der Hundeklinik. Verlag Paul Parey. Berlin und Hamburg Schärer V. Veränderungen der Milchdrüsen bei Hund und Katze. Skript. Veterinärmedizinische Fakultät der Universität Bern Simon D. Schönrock D. Ueberschär S. Siebert J. Nolte I. Mammatumoren des Hundes: Diagnostik und Therapie. Tierärztl. Prax. 2001; 29(K): Wehrend, A., Hecker, B.-R., Hospes, R., Failing, K., Bostedt, H. Untersuchungen zum Einsatz der Hochfrequenzchirurgie in bipolarer Technik zur Mammektomie bei der Hündin. Tierärztl. Prax. 2001; 29(K): Wehrend A. Trasch K. Marquardt C. Bostedt H. Früherkennung und präoperative Dignitätseinschätzung. Kleintier konkret 2003; 2: Wehrend A. Trasch K. Bostedt H. Möglichkeiten der Prävention (Mammatumoren). Kleintier konkret. 2003; 3:4-7.