II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE

Transkript

1 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE i

2 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE II. TÜRK YE SULAK ALANLAR KONGRES 2224 Haziran 2011 Ahi Evran Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Konferans Salonlar K r ehir / TÜRK YE ii

3 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE SUNU Sulak alanlar, yeryüzünün en zengin ve en üretken ekosistemlerini olu turmaktad r. Bu alanlar yöre insanlar na ve ülkenin geneline geni yelpazede hizmet veren oldukça karma k do al sistemlerdir ve yeryüzündeki ba ka hiçbir ekosistemle kar la t r lmayacak ölçüde i lev ve de erlere sahiptir y l boyunca insan topluluklar n n uygarl klar n nehir vadileri ve ta k n düzlüklerinde kurmalar rastlant de ildir. Daha birçok sulak alan sistemi insan topluluklar n hayatta kalmalar ve geli meleri için kritik öneme sahip olmu lard r. Sürekli geli en teknoloji bize do an n önemini unutturmu gibi görünebilir. Ancak sürdürülebilir olmayan ve plans z bir ekilde yap lan alan kullan mlar ndan dolay ya anan çevre felaketleri (selleri, f rt nalar, toprak kaymalar ) tersini göstermektedir. As l olan do al ekosistemlerin deste ine hala ihtiyac m z oldu udur. Geçti imiz y llarda sulak alan ekosistemlerinin de eri giderek anla lmaya ba lan lm t r. Dünya nüfusunun dörtte biri bugün suya çok güç ko ullarda ula maktad r. Bu alanda bilimsel verilere bak ld nda, 2025 y l nda dünyada her üç ki iden ikisi kurakl kla kar kar ya kalaca öngörülmektedir. klim de i ikli inin insanlar ve yaban hayat üzerinde etkileri art kça sulak alanlar n h zla de i en ko ullara uyum yetene i vazgeçilmez bir unsur olarak kar m za ç kmaktad r. Dolay s yla da dünya çap nda sulak alanlara ve onlar n i levlerine verilen de er üzerine ara t rmalar n artmas do ald r. Yap lan ara t rmalar; sulak alanlar n mutlak surette gelecek için korunmas gerekti ini ortaya koymu tur. Bugün k saca Ramsar Sözle mesi olarak bilinen Sulak Alanlar n Korunmas na Dair Sözle me do a koruma konusundaki di er sözle meler gibi sürdürülebilir kullan m kavram n esas alan bir yakla ma sahiptir. Ramsar Sözle mesi nin olu turdu u sulak alan koruma ve geli tirme politikalar nda s kça kullan lan ve temel prensip olarak kabul edilen Ak lc Kullan m, sulak alanlar n korunmas ile bu alanlar n sürdürülebilir kullan m aras ndaki denge durumunu ifade etmektedir. Ülkemizde bu dengeyi sa lamak için Sulak Alanlar n Korunmas Yönetmeli i çerçevesinde sulak alan koruma ve yönetim çal malar Çevre ve Orman Bakanl Do a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü ü ne ba l Sulak Alanlar ubesi Müdürlü ü nce yürütülmektedir. Ülkemiz, dünyadaki birçok ülkeye nazaran sulak alanlar n do al yap s n koruyabilmi tir. Tabi bu durumun geli mi likle önemli ölçüde ili kisi bulunmaktad r. Ülkemizde göller, akarsular n durgun akan k s mlar, nehir deltalar, k y lagünleri, sazl klar ve turbal klar öne ç kan sulak alan tipleridir. Bunlara ek olarak ülkemizde pek çok yapay sulak alan da bulunmaktad r. Örnek olarak önemli biyolojik i levlere sahip tuzlalar ve hidrolojik öneme sahip sulamaiçme suyu veya ta k n kontrolü rezervuarlar verilebilir. Türkiye sulak alanlar bak m ndan Ba ms z Devletler Toplulu u ndan sonra Avrupa ve Ortado u nun en zengin ülkeleri aras nda yer almaktad r. Ülkemizin farkl topografik yap s ve Bat Paleoarktik bölgedeki dört önemli ku göç yolundan ikisinin Türkiye üzerinden geçmesi, ülkemiz sulak alanlar n di er ülkelerin sulak alanlar ndan daha önemli k lmaktad r. Ülkemizdeki sulak alanlarla ilgili çal malar uluslararas çal malarla paralel bir ekilde yürütülmektedir. Bir sulak alan n uluslararas öneme sahip olmas için 8 de i ik kriter geli tirilmi tir. Bu iii

4 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE kriterler esas al narak yap lmakta olan çal malarda ülkemizde 135 adet uluslararas öneme sahip sulak alan oldu u tespit edilmi olup, çal malar tamamlan nca bu say n n 200 ü a aca tahmin edilmektedir. Bunlara ilave olarak ülkemizde ulusal ve yöresel düzeyde önem ta yan 300 civar nda sulak alan oldu u da dikkate al n rsa, toplam sulak alan say m z n 500 civar nda oldu u ortaya ç kmaktad r. Ülkemizdeki bu sulak alanlar 3 milyon hektar civar ndad r. Bu alanlarla ilgili çal malar devam etmekte olup, tamamland nda sulak alan listeleri ve kaplad klar alanlar ortaya konacakt r. Uluslararas öneme sahip birçok sulak alan m z Ramsar Sözle me Listesi ne girmi tir y l nda Sultan Sazl (Kayseri), Manyas (Ku ) Gölü (Bal kesir), Seyfe Gölü (K r ehir), Göksu Deltas (Mersin) ve Burdur Gölü (Burdur); 1998 y l nda K z l rmak Deltas (Samsun), Gediz Deltas ( zmir), Uluabat Gölü (Bursa) ve Akyatan Lagünü (Adana); 2005 y l nda ise Yumurtal k Lagünü (Adana), Meke Gölü ve K zören Obru u (Konya); son olarak 2009 y l nda Kuyucuk Gölü (Kars) sözle me listesine dahil edilmi tir. Ülkemizin sahip oldu u zenginliklere ra men gerek sulak alanlar m z n yanl yönetimi ve bilinçsizce kullan m ve gerekse kar kar ya kald m z iklim de i ikli i sulak alanlar m z n zarar görmesine ve hatta kayb na yol açmaktad r. Bu durum Orta Anadolu da yer alan sulak alanlar m zda daha da vahim ekilde görülmektedir. Bunlardan birisi de ayn zamanda bir Ramsar Alan olan Seyfe Gölü dür. K r ehir in kuzeydo usunda, Mucur ilçesi s n rlar nda, K ve D koordinatlar nda yer alan Seyfe Gölü, tektonik kökenli bir çukurlukta yer al r. Kapal bir havzada bulundu u için d ar ya ak nt s yoktur ve suyu tuzludur. Bu nedenle de göl içinde bal k bulunmaz, ticari bal kç l k yoktur. Seyfe Gölü nün sahip oldu u s su alanlar, batakl klar, sulak çay rlar ve bozk r alanlar ülkemiz için önemli sulak alanlardan biri olmas nda önemli bir etkendir. Bu özelliklere ek olarak sahip oldu u adac klar yla göçmen ku lara güvenli bir kuluçka ortam sa lamas da önemlidir. Seyfe Gölü 1990 l y llara kadar toy, flamingo, k l ç gaga, Akdeniz mart s, gülen sumru, küçük sumru, ak pelikan, ka kç, Macar örde i, mahmuzlu k zku u, küçük akbal kç l, çeltikçi, uzun bacak gibi birçok ku türünün üreme alan olmu tur. Gözlemler ve ara t rmalar sonucunda göl ve çevresinde 200 ün üzerinde ku türünün varl tespit edilmi tir. Gölün sular donmad için bütün k boyunca da sakarca kaz, suna, ang t, çamurcun ve sakarmeke gibi su ku lar n n çok kalabal k gruplar olu turdu u gözlemlenmi tir. Baz y llar alandaki ku say s n n yüzbini a t ifade edilirse de, son 10 y l içerisinde bu rakam yirmibinin alt na dü mü tür. Seyfe Gölü ndeki kurakl a dikkat çekmek ve gölün yeniden eski haline dönü türülmesini sa lamak amac yla bilinçlendirme faaliyetlerinden yönetim plan na kadar birçok çal ma yürütülmektedir. Bu çal malardan birisi de ilki 2009 da Bursa da, ikincisinin ise 2011 de K r ehir de gerçekle tirilmesi planlanan Türkiye Sulak Alanlar Kongresi dir. Bu kongrenin amac, ülkemizdeki Sulak Alanlar ile ilgili bilgi birikiminin artt r lmas, sorunlara çözüm önerilerinin sunulmas ve tart lmas d r. II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi nde, Türkiye için her alanda çok önemli olan su kaynaklar ve biyolojik çe itlili in artmas nda en önemli habitatlardan birini olu turan Sulak Alanlar ile ilgili gerek sürdürülebilirlik ve kullan m gerekse de mevcut sorunlar n a lmas nda nas l bir yol izlenece i bilimsel düzeyde konu ulacak ve tart lacakt r. Türkiye deki sulak alanlarda bilimsel çal ma yapanlar bir araya getirmek, sorunlar tart mak ve ortak paydada iv

5 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE bulu mak, sulak alanlarla ilgili yap lan çal malar daha da yayg nla t rmak, kongrenin temel amaçlar d r. ONURSAL BA KAN Mehmet Ufuk ERDEN (K r ehir Valisi) KONGRE BA KANLARI Prof.Dr. S. Kudret SAYLAM (Ahi Evran Üniversitesi Rektörü) Ya ar DOSTB L (Do a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü) KONGRE DÜZENLEME KURULU Doç.Dr. Kerim Mesut Ç MR N Yusuf CERAN (Sulak Alan. b.müd.) Yrd.Doç.Dr. Ekrem AKTOKLU Re at KARACA ( l Müdürü) Osman DEM R (BYH Müdürü) Bekta AYDO AN (Genel Sek.) Hasan KARAKU (Ziraat Müh.) Halil ÇALI IR (BYH Müdürü) Esengül TÜRKE (Müdür) Zir.Müh. Serhan ÇA IRANKAYA Orman Yük.Müh. Murat YILDIZ Biyolog Okan ÜRKER Ba kan (AEÜ, Ziraat Fakültesi) Ba kan Yard mc s (DKMP Genel Müdürlü ü) Sekreter (AEÜ, FenEdebiyat Fakültesi) Sayman ( l Çevre ve Orman Müdürlü ü) Üye (K r ehir Valili i) Üye ( l Özel daresi) Üye (Tar m l Müdürlü ü) Üye (K r ehir Belediyesi) Üye (K r ehir Bel. Çevre ve Koruma Müd.) Üye (DKMP Genel Müdürlü ü) Üye (Ankara Üniversitesi) Üye (Bozk r Çevre Derne i) DESTEKLEYEN KURULU LAR K r ehir Valili i, K r ehir Belediyesi, CocaCola Hayata Art Vakf, Bozk r Çevre Derne i KONGRE SEKRETERYASI Yrd.Doç.Dr. Ekrem AKTOKLU Ar.Gör. Tayfun KAYA Ar.Gör. Murat POYRAZ Tel : / / E posta : sulakalanlarkongresi@ahievran.edu.tr ozet@sulakalanlarkongresi.org bilgi@sulakalanlarkongresi.org 2tsak.poster@gmail.com Web: v

6 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE KONGRE B L M KURULU Prof.Dr. Okan KÜLKÖYLÜO LU Prof.Dr. Ali hsan KARAY T Doç.Dr. Kerim Mesut Ç MR N Doç.Dr. akir Önder ÖZKURT Yrd.Doç. Dr. Belgin ERDEM Yrd.Doç.Dr. Ekrem AKTOKLU Yrd.Doç.Dr. Hatice Ö ÜTÇÜ Yrd.Doç.Dr. Latif Onur U UR Yrd.Doç.Dr. Lütfi NAZ K Yrd.Doç.Dr. Mahmut YILMAZ Yrd.Doç.Dr. Sultan KIYMAZ Yrd.Doç.Dr. Tülay BAYKAL Prof.Dr. Ali ERDO AN Prof.Dr. Nilgül KARADEN Z Prof.Dr. Nilsun DEM R Prof.Dr. O uz YILMAZ Prof.Dr. Serap PULATSÜ Doç.Dr. Sibel Y T Doç.Dr. R. Tamay BA A AÇ GÜL Prof. Dr. Hasan YILMAZ Doç.Dr. Sevgi YILMAZ Doç.Dr. Kemal ÇEL K Prof.Dr. Mustafa KURU Doç.Dr. Sabri KILINÇ Doç.Dr. Tuluhan YILMAZ Prof.Dr. Adnan KAPLAN Prof.Dr. Atakan SUKATAR Prof.Dr. Mehmet SIKI Prof.Dr. Nusret AYYILDIZ Doç.Dr. Nesrin ÇOBANO LU Prof.Dr. Ertunç GÜNDÜZ Prof.Dr. Füsun ERK AKAN Prof.Dr. Füsun S PAH LER Prof.Dr. lhami K Z RO LU Prof.Dr. Levent TURAN Prof.Dr. Mehmet EKMEKÇ Prof.Dr. Sedat YERL Prof.Dr. Selim Sualp ÇA LAR Abant zzet Baysal Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Bal kesir Üniversitesi Ba kent Üniversitesi Cumhuriyet Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Ege Üniversitesi Ege Üniversitesi Ege Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Gazi Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi vi

7 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Prof.Dr. Serdar BAYARI Prof.Dr. Y ld z DEM RKALP Doç.Dr. Yasemin SAYGI Doç.Dr. Zafer AYA Prof.Dr. Meriç ALBAY Doç.Dr. Süphan KARAYTU Prof.Dr. Murat BARLAS Prof.Dr. Arif GÖNÜLOL Prof.Dr. Meryem BEKL O LU Doç.Dr. Can B LG N Doç.Dr. Ça an EKERC O LU Yrd.Doç.Dr. Erol KES C Yrd.Doç.Dr. Hüseyin GÜHER Prof.Dr. ükran DERE Doç.Dr. Ertu rul AKSOY Yrd.Doç.Dr. Harun AYDIN Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL Dr. B. Teoman MER Ç Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi stanbul Üniversitesi Mersin Üniversitesi Mu la Üniversitesi Ondokuzmay s Üniversitesi Ortado u Teknik Üniversitesi Ortado u Teknik Üniversitesi Stanford Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Trakya Üniversitesi Uluda Üniversitesi Uluda Üniversitesi Yüzüncü Y l Üniversitesi Yüzüncü Y l Üniversitesi Do a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü ü B LD R KONULARI I. SULAK ALANLARIN EKOLOJ S VE H DROLOJ S Sulak Alanlar n Biyolojik Çe itlili i Sulak alanlar n Ekolojisi ve Hidrolojisi Sulak Alanlar Su Kalitesi Sulak Alanlar Avifaunas ve Ku Göç Yollar II. KL M VE SULAK ALANLAR Sulak Alanlar ve klim De i ikli i klim Adaleti III. B YOET K VE B YOPOL T KALAR Çevre Mevzuat n n Biyoetik De erlendirilmesi Sulak Alanlarda Koruma ve Yönetim Sulak Alanlar Üzerindeki Bask lar Türkiye Sulak Alanlar n n Durumu Orta Anadolu Sulak Alanlar n n Gelece i Hayvan Haklar ve Sulak Alanlar IV. SULAK ALANLAR VE NSAN Sulak Alanlar n SosyoEkonomik De erleri ve Yararlar Sulak Alanlar n Kullan m Sulak Alanlar n Rekreasyonel De erleri ve Ekoturizm KONGRE TAKV M Duyuru: 1 Eylül 2010 Bildiri Özeti Kabulü ve Kay t lemleri: 18 Ekim 2010 Bildiri Özeti Son Gönderim Tarihi: 31 Ocak 2011 Kabul Yaz lar n n Gönderilmesi: 04 Mart 2011 Bildiri Tam Metni Gönderimi çin Son Tarih: 11 Nisan 2011 Aç l ve Aç l Kokteyli: 22 Haziran 2011 Gala Yeme i: 22 Haziran 2011 Kapan : 24 Haziran 2011 vii

8 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE KONGRE PROGRAMI Çar amba, 22 Haziran :00 KAYIT 09:0009:30 AÇILI TÖREN, KONGRE TANITIMI ve AÇILI KONU MALARI 09:3010:00 ÖDÜL TÖREN ÇA RILI B LD R (SALON A) 10:0011:00 Prof.Dr. Nesrin ÇOBANO LU Biyoetik Biyopolitikalar Aç s ndan Sulak Alanlar 11:0011:30 Mustafa BA Do an n Renkleri (Görsel Sunum) 11:3013:00 AÇILI KOKTEYL ve Ö LE YEME 13:0014:40 OTURUM1 SALON A SALON B Oturum Ba kan Oturum Ba kan Yusuf CERAN Yrd.Doç.Dr. Zöhre POLAT 13:0013:20 13:2013:40 13:4014:00 14:0014:20 14:2014:40 Prof.Dr. Mehmet ÖZ, Yrd.Doç.Dr. Mustafa YAVUZ, Doç.Dr. R. Süleyman GÖKTÜRK, Prof.Dr. Ali ERDO AN, Ar.Gör. Hakan KARAARDIÇ Sulak Alan Olarak Kur unlu elalesi Tabiat Park ve FaunistikFloristik Özellikleri Dr. Özden FAKIO LU, Yrd.Doç.Dr. Akasya TOPÇU, Prof.Dr. Nilsun DEM R Ankara Civar nda Bulunan Kurusar ve Kösrelik Göletlerine li kin Limnolojik Etütler Yrd.Doç.Dr. Mustafa YAVUZ, Prof.Dr. Ali ERDO AN, Prof.Dr. Mehmet ÖZ, Ar.Gör. Hakan KARAARDIÇ, Doç.Dr. M. Cengiz DEVAL Titreyengöl (Antalya/Manavgat) ün Ekolojik Yap s ve Omurgal Faunas na Genel Bir Bak Mustafa Özgür BERKE Küresel klim De i ikli i nin Konya Kapal Havzas ndaki Su Bütçesine ve Sulak Alanlara Etkisi Yrd.Doç.Dr. Bülent YA MUR, Prof. Dr. Bülent OKUR, Özdemir EGEMEN Ege Bölgesi Küçük Menderes Nehri Ekosisteminin rdelenmesi 14:4015:00 Çay Kahve Molas 15:0017:00 OTURUM2 SALON A Oturum Ba kan 15:0015:20 15:2015:40 15:4016:00 16:0016:20 16:2016:40 16:4017:00 Yrd.Doç.Dr. Erol KES C Yrd.Doç.Dr. Erol KES C, Biyo. Cevdan KES C Kovada Gölü (Milli Park) nün Do al Yap s na Yap lan Müdahalelerin Gölün Ekolojik Yap s na Etkileri Muhittin KARAMAN, Doç.Dr. Murat BUDAKO LU, Yrd.Doç.Dr. Suat TA DELEN, Z. Damla UÇA AVCI Ac göl ün (Denizli) Uzaktan Alg lama Yöntemleri ve CBS Kullan larak Rezervinin Hesaplanmas Yrd.Doç.Dr. Filiz DADA ER ÇEL K Sultan Sazl nda Su Seviyeleri ve klimsel Faktörler Aras ndaki li kilerin Yapay Sinir A lar Yakla m le Modellenmesi Dr. Alper Serdar ANLI, Yrd.Doç.Dr. H.Eylem POLAT, Dr. G.Duygu SEM Z K r ehir li Kurakl n n Analizi ve Sulak Alanlara Etkisi Prof.Dr. Murat TÜRKE, Gökhan ALTAN Tödürge Gölü Sulak Alan (Sivas) Yöresinin Hidroklimatoloji ve klim De i imleri Aç s ndan ncelenmesi Prof Dr. Meryem BEKL O U Yrd.Doç.Dr. Zöhre POLAT, Yrd.Doç.Dr. Bülent DEN Z, Yrd.Doç.Dr. Çi dem KILIÇASLAN, Yrd.Doç.Dr. Bar KARA Ayd n lindeki Sulak Alanlara Rekreasyonel Aç dan Bir Bak Yrd.Doç.Dr.Murat ATAOL Sulak Alanlar n Havza Baz nda Korunmas Prof.Dr. Ali ERDO AN, Yrd.Doç.Dr. Mustafa YAVUZ, Doç.Dr. R. Süleyman GÖKTÜRK Sulak Alanlar n Korunmas, Geli tirilmesi ve letmecilik Konsepti Aç s ndan Örnek Bir model Karagöl ve Özellikleri Yrd.Doç.Dr. Havva Eylem POLAT, Dr. G. Duygu SEM Z, Dr. A. Serdar ANLI Yo un Hayvanc l k Faaliyetlerinin Sulak Alanlar Üzerindeki Etkilerinin Önlenmesi: Manyas Gölü Örne i Mehmet KARTAL Uluabat Gölü Yönetim Plan, Deneyimler, Sonuçlar ve Olas l klar SALON B Oturum Ba kan Dr. Burhan Teoman MER Ç Yrd.Doç.Dr. Mehmet Emin SÖNMEZ, Cüneyt AYTUK Akyatan Lagünü Çevresinde Arazi Kullan m nda Meydana Gelen De i imler ve Bu De i imlerin Ekosistem Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Belirlenmesi Dr. Sevda ALTUNBA, Prof.Dr. Mustafa SARI Elmal Çana ndaki Sulak Alan Degradasyonunun Sulak Alan Topraklar ve Arazi Kullan m Üzerine Etkisi Yrd.Doç.Dr. Aybike Ayfer KARADA Türkiye de Su Kaynaklar Yönetimi Çerçevesinde Sulak Alanlar n De erlendirilmesi: Kovada Gölü Örne i Yrd.Doç.Dr. Nalân DEM RC O LU YILDIZ Sulak Alanlar n Sürdürülebilirli i çin Ekosisteme Bütüncül Yakla m: Erzurum Örne i Yrd.Doç.Dr. Deniz NNAL Akarsu Sistemlerinin Ac su Zonu ve K y sal Lagün Göllerinde Ya ayan Bal k Türlerinin Stok Yap s ve De i imleri Prof.Dr. Sibel MANSURO LU, Ar.Gör. P nar GÜLYAVUZ, Ar.Gör. Bihter SAATÇI Do al Sulak Alanlar n Kentle meden Etkilenmelerinin De erlendirilmesi: Antalya / Yamansaz Örne i 17:0018:00 Çay Kahve Molas 20:0024:00 GALA YEME POSTERLER, POSTER ALANINDA GÜN BOYU ASILI KALACAK viii

9 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Per embe, 23 Haziran :3008:00 SOSYAL ETK NL K (Seyfe Gölü nde Ku Gözlemi) 08:00 KAYIT 09:0009:30 MÜZ KL GÖRSEL SUNUMLAR (SALON A) Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL Do u Anadolu Ku lar Ömer ÇET NER Dünden Bugüne Seyfe Gölü Havzas ndaki De i im ve De i ime Etki Eden Faktörler 09:3011:10 OTURUM3 09:3009:50 09:5010:10 10:1010:30 10:3010:50 10:5011:10 SALON A Oturum Ba kan Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL, Yrd.Doç.Dr. Atilla DURMU, Prof.Dr. lhami K Z RO LU Van Gölü Havzas Sulak Alanlar n n Su Kalitesi Bak m ndan De erlendirilmesi Prof.Dr. Bülent OKUR, Doç.Dr. Sezai DEL BACAK, Yrd.Doç.Dr. Bülent YA MUR, Ar.Gör. Ali R za ONGUN, Prof.Dr. M. Ru en USTAO LU Gediz Deltas Sulak Alan Topraklar n n Baz Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi Prof.Dr. Levent TURAN, Bio. Kalender ARIKAN Hatay ve Risk Alt ndaki Göçmen Ku lar Uzm.Bio. Ay egül L KER, Mehmet Ali TABUR, Prof.Dr. rfan ALBAYRAK K r kkale K z l rmak Vadisi Ku Türlerini Tehdit Eden Faktörler Muhittin KARAMAN, Z. Damla UÇA AVCI, Emre ÖZELKAN, brahim PAP LA, Yrd.Doç.Dr. Suat TA DELEN, Doç.Dr. Murat BUDAKO LU Flamingolar n Beslenim Alanlar ndaki Tahribat n Uzaktan Alg lama Yöntemleri ile De erlendirilmesi: Ac göl (Denizli) Örne i SALON B Oturum Ba kan Yrd.Doç.Dr. Nalan DEM RC O LU YILDIZ Yrd.Doç.Dr. Nalân DEM RC O LU YILDIZ, Doç.Dr. Sevgi YILMAZ, Dr. Metin DEM R, Yrd.Doç.Dr. Serkan ÖZER, Yrd.Doç.Dr. M. Akif IRMAK Havza Yönetimde Alan Kullan m Planlamas n n Önemi: Tortum Çay Havzas Örne i Uzm.Bio. Erdinç O UR, Uzm.Bio. Samim KAYIKÇI Eski Asi Yata n n Çevre Kirli i Aç s ndan ncelenmesi Aysin Tekta KESK N, Levent KESK N, Murat ÇEV K, Emre GED K Do u nun lk Sulakalan Yönetim Plan : Hazar Gölü Ar.Gör. P nar TA KIRAN, Yrd.Doç.Dr. Murat SUNKAR Ek isu (Erzincan) Sazl n Tehdit Eden Do al ve Be eri Olaylar Dr. Duygu SEM Z, Yrd.Doç.Dr. H.Eylem POLAT, Dr. A. Serdar ANLI K rsal Alan Faaliyetleri Etkisindeki Sulak Alanlar: Al nmas Öngörülen Bilimsel ve Teknik Tedbirler 11:1011:30 Çay Kahve Molas 11:3013:00 OTURUM4 11:3011:50 11:5012:10 12:1012:30 12:3012:50 SALON A Oturum Ba kan Yrd.Doç.Dr. Atilla DURMU Yrd.Doç.Dr. Atilla DURMU, Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL, Yrd.Doç.Dr. Yusuf UZUN, Yrd.Doç.Dr. Fevzi ÖZGÖKÇE, Yrd.Doç.Dr. Muhabbet KEMAL KOÇAK, Prof.Dr. Ahmet Ömer KOÇAK, Prof.Dr. Kenan DEM REL, Prof.Dr. LÜTF BEHÇET, Yrd.Doç.Dr. Murat ÜNAL, Yrd.Doç.Dr. Ali KELE Van li Sulak Alan Biyoçe itlili i Yrd.Doç.Dr. Volkan ALTAY, Uzm.Bio. Samim KAYIKÇI, Ali ATAHAN Milleyha (Samanda Hatay) Sulak Alan n n Biyoçe itlilik Aç s ndan Önemi, Alandaki nsan Kaynakl Olumsuz Etkilerin Tespiti ve Al nmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Dr. Murat K L T Eber Ak ehir Sulak Alanlar n Hidrolojisi ve Bu Alanlar Üzerindeki Bask lar Orman Y. Müh. Murat YILDIZ, Prof.Dr. Nesrin ÇOBANO LU Do al Göç Yollar Üzerindeki Sosyal Davran lar n Çevresel Biyoetik ve Biyopolitik De erlendirmesi SALON B Oturum Ba kan Yrd.Doç.Dr. Harun AYDIN Yrd.Doç.Dr. Harun AYDIN, Dr. B. Teoman MER Ç, Osman ERDEM, Mehmet GÖLGE Akyatan ve Tuzla (Adana) Sulak Alan Sistemlerinde Su Yönetimi Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL,Yrd.Doç.Dr. Atilla DURMU, Prof.Dr. lhami K Z RO LU, Feridun AVCI, Erkan AZ ZO LU, Emrah ÇEL K, Asl TANRIVERD, Hümeyra NERG Z Ornitofestival ve Ornitoturizim Etkinliklerinin Sulak Alan Korumas na Katk s n n I. Do unun Kanatlar Erçek Gölü Flamingo Festivali Van Örne inde rdelenmesi Ö r.gör. Gülay ÇAKIR, Ö r.gör. Ali ÇAKIR Sulak Alanlar n Ekoturizm Aç s ndan De erlendirilmesi: neada Örne i Yrd.Doç.Dr. Bülent CENG Z Filyos Deltas ndaki Çevresel Bask lar ve Çözüm Önerileri POSTERLER, POSTER ALANINDA GÜN BOYU ASILI KALACAK ix

10 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 12:5013:10 Yrd.Doç.Dr. Deniz NNAL Sulak Alanlar n Biyolojik Bütünlü üne Yönelik Önemli Bir Tehdit; Bal kland rma 13:1014:00 Ö LE YEME Zeki GÖKALP Do al Ar tma Sistemleri : Yapay Sulak Alanlar 14:0016:00 OTURUM5 14:0014:20 14:2014:40 14:4015:00 15:0015:20 15:2015:40 15:4016:00 SALON A Oturum Ba kan Yrd.Doç.Dr. Sultan KIYMAZ Yrd.Doç.Dr. Sultan KIYMAZ, Doç.Dr. Ahmet ERTEK Seyfe Gölü Yüzey Su Kalitesinin Farkl Gözlem Y llar ndaki De i imleri Yrd.Doç.Dr. Murat ÖZYAVUZ, Yrd.Doç.Dr. Elif Ebru MAN neada Longoz Ormanlar Milli Park Sulak Alan Ekosistemlerinin Biyolojik Çe itlili i Ar.Gör. S. Serkan GÜÇLÜ, Ömer ERDO AN, Fahrettin KÜÇÜK, Zekiye GÜÇLÜ Endemik Bir Tür Olan Aphanius anatoliae anatoliae Leidenfrost, 1912 (Cyprinodontidae: Teleostei) n n E irdir Gölü Populasyonunun Baz Büyüme Özellikleri Parisa AMINI ran n Sulak Alanlar Özgür DEREL Ac göl deki (DenizliÇardak) Ku Türlerinin Ku Gözlem Etkinlikleri ile Tespiti ve Korunmas Yrd.Doç.Dr. Harun AYDIN, Dr. Burhan Teoman MER Ç, Serhan ÇA IRANKAYA I kl GölGökgöl (ÇivrilDenizli) Sulak Alan Sisteminin Hidrodinamik Yap s SALON B Oturum Ba kan Prof.Dr. Özden GÖRÜCÜ Prof.Dr. Özden GÖRÜCÜ Türkiye de Orman ve Su Sektörü Aras ndaki li kinin Sosyoekonomik Boyutlar ve Su Havzalar nda Suyun Maliyetlendirilmesi Prof.Dr. Meriç ALBAY, Latife KÖKER, Doç. Dr. Reyhan AKÇAALAN, Ba ak O UZ, Onur SA LAM Manyas Gölü ne Akan Derelerin Kirlilik Yüklerinin Tespiti Recep EFE, Abdullah SOYKAN, sa CÜREBAL, Süleyman SÖNMEZ Dalyan Sulak Alan (EdremitBal kesir) ile Yak n Çevresinde Do al Ortam nsan li kisinden Kaynaklanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Ar.Gör. Bekir DER NÖZ, Doç.Dr. Y lmaz ARI Marmara Gölü nde Tar m n Sulak Alan Ekosistemine Etkisi Uzm.Bio. Okan ÜRKER, Orm.Y.Müh. Murat YILDIZ, Prof.Dr. Nesrin ÇOBANO LU Biyopolitika Aç s ndan Seyfe Gölü Havzas na Yap lan Müdahaleler Sinan CEV ZC, Sinan DEM R, Abdülbaki CAN Türkiye deki Yapay Sulak Alanlar n Uygulamalar 16:0017:00 Çay Kahve Molas POSTERLER, POSTER ALANINDA GÜN BOYU ASILI KALACAK 17:0018:00 KAPANI PANEL 18:0019:00 KAPANI KONU MALARI Cuma, 24 Haziran :0018:00 SOSYAL ETK NL K (Kaman ve Seyfe Köyü Gezisi) 09:0010:00 K r ehirkaman seyahat 10:0011:00 Prens Mikasa Japon Bahçesi ve Kalehöyük Arkeoloji Müzesi gezisi 11:0012:30 KamanSeyfe Köyü seyahat 12:3013:30 Ö le Yeme i 13:3015:00 Su enli i kutlama 15:0018:00 Seyfe Gölü ve çevresi gezisi 18:0019:00 K r ehir e dönü FOTOGRAF SERG S Doç.Dr. Ali Kemal AYAN: K z l rmak Deltas Sakinleri Foto raf Sergisi Yrd.Doç.Dr. Özdemir ADIZEL: Van Havzas Ku lar Foto raf Sergisi Ömer ÇET NER: Seyfe Gölü ve Yaban Hayat Foto raf Sergisi Mustafa BA : K r ehir de Do an n Renkleri Foto raf Sergisi" x

11 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Ç NDEK LER KONU I. SULAK ALANLARIN EKOLOJ S VE H DROLOJ S KONU II. KL M VE SULAK ALANLAR Sulak Alan Olarak Kur unlu elalesi Tabiat Park ve FaunistikFloristik Özellikleri Mehmet ÖZ, Mustafa YAVUZ, R. Süleyman GÖKTÜRK, Ali ERDO AN, Hakan KARAARDIÇ...2 Ankara Civar nda Bulunan Kurusar ve Kösrelik Göletlerine li kin Limnolojik Etütler Özden FAKIO LU, Akasya TOPÇU, Nilsun DEM R...21 Titreyengöl (Antalya/Manavgat) ün Ekolojik Yap s ve Omurgal Faunas na Genel Bir Bak Mustafa YAVUZ, Ali ERDO AN, Mehmet ÖZ, Hakan KARAARDIÇ, M. Cengiz DEVAL...30 Ege Bölgesi Küçük Menderes Nehri Ekosisteminin rdelenmesi Bülent YA MUR, Hüseyin HAKERLERLER, Özdemir EGEMEN, Bülent OKUR...44 Kovada Gölü (Milli Park) nün Do al Yap s na Yap lan Müdahalelerin Gölün Ekolojik Yap s na Etkileri Erol KES C, Cevdan KES C...55 Ac göl ün (Denizli) Uzaktan Alg lama Yöntemleri ve CBS Kullan larak Rezervinin Hesaplanmas Muhittin KARAMAN, Murat BUDAKO LU, Suat TA DELEN, Z. Damla UÇA AVCI, Ahmet DUMAN...63 Sultan Sazl nda Su Seviyeleri ve klimsel Faktörler Aras ndaki l kilerin Yapay Sinir A lar Yakla m le Modellenmesi Filiz DADA ER ÇEL K...72 Tödürge Gölü Sulak Alan (Sivas) Yöresinin Hidroklimatoloji ve klim De i imleri Aç s ndan ncelenmesi Murat TÜRKE, Gökhan ALTAN...86 Gediz Deltas Sulak Alan Topraklar n n Baz Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi Bülent OKUR, Sezai DEL BACAK, Bülent YA MUR, Ali R za ONGUN, Ru en USTAO LU...96 Hatay ve Risk Alt ndaki Göçmen Ku lar Levent TURAN, Kalender ARIKAN Flamingolar n Beslenim Alanlar ndaki Tahribat n Uzaktan Alg lama Yöntemleri ile De erlendirilmesi: Ac göl (Denizli) Örne i Muhittin KARAMAN, Z. Damla UÇA AVCI, Murat BUDAKO LU, Suat TA DELEN, Emre ÖZELKAN, brahim PAP LA Van li Sulak Alan Biyoçe itlili i Atilla DURMU, Özdemir ADIZEL, Yusuf UZUN, Fevzi ÖZGÖKÇE, M. KEMAL KOÇAK, Ahmet Ömer KOÇAK, Kenan DEM REL, Lütfi BEHÇET, Murat ÜNAL, Ali KELE I kl GölGökgöl (ÇivrilDenizli) Sulak Alan Sisteminin Hidrodinamik Yap s Harun AYDIN, Burhan Teoman MER Ç, Hüseyin KARAKU, Serhan ÇA IRANKAYA Seyfe Gölü Yüzey Su Kalitesinin Farkl Gözlem Y llar ndaki De i imleri Sultan KIYMAZ, Ahmet ERTEK xi

12 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE KONU I. B YOET K VE B YOPOL T KALAR KONU II. SULAK ALANLAR VE NSAN Ayd n lindeki Sulak Alanlara Rekreasyonel Aç dan Bir Bak Zöhre POLAT, Bülent DEN Z, Çi dem KILIÇASLAN, Bar KARA Sulak Alanlar n Havza Baz nda Korunmas Murat ATAOL Sulak Alanlar n Korunmas, Geli tirilmesi ve letmecilik Konsepti Aç s ndan Örnek Bir model Karagöl ve Özellikleri Ali ERDO AN, Mustafa YAVUZ, R. Süleyman GÖKTÜRK Yo un Hayvanc l k Faaliyetlerinin Sulak Alanlar Üzerindeki Etkilerinin Önlenmesi: Manyas Gölü Örne i Havva Eylem POLAT, Gülüzar Duygu SEM Z, Alper Serdar ANLI Akyatan Lagünü Çevresinde Arazi Kullan m ndaki De i imlerin Zamansal ncelenmesi Ve Ekosistem Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Belirlenmesi Mehmet Emin SÖNMEZ, Cüneyt AYTUK Sulak Alanlar nsürdürülebilirli i çin Ekosisteme Bütüncül Yakla m: Erzurum Örne i Metin DEM R, Nalan DEM RC O LU YILDIZ, M. Akif IRMAK, Hasan YILMAZ, Sevgi YILMAZ, Serkan ÖZER Havza Yönetimde Alan Kullan m Planlamas n n Önemi: Tortum Çay Havzas Örne i Nalân DEM RC O LU YILDIZ, Metin DEM R, Sevgi YILMAZ, Serkan ÖZER, Akif IRMAK Do u nun lk Sulakalan Yönetim Plan : Hazar Gölü Aysin Tekta KESK N, Levent KESK N, Murat ÇEV K, Emre GED K K r kkale K z l rmak Vadisi Ku lar na Yönelik Tehditler Ay egül L KER, rfan ALBAYRAK, Mehmet Ali TABUR Ek isu Sazl (Erzincan) Olu umu, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Murat SUNKAR, P nar TA KIRAN K rsal Alan Faaliyetleri Etkisindeki Sulak Alanlar: Al nmas Öngörülen Bilimsel ve Teknik Tedbirler Gülüzar Duygu SEM Z, Havva Eylem POLAT, Alper Serdar ANLI Akyatan ve Tuzla (Adana) Sulak Alan Sistemlerinde Su Yönetimi Harun AYDIN, Osman ERDEM,Burhan Teoman MER Ç, Hüseyin KARAKU, Mehmet GÖLGE Sulak Alanlar n Ekoturizm Aç s ndan De erlendirilmesi: neada Örne i Ö r. Gör. Gülay ÇAKIR, Ö r. Gör. Ali ÇAKIR Türkiye de Orman ve Su Sektörü Aras ndaki li kinin Sosyoekonomik Boyutlar ve Su Havzalar nda Suyun Maliyetlendirilmesi Özden GÖRÜCÜ Marmara Gölü nde Tar m n Sulak Alan Ekosistemine Etkisi Ar. Gör. Bekir DER NÖZ, Doç. Dr. Y lmaz ARI Biyopolitika Aç s ndan Seyfe Gölü Havzas na Yap lan Müdahaleler Okan ÜRKER, Murat YILDIZ, Nesrin ÇOBANO LU Ku Göç Yollar Üzerindeki Sosyal Hareketlerin Biyoetik ve Biyopolitik De erlendirmesi Murat YILDIZ, Nesrin ÇOBANO LU xii

13 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE xiii

14 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE I. SULAK ALANLARIN EKOLOJ S VE H DROLOJ S 1 Sulak Alanlar n Biyolojik Çe itlili i 2 Sulak alanlar n Ekolojisi ve Hidrolojisi 3 Sulak Alanlar Su Kalitesi 4 Sulak Alanlar Avifaunas ve Ku Göç Yollar II. KL M VE SULAK ALANLAR 1 Sulak Alanlar ve klim De i ikli i 2 klim Adaleti 1

15 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Sulak Alan Olarak Kur unlu elalesi Tabiat Park ve FaunistikFloristik Özellikleri Mehmet ÖZ, Mustafa YAVUZ, R. Süleyman GÖKTÜRK, Ali ERDO AN, Hakan KARAARDIÇ Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kampüs / ANTALYA ÖZET Akdeniz Bölgesi nde, Antalya li, Aksu Belediyesi ilçe s n rlar içerisinde, toplam 610 hektarl k bir alan kapsayan Kur unlu elalesi Tabiat Park, su kaynaklar bak m ndan zengin bir sulak alan ekosistemi olu turmaktad r. Alanda 67 familya ya ait toplam 261 bitki türü bulunurken, bu bitkilerin 134 tanesi Akdeniz bitki co rafyas na, 8 tanesi AvroSibirya bitki co rafyas na, 2 tanesi ranturan bitki co rafyas na ait ve 117 tanesi ise kozmopolittir. Di er taraftan, park n arazisinin genel topo rafik ve fiziksel yap s ile kommunitelerin genel yap s ikiya aml, sürüngen, ku ve memelilerin ya amas ve bar nmas için çok uygundur. Genel olarak ele al nd nda; tabiat park ndaki fauna elemanlar içinde en bask n türler olarak sürüngenlerden Toros kertenkelesi (Anatololacerta danfordi), böcekçil ku lardan ba tankaralar (Parus spp.) ve Anadolu S vac s (Sitta krueperi) ile memelilerden Anadolu Sincab (Sciurus anomalus) d r. Kur unlu elalesi ni besleyen Gerdemeli Deresi, Gelindü en P nar ve Kayakl P nar ile elaleden sonra uzanan Kalabakl Çay n n kenarlar suyun olu turdu u nem nedeniyle özel bir mikroklima olu turmaktad r. Su içi, suyun kenarlar ve yak n çevresi çe itli bitkilerin yan s ra, birçok ikiya aml, sürüngen, ku ve memeli türü için önemli birer biyotop niteli indedir. Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde toplam olarak 63 familyaya mensup 128 omurgal türü belirlenmi olup, bu say tüm Türkiye deki (Bal klar hariç) omurgal tür say s (yakla k 750 tür) ile kar la t r ld nda, Türkiye deki omurgal türlerinin 1/6 s n Kur unlu elalesi Tabiat Park n n s n rlar içinde bulmak mümkündür denilebilir. Anahtar kelimeler: Kur unlu elalesi, Fauna, Flora, Tabiat Park, Antalya ABSTRACT Mediterranean Region, Antalya, within the boundaries the district of Aksu municipality, covering an area of 610 hectares Kur unlu Falls Nature Park, a wetland ecosystem is rich in water resources. While a total of 261 plant species belonging to 67 families in the area, the geography of the Mediterranean vegetation of this plant are 134 of them, 8 of the EuroSiberian plant geography, plant geography of IranTuran of 2 of them and 117 of them cosmopolitan. On the other hand, the general topography and physical structure of the park land with the general structure of populations, amphibians, reptiles, birds and mammals is very suitable for the survival and shelter. In general, the natural fauna in the park as the most dominant species are lizard Taurus (Anatololacerta Danford) in reptiles, tit birds (Parus spp.) and the Anatolian plasterer (Sitta krueperi) in insectivorous birds and Anatolian squirrel (Sciurus anomalus) in mammals. Gerdemeli Creek that feeds Kur unlu waterfall, Kayakl and Gelindü en Spring, Kalabakl Creek from the edges of the waterfall with the water formed due to moisture is a special microclimate. Waterhouse, and close to the edges of the water environment, as well as a variety of plants, many amphibians, reptile, bird and mammal species are also important for a biotope. Kur unlu Falls Nature Park within the boundaries of a total of 128 vertebrate species have been identified as belonging to 63 families, this number, all in Turkey (excluding fish), the number of vertebrate species (about 750 species) compared to the vertebrate species in Turkey, could be called 1 / 6 of al of the vertabrate species of Turkey can be found at Kur unlu Waterfall Natural Park. Keywords: Kur unlu Falls, Fauna, Flora, Natural Park, Antalya 1. G R Sulak alan denilince akla; do al veya yapay, sürekli veya mevsimsel derinli i alt metreden az, sular tatl, tuzlu ve ac olabilen göller, lagünler, batakl klar, akarsular n durgun k s mlar, ta k n alanlar ve haliçler gelir. Sulak alanlar, sahip olduklar biyolojik çe itlilik nedeniyle yeryüzünün en önemli ekosistemleri aras nda yer al rlar. Son y llarda, Antalya ili de zengin tür ve habitat çe itlili i ile ön plana ç kmaktad r. Antalya çe itli habitat tiplerini bünyesinde bar nd ran zengin sulak alanlara da sahiptir. Bunlardan biri de Kur unlu elalesi Tabiat Park d r. Ülkemizde yeti en 9200 civar ndaki bitki 2

16 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE türünün yakla k 1/3 ü Antalya ilin de yeti mektedir. Endemizm aç s ndan incelendi inde de durum benzer bir yap göstermektedir. Zira Antalya, 500 civar nda endemik tür ile, Türkiye de ilk s ralarda yer almaktad r. Di er taraftan, Türkiye deki fauna türlerinin yakla k 1/4 ünü de bölge s n rlar içinde bulmak mümkündür. Ülkemiz, biyolojik çe itlilik bak m ndan k skan lacak bir zenginli e sahiptir. Türkiye, sahip oldu u bitkileri aç s ndan dünyada l man iklim ku a ndaki ülkelerin ba nda gelmektedir. Ülkemizin, flora aç s ndan sahip oldu u bu zenginli i içerdi i endemik ve nadir türlerin say lar n n çoklu u ile aç klamak mümkündür. Zira ülkemizde yeti en toplam bitki türü say s, hemen hemen Avrupa k tas ndaki toplam tür say s na yak nd r. Bu zenginli in ba l ca sebepleri u ekilde belirtilebilir: klim farkl l klar, topografik çe itlilikler, jeolojik ve jeomorfolojik çe itlilikler, deniz, göl, akarsu gibi de i ik su ortam çe itlilikleri, m ler aras nda de i en yükseklik farkl l klar, üç de i ik bitki co rafyas bölgesinin birle ti i bir yerde olu u, birçok cinsin gen merkezinin Anadolu olmas, Anadolu da tür endemizminin yüksek olmas ve birçok kültür bitkisinin anaç türlerinin Anadolu ve çevresinde bulunmas d r. Antalya ilinin önemli sulak alanlar ndan olan, Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde 67 familya ya ait toplam 261 bitki adland r lm t r. Adland r lan bitkilerden 14 tanesi endemiktir. Di er taraftan; Kur unlu da toplam olarak 63 familyaya mensup 128 omurgal türü de belirlenmi tir. Bu flora ve fauna çal malar na bak ld nda, Kur unlu elalesi Tabiat Park nda tür say s az görünmektedir. Ancak alan n ne kadar dar oldu u dü ünülüp (yakla k 610 hektar), benzeri di er alanlar n büyüklü ü ile k yasland nda zengin bir floristik ve faunistik yap ya sahip oldu u görülmektedir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Akdeniz Bölgesi nde, Antalya li s n rlar içerisinde bulunan Kur unlu elalesi Tabiat Park, ülke koordinat sistemi içerisinde; 37 00' ' 63 kuzey enlemleri ile 30 81' ' 05 do u boylamlar aras nda ve 1/ ölçekli memleket haritalar nda ise N25c4 ve O25b1 numaral paftalarda yer almaktad r. Kur unlu elalesi Tabiat Park n n Antalya li içindeki konumu ekil 1 de, Antalya li Merkez lçe içindeki konumu ise ekil 2 de gösterilmi tir. 3

17 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE ekil 1. Kur unlu elalesi Tabiat Park n n l çindeki Konumu ekil 2. Kur unlu elalesi Tabiat Park n n Antalya li Merkez lçe çindeki Konumu Antalya kent merkezine 18 km uzakl kta bulunan Kur unlu elalesi ve kanyonu ve ayr ca Kalabakl deresi ve Akçaköprü deresi de Tabiat Park s n rlar içindedir. Kur unlu elalesinin genel bir görünümü ekil 3 te verilmi tir. ekil 3. Kur unlu elalesi Genel Görünümü Kur unlu elalesi Tabiat Park ve yak n çevresinin floristik özelliklerini incelemek amac yla; toplanan bitki örnekleri, herbaryum kurallar na göre preslenerek kurutulmu tur. Kurutulan örneklerin te hisinde, endemizm durumlar n n belirlenmesinde ve fitoco rafik bölgelerin tespitinde, ba ta Türkiye Floras (Davis , Davis et al. 1988, Güner et al. 2000) olmak üzere alana yak n 4

18 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE çal malardan (Alç tepe, 1998, Çinbilgel 2005, Deniz ve Sümbül 2004, Göktürk ve Sümbül, 1997, Göktürk, 2009, Pe men 1980, Sümbül ve Erik, 1988 ab; Sümbül ve Erik 1990 ab) ve Tübitak Tübives veritaban ndan faydalan lm t r. Ayr ca flora tablosunda yer alan bitkilerin Türkçe isimleri için Türkçe Bitki Adlar Sözlü ünden yararlan lm t r (Baytop 1994). Yine vejetasyon tipleri bask n türler baz nda ele al nm ve özellikleri ayr ayr verilmi tir. Kur unlu elalesi Tabiat Park ndan toplanarak te his edilen bitkilerin s ras yla, familyas, tür ad, Türkçe ad, endemizm durumu, fitoco rafik bölgesi, GPS koordinatlar, tehlike kategorileri ve korunma statüleri Tablo 1 de verilmi tir. Di er taraftan, faunan n ara t r lmas için dönemsel olarak yap lan arazi çal malar nda saptanan omurgal lar n tür tespitleri yap lm ; bu türlerin familya ve bilimsel isimleri, Türkçe adlar, endemizm durumu, lokalite, tehlike kategorisi (IUCN), tehlike s n f aç s ndan de erlendirmesi, populasyon durumu, korunma statüsü (Ulusal kanunlar ve uluslararas sözle melerle ilgili), ile ilgili veriler tablo halinde verilmi tir. Ku türlerinin tespiti için, bölgenin tamam gezilmi, dürbün (Nikon 8x40 ve 8x36) ve zoom lu foto raf makinesi (Nikon 8800) kullan larak ku türleri belirlenmeye çal lm t r. Gözlenen birey ve türlerin te hisinde Kiziro lu (2008 ve 2009) ve Mullarney ve ark. (2000) den yararlan lm t r. Kur unlu elalesi Tabiat Park n n s n rlar içinde yap lan çal mada ara t r lan fauna elemanlar, alan n Tabiat Park statüsü nedeniyle koruma alt nda olan türler oldu undan öncelikle gözlem ve foto raflamaya dayal fauna kay tlar ile habitat verileri toplanm, örnek al nmam t r. Ayr ca Akdeniz Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünün yöredeki 1415 y ll k arazi çal malar kapsam nda bu bölgeden elde edilen verilerden de yararlan lm t r. Böylece toplanan tüm veriler birlikte de erlendirilerek tabiat park n n mevcut omurgal fauna elemanlar n n tespiti yap lm t r. nceleme kolayl sa lamas aç s ndan omurgal larla ilgili bulgular m z verilirken kemikli bal klar, amfibiler, sürüngenler, ku lar ve memeliler ayr ayr ele al nm t r. Türlerin te hislerinde; Aslan vd 2004, Ba o lu ve Baran , Baran 1981, Baran 1998, Erdo an vd 2002a, Erdo an vd 2002b, Geldiay ve Bal k 1996, Wilson ve Reeder, 2005 ten de yararlan lm t r. Kur unlu ve yak n çevresindeki benzer ekolojik karakterli bölgelerde saptanan hayvan türleri ile ilgili olarak ulusal ve uluslararas koruma statüleri de de erlendirilmi tir. Bu amaçla IUCN taraf ndan haz rlanan ve 2008 y l içerisinde güncellenen Avrupa K rm z Listesi (ERL); Bern Sözle mesi kriterleri ve koruma listelerinin en son güncellenmi halleri; Çevre ve Orman Bakanl Do a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü ü Merkez Av Komisyonu (MAK) taraf ndan dönemi için haz rlanm Koruma Listeleri ve ku lar için RDB (Red Data Book) Kiziro lu (2008 ve 2009) ölçütlerinden yararlan lm t r. Ayr ca yörede kaydedilen türler aras nda endemik türler bulunup bulunmad da de erlendirilmi tir. 3. BULGULAR Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde yap lan arazi çal malar sonucunda toplanan türlerin te his edilmesiyle 67 familya ya ait toplam 261 bitki adland r lm, ayr ca 63 familyaya mensup 128 omurgal türü belirlenmi tir Flora Özellikleri Adland r lan 261 bitkinin 14 tanesi endemiktir. Yine adland r lan bu bitkilerin 134 tanesi Akdeniz bitki co rafyas na, 8 tanesi AvroSibirya bitki co rafyas na, 2 tanesi ranturan bitki co rafyas na ve 5

19 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 117 tanesinin ise geni yay l l oldu u görülmü tür (Tablo 1). Kur unlu elalesi Tabiat Park nda Akdeniz bitki co rafyas na ait bitkilerin say s n n çok olmas n alan n tamam n n Akdeniz bölgesi içinde kalmas ile aç kl yabiliriz. Tablo 27 incelendi inde en çok tür içeren familyalar aras nda 30 tür ile Compositae familyas ilk s ray almaktad r. kinci s ray 29 tür ile Leguminosae, üçüncü s ray 25 tür ile Labiatae, dördüncü s ray ise 15 tür ile Gramineae almaktad r. Alanda tespit edilen 14 endemik bitki türünün IUCN kategorilerine göre da l m incelendi inde Labiatae familyas ndan dört, Campanulaceae familyas ndan iki, Compositae familyas ndan iki, Leguminosae familyas ndan iki, Caryophyllaceae familyas ndan bir, Crassulaceae familyas ndan bir, Scrophulariaceae familyas ndan bir ve Rubiaceae familyas ndan oldu u görülmektedir (Tablo 1). Tespit edilen endemik bitki türlerinin IUCN kategorilerine göre da l m incelendi inde yedi tanesi LC, üç tanesi NT ve dört tanesi ise VU kategorisinde yer ald görülmektedir (Tablo 1). Bu dönemde, Kur unlu elalesi Tabiat Park nda adland rma yap lan türler aras nda BERN ve CITES listelerinde yer alan herhangi bir bitkiye rastlan lmam t r. Sonuç olarak Kur unlu elalesi Tabiat Park nda yeti en bitki türlerinin %18 i endemiktir. Endemik bitkilerin ½ si (%50) daha az endi e verici ve tehdit alt nda olmayan LC (Least Concern), %28,5 i zarar görebilir VU (Vulnarable) ve % 21,5 i ise NT kategorisinde olup (Near threatened) yani yak n zamanda tehlike alt na girebilecek türlerden olu maktad r. Ayr ca, Kur unlu elalesi Tabiat Park floras içinde ülkemizde t bbi amaçl kullan lan 57 bitki taksonu tespit edilmi tir. Ayr ca Tabiat Park floras içinde 25 adet ekonomik önemi olan bitki türü de bulunmaktad r. Bu bitkilerin bir k sm baharat olarak bir k sm da sebze ve meyve olarak kullan lmaktad r. Kur unlu elalesi Tabiat Park nda üst tabakada K z lçam dan ve lokal olarak F st kçam ndan olu an bir me çere bulunmaktad r. Ancak kapal l n k r k oldu u yerlerde alt tabakada; Mersin (Myrtus communis), Delice (Olea europaea), Tespih (Styrax oficinalis), Zakkum (Nerium oleander) ve Kermes me esi (Quercus coccifera) gibi a açc k cinsleri, Sumak (Rhus coriaria), Karaçal (Paliurus spinachristii), Geven (Astragalus) ve Funda (Erica manipuliflora) gibi çal cinsleri yer almaktad r. elale çevresinde ve dere kenarlar nda galeri biçiminde Do u Ç nar (Platanus orientalis), Sö üt (Salix alba), Zakkum (Nerium oleander) Typha domingensis, Carex pendula, Veronica anagallisaquatica, Pulicaria dysenterica, Lycopus eurapeus, Melissa officinalis ve Alisma plantagoaquatica. türleri yay l göstermektedir. Kayal k ekosistemine özellikle elale çevresinde ve elaleden sonraki dere boyunca rastlan lmaktad r. Bu ekosistem, özellikle orman ve nisbeten de maki elemanlar nca örtülmü tür. Kayal k ekosistemin türleri aras nda yukar daki endemik türlere ilave olarak Ptilostemon chamaepeuce, Ceterach officinarum, Symphytum brachycalyx, Helichrysum stoechas, Umbilicus horizontalis subsp. intermedius, Stachys aleurites, Origanum onites, Cymbalaria longipes, Cheilanthes fragrans, Hyoscyamus aureus ve Parieteria cretica bitkileri de bulunmaktad r. 6

20 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Tablo 1. Kur unlu elalesi Tabiat Park n da bulunan türlere ait flora listesi Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad 1.Adiantaceae Adianthum capillusveneris (L.) Medik Venüs Saç 2.Alismataceae Alisma lanceolatum Willd. Kurba a ka 3.Anacardiaceae Pistacia lentiscus L. Sak z a ac 4.Anacardiaceae Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler Menegiç 5.Anacardiaceae Rhus coriaria L. Sumak 6.Apocynaceae Nerium oleander L. Zakkum 7.Araceae Arisarum vulgare Targ.Tozz. subsp. vulgare Y lanekme i 8.Araceae Arum dioscoridis Sm. var. dioscoridis Y lan Yast 9.Araliaceae Hedera helix L. Duvar Sarma 10.Aristolochiaceae Aristolochia parviflora Sm. Lohusaotu 11.Aspleniaceae Ceterach officinarum DC. Pul E relti 12.Boraginaceae Buglossoides arvensis (L.) Johnston 13.Boraginaceae Anchusa azurea Miller var. azurea S r Dili 14.Boraginaceae Anchusa undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Coutinho S r Dili 15.Boraginaceae Echium angustifolium Miller Engerek Otu 16.Boraginaceae Heliotropium supinum 17.Boraginaceae Symphytum brachycalyx Boiss. Karakafes 18.Boraginaceae Alkanna tictoria (L.) Tausch subsp. anatolica Hub.Mor. Havac va 19.Cactaceae Opuntia ficusindica (L.) Miller Kaynana Dili Endemizm Durumu Fitocografik Bölge Geni Geni Medit.El. E.Medit.El. Geni Medit. El. Medit.El. E.Medit.El. Geni E.Medit.El. Geni Geni Geni Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni Medit.El. 20.Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata Çan Çiçe i Endemik E. Medit. El. 21.Campanulaceae Campanula podocarpa Boiss. Çan Çiçe i Endemik E. Medit. El. 22.Campanulaceae Legousia speculumveneris (L.) Chaix Kad n aynas Medit. El. 23.Caryophyllaceae Petrorhagia hispidula (Boiss. & Heldr.) Balls & Heywood 24.Caryophyllaceae Petrorhagia velutina (Guss.) Ball. & Heywood 25.Caryophyllaceae Minuartia hybrida (Vill.) Schischk. subsp. hybrida 26.Caryophyllaceae Silene aegyptiaca (L.) L. subsp. aegyptiaca Nak l 27.Caryophyllaceae Silene gallica L. Nak l 28.Caryophyllaceae Silene papillosa Boiss. Nak l 29.Caryophyllaceae Stellaria media (L.) Vill. Y ld z Otu 30.Caryophyllaceae Vaccaria pyramidata Medik 31.Cistaceae Cistus creticus L. Laden 32.Cistaceae Cistus salviifolius L. Laden 33.Cistaceae Fumana arabica (L.) Spach var. arabica 34.Compositae Anthemis chia L. Papatya 35.Compositae Bellis annua L. Koyungözü 36.Compositae Bellis perennis L. Koyungözü 37.Compositae Carduus pycnocephalus L. subsp. pycnocephalus Saka Dikeni 38.Compositae Calendula arvensis L. amdan Çiçe i 39.Compositae Carthamus dentatus Vahl. 40.Compositae Conyza bonariensis (L.) Cronquist 41.Compositae Conyza canadensis (L.) Cronquist 42.Compositae Echinops viscosus DC. subsp. viscosus 43.Compositae Evax eriosphera Boiss. & Heldr. Kültür Endemik E.Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni Geni E.Medit.El. Geni Geni Medit.El. Geni Geni E.Medit.El. Medit.El. Av.Sib. Medit. El. Geni Geni Geni Geni E.Medit.El. E.Medit.El. GPS Koordinatlar N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü LC NT VU 7

21 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad Endemizm Durumu Fitocografik Bölge GPS Koordinatlar Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü 44.Compositae Helichrysum stoechas (L.) Moench Ölmez Otu Geni N E Compositae Inula viscosa (L.) Aiton Zimbit, Zinebit N Medit.El. E Compositae Lactuca serriola L. N Av.Sib. E Compositae Lamyropsis cynaroides (Lam.) Dittrich N E.Medit. El. E Compositae Notobasis syriaca (L.) Cass. N Medit.El. E Compositae Pallenis spinosa (L.) Cass. Altungöz N Geni E Compositae Phagnalon graecum Boiss. N E.Medit.El. E Compositae Sonchus asper (L.) Hill. E ek Marulu N Geni E Compositae Sonchus oleraceus L. E ek Marulu N Geni E Compositae Eupatorium cannbinum L. N Av.Sib. E Compositae Ptilostemon chamaepeuce (L.) Less. N E.Medit.El. E Compositae Carduus rechingeranus Kazmi N Medit. El. LC E Compositae Crepis sancta (L.) Babcock Tüylü Kanak N Geni E Compositae Cichorium intybus L. Karahindiba N Geni E Compositae Hyoseris scabra L. N Medit. El. E Compositae Leontodon tuberosus L. Arslan Di i N Medit. El. E Compositae Picris campylocarpa Boiss. & Heldr. Endemik N LC Medit. El. E Compositae Scolymus hispanicus L. Alt n Diken, N Medit. El. evketibostan E Compositae Senecio vernalis Waldst.& Kit. Kanarya Otu N Geni E Compositae Tragopogon longilostris Bisch. ex Schultz var. N Geni longilostris E Convolvulaceae Convolvulus arvensis L. Tarla sarma N Geni E Convolvulaceae Ipomea purpurea (L.) Roth. Kahkaha Çiçe i N Geni E Crassulaceae Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger Endemik E.Medit.El. N E Crassulaceae Umbilicus horizontalis (Guss.) DC. var. intermedius N E.Medit.El. (Boiss.) Chamberlain E Cruciferae Capsella bursapastoris (L.) Medik. Çoban Çantas N Geni E Cruciferae Fibigia clypeata (L.) Medik. N Geni E Cruciferae Hirschfeldia incana (L.) Lag.Forss. N Geni E Cruciferae Sinapis arvensis L. N E.Medit.El. E Cucurbitaceae Bryonia cretica L. eytan algam N E.Medit.El. E Cupressaceae Cupressus sempervirens Adi Servi N Geni E Cyperaceae Carex divisa Hudson Saparna N Av.Sib. E Cyperaceae Carex flacca Screber subsp. serrulata (Biv.) Greuter Saparna N Geni E Cyperaceae Carex pendula Saparna N Geni E Dipsacaceae Knautia integrifolia (L.) Bert. var. bidens (Sm.) Borbas N E. Medit. El E Ephedraceae Ephedra campylopoda C.A.Meyer. Deniz Üzümü N Geni E Ericaceae Arbutus andrachne L. Sandal N Geni E Ericaceae Erica manipuliflora Salisb. Funda N Medit.El. E Euphorbiaceae Andrachne telephioides L. N Geni E Euphorbiaceae Euphorbia characias L. subsp. wulfenii (Hoppe ex N Sütle en E.Medit.El. W.Koch) A.R.Smith E Euphorbiaceae Euphorbia helioscopia L. Sütle en N Geni E Euphorbiaceae Mercurialis annua L. Yer Fesle eni N Geni E Fagaceae Quercus coccifera L. Kermes Me esi N Medit.El. E Fagaceae Quercus suber L. Mantar Me esi Medit.El. 87.Gentianaceae Centaurium pulchellum (Swartz) Druce K rm z Kantaron 88.Gentianaceae Blackstonia perfoliata (H.) Hudson Yaz Blakstonyas Geni Geni N E N E

22 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad 89.Geraniaceae Geranium lucidum L. Turna Gagas 90.Geraniaceae Geranium purpureum Vill. Turna Gagas 91.Geraniaceae Erodium cicutarium (L.) L'Hérit. subsp. bipinnatum (Cav.) Tourlet Dön Baba 92.Geraniaceae Erodium cicutarium (L.) L'Hérit. subsp. cicutarium Dön Baba 93.Gramineae Avena wiestii Steudel Yulaf 94.Gramineae Briza maxima L. 95.Gramineae Dactylis glomerata L. subsp. hispanica (Roth) Nyman 96.Gramineae Digitaria sanguinalis (L.) Scop. 97.Gramineae Lolium subulatum Vis. 98.Gramineae Phalaris paradoxa L. Parlak Ot 99.Gramineae Stipa bromoides (L.) Dörfler Palak 100.Gramineae Arundo donax L. Karg 101.Gramineae Lamarckia aurea (L.) Moench. 102.Gramineae Bromus rubens L. 103.Gramineae Aegilops kotschyi Boiss. 104.Gramineae Hordeum murinum L. subsp. leporinum (Link.) Arc. var. leporinum Yabani Arpa 105.Gramineae Lagurus ovatus L. Tav an Kuyru u 106.Gramineae Melica minuta L. 107.Gramineae Poa annua L. Tav an B y 108.Guttiferae Hypericum triquetrifolium Turra 109.Guttiferae Hypericum perfoliatum L. Binbirdelik otu Binbirdelik otu 110.Haloragidaceae Myriophyllum verticillatum L. 111.Iridaceae Gladiolus illyricus W. Koch Glayöl 112.Iridaceae Romulea tempskyana Freyn 113.Labiatae Ajuga chamaepitys (L.) Screber subsp. mesogitana (Boiss.) Bornm. Mayas lotu 114.Labiatae Calamintha incana (Sm.) Boiss. 115.Labiatae Prasium majus L. 116.Labiatae Salvia tomentosa Miller Adaçay 117.Labiatae Salvia viridis L. Adaçay 118.Labiatae Teucrium polium L. Yer Me esi 119.Labiatae Calamintha sylvatica Bromf. subsp. ascendens (Jordan) P.W.Ball. 120.Labiatae Melissa officinalis L. subsp. altissima (Sm.) Arcangeli O ul Otu 121.Labiatae Mentha aquatica L. Su Nanesi 122.Labiatae Mentha spicata L. subsp. spicata Nane 123.Labiatae Micromeria myrtifolia Boiss.& Hohen. Güvercin otu 124.Labiatae Origanum onites L. Mercankö k Endemizm Durumu Fitocografik Bölge Geni Geni Geni Geni Geni Geni Geni Geni Geni Medit.El. Medit.El. Geni Medit.El. Geni r.tur. Geni Medit.El. Medit.El. Geni Geni E.Medit.El. Geni Medit.El. E.Medit.El. E.Medit.El. E.Medit.El. Medit.El. Medit.El. Medit.El. Geni E.Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni E.Medit.El. E.Medit.El. 125.Labiatae Stachys aleurites Boiss. & Heldr. apud Bentham Karaba Endemik E.Medit.El. 126.Labiatae Stachys pinardii Boiss. Karaba Endemik E.Medit.El. 127.Labiatae Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia (Schreber) Arcangeli K samahmut Otu 128.Labiatae Lamium amplexicaule L. Ball baba 129.Labiatae Lycopus europaeus L. 130.Labiatae Satureja thymbra L. Kaya Keki i Geni Av.Sib. Av.Sib. E.Medit.El. 131.Labiatae Stachys cretica L. subsp. anatolica Rech. f. Karaba Endemik r.tur. 132.Labiatae Sideritis curdivens Stapf. Da Çay E.Medit.El. GPS Koordinatlar N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü NT VU LC 9

23 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 133.Labiatae 134.Labiatae Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad Sideritis montana L. subsp. remota (d Urv.) P.W. Ball ex Heywood Teucrium chamaedrys L. subsp. chamaedrys Da Çay Yerme esi K samahmut Endemizm Durumu Fitocografik Bölge E.Medit.El. Av.Sib. 135.Labiatae Thymus revolutus Celak Kekik Endemik E.Medit.El. 136.Labiatae Thymbra spicata L. var. spicata Karaba Kekik 137.Labiatae Rosmarinus officinalis L. Biberiye 138.Lauraceae Laurus nobilis L. Defne 139.Leguminosae Anagyris foetida L. Zivircik 140. Leguminosae Astragalus hamosus L. Geven 141. Leguminosae Astragalus tmoleus Boiss. var. bounacanthus (Boiss.) Chamberlain 142. Leguminosae Calicotome villosa (Poriet) Link Azgan 143. Leguminosae Ceratonia siliqua L. Keçiboynuzu 144. Leguminosae Genista acanthoclada DC. Kat r T rna 145. Leguminosae Hymenocarpus circinnatus (L.) Savi 146. Leguminosae Lathyrus aphaca L. var. affinis (Guss.) Arc. Mürdümük 147. Leguminosae Medicago orbicularis (L.) Bart. Yonca 148. Leguminosae Onobrychis caputgalli (L.) Lam. Korunga 149. Leguminosae Ononis pubescens L Leguminosae Psoralea bituminosa L. Asfalt Otu 151. Leguminosae Trifolium resupinatum L. Üçgül 152. Leguminosae Ononis natrix L. subsp. natrix Öküz Çan 153. Leguminosae Anthyllis tetraphylla L. Kum T rf l 154. Leguminosae Biserrula pelenicus L Leguminosae Astragalus hamosus L. Geven E.Medit.El. Kültür Bitkisi Medit.El. Medit.El. Geni Geven Endemik Geni Medit.El. Medit.El. E.Medit.El. Medit.El. Geni Medit.El. Medit.El. Geni Medit.El. Geni Medit.El. Medit.El. Medit.El Leguminosae Astragalus prusianus Boiss. Geven Endemik Medit.El Leguminosae Coronilla parviflora Willd Leguminosae Lotus corniculatus L. Lüfer Otu 159. Leguminosae Medicago disciformis DC. Yonca 160. Leguminosae Trifolium angustifolium L. var. angustifolium T rf l, Üçgül 161. Leguminosae Trifolium arvense L. var. arvense T rf l, Üçgül 162. Leguminosae Trifolium campestre Schreb. T rf l, Üçgül 163. Leguminosae Trifolium globosum L. T rf l, Üçgül 164. Leguminosae Trifolium physodes Stev. ex Bieb. var. Physodes T rf l, Üçgül 165. Leguminosae Trifolium stellatum L. var. stellatum T rf l, Üçgül 166. Leguminosae Vicia cassia Boiss. T rf l, Üçgül 167. Leguminosae Vicia hybrida L Liliaceae Asphodelus aestivus Brot. Çiri Otu 169. Liliaceae Bellevalia trifoliata (Ten.) Kunth 170. Liliaceae Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker Arapsümbülü 171. Liliaceae Romulea tempskyana Freyn 172. Liliaceae Ruscus aculeatus L. Tav an Memesi 173. Liliaceae Ornithogalum narbonense L. Y ld z Otu 174. Liliaceae Smilax aspera L. Saparna 175. Liliaceae Urgenia maritima Baker Ada So an 176. Liliaceae Allium myrianthum Boiss. Yabani So an Geni Medit.El. Geni Medit.El. Geni Geni Medit.El. Medit.El. Medit.El. Medit.El. E.Medit.El. Medit.El. Medit.El. Medit.El. Geni E.Medit.El. Geni Medit.El. Geni Medit.El. E.Medit.El. GPS Koordinatlar N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü VU LC 10

24 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad Endemizm Durumu Fitocografik Bölge GPS Koordinatlar Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü 177. Liliaceae Allium flavum L. subsp. tauricum (Besser ex Reichb.) N Yabani So an Medit.El. Stearn var. tauricum E Liliaceae Asparagus acutifolius L. Ku konmaz N Medit.El. E Liliaceae Gagea peduncularis (J. & C. Presl.) Pascher Alt ny ld z N Medit.El. E Liliaceae Scilla autumnalis L. N Medit.El. E Linaceae Linum bienne Miller Keten N Medit.El. E Malvaceae Alcea heldreichii (Boiss.) Boiss. N Geni E Malvaceae Malva neglecta Wallr. Ebe Gömeci N Geni E Malvaceae Malva sylvestris L. Ebe Gömeci N Geni E Moraceae Ficus carica L. ncir N Geni E Myrtaceae Eucalyptus camaldulensis Dehnh. Ökaliptus Kültür Bitkisi 187. Myrtaceae Myrtus communis L. Mersin 188. Nymphaeaceae Nymphaea alba L: Nilüfer 189. Oleaceae Fontanesia philliraeoides Labill. Ç lb rt 190. Oleaceae Olea europaea L. var. sylvestris (Miller) Lehr. Zeytin 191. Oleaceae Phillyrea latifolia L. Akçakesme 192. Orchidaceae Limodorum abortivum (L.) Swartz Mor ku yuvas 193. Orchidaceae Orchis anatolica Boiss. Anadolu orkidesi 194. Orchidaceae Orchis sancta 195. Orchidaceae Serapias vomeracea (Burm.f.) Briq. subsp. laxiflora (Soo) Gölz &Reinhard 196.Orobanchaceae Orobanche minör Canavarotu 197. Papaveraceae Papaver rhoeas L. Gelincik 198. Papaveraceae Fumaria officinalis L. ahtere 199. Pinaceae Pinus brutia Ten. K z lçam 200. Pinaceae Pinus pinea L. F st kçam 201. Plantaginaceae Plantago major L. Sinir Otu 202. Plantaginaceae Plantago afra L. Sinir Otu 203. Plantaginaceae Plantago cretica L. Sinir Otu 204. Platanaceae Platanus orientalis L. Do u Ç nar 205. Polygonaceae Rumex pulcher L. Kuzukula 206. Polygonaceae Polygonum equisetiforme Sibth. & Sm. Çobande ne i 207. Potamogetonaceae Potamogeton nodosus Poir. Su Sümbülü 208. Potamogetonaceae Potamogeton pectinatus L. Su Sümbülü 209. Primulaceae Anagallis arvensis L. Fare Kula 210.Ranunculaceae Ranunculus arvensis L. Dü ün Çiçe i 211.Ranunculaceae Anemone coronaria L. Manisa Lalesi 212.Ranunculaceae Clematis cirrhosa L. Akasma 213. Rhamnaceae Paliurus spinachristi Miller Karaçal 214. Rhamnaceae Rhamnus oleoides L. subsp. graecus (Boiss. & Reut) Holm. Cehri 215. Rosaceae Amygdalus graeca Lindley Badem 216. Rosaceae Crataegus monogyna Jacq. subsp. azarella (Gris.) Franco 217. Rosaceae Rosa canina L. Yaban Gülü 218. Rosaceae Rubus sanctus Schreber Bö ürtlen 219. Rosaceae Sanguisorba minor Scop. subsp. magnolii (Spach) Briq Rosaceae Sarcopoterium spinosum (L.) Spach Abdestbozan Otu 221. Rubiaceae Crucianella latifolia L. Al ç Geni Geni E. Medit. El. Medit. El. Medit. El. E.Medit.El. E.Medit.El. E.Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni Geni E.Medit.El. Medit. El. Geni Geni E.Medit.El. Geni Geni Geni Geni Geni Geni Geni Medit.El. Medit.El. Geni E.Medit.El. E.Medit.El. Geni E.Medit.El. Geni Geni E.Medit.El. Medit.El. N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E

25 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Familya Tür/Takson Ad Türkçe Ad 222. Rubiaceae Galium aparine Yo urt Otu 223. Rubiaceae Rubia tenuifolia d'urv. subsp. brachypoda (Boiss.) Kökboya Ehrend. & Schönb.Tem Rubiaceae Sherardia arvensis L. Endemizm Durumu Fitocografik Bölge Geni E.Medit.El. E.Medit.El Rubiaceae Galium canum Req. ex DC. subsp. antalyense Ehrend. Endemik E.Medit.El Rubiaceae Crucianella latifolia L Salicaceae Salix alba L. Aksö üt 228. Santalaceae Osyris alba L. Süpürge çal s 229. Scrophulariaceae Cymbalaria longipes (Boiss.& Heldr.) Cheval Scrophulariaceae Scrophularia canina L. subsp. bicolor (Sm.) Greuter S raca Otu 231. Scrophulariaceae Veronica cymbalaria Bodard. Mine Çiçe i 232. Scrophulariaceae Veronica persica Poiret Mine Çiçe i 233. Scrophulariaceae Veronica anagallisaquatica L. Mine Çiçe i 234. Scrophulariaceae Misopates orontium (L.) Rafin Scrophulariaceae Kickxia elatine (L.) Dumort subsp. crinita (Mabille) Greuter 236. Scrophulariaceae Linaria pelisseriana (L.) Miller Medit.El. Av.Sib. Geni E.Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni Geni Geni Medit.El. Medit.El Scrophulariaceae Scrophularia pinardii Boiss. S raca Otu Endemik E.Medit.El Scrophulariaceae Verbascum sinuatum L. subsp. adenosepalum Murb. S rkuyru u 239. Selaginellaceae Selaginella denticulata (L.) Link nce Di li Selaginella 240. Sinopteridaceae Cheilanthes fragrans (L.f.) Sw. Dudak E relti 241. Solanaceae Hyoscyamus aureus L. Banotu 242. Solanaceae Solanum alatum Moench 243. Solanaceae Solanum nigrum L. subsp. nigrum t üzümü 244. Styracaceae Styrax oficinalis L. Tespih A ac 245. Tamaricaceae Tamarix parviflora DC. Ilg n 246. Thymelaeaceae Daphne gnidioides Jaub.& Spach Yalanc Defne 247. Thymelaeaceae Daphne sericea Vahl. Ku dili 248. Typhaceae Typha domingensis Pers. Has r Otu 249. Umbelliferae Daucus broteri Ten Umbelliferae Lagoecia cuminoides L Umbelliferae Daucus guttatus Sm Umbelliferae Eryngium creticum Lam Umbelliferae Eryngium falcatum Delar 254. Umbelliferae Scandix pectenveneris L. Ki ki 255. Umbelliferae Tordylium apulum L Urticaceae Parietaria cretica L. Yap kan Ot 257. Urticaceae Urtica dioica Is rganotu 258. Valerianaceae Valeriana dioscoridis Sm. Kedi Otu 259. Verbenaceae Verbena officinalis L. T bbi Mine Çiçe i 260. Verbenaceae Vitexagnuscastus L. Hay t 261. Vitaceae Vitis sylvestris Gmelin Asma E.Medit.El. Medit.El. Geni E.Medit.El. E.Medit.El. Geni Geni Geni Medit.El. E.Medit.El. Geni Medit.El. Medit.El. Geni Geni Geni Geni Medit.El. Medit.El. Geni E.Medit.El. Geni Medit.El. Geni GPS Koordinatlar N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E N E Tehlike Korunma Kategorileri Statüsü NT LC 12

26 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 3.2. Faunistik Özellikleri Alt ube: Vertebrata (Omurgal lar) Kur unlu elalesi Tabiat Park arazisinin genel topo rafik ve fiziksel yap s ile kommunitelerin genel yap s n n ikiya aml, sürüngen, ku ve memelilerin ya amas ve bar nmas için çok uygun oldu u görülmektedir. Kur unlu elalesi ni besleyen Gerdemeli Deresi, Gelindü en P nar ve Kayakl P nar ile elaleden sonra uzanan Kalabakl Çay n n kenarlar suyun olu turdu u nem nedeniyle özel bir mikroklima olu turmaktad r. Su içi, suyun kenarlar ve yak n çevresi çe itli bitkilerin yan s ra, birçok ikiya aml, sürüngen, ku ve memeli türü için önemli birer biyotop niteli indedir. Tabiat park n n genel omurgal fauna yap s dikkate al nd nda oldukça zengin bir tür toplulu una sahip oldu u görülmektedir. Yap lan çal malar sonucu u ana kadar planlama alan nda ve yak n çevresinde 3 familyaya ait 3 bal k, 3 familyaya ait 3 iki ya aml, 10 familyaya ait 12 sürüngen, 34 familyaya ait 88 ku, 13 familyaya ait 22 memeli türünün yay l gösterdi i belirlenmi tir. Sonuç olarak; Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde toplam olarak 63 familyaya mensup 128 omurgal türü belirlenmi olup, bu say tüm Türkiye deki (Bal klar hariç) omurgal tür say s (yakla k 750 tür) ile kar la t r ld nda, Türkiye deki omurgal türlerinin 1/6 s n Kur unlu elalesi Tabiat Park n n s n rlar içinde bulmak mümkündür denilebilir. S n f: Osteichthyes (Kemikli Bal klar) Kur unlu elalesi Gerdemeli Deresi, Gelindü en P nar ve Kayakl P nar ndan beslenmekte olup elaleden sonra Kalabakl Çay olarak uzanmaktad r. Kur unlu elalesi yazk aktif olmakla birlikte, k n dere, çay ve p narlar n su miktar artmaktad r. Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar dâhilinde 3 familyaya ait 3 bal k türü yay l göstermektedir (Tablo 2). Buradaki bal klar n tamam ekonomik öneme sahiptir (Geldiay ve Bal k 1996). Tablo 2. Kur unlu elalesi nde Kemikli Bal k Türleri ve Koruma Statüleri Familya Tür Türkçe Ad Endemizm Durumu Tehlike Kategorileri Populasyon Durumu Anguilidae Anguilla anguilla (Linnaeus,1758) Y lan Bal CE A2bd+4bd Yayg n Salmonidae Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858 Alabal k C Yayg n Cyprinidae Capeota antalyensis Battalgil, 1944 Siraz B y kl bal k Endemik DD Yayg n S n f: Amfibia ( ki ya aml lar) Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içindeki iki ya aml lara, daha çok Gelindü en P nar, Gerdemeli Deresi ve Kalabakl Çay n n durgunla t veya bitkili ta l k su kenarlar nda, su ta k n veya ya mur sular yla olu mu geçici sularda ve nemli ta l k alanlarda, az da olsa kaynak sular veya yak n nda rastlanabilir. kiya aml lar n hayat faaliyetleri genelde suya ba ml d r. Genelde ovipar (yumurta ile ço alan omurgal lar) olan ikiya aml lar genellikle yumurtalar n do al alanlara, su ta k n veya ya mur sular nedeniyle göllenmi sulara b rak r veya su bitkilerine yap t r rlar (Baran 1981, Baran 1998). Ço unlukla karada ya ayanlar bile üreme zaman nda yumurtalar n suya b rak rlar. Su ve sulak alanlar bu nedenlerle iki ya aml lar n varl klar n sürdürmeleri aç s ndan hayati öneme sahiptir. Tabiat Park s n rlar içerisinde; 3 familyaya ait 3 ikiya aml türünün yay l gösterdi i ve bu türlerin hepsinin kuyruksuz kurba a (Ordo: Anura) oldu u görülmektedir. Bulgular m za göre; alanda ya ayan ikiya aml lar n tüm Türkiye de yay l gösteren ikiya aml lar n (Yakla k 30 tür) 1/10 unu olu turdu u söylenebilir (Tablo 3). Alanda do al olarak bulundu u tespit edilen ikiya aml türleri aras nda yer alan Gece Kurba as (Bufo viridis) Bern Sözle mesi Koruma Listelerinden EkII de, yani 13

27 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Mutlak Koruma Alt ndaki Türler listesinde yer almaktad r. Geriye kalan kiya aml türleri ise EkIII de, yani Koruma Alt ndaki Türler listesinde yer almaktad r. IUCN taraf ndan haz rlanm olan Avrupa K rm z Listesi (ERL) nin 2008 y l nda güncellemi listeleri temel al narak gerçekle tirilen çal malara göre faaliyet alan nda kaydedilmi olan ikiya aml türlerinin tamam n n LC (=Least Concern) yani En Dü ük Seviyede Tehlike Alt nda kategorisinde yer ald klar belirlenmi tir. Tablo 3. Kur unlu elalesi nde Belirlenen kiya aml Türleri ve Koruma Statüleri Familya Tür Ad Türkçe Ad Endemizm Durumu Tehlike Kategorileri Bufonidae Bufo viridis (Laurenti,1768) Gece Kurba as LC Hylidae Hyla arborea (Audoin,1827) A aç Kurba as LC Populasyon Durumu Nadir Küçük Populasyon Nadir Küçük Populasyon Koruma Statüleri II III Ranidae Pelophylax bedriagae Pallas,1771 Ye il Kurba a (Ova kurba as ) LC Yayg n Büyük Populasyon III S n f: Reptilia (Sürüngenler) Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde sürüngenlere ço unlukla orman içi ta l k, kayal k, orman içi aç kl k ve çal l k alanlar, orman n bitimindeki aç k, çal l k ve ta l k alanlar ile nadiren akarsu ve su kayna yak nlar nda rastlanm t r. Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içinde imdiye kadarki bulgular m za göre; 10 familyaya ait 12 Sürüngen (Reptilia) türünün yay l gösterdi i, bu miktar n ise tüm Türkiye de yay l gösteren Sürüngenlerin (yakla k 160 tür) 1/15 ini olu turdu u söylenebilir. Alandaki tüm sürüngen türleri Bern Sözle mesi Koruma Listelerinde EkII de, yani Mutlak Koruma Alt ndaki Türler ve EkIII de, yani Koruma Alt ndaki Türler listesinde yer almaktad r (Tablo 4). IUCN taraf ndan haz rlanm olan Avrupa K rm z Listesi (ERL) nin 2008 y l nda güncellemi listeleri baz al narak gerçekle tirilen çal malara göre faaliyet alan nda kaydedilmi olan sürüngen türlerinin 10 tanesinin LC (=Least Concern) yani En Dü ük Seviyede Tehlike Alt nda kategorisinde, bir tanesinin de VU kategorisinde yer ald klar belirlenmi tir. Tablo 4. Kur unlu elalesi nde Belirlenen Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri Familya Tür Ad Türkçe Ad Testudinidae Batoguridae Amphisbaenidae Agamidae Gekkonidae Scincidae Lacertidae Chamaeleontidae Typhlopidae Colubridae S n f : Aves (Ku lar) Testudo graeca (Linnaeus, 1758) Mauremys rivulata (Valenciennes 1833) Blanus strauchi (Bedriaga, 1884) Laudakia stellio (Linnaeus, 1758) Hemidactylus turcicus (Linnaeus, 1758) Ablepharus budaki (BibronBory, 1833) imageanatololacerta danfordi (Günther, 1876) Ophisops elegans (Menetries, 1832) Chamaeleo chamaeleon (Linnaeus, 1758) Typhlops vermicularis Merrem,1820 Dolichophis jugularis Linneaus, 1758 Eirenis modestus (Martin,1838) Endemizm Durumu Tehlike Kategorileri Tosba a VU Populasyon Durumu Yayg n Küçük Populasyon Koruma Statüleri Çizgili Kaplumba a DD Orta Populasyon II Kör Kertenkele LC Dikenli Kertenkele LC Yar m Parmakl Keler LC nce Kertenkele LC Toros Kertenkelesi LC Tarla Kertenkelesi LC Bukalemun LC Kör Y lan LC Kara Y lan LC Uysal Y lan LC Nadir Küçük Populasyon Küçük Populasyon Küçük Populasyon Küçük Populasyon Küçük Populasyon Küçük Populasyon Nadir Küçük Populasyon Nadir Küçük Populasyon Nadir Küçük Populasyon Nadir Küçük Populasyon Bat Akdeniz deki sulak alanlar, her iki göç yolunda da uzun mesafeler kat eden ku lar için II III III III III III II II EkIII EkIII EkIII 14

28 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE dinlenme ve beslenme bak m ndan son derece önemli konaklama alanlar d r. Göç döneminin haricinde, özellikle sert geçen k ko ullar nda iç bölgelerde yeterince besin bulamayan ku türleri de bu tip alanlar yo unlukla kullanmaktad r (Erdo an vd 2002, Aslan vd 2004). Bu ku lar n birço u k y band ndaki sulak alanlarda üremekte ve dolay s yla üreme bak m ndan bu alanlara ba ml d rlar (Erdo an vd 2002). Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içinde ku lara ormanl k alanlar, ormanl k içerisindeki aç kl k alanlar, yerle im alanlar yak nlar, elale ve rmak boyunca rastlamak mümkündür. Alan n do al ko ullar ndan kaynaklanan ekosistem zenginli i, bu alan n biyolojik çe itlili ine ve özellikle de ku çe itli ine yans m t r. Bölgede birbiri ile düzenli bir etkile im bütünlü ü içinde farkl ya am alanlar dikkat çekmektedir. Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içinde ku türlerine yönelik yapt m z arazi çal mas neticesinde 34 familyaya ait 88 ku türünün yay l gösterdi i görülmektedir (Tablo 5). Bu tür say s, Türkiye deki tüm ku tür say s n n (502 tür) %17,5 idir. Bu türlerden 27 si yerli (Y), 30 u yaz ziyaretçisi (YZ), 11 i k ziyaretçisi (KZ) dir. Di er 20 tür ise yerli (Y) k ziyaretçisi (KZ) transit (T) yaz ziyaretçisi (YZ) kategorilerinin ikili kombinasyonu eklinde Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içindeki alan kullanmaktad r. Tablo 5. Kur unlu elalesi nde Belirlenen Ku Türleri ve Koruma Statüleri Latince Ad Türkçe Ad IUCN Bern RedList Statü Populasyon Durumu PODICIPEDIDAE Tachybaptus ruficollis Küç. Bata an LC III A.3.1 Y Küçük populasyon ARDEIDAE Ixobrychus minutus Cüce Balaban LC II A.2 T Nadir küçük populasyon Nycticorax nycticorax Gece Bal kç l LC II A.3.1 T Küçük populasyon Egretta garzetta Küç. Akbal kç l LC II A.3.1 YZ Küçük populasyon Ardea alba Büyük Akbal kç l LC III A.3 YZ Küçük populasyon Ardea cinerea Gri Bal kç l LC III A.3 Y Küçük populasyon CICONIDAE Ciconia ciconia Akleylek LC II A.3.1 T Küçük populasyon THRESKIORNITHIDAE Plegadis falcinellus Çeltikçi LC II A.3.1 T Küçük populasyon ACCIPITRIDAE Circaetus gallicus Y lan Kartal LC III A.4 T Küçük populasyon Accipiter nisus Atmaca LC III A.3 Y Küçük populasyon Buteo buteo ahin LC III A.3 KZ Küçük populasyon FALCONIDAE Falco tinnunculus Kerkenez LC II A.2 Y Küçük populasyon COLUMBIDAE Streptopelia decaocto Kumru LC III A.5 Y Büyük populasyon Streptopelia turtur Üveyik LC III A.3.1 YZ Küçük populasyon CUCULIDAE Cuculus canorus Guguk LC III A.1.2 YZ Küçük populasyon STRIGIDAE Athene noctua Kukumav LC II A.3 Y Küçük populasyon Otus scops Ishakku u LC II A.3 YZ Küçük populasyon CAPRIMULGIDAE Caprimulgus europaeus Çobanaldatan LC II A.1.2 YZ Küçük populasyon APODIDAE Apus apus Ebabil LC III A.3.1 YZ Küçük populasyon Tachymarptis (Apus) melba Akkar nl Ebabil LC II A.3.1 YZ Küçük populasyon ALCEDINIDAE Alcedo atthis Yal Çapk n LC II A.2 Y Küçük populasyon MEROPIDAE Merops apiaster Ar ku u LC II A.3.1 YZ Küçük populasyon CORACIIDAE Coracias garrulus Gökkuzgun NT II A.2 YZ Küçük populasyon UPUPIDAE Upupa epops bibik LC II A.2 YZ Küçük populasyon JYNGIDAE 15

29 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Latince Ad Türkçe Ad IUCN Bern RedList Statü Populasyon Durumu Jynx torquilla Boyunçeviren LC II A.1.2 YZ Küçük populasyon PICIDAE Dendrocopos syriacus Alaca A açkakan LC II A.2 Y küçük populasyon ALAUDIDAE Galerida cristata Tepeli Toygar LC III A.3 Y Büyük populasyon Lullula arborea Orman Toygar LC III A.3 KZ Küçük populasyon Alauda arvensis Tarlaku u LC III A.4 Y Büyük populasyon HIRUNDINIDAE Riparia riparia Kum K rlang c LC II A.5 YZ Büyük populasyon Delichon urbica Ev K rlang c LC II A.3 YZ Büyük populasyon Hirundo rustica K r K rlang c LC II A.5 YZ Büyük populasyon Hirundo daurica K z l K rlang ç LC II A.3 YZ Küçük populasyon Hirundo rupestris K rlang ç LC II A.5 KZ Küçük populasyon MOTACILLIDAE Anthus trivialis A aç ncirku u LC II A.3 YZ Küçük populasyon Anthus pratensis Çay r ncirku u LC II A.3 KZ Küçük populasyon Motacilla flava Sar Kuyruksallayan LC II A.3.1 YZ Küçük populasyon Motacilla cinerea Da Kuyruksallayan LC II A.2 KZ Küçük populasyon Motacilla alba Akkuyruksallayan LC II A.3.1 Y,YZ Küçük populasyon PYCNONOTIDAE Pycnonotus xanthopygos Arap Bülbülü LC II A.2 Y Büyük populasyon CINCLIDAE Cinclus cinclus Dereku u LC II A.3 Y Küçük populasyon TROGLODYTIDAE Troglodytes troglodytes Çitku u LC II A.3 Y Küçük populasyon PRUNELLIDAE Prunella modularis Da bülbülü LC II A.1.2 KZ Küçük populasyon TURDIDAE Erytropygia (Cercotrihas) galactotes Çal Bülbülü LC II A.3 YZ Küçük populasyon Erithacus rubecula K z lgerdan LC II A.3 KZ Büyük populasyon Luscinia megarhynchos Bülbül LC II A.2 YZ Küçük populasyon Phoenicurus ochruros Ev K z lkuyru u LC II A.2 KZ Küçük populasyon Phoenicurus phoenicurus Bahçe K z lkuyru u LC II A.3 YZ Küçük populasyon Saxicola rubetra Çay r Ta ku u LC II A.3 YZ Küçük populasyon Saxicola torquata Ta Ku u LC II A3 KZ Küçük populasyon Oenanthe isabellina Boz Nadir küçük LC II A.3 YZ Kuyrukkakan populasyon Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan LC II A3 T Küçük populasyon Oenanthe melanoleuca Karakulak Kuyrukkakan LC II A.2 YZ Küçük populasyon Turdus merula Karatavuk LC III A.3 Y Büyük populasyon Turdus philomelos Öter Ard ç LC III A.2 KZ Büyük populasyon SYLVIIDAE Cettia cetti Kam Bülbülü LC II A.2 Y Küçük populasyon Acrocephalus schoenobaenus K nd ra Kam ç n LC II A.2 YZ Küçük populasyon Acrocephalus scirpaceus Saz Kam ç n LC II A.2 YZ Küçük populasyon Acrocephalus arundinaceus Büy. Kam ç n LC II A.3 YZ Küçük populasyon Hippolais pallida Gri Mukallit LC II A.3 T Küçük populasyon Hippolais olivetorum Zeytin Mukallidi LC II A.2 T Küçük populasyon Sylvia cantillans B y kl Ötle en LC II A.2 T Küçük populasyon Sylvia melanocephala Mask. Ötle en LC II A.3 Y Küçük populasyon Sylvia rueppelli Karabo azl Ötle en LC II A.2 T Küçük populasyon Sylvia hortensis Akgözlü Ötle en LC II A.2 T Küçük populasyon Sylvia curruca Küç. Akgerdan. Ötle en LC II A.2 YZ Küçük populasyon Sylvia communis Akgerdanl Ötle en LC II A.3 T Küçük populasyon Sylvia borin Boz Ötle en LC II B.3 T Küçük populasyon Sylvia atricapilla Karaba Ötle en LC II A.2 Y, T Büyük populasyon Phylloscopus collybita C vg n LC II A.3.1 KZ, T Büyük populasyon Phylloscopus trochilus Sö üt Bülbülü LC II A.3.1 T Büyük populasyon 16

30 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Latince Ad Türkçe Ad IUCN Bern RedList Statü Populasyon Durumu MUSCICAPIDAE Muscicapa striata Gri Sinekkapan LC II A.3 YZ Küçük populasyon Ficedula albicollis Halkal Sinekkapan LC II A.2 T Küçük populasyon AEGITHALIDAE Aegithalos caudatus Uzun Kuyruklu Ba tankara LC II A.2 KZ Küçük populasyon PARIDAE Parus major Büyük Ba tankara LC II A.3.1 Y Büyük populasyon Parus ater Cam Ba tankara LC II A.3 Y Küçük populasyon Parus caeruleus Mavi Ba tankara LC II A.2 Y Küçük populasyon SITTIDAE Sitta krueperi Anadolu S vac s NT II A.2 Y Büyük Populasyon LANIIDAE Lanius collurio K z ls rtl Örümcekku u LC II A.3 T Küçük populasyon Lanius senator K z lba l Örümcekku u LC II A.2 YZ Küçük populasyon Lanius nubicus Maskeli Örümcek ku u LC II A.2 YZ Küçük populasyon CORVIDAE Garrulus glandarius Alakarga LC A.3.1 Y Büyük populasyon Corvus cornix Le Kargas LC III A.5 Y Büyük populasyon PASSERIDAE Passer domesticus Ev erçesi LC A.5 Y Büyük populasyon FRINGILLIDAE Fringilla coelebs spinoz LC III A.4 Y Büyük populasyon Carduelis chloris Florya LC II A.3 Y Büyük populasyon Carduelis carduelis Saka LC II A.3.1 Y Büyük populasyon Serinus serinus Kanarya LC III A.3.1 Y Büyük populasyon Tabloda verilen k saltmalar ve konu ile ilgili aç klamalar: Kiziro lu (2008) na göre Türkiye Ku lar Red Data Book (RDB K rm z Liste) Uluslar aras Do al Hayat ve Do al Kaynaklar Koruma Birli i (IUCN) ve Birdlife International (BIE) Kriterleri a a da verilmi tir: * Türkiye Ku lar RDB kriterleri: A grubu na giren türler, ya tam y ll k ku türü olup yerli ya da yaz göçmeni; yani kuluçkalad ktan sonra Türkiye yi terk eden göçmen türlerden olu ur. A.1.2= Bölgede 13 tür yer almaktad r ve bu kriterde yer alan türlerin nüfuslar Türkiye genelinde çok azalm t r. zlendikleri bölgelerde 1 birey10 çift (=120 birey) ile temsil edilirler. Bu türlerin soyu büyük ölçüde tükenme tehdidi alt nda oldu u için, Türkiye genelinde mutlaka korunmalar gereken türlerdir. A.2= Bölgede 43 tür yer almaktad r ve bu kriterde yer alan türlerin say lar, gözlendikleri bölgelerde 1125 çift (2250 birey) aras nda de i ir. Bunlar önemli ölçüde tükenme tehdidi alt ndad r. Tükenme bask s günümüzdeki gibi sürerse, mutlak tükenmeyle kar kar ya kalacak olan türlerdir. A.3= Bölgede 50 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin Türkiye genelindeki nüfuslar, gözlendikleri bölegelerde genel olarak çift (52500 birey) aras nda de i ir. Bunlar da tükenebilecek duyarl kta olup, vah i ya amda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. A.3.1= Bölgede 19 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin populasyonlar nda, gözlendikleri bölgelerde azalma vard r. Bu türlerin nüfusu da çift ( birey) aras nda de i ir. Gözlendikleri bölgelerde eski kay tlara göre, azalma olan türlerdir. A.4= Bölgede 8 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine göre yo unluklar, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi alt na girmemi olmakla birlikte, populasyonlar nda lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi alt na girmeye adayd rlar. Bu türlerin populasyonlar gözlendikleri bölgelerde çift (= birey), aras nda de i ir. A.5= Bölgede 19 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin gözlenen populasyonlar nda henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu de ildir. B grubu na giren türler ya k ziyaretçisi ya da transit göçerdir. B.3= Bölgede 6 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin Türkiye genelindeki nüfuslar gözlendikleri bölgelerde genel olarak çift (52500 birey) aras nda de i ir. Bu türler de tükenebilecek duyarl kta olup vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerdir. B.3.1= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin populasyonlar nda gözlendikleri bölgelerde azalma vard r. Türkiye genelindeki nüfuslar çift ( birey) aras nda de i ir. B.4= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin populasyon yo unluklar, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi alt na girmemi olmakla birlikte, populasyonlar nda bir azalma vard r. Bunlar zamanla tükenme tehditi alt na girmeye aday türlerdir. B.5= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin gözlenen populasyonlar nda henüz bir azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu de ildir. ** Uluslar aras Do al Hayat ve Do al Kaynaklar Koruma Birli i (IUCN) kriterleri: IUCN k rm z listesi, biyolojik çe itlili in durumu ile ilgili en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir. VU (vulnerable Hassas, zarar görebilir): Bölgede bu kriterde yer alan 1 tür (Küçük kerkenez Falco naumanni) tespit edilmi tir. Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi yüksek olan türdür. 17

31 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE NT (near threatened): Bölgede bu kriterde yer alan 5 tür tespit edilmi tir. Bu kriterdeki türler u anda tehlikede olmayan fakat yak n gelecekte VU vulnerable (Hassas, Zarar Görebilir, Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler), ENendangered (Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler) veya CR critically endangered (Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi had safhada olan türler) kategorisine girmeye aday olan türlerdir. LC: (least concern): Çal mada 157 tür bu kriterdedir. En dü ük derecede tehdit alt nda olan bu türler yayg n bulunan türlerdir. *** Birdlife International (BIE) Kriterleri: SPEC I: Bölgede bu kriterde 4 tür (Pasba Pakta Aythya nyroca, Bozk r delicesi Circus macrourus, Küçük kerkenez Falco naumanni, B ld rc n k lavuzu Crex crex) tespit edilmi tir. Bu kritere göre türler küresel ölçekte koruma önceli i olan Avrupa türleridir. SPEC II: Bölgede 21 tür tespit edilmi tir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup Kesin Koruma Alt na olan türlerdir. SPEC III: Bölgede 48 tür tespit edilmi tir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla mayan ama küresel durumunun kötü olmas ndan dolay Koruma Alt nda olan türlerdir. SPEC IV: Bölgede 83 tür bu kriterdedir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup populasyonlar henüz kritik durumda de ildir. SPEC V: Bölgede 5 tür bu kriterdedir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup populasyonlar henüz kritik durumda de ildir. **** MAK: Merkez Av Komisyonu Koruma Statüleri S n f: Mammalia ( Memeliler) Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içerisinde memelilere a açl k alanlar, çal l klar, alt örtüsü zengin orman alanlar, orman içi su kenarlar ndaki bodur a açlar ve çal l klar aras nda, orman içi ve büyük kayal klar, ma ara, oyuk ve çürümekte olan vejatasyon içinde, s k ve alçak gramine vejetasyonu içinde ile orman s n r n n d ndaki aç k alanlarda rastlanm t r. Gerek söz konusu ara t rmalara ili kin literatür çal mas, gerekse arazide yap lan gözlemlerde Kur unlu elalesi Tabiat Park s n rlar içindeki bulgular m za göre; 13 familyaya ait 22 memeli türünün yay l gösterdi i saptanm t r. Bu da tüm Türkiye de yay l gösteren memeli türlerinin (yakla k 160 tür) 1/14 ünü olu turmaktad r. Bunlardan 2 si böcekçil (Ordo: Insectivora), 6 s yarasa (Ordo: Chiroptera), 1 i tav an (Ordo: Lagomorpha), 5 i kemirici (Ordo: Rodentia), 6 s etçil (Ordo: Carnivora) ve 1 çifttoynakl (Ordo: Artiodactyla) türüdür (Tablo 6) Tablo 6. Kur unlu elalesi nde Belirlenen Memeli Türleri ve Koruma Statüleri Familya Tür Ad Türkçe Ad Endemizm Durumu Tehlike Kategorileri Populasyon Durumu Koruma Statüleri (Bern/RDB) Erinaceidae Erinaceus concolor Martin, 1838 Kirpi LC Küçük populasyon /A1 Soricidae Rhinolophidae Crocidura suaveolens (Pallas,1811) Rhinolophus ferrumequinum (Schreber,1774) Rhinolophus hipposideros (Bechstein, 1800) Rhinolophus euryale Blassius,1853 Batakl k Sivrifaresi Büyük Nalburunlu Yarasa Küçük Nalburunlu Yarasa Akdeniz Nalburunlu Yarasa LC LC LC NT Küçük populasyon Büyük populasyon Küçük populasyon Büyük populasyon III/A1 II/A1 II/A1 II/A2 Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) Cüce Yarasa LC Büyük populasyon III/A1 Vespertilionidae Eptesicus bottae (Peters,1869) Myotis myotis (Borkhausen, 1797) Akdeniz geni kanatl yarasas Fare Kulakl yarasa LC LC Büyük populasyon Küçük populasyon II/A1 II/A1 Leporidae Lepus europaeus Pallas,1778 Yabani Tarla Tav an LC Büyük populasyon III/A1 Sciuridae Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1785 Anadolu Sincab LC Büyük populasyon II/A1 18

32 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Arvicolidae Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758) Su S çan LC Küçük populasyon /A1 Apodemus mystacinus (Danford and Alston,1877) Kayal k Faresi LC Büyük populasyon /A1 Muridae Mus macedonicus Petrov and Ruz c, 1982 Rattus rattus (Linnaeus, 1758) Ev Faresi LC Ev S çan LC Büyük populasyon Büyük populasyon Hystricidae Canidae Mustelidae Hystrix indica Kerr, 1792 Vulpes vulpes Linnaeus, 1758 Mustela nivalis Linnaeus, 1766 Martes martes (Linnaeus, 1758) Martes foina (Erxleben, 1777) Oklu Kirpi LC K z l Tilki LC Gelincik LC A aç Sansar LC Kaya Sansar LC Nadir küçük populasyon Büyük populasyon Küçük populasyon Küçük populasyon Küçük populasyon /A1 /A1 III/A1 III/A1 III/A1 Meles meles (Linnaeus, 1758) Porsuk LC Küçük populasyon III/A1 Felidae Lynx caracal Karakulak=St ep Va a LC Nadir küçük populasyon /A1 Suidae Sus scrofa Linnaeus, 1758 Yaban Domuzu LC Büyük populasyon /A1 4. TARTI MA ve SONUÇ Akdeniz Bölgesi içerisinde yer alan Antalya ili zengin sulak alan potansiyeliyle dikkat çekmektedir. Kur unlu elalesi Tabiat Park ve alandaki su kaynaklar Antalya n n sulak alanlar n n sadece bir bölümüdür. Kur unlu elalesi Tabiat Park çok zengin biyolojik çe itlili i, e siz do as ve topo rafik yap s nedeniyle ulusal ve uluslararas birçok ziyeretçinin ilgisini çeken önemli bir sulak aland r. Floral anlamda birçok ekonomik önemi olan ve endemik bitkiyi, faunal anlamda zengin bir tür çe itli ini bünyesinde bar nd ran bu e siz sulak alan n dikkatli ve özenli planlamauygulamakontrol süreçleriyle yerli ve yabanc ziyaretçilere tan t lmas yla, Antalya n n zengin sulak alan potansiyeli gün yüzüne ç kar labilecektir. 5. KAYNAKLAR Alç tepe, E., Sümbül, H Contributions to the flora of Termessos National ParkAntalya (Türkiye). Bulletin of Pure and Applied Sciences. Vol. 22B (No.1): Baytop, T Türkçe Bitki Adlar Sözlü ü. Türk Tarih Kurumu Bas mevi. 508 sayfa. Ankara. Baran,. Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz'deki Adalar m z n Herpetofaunas n n Taksonomik ve Ekolojik Ara t r lmas, Do a Bilim Dergisi, Tübitak 5: , (1981). Baran,. Atatür, M., K. Türkiye Herpetofaunas. T.C. Çevre Bakanl Yay nlar., Ankara 214 ss. (1998). (ISBN: ) Ba o lu, M. Baran,., Türkiye Sürüngenleri, K s m l, Kaplumba a ve Kertenkeleler, Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar serisi Bornova zmir NO.76: 1272, (1977). Ba o lu, M., Baran,. Türkiye Sürüngenleri, K s m II, Y lanlar, Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar serisi Bornova zmir No. 80: 1218, (1980) Çevre Bakanl, 'li Y llara Do ru Çevre. T.B.M.M. Çevre Ara t rma Komisyonu Raporu (10/15): ANKARA Çinbilgel, Alt nbe ik Ma aras Milli Park n n ( brad Akseki/Antalya) Flora ve Vejetasyonu. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 237 ss. Antalya. Davis, P.H Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol :19, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. Davis, P.H. Mill R.R and Tan, K Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol:10, 19

33 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. Deniz,.G., Sümbül, H Flora of the Elmal Cedar Research Forest (Antalya/Turkey) Turk. J. Bot., 28: Erdo an, A., Öz, M., Sert, H., Tunç, M.R. (2002a): Antalya Yamansaz Gölü ve Yak n Çevresinin Avifaunas ve Herpetofaunas. Ekoloji Çevre Dergisi, Cilt 10, say 43: Erdo an, A, Sert, H., Tunç, M.R.( 2002b): Finike ve Çevresinin Ku Faunas. Tabiat ve nsan 36: 1, Geldiay, R., Bal k,s Türkiye Tatl su Bal klar, Ege Üniversitesi Yay nlar No:46 ZM R 532 s. Göktürk, R.S., Sümbül, H Flora of Antalya City, Tr.J.of Botany, 21: Göktürk, R.S. Manavgat brad (Antalya) Aras Floras Üzerine Bir Ara t rma Akdeniz Üniversitesi Ara t ma Projeleri No Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Ba er, K.H.C Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol: 11. Edingburg Univ. Press, Edinburgh. Ölçer, S., Ülkemizdeki Do al Çevre ve Ekosistemler T.O.K. Dergisi 42 : 26, ANKARA. Pe men, H., OlymposBeyda lar Milli Park Floras, Ankara: TBAG335. Sümbül, H., Erik, S. 1988a. Ta eli Platosu I. Turk J Bot 12: Sümbül, H., Erik, S. 1988b. Ta eli Platosu II. Turk J Bot 12: Sümbül, H., Erik, S. 1990a.Ta eli Platosu III. Hacettepe Üniv. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 11: 138. Sümbül, H., Erik, S. 1990b.Ta eli Platosu IV. Hacettepe Üniv. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 11: Wilson, D. E., and D. M. Reeder (eds) Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2,142 pp. (Available from Johns Hopkins University Press, or (410)

34 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Ankara Civar nda Bulunan Kurusar ve Kösrelik Göletlerine li kin Limnolojik Etütler Özden FAKIO LU, Akasya TOPÇU, Nilsun DEM R Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Mühendisli i Bölümü, 06110, D kap / ANKARA ÖZET Göletler, do al veya yapay setlerin ard nda biriken sular n olu turdu u, alan göl veya baraj göllerinden küçük durgun su kütleleridir ve biyoçe itlilik aç s ndan zengin habitatlar olu turmaktad r. Ülkemizde yakla k ha alan kaplayan çok say da gölet olmakla birlikte, göletlerin limnolojik durumuna ili kin yeterli veri bulunmamaktad r. Göletler de göller gibi, ötrofikasyon ve s la ma gibi baz tehditler alt ndad r. Göletlerin sürdürülebilir kullan m için ilk ad m, sucul sistemin limnolojik özelliklerinin ortaya konmas d r. Bu çal mada, Ankara li s n rlar içinde bulunan iki göletin (Kurusar GöletiPursaklar lçesi, Kösrelik GöletiKeçiören lçesi) baz su kalite parametreleri, plankton kompozisyonu ve sucul bitki biyokütlesi gibi limnolojik özellikler aç s ndan incelenmesi amaçlanm t r. Bu ara t rmada sunulan veriler göletlere ili kin ön çal ma sonuçlar d r. Sulama amaçl olarak in a edilen Kurusar Göleti nin ortalama derinli i 1,25 m, yüzey alan ise yakla k olarak 2,1 hektard r. Göletin çevresinde Typha angustifolia ve Phragmites australis türlerinin olu turdu u bir alan bulunmaktad r ve bu alanla birlikte göletin toplam yüzey alan 5,7 hektara ula maktad r. Kösrelik Göleti nin ise ortalama derinli i 5 m ve yüzey alan 8 ha olarak ölçülmü tür. Kösrelik Göleti, Nisan ay nda, Kurusar Göleti ise Kas m ay nda, incelenmi tir. Göletlerin çözünmü oksijen, ph, amonyumazotu ve nitratazotu aç s ndan 1. s n f (temiz sular) su kalitesinde tespit edilmi tir. Ancak göletlerde organik kirlenme indikatörü organizmalar n bulunmas göletlerin ötrofikasyon tehlikesi alt nda oldu unu göstermektedir. Bu ara t rmada elde edilen sonuçlar göletlerin sürdürülebilir yönetimi için düzenli izleme programlar n n kullan m n n kaç n lmaz oldu unu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Kösrelik Göleti, Kurusar Göleti, fitoplankton, zooplankton, azot fraksiyonlar, fosfor fraksiyonlar ABSTRACT Ponds are stagnant water bodies which are smaller than lakes or dams providing habitats rich in biodiversity are accumulated by artifical or natural barriers. Inspite of many ponds covering ha surface area in our country, there were no sufficient limnological data available. Ponds are threatened by eutrophication and decreasing in water level as in lakes. The first step for sustainable use of aquatic systems should be determining limnological characteristics.of these systems. In this study, some water quality parameters, such as phytoplankton composition and limnological features in terms of aquatic plant biomass in the two ponds (Kurusar PondPursaklar Municipality, Kösrelik PondKecioren Municipality) within the province of Ankara were investigated. The data presented in this study is preliminary results of ponds. The mean depth of Kurusar Pond which was constructed for irrigation was measured as 1.25 m and the average surface area was as 2.1 ha. The pond was surrounded by Typha angustifolia and Phragmites australis and total area concerning these macrophytes of Kurusar Pond is 5.7 ha. The mean depth and the surface area of Kösrelik Pond were measured as 5 m and 8 ha, respectively. Kösrelik Pond and Kurusar Pond were investigated in April and November, respectively. Water quality of the ponds were categorized as 1. class by means of dissolved oxygen, ph, ammoniumnitrogen and nitratenitrogen. However, the occurrence of indicator organisms for organic pollution in these ponds pointed out the eutrophication threat. Results gathered from this study are suggesting that regular monitoring programs are mandatory in sustainable management of ponds. 1. G R Göletler, baraj göllerinden küçük, havuzlardan büyük su toplanan alanlard r. Göletler do al olabilece i gibi, suyun bir çukurda veya sedde arkas nda biriktirilmesi ile yapay olarak da olu turulabilir. Barajlar ve göletler, elektrik üretimi, içme suyu temini, sulama, bal kç l k, sel kontrolü ve rekreasyon amac ile in a edilirler (Mason 1991). Baraj gölleri ve göletler limnolojik olarak akarsu ile durgun su özellikleri aras nda bulunurlar. Baraj göllerinin akarsu kayna na yak n, besin maddeleri ve 21

35 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE bulan kl n yüksek oldu u k sm akarsu bölgesi, seddeye yak n ve bulan kl n azald k s m göl bölgesi ve her iki bölge aras ndaki k s m geçi bölgesi olarak isimlendirilir (Wetzel ve Likens 1991). Baraj gölleri, göletler ile s göller ekolojik ve rekreasyonel aç dan oldukça önemli olmakla beraber, ço u ötrofikasyon veya kuruma tehlikesi alt ndad r. Bu nedenle ötrofikasyon ve kuruma tehlikesinin yan nda kimyasal kontaminasyon, çe itlilik kayb gibi ortaya ç kan sorunlarla mücadele etmek için gerekli restorasyon tedbirleri uygulanmal d r. Göletlerin ekolojik olarak iyile tirilmesinde at lacak ilk ad m biyolojik topluluklar n n yap s n analiz ederek, durumlar n ortaya koymakt r (Castro et al. 2005). Bu ara t rma, rekreasyon amac yla kullan lmas planlanan Kurusar ve Kösrelik Göletlerine ili kin bir ön çal ma olarak planlanm ve baz su kalite parametreleri, plankton biyokütlesi ve sucul bitki kompozisyonu gibi limnolojik özelliklerin ortaya konmas amaçlanm t r. Bu ba lamda elde edilen veriler, ileride yap lmas planlanan rekreasyonel düzenlemelerin gölet ekosistemleri üzerindeki olas etkilerinin de erlendirilmesi ve söz konusu sulak alanlar n sürdürülebilir yönetimi aç s ndan katk sa layacakt r. 2. MATERYAL VE METOD 2.1. Ara t rma Yeri Kurusar Göleti Kurusar Göleti, Ankara li Pursaklar lçesi nde Saray a 3 km mesafede Kurusar Köyü yolu yak n nda bulunmaktad r. Gölet homojen dolgu tipinde olup, 1967 y l nda sulama amac yla in a edilmi tir. Göletin çevresinde sazl klar n olu turdu u bir sulak alan bulunmaktad r ve bu alanla birlikte göletin toplam yüzey alan 5,7 hektara ula maktad r. Göletin depolama hacmi 0,45 hm 3, sulama alan ise brüt 40 hektard r. Kurusar Göleti ve örnek al nan noktalar n lokasyonu ekil 1 de verilmi tir. Kösrelik Göleti Kösrelik Göleti, Ankara li ne 80 km Çubuk lçesi ne 38 km mesafede bulunan Ulu Dere üzerindedir. Gölet homojen dolgu tipinde olup, 1968 y l nda sulama amac yla in a edilmi tir. Depolama hacmi 0,25 hm 3 tür ve sulama alan brüt 28 hektard r. Kösrelik Göleti ve örnek al nan istasyonlar ekil 1 de verilmi tir Örneklerin Al nmas Kurusar Göleti nde belirlenen göleti temsil edecek üç noktadan 12 Kas m2010 tarihinde, Kösrelik Göleti nde ise 4 noktadan 21 Nisan2010 tarihinde örnekler al nm t r. Su örnekleri Ruttner su örnek al c s ile, plankton örnekleri ise plankton kepçesi ile al nm t r. Daha s olan Kurusar Göleti, sualt bitkilerce zengin oldu undan makrofitler 30 cm çap nda bir burgu ile al nm t r. Kösrelik Göleti nden sualt bitkisi al nmam t r. Göletlerde belirlenen istasyonlarda su s cakl ve çözünmü oksijen (YSI oksijenmetre), ph (YSI phmetre) ve elektrik iletkenli i (YSIEC 300 model kondüktivitemetre) yerinde ölçülmü tür Su Kalite Parametreleri Su kalite parametrelerinden toplam sertlik, indikatör olarak eriochrom yan nda EDTA ile kompleksimetrik titrasyon yöntemi ile belirlenmi tir (APHA 1995). Amonyak azotu, amonyum iyonunun bazik ortamda Nessler reaktifi ile vermi oldu u sar rengin deri imine ba l renk iddetinin spektrofotometrede (UV1201V Shimadzu) 425 nm dalga boyunda ölçülmesiyle saptanm t r (APHA 1995). Toplam amonyakazotu ve amonyum de erlerinin 22

36 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE belirlenmesinde Lawson in (1995) belirtti i dönü üm faktörleri kullan lm t r. Nitrit azotu, örnekteki nitrit iyonlar ile sülfanilik asidin diazolanmas sonucu olu an diazo bile i inin alfa naftilamin ile verdi i k rm z renk kolorimetrik olarak spektrofotometre yard m ile 520 nm dalga boyunda ölçülmesiyle saptanm t r (APHA 1995). Nitrat azotu, örnekteki nitrat iyonlar ile brucine aras ndaki reaksiyon sonucu olu an sar renk kolorimetrik olarak spektrofotometre yard m ile 420 dalga boyunda ölçülmü tür (APHA 1995). Toplam fosfor ve toplam ortofosfat (TF, TO) deri imleri ise lk kademede (sindirme i lemi) persülfatla parçalama tekni i kullan larak parçalamay takiben serbest hale geçen ortofosfat n, askorbik asit metodu ile tayin edilmi tir (APHA 1995). Klorofil a tayini, bir litrelik su örneklerinin süzüldü ü WHATMAN GF/C ka tlar n n 34 saat bekletildikten sonra parçalanmas, bir gece 10 ml % 90 l k asetonda bekletilmesi, santrifüjlenmesi ve ekstrakt n optik yo unlu unun 630, 645 ve 665 nm dalga boylar nda spektrofotometrede okunmas yla yap lm t r (Strickland ve Parsons 1972). N N ekil 1. Kurusar Göleti ve Kösrelik Göleti nde örnek al nan noktalar 2.4. Fitoplanktonun ncelenmesi Su örnekleri, fitoplankton yo unlu una göre, 5 ve 10 ml lik ölçü silindirlerine konmu, Lugol çözeltisi damlat larak fitoplankton çöktürüldükten, sonra say m hücrelerinde inverted mikroskop kullan larak say lm t r (Lund et al. 1958). Su örnekleri, WHATMAN GF/C ka tlar ndan süzülmü ve haz rlanan preparatlar binoküler mikroskop yard m yla incelenmi tir. Diatomlar, Lugol çözeltisi damlat larak çöktürülen su örneklerinin, e it hacimde nitrik ve sülfürik asitle kaynat lmas ve asitin y kamayla giderilmesinden sonra binoküler mikroskopta incelenmesiyle te his edilmi lerdir (Round 1953). Fitoplanktonun te hisinde ilgili kaynaklardan yararlan lm t r (HuberPestalozzi 1942, 1950; Lind ve Brook 1980; Komarek ve Fott 1983, Popovski ve Pfiester 1990, John et al. 2002) Zooplanktonun ncelenmesi Plankton kepçesi ile süzülen zooplankton örnekleri, 250 ml lik örnek toplama kaplar nda, % 4 lük formaldehitle fikse edilerek laboratuara getirilmi tir (Edmondson and Winberg 1971, Mc Cauley 1984, Tanyolaç 2006). Zooplankton te hislerinde Edmondson (1959), Harding and Smith (1974), Kolisko (1974), Smirnov (1974), Koste (1978) ve Smith (2001) e ait te his anahtarlar kullan lm t r. 23

37 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 2.6. Sucul Makrofitlerin ncelenmesi Kurusar Göleti nde sucul makrofit örnekleri, bitkilere yap an art klar, algler ve dipten gelen çamur tabakas n n temizlenmesi için y kanm t r. Bitkiler laboratuara getirildikten sonra lup, stereomikroskop ve binoküler mikroskop kullan larak te hisleri yap lm t r (Prescott 1973, Casper ve Krausch 1980, 1981). Ya a rl ölçülen bitkilerden al nan alt örnekler daras al nm kaplara konarak 105 o C da 24 saatte kurutulmu ve desikatörde so utulduktan sonra kuru a rl klar belirlenmi tir (Wetzel ve Likens 1991). 3. BULGULAR ve TARTI MA 3.1. Su Kalitesi Kurusar Göleti nde ölçüm yap lan noktalarda su derinli i 0,5 ile 2,0 m aras nda de i mi, ortalama derinlik 1,25 m olarak ölçülmü tür. Su s cakl ve çözünmü oksijen de erleri ise s ras yla 10,010,9 o C ve 8,8 14,9 mg/l aras nda ölçülmü tür (Çizelge 1). Secchi derinli i ortalama 55 cm olarak belirlenmi, elektrik iletkenli i, µmhos/cm aras nda, ph ise 8,2 8,8 olarak saptanm t r. Gölette tespit edilen toplam sertlik de erleri ise 2839 mg/l CaCO 3 aras nda bir de i im göstermi tir. Ara t rma periyodunca Kurusar Göleti nde ortalama amonyak azotu deri imi 0,23 mg/l, nitrit azotu 0,11 mg/l, nitrat azotu 0,01 mg/l, toplam fosfor deri imi 0,26 µg/l ve ortofosfat deri imi ise 0,18 µg/l olarak saptanm t r. Kösrelik Göleti nde ölçüm yap lan noktalarda su derinli i 4 ile 6 m aras nda de i mi, ortalama derinlik 5 m olarak bulunmu tur. Su s cakl ve çözünmü oksijen de erleri ise s ras yla 14,615,4 o C ve 12,16 13,82 mg/l aras nda ölçülmü tür (Çizelge 1). Secchi derinli i en dü ük 0,7 m, en yüksek 1 m olarak belirlenmi, elektrik iletkenli i, µmhos/cm aras nda ölçülmü, ph ise 8,28 8,37 olarak saptanm t r. Toplam sertlik de erleri ise 1718,6 mg/l CaCO 3 aras nda bir de i im göstermi tir. Gölette ortalama amonyak deri imi 0,04 mg/l, nitrit azotu 0,002 mg/l, nitrat azotu 0,011 mg/l, toplam fosfor deri imi 0,54 µg/l ve ortofosfat deri imi ise 0,25 µg/l olarak bulunmu tur. Çizelge 1. Kurusar ve Kösrelik Göletleri nde baz su kalite parametrelerinin istasyonlara ba l de i imi KÖSREL K GÖLET KURUSARI GÖLET stasyonlar S cakl k ( o C) 14,9 14,8 15,4 14,6 10,0 10,4 10,9 Derinlik (m) 4 4,5 6 5,5 2 0,5 1,25 Secchi Derinli i (m) 0,8 0,8 0,7 1 0,65 0,5 0,70 Çözünmü Oksijen (mg/l) 13,82 12,87 12,16 12,18 8,8 14,9 9,0 ph 8,28 8,35 8,36 8,37 8,2 8,8 8,2 EC (µmhos/cm) Toplam sertlik (mg/l CaCO 3) 17 17,5 17,8 18, Amonyak azotu (mg/l) 0,04 0,04 0,04 0,035 0,21 0,27 0,21 Nitrat azotu (mg/l) 0,011 0,011 0,011 0,011 0,01 0,01 0,01 Nitrit azotu (mg/l) 0,001 0,004 0,001 0,001 0,08 0,16 0,09 Toplam Fosfor (µg/l) 0,60 0,56 0,38 0,61 0,26 0,27 0,24 Ortofosfat (µg/l) 0,22 0,30 0,19 0,27 0,18 0,18 0,17 Klorofil a (mg/m 3 ) 0,13 0,06 2,54 2,41 4,3 4,8 6,9 Kösrelik ve Kurusar Göletlerinin su s cakl, l man iklim ko ullar nda bulunan sular için beklenen mevsimsel de i imi göstermi tir. Kösrelik Göleti ve Kurusar Göleti çözünmü oksijen 24

38 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE aç s ndan Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i ne göre (Anonim 2004), 1. s n f (temiz sular) su kalitesindedir. Kurusar Göleti nde a r bitki geli imi göz önüne al nd nda, gece solunum nedeniyle çözünmü oksijenin yüksek oranda dü ebilece i dü ünülmektedir. Kösrelik Göleti, ph de eri aç s ndan Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i ne göre (Anonim 2004), 12. s n f (temizaz kirli) su kalitesinde iken, Kurusar Göleti, 1. s n f (temiz sular) su kalitesindedir. Kösrelik Göleti, amonyum azotu, nitrit azotu ve nitrat azotu aç s ndan ise Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i ne göre (Anonim 2004) 1. s n f (temiz sular) su kalitesindedir. Kurusar Göleti, amonyum azotu ve nitrat azotu aç s ndan 1. s n f (temiz sular), nitrit azotu aç s ndan ise 3. s n f (kirli sular) su kalitesindedir. Göletlerin lokalize oldu u alanlar n birbirine yak n olmas ve jeomorfolojik özellikleri (kireç ta nca zengin) dikkate al nd nda, her iki gölet de orta sert sular s n f na girmektedir. Kösrelik Göleti, Nisan ay nda ölçülen ortalama Secchi derinli ine göre ötrofik, ortalama klorofil a deri imi ve ortalama toplam fosfor de erlerine göre oligotrofik ko ullar i aret etmektedir. Kurusar Göleti nde Kas m ay nda ortalama Secchi derinli i ve toplam fosfor deri imine göre göletin besin seviyesi ötrofik, ortalama klorofil a deri imine göre ise mezotrofik ko ullar göstermektedir Fitoplankton Kurusar Göleti nde, Bacillariophyta divizyonundan 9, Chlorophyta divizyonundan 8, Cryptophyta divizyonundan 3, Cyanobacteria divizyonundan 6 ve Euglenophyta divizyonundan 1 olmak üzere toplam 27 fitoplankton cins ve tür düzeyinde te his edilmi tir. Fitoplankton içinde Bacillariophyta ve Cyanobacteria tür çe itlili inin daha fazla oldu u belirlenmi tir (Çizelge 2). Kösrelik Göleti nde, Bacillariophyta divizyonundan 12, Chlorophyta divizyonundan 4, Chrysophyta divizyonundan 1, Cryptophyta divizyonundan 2, Pyrrophyta divizyonundan 3 ve Euglenophyta divizyonundan 2 olmak üzere toplam 24 fitoplankton türü te his edilmi tir. Fitoplankton içinde Bacillariophyta türlerinin bask n oldu u belirlenmi tir (Çizelge 2). Kösrelik Göleti nde diatom ve ye il algler tür say s ve fitoplankton kompozisyonu aç s ndan bask n durumdad r. Kurusar Göleti nde ise mavi ye il ve ye il alglerin tür say s n n fazla olmas na kar n fitoplankton kompozisyonundaki oranlar dü ük bulunmu tur. Cryptophyta divizyonu algler fitoplankton kompozisyonunda bask n durumdad r. Reynolds (1998), oligotrofik ve ötrofik göllerin karakteristik fitoplankton topluluklar oldu unu bildirmi tir. Oligotrofik göllerde, Staurastrum (Desmidler), Dinobryon (Chrysophyceae), Cyclotella ve Tabellaria (Diatomlar), Peridinium, Ceratium (Dinoflagellat), Oocystis (Chlorococcales) türleri bulunurken, ötrofik göllerde, Asterionella, Fragilaria, Stephanodiscus astrea, Aulacoseira granulata (Diatomlar), Peridinium bipes, Glenodium (Dinoflagellatlar), Pediastrum, Scenedesmus (Chlorococcales), Microcystis, Anabaena, Aphanizomenon (Cyanophyceae) bulundu u bildirilmi tir (Mason 1991). Kösrelik Göleti nde ye il alglerden Monoraphidium cinsine ait türler en fazla bulunan türlerdir ve bu türlerde ötrofikasyon indikatörüdür. Ancak al nan örneklerde yo un olarak Ceratium hirundinella türüne rastlan lm t r. Bu tür ise oligotrofik sular n bir indikatörüdür. Kurusar Göleti nde ise Cryptophyta divizyonundan Cryptomonas sp., ye il alglerden Monoraphidium spp. en fazla bulunan türlerdir. Her iki gölette yürütülen ara t rmada Euglena acus türüne rastlan lmas göletlerin organik kirlenmeye maruz kald n göstermektedir. 25

39 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Çizelge 2. Kösrelik ve Kurusar Göletleri nde te his edilen fitoplankton türleri KÖSREL K GÖLET BACILLARIOPHYTA Aulacoseria granulata (Ehr.) Ralfs. Cyclotella meneghiniana Kütz. Cymatopleura solea (Brebisson) W. Smith Cymbella aeqularis W. Smith C. affinis Kütz Fragilaria crotonensis Ralfs Gyrosigma acuminatum (Kützing) Rabenhorst Nitzschia sigmoidea (Nitzsch) W. Smith Rhopalodia gibba (Ehrenberg) O. F. Müller Surirella sp. Synedra capitata Ehrenberg Ulnaria ulna (Nitzsch) P. Compere CHLOROPHYTA Botryococcus brauni Kütz. Monoraphidium contortum (Thuret) Komarkova Legnerova M. irregulare (G. M. Smith) KomarkovaLegnerova Scenedesmus ecornis (Ehrenberg) Chodat CHRYSOPHYTA Dinobryon divergens Imhof CRYPTOPHYTA Cryptomonas ovata Ehrenberg Rhodomonas lacustris Pascher & Ruttner PYRROPHYTA Ceratium hirundinella (O.F.M.) Schrank Peridinium bipes F. Stein P. lomnickii Woloszynska EUGLENOPHYTA Euglena acus Ehrenberg Trachelomonas sp. KURUSARI GÖLET BACILLARIOPHYTA Melosira varians C. Agardh Cocconeis placentula Ehrenberg Cymbella lanceolata (Ehrenberg) Kirchner Gomphonema abbreviatum C. Agardh G. truncatum Ehrenberg Navicula accomoda Hustedt Nitzschia angustata (W. Smith) Grunow in Cleve and Grunow Ulnaria ulna (Nitzsch) P. Compere CHLOROPHYTA Coelastrum astroideum De Notaris C. microporum Naegeli in A. Braun Cosmarium quinarium P. Lundell C. turpinii Brebisson Euastrum insulare (Wittrock) J. Roy Monoraphidium contortum (Thuret) KomarkovaLegnerova Scenedesmus dimorphus (Turpin) Kützing S. quadricauda (Turpin) Brebisson CRYPTOPHYTA Cryptomonas marssonii Skuja C. ovata Ehrenberg Rhodomonas lacustris Pascher and Ruttner CYANOBACTERIA Anabaena spp. Glaucospira sp. Lyngbya sp. Oscillatoria spp. Pseudoanabaena sp. Microcystis aeruginosa (Kützing) Kützing EUGLENOPHYTA Euglena acus Ehrenberg Kösrelik Göleti nde fitoplankton say s, Nisan ay için 1. istasyonda 569 hücre/ml, 2. istasyonda 749 hücre/ml, 3. istasyonda 622 hücre/ml ve 4. istasyonda 721 hücre/ml olarak hesaplanm t r ( ekil 2). Nisan ay nda Kösrelik Göleti nde ortalama klorofil a deri imi 1,29 mg/m 3 olarak ölçülmü tür. Kurusar Göleti nde fitoplankton say s, Kas m ay için 1. istasyonda 3203 hücre/ml, 2. istasyonda 513 hücre/ml ve 3. istasyonda 1175 hücre/ml olarak hesaplanm t r. Ortalama klorofil a deri imi 5,33 mg/m 3 olarak ölçülmü tür ( ekil 2) ) Kurusar Göleti L3250 /m 3000 re c 2750 ü2500 (h 2250 s y 2000 a1750 S n k to n1000 la p ito F stasyon 2. stasyon 3. stasyon Bacillariophyta Cyanobacteria Chlorop hyta Cryptophyta Euglenophyta Klorofil a ) 3 /m g (m a fil ro lo K ) 1800 L 1600 /m re 1400 c ü (h 1200 s 1000 y a 800 S n 600 k to n 400 la p 200 ito 0 F Kösrelik Göleti 1. stasyon 2. stasyon 3. stasyon 4. stasyon Bacillariophyta Chlorophyta Chrysophyta Cryptophyta Dinophyta Euglenophyta Klorofil a 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 ) 3 /m g (m a fil ro lo K ekil 2. Kurusar ve Kösrelik Göleti nde say baz nda fitoplankton kompozisyonu ve klorofila deri iminin istasyonlara göre de i imi 26

40 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Kurusar Göleti nde fitoplankton kompozisyonu incelendi inde, Bacillariophyceae s n f yo un (% 51) olarak bulmu tur. Chlorophyceae s n f üyeleri % 40 oran nda tespit edilmi tir. Bacillariophyceae s n f ndan Cyclotella meneghiniana ve Ulnaria ulna, Chlorophyceae s n f ndan ise Monorophidium spp. yo un olarak tespit edilmi tir. Pyrrophta s n f ndan Ceratium hirundinella toplam fitoplankton içerisinde say ca fazla bulunmu tur. Kösrelik Göleti nde ise toplam fitoplankton say s baz nda Cryptophyta divizyonunun oran % 76 olarak hesaplanm t r. Bacillariophyta divizyonunun oran ise % 15 dir ( ekil 3). Tür çe itlili i fazla olmas na kar n Cyanobacteria divizyonunun oran % 2 tespit edilmi tir. Fitoplankton içinde say ca en fazla bulunan tür Cryptophyta divizyonundan Cryptomonas marssonii türüdür. Bacillariophyta divizyonundan Cocconeis placentula, Chlorophyta dan Monorophidium spp. ve Scenedesmus quadricauda, Cyanobacteria dan Anabaena spp. toplam fitoplankton içerisinde say ca fazla bulunmu tur. Bacillariophyta Chlorophyta a Cyanobacteria Cryptophyta Bacillariophyta Chlorophyta Chrysophyta Cryptophyta Pyrrophyta Euglenophyta b ekil 3. (a) Kurusar Göleti nin Kas m ay nda (b) Kösrelik Göleti nin Nisan ay nda fitoplankton kompozisyonu 3.3. Zooplankton Kurusar Göleti nde, Rotifera grubundan 7 tür, Cladocera grubundan 6 tür, Copepoda grubundan ise tak m düzeyinde cyclopoid copepodlar te his edilmi tir. Kösrelik Göleti nde ise, Rotifera grubundan toplam 4 cins, Cladocera grubundan 3 cins ve Copepoda grubundan tak m düzeyinde 2 zooplankton bulunmu tur (Çizelge 3). Bu ara t rmada te his edilen zooplankton gruplar Wetzel (1983) ve Norlin et al. (2006) n n rotiferler, cladocerler ve copepodlar n tatl sulara ili kin en önemli zooplankton gruplar oldu una dair bildiri lerini desteklemektedir. Çizelge 3. Kösrelik ve Kurusar Göletleri nde te his edilen zooplankton türleri KÖSREL K GÖLET KURUSARI GÖLET ROTIFERA ROTIFERA Ascomorpha sp. Gastropus hyptopus (Ehrenberg) Asplanchna sp. Lepadella ovalis (O.F.M.) Keratella sp. Lecane hamata (Stokes) Polyarthra sp. Lecane bulla (Gosse) CLADOCERA Lecane quadridentata (Ehrenberg) Bosmina sp. Mytilina mucronata (O.F. Müller) Ceriodaphnia sp. Testudinella patina (Hermann) Daphnia sp. CLADOCERA COPEPODA Alona rectangula Sars Cyclopoid copepod Alonella exiqua (Lilljeborg) Calanoid copepod Ceriodaphnia cornuta Sars 27

41 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Chydorus sphaericus (O.F.M.) Daphnia pulex Leydig Daphnia magna (Straus) Simocephalus sp. COPEPODA Cyclopoid copepod 3.4. Sucul Makrofitler Kurusar Göleti nin k y bölümünde Typha angustifolia ve Phragmites australis türlerinden bitkiler geni bir sulakalan olu turmu lard r. Ayr ca su yüzeyinde yo un bir ekilde ipliksi alg olu umu gözlenmi tir. Gölet, sualt bitkilerce de çok zengindir. Göletin dibinin hemen hemen % 90 l k bir bölümünün sualt bitkileri ile kapl oldu u gözlenmi tir. Gölette bask n da l m gösteren sualt bitkisi, Ceratophyllum submersum türünün biyokütlesi 1481 gr kuru a rl k/m 2 ve 1546 gr kuru a rl k/m 2 aras nda de i im göstermi tir. Göletteki yo un bitki geli imi göletin s ve besin maddelerince zengin olmas ile aç klanabilir. Kösrelik Göleti nde ise k y bölgelerde Phragmites australis türünün yay l m gösterdi i saptanm t r. 4. SONUÇ Bu ara t rma ile Kurusar ve Kösrelik Göletlerine ili kin baz su kalite parametreleri ve plankton kompozisyonu verileri ortaya konarak göletlerin besin seviyelerine yönelik bir ön çal ma yap lm t r. Bu çal man n ileride göletlerde planlanan rekreasyonel düzenlemeler sonucunda olas de i imlerin izlenmesine katk sa layaca dü ünülmekte, göletlerin sürdürülebilir kullan m içinse düzenli örnekler al narak su kalitesi ve plankton de i imlerinin izlenmesi gerekmektedir. 5. KAYNAKLAR Anonim, Su Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i say l Resmi Gazete. Apha, Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 19th ed., American Public Health Association, 1193 p., Washington. Casper, S. J. And Krausch, H. D., Pteridophyta und Anthophyta. 1. Teil. Lycopodiaceae bis Orchidaceae. Süsswasserflora Von Mitteleuropa. Band 23, Gustav Fisher Verlag, Stuttgart, Pp Casper, S. J. And Krausch, H. D., Pteridophyta und Anthophyta. 2. Teil. Saururaceae bis Asteraceae. Süsswasserflora Von Mitteleuropa. Band 24, Gustav Fisher Verlag, Stuttgart,Pp Castro, B.B., Antunes, S.C., Pere ra, R., M.V., Amadeu M. and Gonçalves S.F., Rotifer community structure in three shallow lakes: seasonal fluctations and explanatory factors.hydrobiologia, 253: Edmondson, W. T., Freshwater Biology. 2 nd ed. John Wiley and Sons Inc. New York, 1248 p. Edmondson, W.T. and W nberg, G.G., A Manual on Methods for the Assesment of Secondary Productivity in Fresh Waters. Blackwell Scientific Publications, Oxford, 358 p. Hard ng, J.P. and Sm th, W.A., A Key to the British Freshwater Cyclopoid and Calanoid Copepods. 2nd Edition. Freshwater Biol. Assoc. Sci. Publ., 55 p., Cumbria. HuberPestalozz, G., Das Phytoplankton des Süsswassers, 2 Teil. Diatomeen. In: A. Thienemann (Ed), Die Binnengewasser, E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhhandlung, Stuttgart, 549 p. HuberPestalozz, G., Das Phytoplankton des Süsswassers, 3 Teil. Cryoptophyceen,, Chloromonadien, Peridineen. In: A. Thienemann (Ed), Die Binnengewasser, E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhhandlung, Stuttgart, 310 p. John, D. M., Whitton, B. A. and Brook, A.J., The Freshwater Algal Flora of The British Isles. Cambridge Univ. Press, Cambridge, 702 p. Kol sko A., Plankton Rotifers. Biology and Taxonomy Biological Station Lunz of the Austrian Academy of Sciences, Austria, 136 p. 28

42 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Komarek, J. and Fott, B., Chlorococcales, 7. Teil. 1Halfte. In: J. Elster and W. Ohle (Eds). Das Phytoplankton des Süsswassers, E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhhandlung, 1043 p Stuttgart. Koste, W., Rotatoria. 2 Auflage. Gebrüder Borntroeger, Berlin, 673 p. L nd, M. E. and Brook, A.J., 1980: A key to the Commoner Desmids of the English Lake District. Freswater Biol. Assoc. Publ., Cumbria, 123 p. Lund, J.W.G., K pl ng, C., Le Cren, E.D., 1958 The inverted microscope method estimating algal numbers and statistical basis of estimations by counting. Hydrobiologia. 1958; 11: Mason, C.F., Biology of Freshwater Pollution. 2 nd ed. Longman Great Britain, 351 s. Mc Cauley E., The Estimation of the Abundance and Biomass of Zooplankton in Samples. Editors :J.A Downing and F.H Rigler, A Manual on Methods for the Assembling of Secondary Productivity in Fresh Waters 2. Edition. Blackwell Scientific Publications, , Oxford. Norl n, J.I., Bayley, S.E. and Ross, L.C.M., Zooplankton composition and ecology in western boreal shallowwater wetlands. Hydrobiologia,560: Prescott, G.W., Algae of the Western Great Lakes Area, 5th ed. WM. C. Brown Co. Publ, 977, Dubuque. Popovsk, J. and Pf ester, L.A., Dinophyceae (Dinoflagellida), Band 6. In: H. Ettl, J. Gerloff, H. Heynig, D. Mollenhauer (Eds). Süsswasserflora von Mitteleuropa, Gustav Fisher Verlag, Jena, 243 p. Reynolds, C.S., What factors influence the species composition of phytoplankton in lakes of different trophic status? Hydrobiologia, 369/370; Round, F.E., An investigation of two benthic algal communities in Malham Tarn, Yorkshire. J.Ecol. 41: Tanyolaç, J., Limnoloji. 4. Bask. Hatipo lu Yay nevi, Ankara. Sm th, D.G., Pennak s Freshwater Invertebrates of the United States. Porifera to Crustacea, 4th Edition. John Wiley and Sons Inc., 1500 p., United States. Str ckland, J.D.H. and Parssons, T.R., A Practical Handbook of Seawater Analysis. 2 nd ed. Bull. Fish. Res. Board. Can. 167, Canada, 311 p. Wetzel, R.G., Limnology. 2nd Edition, Saunders College, 767 p., Philadelphia. Wetzel, R.G. and L kens, G.E., Limnological Analysis. 2 nd ed. Springer Verlag, New York, 391 p. 29

43 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Titreyengöl (Antalya/Manavgat) ün Ekolojik Yap s ve Omurgal Faunas na Genel Bir Bak Mustafa YAVUZ, Ali ERDO AN, Mehmet ÖZ, Hakan KARAARDIÇ, M. Cengiz DEVAL Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kampüs / ANTALYA ÖZET Titreyengöl, Antalya ilinin 67 km güney do usunda, Manavgat ilçe s n rlar içerisinde ve ilçe merkezinin 2,5 km güneyinde bulunmaktad r. Göl ve civar ekolojik ve biyolojik zenginli i yüksek bir sulak aland r. Göl, Manavgat Çay n n denize döküldü ü yerin bat s nda, kuzey ve " do u enlemleri aras nda yer almaktad r. Manavgat Çay n n yatak de i tirmesi sonucunda olu mu küçük bir sulak alan olan göl, daha önce denizle ba lant l iken, zamanla bu ba lant ortadan kalkm t r. Manavgat Çay na küçük bir kanalla ba lant s bulunan göl, denizden ortalama 24 m. yükseltide bulunmaktad r. Göl ve yak n çevresi zengin habitatlar n ve ya am alanlar n n bulunmas nedeniyle çok say da fauna eleman na ev sahipli i yapmaktad r. Alanda, ba ta sazl k ve mevsimsel sulak alan habitat amfibilerin, sürüngenlerin ve memelilerin oldu u kadar, özellikle ku lar n konaklama, beslenme ve bar nma ihtiyaçlar n kar lamaktad r. Göldeki omurgal fauna yap s dikkate al nd nda; bal klardan 8, amfibilerden 4, kaplumba alardan 3, kertenkelelerden 11, ku lardan 175 ve memelilerden 18 türün Titreyengöl ve yak n çevresinde yay l gösterdi i tespit edilmi tir. Alanda toplam olarak 219 omurgal türü olup, bu say tüm Türkiye deki omurgal türlerinin yakla k 1/5 ini olu turmaktad r. Ancak, bu denli zengin bir çe itlili e sahip Titreyengöl ve yak n çevresi Uluslararas Öneme Sahip Sulak Alanlar listesinde yer almamaktad r. Çok geç olmadan, göl ve yak n çevresi Do al Sit Alan s n rlar içerisine al narak,, sulak alan korumak, geli tirmek ve do al hayat n devaml l n sa lamak ad na çal malar yap lmal d r. Anahtar kelimeler: Titreyengöl, Fauna, Sulak alan, Ekoloji, Antalya ABSTRACT Titreyengöl, 67 km south east of Antalya province is located in the district within the boundaries of Manavgat. Lake located 2.5 km south of the center of the Manavgat district. Around the lake and a wetland area of high ecological and biological richness. Lake located west of Manavgat River flows into the sea basin. It is among the, As coordinate, 36 45'20.2 "north and 31 27''15.9" east latitude. Changes occurred as a result of the Manavgat River bed, a small wetland of the lake, was previously linked to the sea, this connection has been eliminated over time. Lake, which is connects to the Manavgat River by a small canal, is located at an altitude of 24 m average from the sea level. The lake and its environs, a rich habitat due to the presence of habitats and is home to a large number of faunal element. Particularly in the area in the reeds and seasonal wetland habitat, as well as in mammals, amphibians and reptiles, especially birds, has been serving the needs of accommodation, food and shelter. Given the structure of the vertebrate fauna of the lake, 8 species from fishes, 4 amphibians, 3 turtles, 11 lizards, 175 birds and 18 mammals have been found to be distributed in and around Titreyengöl. Is a total of 219 vertebrate species in the area, the number of all vertebrate species in Turkey, approximately 1 / 5 'constitute. However, with such a rich diversity and the close vicinity of Titreyengöl "Wetlands of International Importance" is not included in the list. Without delay, the lake and its environs "Natural Protected Area" by taking in borders, wetland preserve, develop, and trials should be made to ensure the continuity of natural life. Keywords: Titreyengöl, Fauna, Wetlands, Natural Park, Ecology, Antalya 1. G R Sulak alan tan m olarak; sürekli veya mevsimsel, do al veya yapay olarak, derinli i alt metreden az olan, sular tatl, tuzlu ve ac olabilen gölleri, lagünleri, akarsular n durgun k s mlar n, batakl klar, ta k n alanlar n, alçak deniz k y lar n ve haliçleri, nehir a z n n geni leyerek deniz ekosistemleri ile kar t alanlar ifade eder. Toprak, su, bitki ve hayvan türleri gibi fiziksel, biyolojik veya kimyasal elemanlardan olu an sulak alanlar n ekolojik ve ekonomik i levleri çok önemlidir. Bu alanlarda canl yo unlu u çok yüksek olup biyolojik çe itlilik ve do al hayat son derece zengindir (Cirik 1993). Su ku lar, say s z memeli, 30

44 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE sürüngen ve pek çok canl türünün ya ad sulak alanlar, zengin besinlere ve korunakl alanlara sahip olmas nedeniyle de bal klar n yumurta döktü ü, geli ip büyüdü ü son derece önemli olan ya am ortamlar d r. Bu alanlar bal k üretimiyle insanlara büyük ekonomik yararlar sa larlar. Dünyan n bal k üretiminin üçte ikisinden fazlas sulak alanlar n sa l kl olmas na ba l d r (Çevre Bakanl, 1991). Ülkemiz zengin sulak alan potansiyeli nedeniyle ulusal ve uluslar aras komuoyunun ilgi alan haline gelmi tir. Son y llarda, Antalya ili de zengin tür ve habitat çe itlili i ile ön plana ç kmaktad r. Antalya çe itli habitat tiplerini bünyesinde bar nd ran zengin sulak alanlara da sahiptir. Bu zenginli e ba l olarak, Antalya ili floristik ve faunistik aç dan oldukça zengin bir yap ya sahiptir. Zira Türkiye deki fauna türlerinin yakla k 1/4 ünü de bölge s n rlar içinde bulmak mümkündür. Titreyengöl, Antalya ilinde yer alan zengin ve önemli sulak alanlardan sadece biridir. Göl ve yak n çevresi zengin habitatlar n ve ya am alanlar n n bulunmas nedeniyle çok say da fauna eleman na ev sahipli i yapmaktad r. Alanda, ba ta sazl k ve mevsimsel sulak alan habitat amfibilerin, sürüngenlerin ve memelilerin oldu u kadar, özellikle ku lar n konaklama, beslenme ve bar nma ihtiyaçlar n kar lamaktad r Alan n Konumu, Tan m ve S n rlar Titreyengöl, Antalya ilinin 78 km güney do usunda, Manavgat ilçe s n rlar içerisinde ve ilçe merkezinin 2.5 km güneyinde bulunmaktad r. Göl, Manavgat Çay n n denize döküldü ü yerin bat s nda, kuzey ve " do u enlemleri aras nda yer almaktad r ( ekil 1). Manavgat Çay n n yatak de i tirmesi sonucunda olu mu küçük bir sulak alan olan göl, daha önce denizle ba lant l iken, zamanla bu ba lant ortadan kalkm t r. Deniz ile Manavgat Çay aras nda kalan Titreyengöl, denize 200 m., çaya ise kuzeyde 390 m. uzakl ktad r. Manavgat Çay na küçük bir kanalla ba lant s bulunan göl, denizden ortalama 24 m. yükseltide bulunmaktad r. Gölün genelinde su derinli i 12 m olup, en derin noktas 6.0 m kadard r. Gölün derinli i, dipte olu an balç k sebebiyle gün geçtikçe azalmaktad r. Titreyengöl ün kuzey ve do usu karayolu, güney ve bat s ise otel ve tatil köyleri ile çevrilidir. Gölün yüzölçümü 8,2 hektar geni li indedir. Sulak alan n genel bir görünümü ekil 2 de verilmi tir Mülkiyet Durumu ve Yönetim Yap s Titreyengöl ve yak n çevresi, hazine ad na kay tl olup kamu mülkiyetinde bulunmaktad r. Göl ve çevresi, Sorgun Ormanlar ile birlikte, tarih ve 4849 Say l Olur ile Turizm Alan ilan edilerek Turizm Bakanl na devredilmi tir. Titreyengöl, 2872 Say l Çevre Kanunu 2. Madde kapsam nca, Do al veya yapay, devaml veya geçici, sular durgun veya ak nt l, tatl, ac veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde alt metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, ba ta su ku lar olmak üzere canl lar n ya ama ortam olarak önem ta yan bütün sular, batakl k, sazl k ve turbiyeler ile bu alanlar n k y kenar çizgisinden itibaren kara taraf na do ru ekolojik aç dan sulak alan tan m içerisinde yer almaktad r. Ancak göl, Uluslararas Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakk nda Sözle me (Ramsar Sözle mesi) kapsam nda ve Antalya il s n rlar içinde bulunan 5 sulak alan aras nda de ildir. 31

45 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, Kırşehir / TÜRKİYE Şekil 1. Titreyengöl ve çevresinin uydu görüntüsü (Google 2009) Şekil 2. Titreyengöl ün genel görünümü 32

46 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 1.3. Baz Ekolojik Özellikleri Göl çevresinin kuzeyinde ve do usunda taban suyunun yüzeye çok yak n oldu u ve kum al nan yerlerde ya mur sular n n birikti i tespit edilmi tir. Göle, ya mur sular d nda otellerin bahçelerinden ve havuzlar ndan at k sular da verilmektedir. Göl sedimentindeki siyahla ma ve koku ma, oksijensiz ortamda ayr man n oldu unu göstermektedir. A a da daha önceleri yap lan çal malara göre (Erdo an vd 2010) gölün baz ekolojik parametreleri özetlenmi tir; S cakl k: Göl suyu s cakl 1316 ºC aras nda de i mektedir. Gölün yüzey alan ve derinli i göz önünde bulunduruldu u yaz mevsiminde bu s cakl k 30 ºC ye ç kmaktad r. ph: Titreyen gölün ph de eri 8,5 civar ndad r. Manavgat Bölgesi ve Manavgat Çay ve bu tip göllerin ph de eri hafif bazik karakter ta maktad r. Gölün ph de eri de söz konusu de erlere paralellik göstermektedir. Tuzluluk: Göldeki tuzluluk %02 olarak ölçülmü tür. Bu de er gölün tatl su özelli i ta d n göstermektedir. Çözünmü Oksijen: Titreyen göl suyunda oksijen de erleri 4,53.48 mg/lt aras nda yer alamaktad r. Gölde dalga hareketleri olmamas, göldeki bitkisel organizmalarda fotosentez olay n n dü ük olmas ve tabandaki çamurdan kaynaklanan organik çürümenin fazla olmas nedeniyle sudaki oksijen oran doygunluk konsantrasyonunun çok alt nda bulunmu tur. Bu dü ük oksijen de eri gölün ötrofik bir göl özelli ine dönü mekte oldu unun da bir göstergesidir. Elektriksel letkenlik: Gölün elektriksel iletkenli inin µ/cm gibi yüksek de erdedir. Bunun göldeki Cl iyonu konsantrasyonunun yüksek olmas ndan kaynakland dü ünülmektedir. Cl (Klorür): Gölün klor de eri oldukça yüksek bulunmu tur. Bunun durum yaz aylar nda göle deniz suyu verildi inden ve çevredeki otellerin yüzme havuzu sular n n göle de arj edilmesinden ileri gelmektedir. Gölde herhangi bir su sirkülasyonunun olmamas nedeniyle gelen bu klor göldeki klor konsantrasyonunu da artt rmaktad r. Sertlik, Kalsiyum Ca++, Magnezyum Mg++: Gölün sertlik derecesi Frans z sertli i cinsinden (10 mg/lt CaCO3) ortalama 810 Frans z sertli idir. Bu sonuca göre su yumu ak su (7,214,5 Frans z sertli i) s n f ndad r. Gölü besleyen Manavgat Çay ve örnekleme yap ld mevsimdeki ya mur sular da göz önünde bulunduruldu unda bu sertlik derecesi normaldir. Sertli in dü ük olmas nedeniyle Ca++ oran da dü ük bulunmu ancak magnezyum oran yüksektir. Bu da Magnezyum tuzlar n n suda çözünürlü ünün fazla olmas ndan kaynaklanmaktad r. Kat Madde: Titreyen göldeki kat madde miktar yüksektir (1,62 g/lt). Bu gölde nehirden ve ya mur sular ile çevreden gelen organik ve inorganik maddelerden kaynaklanmaktad r. Gölün kapal olmas herhangi bir yerden gideri olmamas, bu kat maddenin zaman içerisinde göl taban nda birikmesine, bir çamur tabakas olu mas na neden olmu tur. Gölde herhangi bir de arj olmamas halinde bu bentik tabakan n daha artaca ve bir süre sonra gölün taban n dolduraca, gölün ötrofik bir hal alaca ve daha ileriki y llarda gölün tamamen karasalla arak kaybedilebilece i dü ünülmektedir. NH 4 N ve NO 2 : Gölde amonyum ve nitrat azotu dü ük bulunmu tur. Ancak bu de erlerin göl suyunun azalmas ve yaz mevsiminde s cakl n artmas ile daha fazla olmas söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle gölün yaz aylar nda ötrofik bir özellik göstermesi mümkündür. 33

47 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 2. MATERYAL VE YÖNTEM Akdeniz Bölgesi nde, Antalya li s n rlar içerisinde bulunan Titreyengöl ün omurgal faunas n ara t rmak amac yla; dönemsel olarak yap lan arazi çal malar nda saptanan omurgal lar n tür tespitleri yap lm ; bu türlerin familya ve bilimsel isimleri, Türkçe adlar, endemizm durumu, lokalite, tehlike kategorisi (IUCN), tehlike s n f aç s ndan de erlendirmesi, populasyon durumu, korunma statüsü (Ulusal kanunlar ve uluslararas sözle melerle ilgili), ile ilgili veriler tablo halinde verilmi tir. Ku türlerinin tespiti için, bölgenin tamam gezilmi, dürbün (Nikon 8x40 ve 8x36) ve zoom lu foto raf makinesi (Nikon 8800) kullan larak ku türleri belirlenmeye çal lm t r. Gözlenen birey ve türlerin te hisinde Kiziro lu (2008 ve 2009) ve Mullarney ve ark. (2000) den yararlan lm t r. Göl ve çevresinde yap lan çal mada Akdeniz Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümünün yöredeki 1415 y ll k arazi çal malar kapsam nda bu bölgeden elde edilen verilerden de yararlan lm t r. Böylece toplanan tüm veriler birlikte de erlendirilerek alan n mevcut omurgal fauna elemanlar n n tespiti yap lm t r. nceleme kolayl sa lamas aç s ndan omurgal larla ilgili bulgular m z verilirken öncelikle bal k faunas, amfibiler ve sürüngenler, ku lar ve memeliler ayr ayr ele al nm t r. Türlerin te hislerinde; Ba o lu ve Baran , Baran 1981, Baran 1998, Erdo an vd 2002a, Erdo an vd. 2002b, Geldiay ve Bal k 1996, Wilson ve Reeder, 2005 ten de yararlan lm t r. Bal k türlerinin tespitinde ise fanyal uzatma a lar (göz aç kl 24 mm) kullan lm t r. A lar göle gün bat m b rak lm sabah erken saatlerde toplanm t r. Gambusia affinis gibi a gözünden geçen bal klar n tespitinde ise göz aç kl 5 mm olan kepçe kullan lm t r. Ara t rma esnas nda voli yöntemi ile de örnekleme yap lm t r. Ayr ca göl etraf nda olta ile avlanan çok say daki amatör bal kç ile de görü ülmü ve avlanan bal k türleri hakk nda bilgi al nm t r. Titreyengöl ve çevresindeki benzer ekolojik karakterli bölgelerde saptanan hayvan türleri ile ilgili olarak ulusal ve uluslararas koruma statüleri de de erlendirilmi tir. Bu amaçla IUCN taraf ndan haz rlanan ve 2008 y l içerisinde güncellenen Avrupa K rm z Listesi (ERL); Bern Sözle mesi kriterleri ve koruma listelerinin en son güncellenmi halleri; Çevre ve Orman Bakanl Do a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü ü Merkez Av Komisyonu (MAK) taraf ndan dönemi için haz rlanm Koruma Listeleri ve ku lar için RDB (Red Data Book) Kiziro lu (2008 ve 2009) ölçütlerinden yararlan lm t r. Ayr ca yörede kaydedilen türler aras nda endemik türler bulunup bulunmad da de erlendirilmi tir. 3. BULGULAR Titreyengöl ve yak n çevresinde orman, maki ve deniz kumsal ekosistemleri ile tar m ve peyzaj alanlar n n olu turdu u zengin habitatlar yaban hayat için uygun ortamlar sa lamakta ve tür zenginli ini art rmaktad r. Titreyengöl de Orman, Maki, Otsu ve Mevsimsel Sulak Alan olmak üzere dört farkl habitat tipi bulunmaktad r. Otsu Habitat : Titreyengöl de orman altlar nda ve aç kl klar nda ot tabakas bulunmaktad r. Ad geçen bu habitatlarda tek y ll k otsu bitkiler yan nda, çok y ll k otsu bitkiler ile so anl ve rizomlu birçok tür de bulunmaktad r. Maki Habitat : Bu habitata orman altlar nda, çal ya da yar çal ms bitki kommüniteleri eklinde rastlan lmaktad r. Orman Habitat : Bu habitat içinde orman karakterize eden a açlar K z lçam (Pinus brutia) ve 34

48 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE F st kçam (Pinus pinea) d r. Ayr ca göl çevresinde belli bir alana peyzaj ve a açland rma amaçl yo un olarak dikilmi K br s Akasyas (Acacia cyanophylla) topluluklar da bulunmaktad r. K sa Mevsimsel Sulak Alan Habitat : Özellikle sonbahar ve k mevsimlerinde ya n yo un oldu u zamanlarda taban suyunun yükselmesi nedeniyle k sa süreli su alt nda kalan aland r. Bu alanda genelde nemi ve suyu seven bitkiler görülmektedir. Di er taraftan, göldeki omurgal fauna yap s dikkate al nd nda; bal klardan 8, amfibilerden 4, kaplumba alardan 3, kertenkelelerden 11, ku lardan 175 ve memelilerden 18 türün Titreyengöl ve yak n çevresinde yay l gösterdi i tespit edilmi tir. Alanda toplam olarak 219 omurgal türü olup, bu say tüm Türkiye deki omurgal türlerinin yakla k 1/5 ini olu turmaktad r Faunistik Özellikleri Alt ube: Vertebrata (Omurgal lar) Titreyengöl ve çevresi genel topo rafik ve fiziksel yap s ile kommunitelerin genel yap s n n ikiya aml, sürüngen, ku ve memelilerin ya amas ve bar nmas için çok uygun oldu u görülmektedir. Su içi, suyun kenarlar ve yak n çevresi çe itli bitkilerin yan s ra, birçok omurgal türü için önemli birer biyotop niteli indedir. Tabiat park n n genel omurgal fauna yap s dikkate al nd nda oldukça zengin bir tür toplulu una sahip oldu u görülmektedir. S n f: Osteichthyes (Kemikli Bal klar) Titreyengöl, zamanla denizel ba lant s kesilmi kapal bir göl özelli inde olup, 5 familyaya ait sekiz türe ev sahipli i yapmaktad r (Tablo 2). Bunlardan Gambusia affinis ülkemize sivrisinek mücadelesi amac yla getirilmi yabanc bir türdür. Tatl ve ac su habitatlar nda da l m göstermektedirler. S cakl k (12 C 29 C) ve salinite tolerans yüksek olan batakl k bal klar d r. Bu türün alanda çok say da üremi olmas da gölün karasalla ma sürecinde olabilece ine önemli bir kan tt r. Tablo 2. Titreyengöl ve Yak n Çevresinde Belirlenen Bal k Türleri ve Koruma Statüleri Tehlike ve Habitat Durumu Türlerin Türkçe ve Bilimsel BERN IUCN EK2 EK3 CITES HAB TAT KURBA ALAR Avrupa Y lan Bal Anguilla anguilla LC X OM Sazan Cyprinus carpio carpio LC X M Çin Sazan Carassius gibelio LC X OM Kuzey Afrika Kedi Bal Clarias gariepinus LC X S Has KefalMankafa Kefal Mugil cephalus Alt nba Kefal ahituri Kefal Liza aurata nce Dudakl Kefal Liza (Mugil) ramada Sivrisinek bal Gambusia affinis KISALTMALAR: O:Orman M:Maki, OM: Orman ve maki, S: Su ve suya yak n yerler S n f: Amfibia ( ki ya aml lar) kiya aml lar n hayat faaliyetleri genelde suya ba ml d r. Genelde ovipar (yumurta ile ço alan omurgal lar) olan ikiya aml lar genellikle yumurtalar n do al alanlara, su ta k n veya ya mur sular nedeniyle göllenmi sulara b rak r veya su bitkilerine yap t r rlar (Baran 1981, Baran 1998). Ço unlukla karada ya ayanlar bile üreme zaman nda yumurtalar n suya b rak rlar. Su ve sulak alanlar bu nedenlerle iki ya aml lar n varl klar n sürdürmeleri aç s ndan hayati öneme sahiptir. Titreyengöl ve yak n çevresinde orman alanlar, maki ve suya yak n habitatlar, türlerin süreklili i için çok önemlidir. Titreyengöl ve yak n çevresinde tamam kuyruksuz kurba alardan (Ordo: Anura) 4 tür amfibinin ya ad saptanm t r. Bulgular m za göre; alanda ya ayan ikiya aml lar n tüm Türkiye de 35

49 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE yay l gösteren ikiya aml lar n (Yakla k 30 tür) 1/15 ini olu turdu u söylenebilir (Tablo 3). Tablo 3. Titreyengöl ve Yak n Çevresinde Belirlenen kiya aml Türleri ve Koruma Statüleri Tehlike ve Habitat Durumu Türlerin Türkçe ve Bilimsel BERN IUCN EK2 EK3 CITES HAB TAT KURBA ALAR Gece Kurba as Pseudopidalea viridis LC X OM Si illi Kurba a Bufo bufo LC X M A aç Kurba as Hyla arborea LC X OM Ova Kurba as Pelophylax ridibundus LC X S KISALTMALAR: O:Orman M:Maki, OM: Orman ve maki, S: Su ve suya yak n yerler Alanda do al olarak bulundu u tespit edilen ikiya aml türleri aras nda yer alan Gece Kurba as (Pseudopidalea viridis) Bern Sözle mesi Koruma Listelerinden EkII de, yani Mutlak Koruma Alt ndaki Türler listesinde yer almaktad r. Geriye kalan üç tür ise EkIII de, yani Koruma Alt ndaki Türler listesinde yer almaktad r. IUCN taraf ndan haz rlanm olan Avrupa K rm z Listesi (ERL) nin 2008 y l nda güncellemi listeleri temel al narak gerçekle tirilen çal malara göre alanda kaydedilmi olan ikiya aml türlerinin tamam n n LC (=Least Concern) yani En Dü ük Seviyede Tehlike Alt nda kategorisinde yer ald klar belirlenmi tir. S n f: Reptilia (Sürüngenler) Titreyengöl ve yak n çevresinde sürüngenlere ço unlukla orman içi, aç kl k ve çal l k alanlar, ile göl yak nlar nda mevsimsel sulak alanlarda rastlanm t r. Titreyengöl ve yak n çevresinde bulgular m za göre; 3 ü kaplumba a, 11 i kertenkele ve 7 si y lanlara ait olmak üzere toplam 21 sürüngen (Reptilia) türünün yay l gösterdi i saptanm t r. Bu ise tüm Türkiye de yay l gösteren Sürüngenlerin (yakla k 160 tür) 1/8 ini olu turmaktad r. Alandaki sürüngenlerden 7 tür Bern Sözle mesi Koruma Listelerinde EkII de, yani Mutlak Koruma Alt ndaki Türler ve 4 tür EkIII de, yani Koruma Alt ndaki Türler listesinde ve 2 tür de CITES kapsam nda yer almaktad r (Tablo 4). IUCN taraf ndan haz rlanm olan Avrupa K rm z Listesi (ERL) nin 2008 y l nda güncellemi listeleri baz al narak gerçekle tirilen çal malara göre faaliyet alan nda kaydedilmi olan sürüngen türlerinin 3 tanesinin LC (=Least Concern) yani En Dü ük Seviyede Tehlike Alt nda kategorisinde, iki tanesinin de VU kategorisinde yer ald klar belirlenmi tir. Tablo 4. Titreyengöl ve Yak n Çevresinde Belirlenen Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri Tehlike ve Habitat Durumu Türlerin Türkçe ve Bilimsel BERN IUCN EK2 EK3 CITES HAB TAT SÜRÜNGENLER Çizgili Kaplumba a Mauremys rivulata NE S Tosba a Testudo graeca VU X X HY riba l Deniz Kaplumba as Caretta caretta VU KU Dikenli Keler Laudakia stellio NE X HY Kör Kertenkele Blanus strauchii NE X TM Oluklu Kertenkele Pseudopus apodus NE OMT Bukalemun Chamaeleo chamaeleon NE X X OM Yar m Parmakl Keler Hemidactylus turcicus NE X TM Toros Kertenkelesi Anatololacerta danfordi LC OMT Pamfilya Kertenkelesi Lacerta pamphylica LC X OM Tarla Kertenkelesi Ophisops elegans NE X TM nce Parmakl Keler Ablepharus kitaibeli NE TM Benekli Keler Chalcides ocellatus NE X KU eritli Kertenkele Trachylepis vittata NE X OM Hazer Y lan Dolichophis caspius TM Kara Y lan Dolichophis jugularis NE HY nce Y lan Platyceps najadum NE OMT Uysal Y lan Eirenis modestus NE OM 36

50 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Yar Sucul Y lan Natrix natrix LC X S Kedi Gözlü Y lan Telescopus fallax NE OM Kör Y lan Typhlops vermicularis NE X OM KISALTMALAR: O:Orman M:Maki, OM: Orman ve maki, OMT: Orman, maki ve tar m arazileri, TM: Tar m arazileri ve maki, KU: Kumul, S: Su ve suya yak n yerler, HY: Her habitat tipinde S n f : Aves (Ku lar) Bat Akdeniz deki sulak alanlar, her iki göç yolunda da uzun mesafeler kat eden ku lar için dinlenme ve beslenme bak m ndan son derece önemli konaklama alanlar d r. Göç döneminin haricinde, özellikle sert geçen k ko ullar nda iç bölgelerde yeterince besin bulamayan ku türleri de bu tip alanlar yo unlukla kullanmaktad r (Erdo an vd. 2002a ve b). Bu ku lar n birço u k y band ndaki sulak alanlarda üremekte ve dolay s yla üreme bak m ndan bu alanlara ba ml d rlar (Erdo an vd a ve b). Akdeniz, göçmen türlerin göç yolculuklar nda önemli bir bariyerdir. lkbahar göç hareketinde bu engeli geçtikten sonra ve sonbahar göç hareketinde de Akdeniz öncesinde önemli dinlenme ve konaklama alanlar n olu turmaktad r. Titreyengöl ve çevresinde ba ta sazl k alanlar olmak üzere zengin ve çe itli ya am alanlar n n bulunmas, çok say da ku türünün bölgede gerek y l boyu, gerek üreme dönemlerinde gerekse göç dönemlerinde yay l göstermesini sa lamaktad r. Titreyengöl ve çevresinde farkl statülerde 175 ku türü tespit edilmi tir. Tespit edilen ku lardan 94 ü beslenme, bar nma ve yuvalanma için ya ama alan olarak ormanl k ve makilik alanlar seçmektedir. K rm z Liste ye göre 7 tür soyu tükenme tehlikesi alt nda, 31 tür büyük ölçüde tehlike alt nda, 32 tür tehlike alt nda, 13 türün populasyonlar nda azalma, 2 tür soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler, 5 tür potansiyel tehlike alt nda, 14 tür tüm Avrupa da yüksek korumada, 56 tür de koruma alt ndad r (Tablo 5). Tablo 5. Titreyengöl ve Yak n Çevresinde Belirlenen Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri RDB IUCN BIE Bölge Türkçe Ad Bilimsel Ad Statü * ** *** Statü Küçük Bata an Tachybaptus ruficollis A.3.1 LC V Y Y Tepeli Bata an Podiceps cristatus A.5 LC V Y KZ Karabatak Phalacrocorax carbo A.3 LC V Y Y Akpelikan Pelecanus onocrotalus A.3 LC III Y T Balaban Botaurus stellaris A.2 LC III Y T Cüce Balaban Ixobrychus minutus A.2 LC III Y T Gece Bal kç l Nycticorax nycticorax A.3.1 LC III Y T Alaca Bal kç l Ardeola ralloides A.3 LC III Y T S r Bal kç l Bubulcus ibis A.2 LC V Y KZ Küçük Akbal kç l Egretta garzetta A.3.1 LC V Y KZ Büyük Akbal kç l Ardea alba A.3 LC V Y KZ Gri Bal kç l Ardea cinerea A.3.1 LC V Y Y Erguvani Bal kç l Ardea purpurea A.2 LC III Y T Kara Leylek Ciconia nigra A.3 LC II G, T T Ak Leylek Ciconia ciconia A.3.1 LC II G, T T Çeltikçi Plegadis falcinellus A.3.1 LC III Y T Çamurcun Anas crecca A.5 LC V Y KZ Ye ilba Ördek Anas plathyrhynchos A.5 LC IV Y KZ K lkuyruk Anas acuta A.5 LC III Y KZ Ç kr kç n Anas querquedula A.4 LC III Y KZ Kara Çaylak Milvus migrans A.3 LC III Y T Y lan Kartal Circaetus gallicus A.4 LC III G T Saz Delicesi Circus aeroginosus A.3 LC IV Y Y Bozk r Delicesi Circus macrourus A.1.2 NT I G T Çay r Delicesi Circus pygargus A.1.2 LC IV G KZ Atmaca Accipiter nisus A.3 LC IV Y Y ahin Buteo buteo A.3 LC IV Y Y 37

51 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE K z l ahin Buteo rufinus A.3 LC III Y Y Küçük Kerkenez Falco naumanni A.2 VU I Y T Kerkenez Falco tinnunculus A.2 LC III Y Y Ala Do an Falco vespertinus B.3 NT III G T Delice Do an Falco subbuteo A.3.1 LC IV Y T Gökdo an Falco peregrinus A.1.2 LC IV Y T B ld rc n Coturnix coturnix A.3 LC III G,Y G,Y Su K lavuzu Rallus aquaticus A.3 LC IV Y Y Benekli Su Tavu u Porzana porzana A.2 LC IV G T Batakl k Su Tavu u Porzana parva A.1.2 LC IV G T Küçük Su Tavu u Porzana pusilla A.1.2 LC III G T B ld rc n K lavuzu Crex crex A.1.2 NT I G T Saz Tavu u Gallinula chloropus A.3.1 LC IV Y Y Sakarmeke Fulica atra A.5 LC IV Y Y Uzunbacak Himantopus himantopus A.3 LC IV Y YZ Kocagöz Burhinus oedicnemus A.2 LC III G T Küçük Halkal C l b t Charadrius dubius A.3 LC III Y Y Akça C l b t Charadrius alexandrinus A.4 LC III Y KZ Akkumku u Calidris alba B.3 LC IV KZ T Küçük Kumku u Calidris minuta B.5 LC IV KZ KZ Sar Bacakl Kumku u Calidris temminckii B.3 LC IV KZ T K z l Kumku u Calidris ferruginea B.4 LC KZ T Kara Kar nl Kumku u Calidris alpina B.5 LC III KZ T Dövü kenku Philomachus pugnax B.4 LC II T T Su Çullu u Gallinago gallinago B.3.1 LC III KZ KZ K z lbacak Tringa totanus A.4 LC II Y T Batakl k Düdükçünü Tringa stagnatilis B.3 LC IV KZ KZ Ye ilbacak Tringa nebularia B.3.1 LC IV KZ KZ Orman Düdükçünü Tringa glareola B.3 LC III T T Dere Düdükçünü Actitis hypoleucos A.3 LC III YZ YZ Karaba Mart Larus ridibundus A.5 LC IV Y Y Akba Mart Larus cachinnans A.4 LC II Y Y Sumru Sterna hirundo A.3 LC IV Y T Kara Sumru Chlidonias niger A.3 LC III Y T Kaya Güvercini Columba livia A.5 LC IV Y Y Kumru Streptopelia decaocto A.5 LC IV Y Y Üveyik Streptopelia turtur A.3.1 LC III YZ YZ Guguk Cuculus canorus A.2 LC IV YZ YZ Peçeli Bayku Tyto alba A.1.2 LC III Y Y shakku u Otus scops A.2 LC II YZ YZ Kukumav Athene noctua A.2 LC III Y Y Çobanaldatan Caprimulgus europaeus A.1.2 LC II YZ YZ Ebabil Apus apus A.3.1 LC IV YZ YZ Akkar nl Ebabil Tachymarptis (Apus) melba A.3.1 LC IV YZ YZ Yal çapk n Alcedo atthis A.2 LC III Y Y Ye il Ar ku u Merops percicus A.1.2 LC III YZ N Ar ku u Merops apiaster A.3.1 LC III YZ YZ Gökkuzgun Coracias garrulus A.2 NT II YZ YZ bibik Upupa epops A.2 LC III YZ YZ Boyun Çeviren Jynx torquilla A.1.2 LC III YZ YZ Alaca A açkakan Dendrocopus syriacus A.2 LC IV Y Y Küçük A açkakan Dendrocopus minor A.1.2 LC IV Y Y Bozk r Toygar Calandrella brachydactyla A.3 LC III Y Y Tepeli Toygar Galerida cristata A.3 LC III Y Y Orman Toygar Lullula arborea A.3 LC II Y Y Tarlaku u Alauda arvensis A.4 LC III Y Y Kum K rlang c Riparia riparia A.5 LC III YZ YZ Kaya K rlang c Hirundo rupestris A.5 LC IV YZ KZ K r K rlang c Hirundo rustica A.5 LC III YZ YZ 38

52 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE K z l K rlang ç Hirundo daurica A.3 LC IV YZ YZ Ev K rlang c Delichon urbicum A.3 LC III YZ YZ Mahmuzlu ncirku u Anthus richardi A.2 LC YZ T Step ncirku u Anthus godlewskii A.7 LC N N K r ncirku u Anthus campestris A.2 LC III YZ T A aç ncirku u Anthus trivialis A.3 LC IV YZ YZ Çay r ncirku u Anthus pratensis A.3 LC IV YZ KZ K z lgerdanl ncirku u Anthus cervinus A.2 LC IV YZ YZ Da ncirku u Anthus spinoletta A.3 LC IV Y T Sar Kuyruksallayan Motacilla flava A.3.1 LC IV YZ YZ Sar ba l Kuyruksallayan Motacilla citreola A.2 LC IV Y,YZ T Da Kuyruksallayan Motacilla cinerea A.2 LC IV Y KZ Akkuyruksallayan Motacilla alba A.3.1 LC IV Y Y,T Arap Bülbülü Pycnonotus xanthopygos A.2 LC IV Y Y Da Bülbülü Prunella modularis A.1.2 LC IV Y KZ Çal Bülbülü Erytropygia (Cercotrichas) galactotes A.3 LC III YZ YZ K z lgerdan Erithacus rubecula A.3 LC IV Y KZ Benekli Bülbül Luscinia luscinia A.2 LC IV YZ,T T Bülbül Luscinia megarhynchos A.2 LC IV YZ T Bu dayc l (Mavi Gerdan) Luscinia svecica A.2 LC IV Y,YZ KZ Bahçe K z lkuyru u Phoenicurus ochruros A.2 LC IV Y KZ K z lkuyruk Phoenicurus phoenicurus A.3 LC II Y YZ Çay r Ta ku u Saxicola rubetra A.3 LC IV Y YZ Ta ku u Saxicola torquatus A.3 LC IV Y KZ Boz Kuyrukkakan Oenanthe isabellina A.3 LC IV Y YZ Kuyrukkakan Oenanthe oenanthe A.3 LC III YZ T Karakulakl Kuyrukkakan Oenanthe melanoleuca A.2 LC II YZ YZ Karatavuk Turdus merula A.3 LC IV Y Y Öter Ard ç Turdus philomelos A.2 LC IV Y KZ Kam Bülbülü Cettia cetti A.2 LC IV Y Y Dikkuyruklu Ötle en Prinia gracilis A.3 LC III Y Y Çekirge Kam ç n Locustella naevia A.1.2 LC IV YZ N A aç Kam ç n Locustella fluviatilis A.1.2 LC IV YZ T Batakl k Kam ç n Locustella luscinoides A.2 LC IV YZ T B y kl Kam ç n Acrocephalus melanopogon A.2 LC IV YZ Y K nd ra Kam ç n Acrocephalus schoenobaenus A.2 LC IV YZ YZ Do u Kam ç n Acrocephalus agricola A.2 LC IV YZ N Kuzey Kam ç n Acrocephalus dumetorum A.1.2 LC IV YZ N Çal Kam ç n Acrocephalus palustris A.3 LC IV YZ YZ Saz Kam ç n Acrocephalus scirpaceus A.2 LC IV YZ YZ Büyük Kam ç n Acrocephalus arundinaceus A.3 LC IV YZ YZ Ak Mukallit Hippolais pallida A.3 LC III YZ T Zeytin Mukalliti Hippolais olivetorum A.2 LC IV YZ YZ Sar Mukallit Hippolais icterina A.3 LV IV YZ YZ B y kl Ötle en Sylvia cantillans A.2 LC IV YZ KZ Maskeli Ötle en Sylvia melanocephala A.3 LC IV Y Y Karabo azl Ötle en Sylvia rueppelli A.2 LC IV YZ KZ Ak Gözlü Ötle en Sylvia hortensis A.2 LC III YZ T Çizgili Ötle en Sylvia nisoria A.2 LC IV YZ T Küçük Akgerdanl Ötle en Sylvia curruca A.2 LC IV YZ YZ Akgerdanl Ötle en Sylvia communis A.3 LC IV YZ T Boz Ötle en Sylvia borin B.3 LC IV T T Karaba l Ötle en Sylvia atricapilla A.2 LC IV YZ YZ,KZ Boz Sö ütbülbülü Phylloscopus bonelli A.2 LC II Y T Orman Sö ütbülbülü Phylloscopus sibilatrix A.2 LC II YZ T C vg n Phylloscopus collybita A.3.1 LC IV Y KZ Sö ütbülbülü Phylloscopus trochilus A.3.1 LC IV T T Benekli Sinekkapan Muscicapa striata A.3 LC III YZ YZ Halkal Sinekkapan Ficedula albicollis A.2 LC IV YZ YZ 39

53 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Kara Sinekkapan Ficedula hypoleuca A.1.2 LC IV YZ YZ Çam Ba tankaras Parus ater A.3 LC IV Y KZ Mavi Ba tankara Parus caeruleus A.2 LC IV Y KZ Büyük Ba tankara Parus major A.3.1 LC IV Y Y Çulhaku u Remiz pendulinus A.2 LC IV Y KZ Sar asma Oriolus oriolus A.2 LC IV YZ YZ K z lkuyruklu Örümcekku u Lanius isabellinus A.2 LC YZ N K z l s rtl Örümcekku u Lanius collurio A.3 LC III YZ YZ Kara Al nl Örümcekku u Lanius minor A.3 LC II YZ T Büyük Örümcekku u Lanius excubitor A.1.2 LC II Y K z lba l Örümcekku u Lanius senator A.2 LC II Y YZ Maskeli Örümcekku u Lanius nubicus A.2 LC II YZ YZ Alakarga Garrulus glandarius A.3.1 LC IV Y Y Le Kargas Corvus cornix A.5 LC Y Y Kuzgun Corvus corax A.5 LC IV Y Y S rc k Sturnus vulgaris A.5 LC III Y KZ Ev Serçesi Passer domesticus A.5 LC III Y Y Sö üt Serçesi Passer hispaniolensis A.3 LC IV Y Y Da Serçesi Passer montanus A.3 LC III Y N spinoz Fringilla coelebs A.4 LC IV Y KZ Küçük skete Serinus serinus A.3 LC IV Y Y Florya Carduelis chloris A.3 LC IV Y Y Saka Carduelis carduelis A.3.1 LC IV Y Y Karaba skete Carduelis spinus A.3 LC IV Y KZ Ketenku u Carduelis cannabina A.3 LC II Y KZ Kirazku u Emberiza hortulana A.3 LC II YZ T K z l Kirazku u Emberiza caesia A.2 LC IV YZ T Batakl k Kirazku u Emberiza schoeniclus A.3 LC IV Y KZ Karaba l Kirazku u Emberiza melanocephala A.4 LC II YZ YZ Tarla Kirazku u Miliaria calandra A.4 LC II Y Y Tabloda kullan lan k saltmalar: Kiziro lu (2008) na göre Türkiye Ku lar Red Data Book (RDB K rm z Liste) Uluslar aras Do al Hayat ve Do al Kaynaklar Koruma Birli i (IUCN) ve Birdlife International (BIE) Kriterleri a a da verilmi tir: * Türkiye Ku lar RDB kriterleri: A grubu na giren türler, ya tam y ll k ku türü olup yerli ya da yaz göçmeni; yani kuluçkalad ktan sonra Türkiye yi terk eden göçmen türlerden olu ur. A.1.2= Bölgede 17 tür yer almaktad r ve bu kriterde yer alan türlerin nüfuslar Türkiye genelinde çok azalm t r. zlendikleri bölgelerde 1 birey10 çift (=120 birey) ile temsil edilirler. Bu türlerin soyu büyük ölçüde tükenme tehdidi alt nda oldu u için, Türkiye genelinde mutlaka korunmalar gereken türlerdir. A.2= Bölgede 50 tür yer almaktad r ve bu kriterde yer alan türlerin say lar, gözlendikleri bölgelerde 1125 çift (2250 birey) aras nda de i ir. Bunlar önemli ölçüde tükenme tehdidi alt ndad r. Tükenme bask s günümüzdeki gibi sürerse, mutlak tükenmeyle kar kar ya kalacak olan türlerdir. A.3= Bölgede 52 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin Türkiye genelindeki nüfuslar, gözlendikleri bölegelerde genel olarak çift (52500 birey) aras nda de i ir. Bunlar da tükenebilecek duyarl kta olup, vah i ya amda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. A.3.1= Bölgede 19 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin populasyonlar nda, gözlendikleri bölgelerde azalma vard r. Bu türlerin nüfusu da çift ( birey) aras nda de i ir. Gözlendikleri bölgelerde eski kay tlara göre, azalma olan türlerdir. A.4= Bölgede 9 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine göre yo unluklar, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi alt na girmemi olmakla birlikte, populasyonlar nda lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi alt na girmeye adayd rlar. Bu türlerin populasyonlar gözlendikleri bölgelerde çift (= birey), aras nda de i ir. A.5= Bölgede 15 tür yer almaktad r ve bu kriterdeki türlerin gözlenen populasyonlar nda henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu de ildir. A.7= Bölgede 1 tür Step incirku uanthus godlewskii) yer almaktad r ve bu tür Titreyengöl Ku Halkalama çal mas nda yakalanarak halkalanm t r. Üreme alan Orta Asya ve k lama alan Güney Asya d r. Ayn zamanda Türkiye için ilk kay t olan bu tür, rastlant sal olarak gözlenebilen türlerdendir. B grubu na giren türler ya k ziyaretçisi ya da transit göçerdir. B.3= Bölgede 6 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin Türkiye genelindeki nüfuslar gözlendikleri bölgelerde genel olarak çift (52500 birey) aras nda de i ir. Bu türler de tükenebilecek duyarl kta olup vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türlerdir. B.3.1= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin populasyonlar nda gözlendikleri bölgelerde azalma vard r. Türkiye genelindeki nüfuslar çift ( birey) aras nda de i ir. B.4= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin populasyon yo unluklar, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi alt na girmemi olmakla birlikte, populasyonlar nda bir azalma vard r. Bunlar zamanla tükenme tehditi alt na girmeye aday türlerdir. B.5= Bölgede 2 tür tespit edilmi tir ve bu kriterdeki türlerin gözlenen populasyonlar nda henüz bir azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu de ildir. ** Uluslar aras Do al Hayat ve Do al Kaynaklar Koruma Birli i (IUCN) kriterleri: 40

54 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE IUCN k rm z listesi, biyolojik çe itlili in durumu ile ilgili en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir. VU (vulnerable Hassas, zarar görebilir): Bölgede bu kriterde yer alan 1 tür (Küçük kerkenez Falco naumanni) tespit edilmi tir. Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi yüksek olan türdür. NT (near threatened): Bölgede bu kriterde yer alan 4 tür tespit edilmi tir. Bu kriterdeki türler u anda tehlikede olmayan fakat yak n gelecekte VU vulnerable (Hassas, Zarar Görebilir, Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler), ENendangered (Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler) veya CR critically endangered (Vah i ya amda soyu tükenme tehlikesi had safhada olan türler) kategorisine girmeye aday olan türlerdir. LC: (least concern): Çal mada 170 tür bu kriterdedir. En dü ük derecede tehdit alt nda olan bu türler yayg n bulunan türlerdir. *** Birdlife International (BIE) Kriterleri: SPEC I: Bölgede bu kriterde 3 tür (Bozk r delicesi Circus macrourus, Küçük kerkenez Falco naumanni, B ld rc n k lavuzu Crex crex) tespit edilmi tir. Bu kritere göre türler küresel ölçekte koruma önceli i olan Avrupa türleridir. SPEC II: Bölgede 21 tür tespit edilmi tir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup Kesin Koruma Alt na olan türlerdir. SPEC III: Bölgede 49 tür tespit edilmi tir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla mayan ama küresel durumunun kötü olmas ndan dolay Koruma Alt nda olan türlerdir. SPEC IV: Bölgede 89 tür bu kriterdedir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup populasyonlar henüz kritik durumda de ildir. SPEC V: Bölgede 8 tür bu kriterdedir. Küresel populasyonu ya da da l m Avrupa da yo unla an türler olup populasyonlar henüz kritik durumda de ildir. S n f: Mammalia ( Memeliler) Titreyengöl ve çevresinde memelilere a açl k alanlar, çal l klar, alt örtüsü zengin orman alanlar, su kenarlar ndaki bodur a açlar ve çal l klar aras nda, s k ve alçak gramine vejetasyonu ile orman s n r n n d ndaki aç k alanlarda rastlanm t r. Gerek söz konusu ara t rmalara ili kin literatür çal mas, gerekse arazide yap lan gözlemlerde Titreyengöl ve çevresinde ki bulgular m za göre; 18 memeli türünün yay l gösterdi i saptanm t r. Bu da tüm Türkiye de yay l gösteren memeli türlerinin (yakla k 160 tür) 1/8 ini olu turmaktad r (Tablo 6). Yöredeki memeli türleri tehlike statüleri bak m ndan ele al nd nda: "Uluslararas Do al Hayat ve Do al Kaynaklar Koruma Birli i (IUCN)" taraf ndan her y l yay nlanan "Nesli Tükenme Tehlikesi Alt nda Olan Türlerin K rm z Listesi (IUCN Redlist)"nin versiyonunda; 17 tür "LC" (Asgari Endi e) kategorisinde, 1 tür NT (Soyu yak n zamanda tükenme tehlikesine girebilir) kategorisinde yer almaktad r. Kirpi, sivri burunlu fareler, yarasalar ve karnivorlar n tamam ile kemiricilerin ikisi hariç di erleri Türkiye nin yasa ile koruma alt ndaki türleridir. Bu durum Resmi Gazete de yay nlanan Çevre ve Orman Bakanl nca Koruma Alt na Al nan Yaban Hayvanlar (EK L STE 1) listesinde belirtilmi tir. Ayr ca bu türlerin do al ortam ndan uzakla t r lmas, sat lmas, evlerde pet hayvan olarak bak lmas da yasakt r. Di er taraftan, orman habitat ve yak n çevresinde, s k makiliklerde nadirde olsa rastlan lan k z l tilki Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararas Ticaretine li kin Sözle me (CITES) kapsam nda yer alan ve korunan bir türdür. Tablo 6. Titreyengöl ve Yak n Çevresinde Belirlenen Sürüngen Türleri ve Koruma Statüleri Tehlike Durumu TÜR S MLER ( Türkçe ve Latince) BERN IUCN EK2 EK3 CITES Habitat MEMEL LER Kirpi Erinaceus concolor LC X O, M Avrasya Sivri Burunlu Faresi Sorex minutus LC X O, M, T Sivri Burunlu Batakl k Faresi Neomys anomalus LC X B, SZ Sivri Burunlu Bahçe Faresi Crocidura suaveolens LC X O, M, T Avrupa Köstebe i Talpa europaea LC T, M Büyük Nalburunlu Yarasa Rhinolophus ferrumequinum LC X O, M, SZ Küçük Nalburunlu Yarasa Rhinolophus hipposideros LC X O, M, SZ Akdeniz Nalburunlu Yarasas Rhinolophus euryale NT X O, M, SZ Fare Kulakl Büyük Yarasa Myotis myotis LC X O, M Akdeniz Geni Kanatl Yarasas Eptesicus bottae LC X O, M, SZ Yabani Tav an Lepus europaeus LC X O, M Anadolu Sincab Sciurus anomalus LC X O Ev Faresi Mus musculus LC KH Ev S çan Rattus rattus LC KH 41

55 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE K z l Tilki Vulpes vulpes LC X X O, M Gelincik Mustela nivalis LC X O, M A aç Sansar Martes martes LC X O Porsuk Meles meles LC X O, M KISALTMALAR: O:Orman, M:Maki, T: Tar m Arazileri, B: Batakl k, SZ: Sazl k, KH: Karasal Habitatlar n Tamam 4. TARTI MA ve SONUÇ Akdeniz Bölgesi içerisinde yer alan Antalya ili zengin sulak alan potansiyeliyle dikkat çekmektedir. Titreyengöl ise Antalya n n sulak alanlar listesine dahi al nmam olan e siz bir aland r. Titreyengöl çok zengin biyolojik çe itlili i ve e siz do as nedeniyle ulusal ve uluslararas birçok ziyeretçinin ilgisini çeken önemli bir aland r. Özellikle ku gçlerinde önemli dinlenme, beslenme ve bar nma alan olan göl ve yak n çevresinde Akdeniz Üniversitesi taraf ndan y llar nda gerçekle tirilen Titreyengöl/Manavgat Ku Halkalama Çal mas nda 121 ku türünden ku Turkey kodlu halkalarla halkalanm t r. Bu çal ma kapsam nda halkalanan 36 ku 18 farkl ülkede yakalan rken, 18 farkl ülkede ilk kez halkalanan 71 ku ise Titreyengöl de tekrar yakalanm t r. Elde edilen geri bildirim sonuçlar na göre; özellikle Do u ve Orta Avrupa ku populasyonlar n n Bat Anadolu ve Bat Akdeniz üzerinden göç ettikleri anla lmaktad r. Bu çal malarla; halkalanan bireylerin ne kadar sürede göç ettikleri, ne kadar mesafe kat ettikleri ve do al ya am süreleri hakk nda bilgiler elde edilmektedir. Titreyengöl ve çevresi, k y ve deniz üzerinden göç eden çok say daki ku türünün beslenme, bar nma ve s nma alan olmas nedeniyle önemli bir istasyon konumundad r. Akdeniz bariyerini zorlukla a p gelen ve geçmek isteyen ku lar için yak n çevrede bu özellikte herhangi bir istasyon bulunmamas ndan dolay, Titreyengöl ve çevresi göçmen ku lar aç s ndan hayati önem ta maktad r. Bu nedenle, burada ku halkalama istasyonun kurulmas, bilimsel verilerin elde edilmesinin yan s ra çal malara kat lan ya da ziyaret eden ö renci ve halk n türleri yak ndan tan malar yla ku lara kar ilgi ve koruma bilincinin olu mas na da katk sa layacakt r. Di er taraftan, bölgenin turizm bölgesi olmas nedeniyle tan t m na, ornitoturizm kapsam nda çok say da ku gözlemcinin halkalama çal malar na gönüllü olarak kat lmalar na f rsat sa layacak ve böylece ku gözlemcilerini bölgeye çekecektir. Gölün çevresindeki araziden kum ve toprak al nmas yla yer yer çukurlar n olu mas ve bu yerlerde taban suyunun yükselmesi ile k sa mevsimsel sulak alanlar n meydana gelmesine neden olmaktad r. Bu alanlar özellikle kurba a, sucul sürüngen, ku ve baz memeli türlerinin bar nd ve beslendi i önemli biyotoplard r. Dolay s yla, yaban hayat n n zenginlik gösterdi i bu biyotoplar do al haliyle korunmal ve devaml l sa lanmal d r. Göl ve çevresindeki yaban hayat n zenginle tirmek amac yla, ku lara ve böceklere besin sa layacak türlerle bitkilendirme çal malar yap lmal, ku lar n yuvalanmas ve konaklamas için sahaya kuru ve kovuk a açlar yerle tirilmelidir. Bu uygulama, ayn zamanda ku lar daha yak ndan görmek, foto raf n çekmek vb. aktiviteleri içeren ornitoturizm aç s ndan önemli katk sa layacakt r. Ancak, Titreyengölün suyu, fizikokimyasal parametreler bak m ndan tamamen tatl su gölü haline gelmi tir. Gölde su gideri olmad için zaman zaman göle Manavgat Çay ndan verilen su (gölün su seviyesini korumak için) buharla ma ve s z nt larla azalmakta, böylece verilen su ile birlikte gelen süspansiyon halindeki kat maddeler gölde birikmekte ve tabanda büyük bir sediment (çamur+mil) olu turmaktad r. Bu durumun devam ettirilmesi halinde tabandaki sediment her geçen y l artacak, gölün batakl a dönü mesine ve yok olmas na sebep olacakt r. Göldeki bu de i im suda 42

56 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE çözünmü oksijen oran n azaltacak, gölde ya ayan su canl lar n olumsuz yönde etkileyecektir. Gölde tespit edilen sekiz bal k türü vard r. Bu türlerden 5 nin dar ekolojik toleransl olmalar nedeniyle ekolojik de i ime uymakta zorluk çekece i dü ünülmemektedir. Di er üç tür olan Sazan (Cyprinus carpio carpio, Linnaeus, 1758), Çin sazan (Carassius gibelio Bloch, 1782) ve kedi bal (Clarias gariepinus, Burchell, 1822) ortam terk edeceklerdir. Buna kar n bu üç tatl su türünün gölün kuzey k s mlar na yani tatl su besleme pompas n n bulundu u bölgede k sm y lmalar da beklenebilir. Gölde mevcut ve yukarda belirtilen türler, meydana gelen bu de i imden olumsuz olarak etkileneceklerdir. Ancak, u anda tespit edilmeyen kefal türleri, deniz levre i ve çipura gibi ac sularda ya amlar n sürdüren yeni türlerin göle gelmesiyle bal k polpulasyonlar n n artmas da muhtemeldir. Bu denli zengin ve çe itli ekolojikbiyolojik özelliklere sahip olan Titreyengöl, Ramsar Sözle mesi Hükümleri nde tan mlanan Uluslararas Öneme Sahip Sulak Alanlar listesinde de ildir. Ancak, Antalya da su ku lar n n bar nd ve yuvaland, göç öncesi ve sonras nda konaklad önemli alanlardan biridir. Saha, 2863 Say l Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kanunu na dayan larak I. Derece Do al Sit Alan ilan edilen Sorgun Ormanlar ile içi içe geçmi bir sulak alan ekosistemidir. Ne yaz k ki; Göl ve çevresi; 2873 Say l Milli Parklar Kanunu na göre ayr lm olan milli park, tabiat koruma alan, tabiat park ve tabiat an t gibi koruma statüleri ile 4915 Say l Kara Avc l Kanunu nca ayr lan yaban hayat geli tirme sahalar kapsam nda da de ildir. Nihayet, y l Merkez Av Komisyonu Karar nca avlanman n yasak oldu u sahalar listesinde yer almaktad r. Di er yandan, Sorgun Orman, Titreyengöl ve Bo az Orman ile Manavgat Çay ekolojik bir bütünlük arzetmektedir. Bu nedenle de Titreyengöl ve çevresi, bölgedeki yaban hayat n n potansiyel süreklili inin ve sürdürülebilirli inin sa lanmas aç s ndan Do al Sit Alan s n rlar içine al nmal d r. 5. KAYNAKLAR Baran,. Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz'deki Adalar m z n Herpetofaunas n n Taksonomik ve Ekolojik Ara t r lmas, Do a Bilim Dergisi, Tübitak 5: , (1981). Baran,. Atatür, M., K. Türkiye Herpetofaunas. T.C. Çevre Bakanl Yay nlar., Ankara 214 ss. (1998). (ISBN: ) Ba o lu, M. Baran,. (1977). Türkiye Sürüngenleri, K s m l, Kaplumba a ve Kertenkeleler, Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar serisi Bornova zmir NO.76: Ba o lu, M., Baran,. Türkiye Sürüngenleri, K s m II, Y lanlar, Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar serisi Bornova zmir No. 80: 1218, (1980) Çevre Bakanl, (1991). 2000'li Y llara Do ru Çevre. T.B.M.M. Çevre Ara t rma Komisyonu Raporu (10/15): ANKARA Cirik, S Sulak Alanlar. Ekoloji Dergisi, 7: Erdo an, A., Öz, M., Sert, H., Tunç, M.R. (2002a): Antalya Yamansaz Gölü ve Yak n Çevresinin Avifaunas ve Herpetofaunas. Ekoloji Çevre Dergisi, Cilt 10, say 43: Erdo an, A, Sert, H., Tunç, M.R.( 2002b): Finike ve Çevresinin Ku Faunas. Tabiat ve nsan 36: 1, Erdo an, A., Deval, C., Öz, M., Ünal, O., Yavuz, M., Göko lu, M., Özvarol, A., Gülyavuz, H, Karaard ç H. ve Kaçar, S Titreyengöl ve Çevresinin FloraFaunas n n Tespiti ile Titreyengöl Su Kalitesinin belirlenmesi Projesi. T SOYAB (TitereyengölSorgun Turizm Yat r mc lar Birli i), 67 ss. Antalya. Geldiay, R., Bal k,s Türkiye Tatl su Bal klar, Ege Üniversitesi Yay nlar No:46 ZM R 532 s. Kiziro lu, Türkiye Ku lar K rm z Listesi, Desen Matb., Ankara, 151 s. Kiziro lu, Türkiye Ku lar Cep Kitab. Ankamat Matbaas, Ankara, 564 s. Wilson, D. E., and D. M. Reeder (eds) Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2,142 pp. (Available from Johns Hopkins University Press, or (410) , 43

57 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Ege Bölgesi Küçük Menderes Nehri Ekosisteminin rdelenmesi 1 Bülent YA MUR, 1 Hüseyin HAKERLERLER, 2 Özdemir EGEMEN, 1 Bülent OKUR 1 Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, Bornova / ZM R 2 Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Temel Bilimler Bölümü, Bornova / ZM R ÖZET Bu çal mada Küçük Menderes Nehri nin Ege Denizine dökülme bölgesinde belirlenen istasyonlardan al nan su, sediment ve bal k örneklerinde Fe,Cu,Zn,Mn,Cd,Co,Cr,Pb,Ni iz element ve a r metallerinin konsantrasyonlar belirlenmi ve bunlar n aylara ve istasyonlara göre de i imleri incelenmi tir. Ara t rma May snisan aras nda, birbirinden farkl özelliklere sahip alt istasyondan her ay örnek al narak gerçekle tirilmi tir. Yap lan analiz sonuçlar na göre, su örneklerinde Fe 0,9842,36 ppm; Cu 0,008 0,030 ppm; Zn 0,0130,037 ppm; Mn 0,035 0,302 ppm; Cd 0,003 0,010 ppm; Co 0,026 0,068ppm; Cr 0,007 0,030 ppm; Pb 0,022 0,192 ppm ve Ni 0,0150,072 ppm; sediment örneklerinde Fe %1,542,43; Cu 17,95 25,38 ppm; Zn 49,8072,50 ppm; Mn 237,00 376,50 ppm; Cd 0,64 1,22 ppm; Co 11,59 27,31ppm; Cr 16,92 35,14 ppm; Pb 13,13 19,25 ppm ve Ni 26,4341,57 ppm; bal k örneklerinde Fe 4,2913,09 ppm; Cu 0,707,55 ppm; Zn 0,432,07 ppm; Mn 0,130,80 ppm; Cd 0,010,10 ppm; Co 0,070,85 ppm; Cr 0,080,31 ppm; Pb 0,292,57 ppm ve Ni 0,090,59 ppm aras nda de i ti i saptanm t r. Analiz sonuçlar na göre iz element ve a r metal metal konsantrasyonlar n n birikimleri s ras yla, suda; Fe>Mn>Pb>Ni>Co>Zn>Cu>Cr>Cd, sedimentde; Fe>Mn>Zn>Ni>Cr>Cu>Co>Pb>Cd, bal klarda; Fe>Cu>Zn>Pb>Mn>Co>Ni>Cr>Cd seklinde, örnekler aras nda iz element ve a r metallerin konsantrasyonlar n n bulunu lar ise; sediment>bal k>su seklindedir. Tüm iz element ve a r metal konsantrasyonlar n n suya, sedimente, bal a, istasyonlara ve aylara göre miktarlar n n de i im gösterdi i belirlenmi tir. Anahtar Kelimeler: z Element, A r Metal, Küçük Menderes Nehri, Su, Sediment, Bal k ABSTRACT In this study, water, sediment and fish samples were collected from the stations where Small Meander River meets Aegean Sea. Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb and Zn concentrations in them were determined by using instrument. Variations in trace element and heavy metal concentrations depending on stations were also investigated. The study was carried out in six different stations between May and April. Samples were taken monthly.the amounts of trace element and heavy metals from water, sediment and fish samples respectively were given as below; Fe 0,9842,36 ppm; Cu 0,008 0,030 ppm; Zn 0,0130,037 ppm; Mn 0,035 0,302 ppm; Cd 0,003 0,010 ppm; Co 0,026 0,068ppm; Cr 0,007 0,030 ppm; Pb 0,022 0,192 ppm and Ni 0,0150,072 ppm; Fe %1,542,43; Cu 17,95 25,38 ppm; Zn 49,8072,50 ppm; Mn 237,00 376,50 ppm; Cd 0,64 1,22 ppm; Co 11,59 27,31ppm; Cr 16,92 35,14 ppm; Pb 13,13 19,25 ppm and Ni 26,4341,57 ppm; Fe 4,2913,09 ppm; Cu 0,707,55 ppm; Zn 0,432,07 ppm; Mn 0,130,80 ppm; Cd 0,010,10 ppm; Co 0,070,85 ppm; Cr 0,080,31 ppm; Pb 0,292,57 ppm and Ni 0,090,59 ppm. The gradual order of trace element and heavy metal in water, sediment and fish were given as follow; Fe> Mn> Pb> Ni> Co> Zn> Cu> Cr> Cd water, Fe> Mn> Zn> Ni> Cr> Cu> Co> Pb> Cd in sediment, Fe> Cu> Zn> Pb> Mn> Co> Ni> Cr> Cd in fish. The levels of treace element and heavy metal concentrations in descending order was as follow: sediment>fish>water. It was determined that all trece element and heavy metal concentrations (in mg/lt) were fluctuated according to water, sediment, fish, station and months. Keywords : Trace Element, Heavy Metal, Small Meander River, Water, Sediment, Fish 1. G R Küçük Menderes Havzas, Türkiye nin bat s nda Gediz ve Büyük Menderes Havzalar aras nda sular n Küçük Menderes Nehri ve di er akarsularla Ege Denizi ne bo altan alan kapsamaktad r. Havza alan yakla k ha olup, su yüzeyleri ç kar ld nda ha d r Türkiye nin yüzölçümünün %0.9 unu kapsamaktad r. Türkiye istatistik Kurumu (TÜ K) taraf ndan gerçekle tirilen 2009 y l adrese dayal nüfus say m sonuçlar na göre Küçük Menderes Havzas toplam nüfusu ki idir. Toplam ya alan km 2 olan Küçük Menderes Havzas n n uzunlu u

58 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE km dir. Y ll k ortalama ya yüksekli i 622 mm; y ll k ortalama ak ise m 3 /s dir. Havza zmir ilinin büyük bir k sm ile Ayd n ilinin Ku adas ilçesini kapsar. Do udan Karada, Çulha ve Ayr k (Oyuk) Da lar yla; güneyden bat ya do ru Beyda, Kümeli Da, kuzeyden bat ya do ru ise Bozda, Çall bada, Mahmut Da ve Kesme Da lar ; bat da Ege Denizi ve zmir Körfezi ile çevrilidir. Kuzey ve do udan Gediz Havzas, güneyden Büyük Menderes Havzas yla kom udur. Havzay temsil eden akarsu, Küçük Menderes Nehri ve yan kollar olan Fetrek Çay, Uluçay, Kocahavran, Çaml, Il ca Deresi, De irmen Dere, Akta Deresi, Rahmanlar Deresi, Pirinçci Deresi, Yuval Dere, Ceriközkaya Deresi, E ridere, Birgi Çay, Çevlik Çay ve Keles Çay d r. Ortalama uzunlu u 175 km olan Küçük Menderes Nehri, k n kabar r, özellikle delta alan üzerinde yata ndan ta arak geçici batakl klar olu turur. Yaz n ise sular çok azal r ve kendisini besleyen küçük kollar tamamen kurur. Havzada irili ufakl göller bulunmaktad r Bunlardan en önemlileri Küçük Menderes Nehri nin getirdi i alüvyonlardan olu an Çakal Bo az Gölü, Barutçu ve Gebekirse Gölleridir. Bozda lar n Karakoyun yaylas ndan do up Kiraz Ödemi ve Tire ilçelerinden geçerek Selçuk s n rlar nda Ege Denizi ne dökülen Küçük Menderes maalesef art k akarsu tan m n yitirmek üzeredir. Daha 10 y l öncesine kadar; nehrin kenar nda yükselen otlar n aras ndan bal k tutanlar, piknik yapanlar, hayvanlar n ve tarlas n sulayanlar bile kaybettikleri yada kaybedeceklerinin fark nda de illerdi. Katetti i 175 km boyunca geçti i yerle im alanlar n n evsel ve sanayi at klar, tar msal mücadele ilaçlar, bilinçsiz ve a r kullan lan kimyasal gübreler nedeniyle kirlenen Küçük Menderes Nehrinin su kalitesi bozulmakta, buna ba l olarak da deltada yer alan sulak alanlar ve buran n faunas ve floras olumsuz bir ekilde etkilenmektedir. Bu nedenle ara t rmada, Küçük Menderes Nehri nin Selçuk ilçesi s n rlar içinde kalan k sm nda kirlilik düzeyini saptamak amac yla su, sediment ve baz bal k türlerinde iz element ve a r metal düzeylerinin belirlenmesi üzerinde çal lm t r. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Ara t rma materyalini Küçük Menderes nehrinin Selçuk ilçesi s n rlar içerisinde, 12 ay (May s Nisan) süreyle 6 farkl istasyondan ( ekil 1;Çizelge 1) al nan su, sediment ve bal k örnekleri olu turmaktad r. Çizelge 1. Su örneklerinin al nd istasyonlar stasyon No stasyon Ad 1 SelçukÖzdere Köprü Alt 2 Gebekirse Gölü 3 Akgöl ve K.Menderes Bile imi 4 Akgöl (Barutçu) 5 Zeytinköy Köprüsü 6 Belevi Otaoban Aya Alt ekil 1. Su örneklerinin al nd istasyonlar 45

59 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 2.1. Küçük Menderes Havzas SosyoEkonomik ve Co rafik Yap s Küçük Menderes Havzas, Ege Bölgesi ve ülkemizin en verimli do al kaynaklar n bar nd ran bir havza olmakla beraber uluslararas öneme sahip (B) s n f sulak alan ile nadir güzellikteki bitki ve hayvan türlerini içermekte olup; uluslararas sözle melerle koruma alt na al nm t r. Gerek tar msal alanlardan gelen zirai tar m ilaçlar, gerek nehrin geçti i yerle im birimlerinden kaynaklanan evsel at k sular, gerekse sanayi kurulu lar n n at k sular n n yeterince ar t lmadan de arj edilmesi nedeniyle söz konusu havzada su kirlenmesi sorunu son y llarda önemli boyuta ula m t r Küçük Menderes Havzas, Bat Anadolu da yer alan, uzun ekseni bat do u gidi li bir çöküntü havzas niteli indedir. Gediz ve Büyük Menderes Ovalar ndan daha küçük olan Küçük Menderes ta k n ovas, havzan n kuzeydo u ucunda bulunan Kiraz Ovas, havzan n kuzeybat s nda Torbal da bulunan Fetrek Ovas, Küçük Menderes Nehrinin Ege Denizi kenar ndaki Selçuk Ovas havzada yer alan ovalard r. Küçük Menderes Havzas nda, Akdeniz ikliminin tipik özellikleri görülür. Y ll k toplam ya n yakla k yar s k n dü er. K y ku a nda, kar ya ve don olaylar nadir olarak görülür. Yüksek kesimlerde k lar, karl ve so uk geçer. Havzada Akdeniz iklim özelliklerine ba l olarak geli en bitki örtüsü, yükseltinin dü ük oldu u k s mlarda bodur bitkiler, yüksek k s mlara do ru kar k tipte a aç topluluklar ve i ne yaprakl ormanlardan olu ur. Havzan n en az ya ald ay A ustos ay, en çok ya ald ay ise Aral k ay d r. So uk devreyi karakterize eden sürede ortalama s cakl klar 8 C üzerindedir. S cak devreyi karakterize eden yaz aylar nda ise, ortalama s cakl k 25 C üzerindedir. S cak aylar Temmuz ve A ustos tur. Küçük Menderes Havzas, Akdeniz ya rejimi özelliklerine sahiptir. Havzada ya özellikleri incelendi inde ise, y ll k ya lar n 50 mm civar nda oldu u ve bu ya n k aylar nda (k aylar nda 100 mm civar nda) dü tü ü görülür. Buna kar l k yaz aylar nda ise ya miktar yok denecek kadar azd r. Aral k, Ocak, ubat, aylar nda önemli miktarda ya alan havzadaki ya miktar, Haziran, Temmuz, A ustos aylar nda dü er. Küçük Menderes Havzas, ülkemizin en verimli topraklar ndan bir bölümüne sahip olup, hem ürün kalitesi hem de ürün verimi aç s ndan tar msal potansiyeli yüksektir. Havzadaki arazilerin % 41 i tar msal alan, % 52 si orman ve yar do al alan, %1 i su yüzeylerini ve % 6 si ise di er alanlar içermektedir. Havzada orman ve yar do al alanlar n, di er bir ifadeyle orman, maki veya otsu bitki ve bitki örtüsü az ya da olmayan alanlar n arazi da l m oldukça çoktur. Havzada tar msal alanlar da l m da neredeyse orman ve yar do al alanlar olmak üzere havzan n di er yar s n kapsamaktad r. Havzada karasal batakl k ve denize yak n slak alan olarak tan mlanan slak alanlar havzada genelinde çok az bir alana sahip bulunmaktad r. Havzada yer alan I. S n f araziler toplam arazinin %10 nu, II. S n f araziler toplam arazilerin %8 sini, III. S n f araziler toplam arazilerin %7 sini, IV. S n f araziler toplam arazilerin %6 s n olu turmakta, havzada V.s n f arazi bulunmamaktad r. Bunlar n d nda VI. S n f araziler toplam arazilerin %13 ünü, VII. S n f araziler toplam arazilerin %55 ini, VII. S n f araziler toplam arazilerin %1 ini olu turmaktad r. Küçük Menderes Havzas ha alana sahip olup, tar m yap lan topraklar ha l k alanla havzan n yakla k %41 ni olu turmaktad r. Tar m alanlar n n %52 si sulu, %48 i kuru tar m alan d r. Havzada yeti tirilen en önemli ürünler zeytin, pamuk, tütün, hububat, üzüm, domates ve 46

60 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE biberdir. Toplam tar m alan havzaya giren ilçeler baz nda kar la t r ld nda, Ödemi ilçesinin di er ilçelere göre nispeten daha çok tar m alan na sahip oldu u; Tire, Torbal ve Bay nd r gibi Küçük Menderes Nehri etraf na toplanm di er ilçelerin ise tar m alan büyüklü ü bak m ndan Ödemi sonra geldikleri görülmektedir. Havzada Küçük Menderes Nehri etraf ndaki Bay nd r, Beyda, Kiraz, Ödemi, Selçuk, Tire ve Torbal ilçelerinde yap lan tar m faaliyetlerinin, Türkiye ortalamas n n üzerinde oldu u görülmektedir. Küçük Menderes Havzas nda hayvanc l k, tar m n yan nda bir di er ekonomik faaliyet olarak kar m za ç kar. Ancak sadece hayvanc l kla geçinenlerin oran oldukça dü üktür. Hayvanc l k faaliyetlerini, küçükba hayvanc l k, büyükba hayvanc l k, kümes hayvanc l, ipekböcekçili i, ar c l k olarak s n fland rmak mümkündür. Ayr ca, havzada su ürünleri yeti tirilicili i de yap lmaktad r. Havzada Barutçu ve Gebekirse Gölleri çevresi sazl klarla kapl olup bu göllerde bal kç l k yap lmaktad r. Havzada yer alan Torbal, Tire ve Ödemi sanayile menin geli ti i ba l ca ilçelerdir. Havza baz nda Torbal, Ödemi, Tire, Bay nd r ve Kiraz da tamamlanm ve faaliyette olan sanayi siteleri bulunmaktad r. Bu sanayi sitelerinde konserve, tur u, un ve ya i letmeleri, süt ve süt ürünleri i letmeleri, ç rç r fabrikalar, entegre tekstil fabrikalar, ka t fabrikalar, tütün sanayi, tar m alet ve makineleri, otomotiv sanayi, madencilik i letmeleri, yap elemanlar sanayi ve deri i letmeleri önemli yer tutmaktad r Yöntem Su örneklerinde baz iz element ve a r metal (Fe,Cu,Zn,Mn,Co,Pb,Cr,Cd,Ni) belirlemeleri su örnekleri buharla t r l p 10 misli deri ik hale getirildikten sonra Atomik absorbsiyon spektrofotometre (ASS) cihaz nda okunmak suretiyle ölçülmü tür (Parker, 1972, Slawin, 1968) Sediment örnekleri hava kurusu hale getirilip, 2 mm lik elekten elenerek analize haz r hale getirildi (Jackson,1967). Analize haz r hale getirilen sediment örneklerinde kimi iz element ve a r metal içerikleri (Fe, Zn, Mn, Cu, Cd, Co, Cr, Ni, Pb) kral suyu ekstraksiyon yöntemine göre ekstrakte edilerek, Atomik Absorbsiyon cihaz (AAS) yard m yla okunarak belirlendi (Kick ve ark., 1980; Slawin, 1968). Bal k örneklerinde baz iz element ve a r metal içerikleri (Fe, Zn, Mn, Cu, Cd, Co, Cr, Ni, Pb) al nan bal k örneklerinin (kas dokusu) o C de kül haline getirildikten sonra 2 N HCl ile ekstraksiyon sonras elde edilen süzü ün Atomik Absorbsiyon cihaz nda okunmas sonucu belirlendi (Isaac ve Kerber, 1969). 3. BULGULAR VE TARTI MA Küçük Menderes Nehrinin Selçuk ilçesi s n rlar içerisinde, Ege Denizi ne döküldü ü bölgeden seçilen, farkl özelliklere sahip alt istasyondan 12 ay (May snisan) süreyle her ay örnekleme yap larak gerçekle tirilen çal mada su, sediment ve bal k örneklerinde baz iz element ve a r metallerin (Fe, Zn, Mn, Cu, B, Cd, Co, Cr, istasyonlara ve aylara göre de i imleri ara t r lm t r Su Örneklerinde Bulunan Kimi z Element ve A r Metal Konsantrasyonlar Bir y l boyunca May snisan aylar aras nda alt farkl istasyondan al nan su örneklerinde belirlenen kimi iz element ve a r metal miktarlar n n ayl k ve istasyonlara göre de i imi Çizelge 2 de verilmi tir. 47

61 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Çizelge 2. Küçük Menderes Nehri su örneklerinde kimi iz element ve a r metal düzeyleri ile istasyonlar n ayl k ve y ll k ortalamalar n n minimum ve maksimum de erleri Aylar Fe (ppm) Cu (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 3,15 0,57 3,38 0,72 3,42 2,73 2,33 0,078 0,008 0,010 0,008 0,050 0,028 0,030 ubat 0,90 0,30 0,45 0,51 3,54 1,14 1,14 0,006 0,008 0,005 0,005 0,019 0,005 0,008 Mart 1,63 0,22 0,95 1,14 1,05 0,91 0,98 0,010 0,010 0,004 0,007 0,025 0,004 0,010 Nisan 2,47 0,44 5,23 1,25 6,78 6,31 3,75 0,007 0,011 0,007 0,006 0,017 0,022 0,012 May s 12,90 2,51 27,30 1,61 11,70 2,37 9,73 0,018 0,078 0,022 0,012 0,013 0,011 0,026 Haziran 2,40 1,34 7,35 22,80 3,33 5,67 7,15 0,010 0,042 0,011 0,017 0,022 0,013 0,019 Temmuz 1,56 1,04 7,01 14,85 7,32 19,65 8,57 0,016 0,017 0,013 0,013 0,014 0,013 0,014 A ustos 8,25 21,00 1,98 0,90 1,31 6,17 6,60 0,019 0,022 0,007 0,008 0,006 0,011 0,012 Eylül 5,51 4,01 38,55 44,40 43,50 21,45 26,24 0,008 0,011 0,018 0,024 0,019 0,017 0,016 Ekim 2,72 2,12 3,15 12,90 12,30 10,65 7,31 0,010 0,011 0,008 0,013 0,011 0,017 0,012 Kas m 106,50 91,50 16,05 2,94 31,50 5,66 42,36 0,026 0,024 0,014 0,011 0,019 0,012 0,018 Aral k 1,26 0,32 1,13 0,42 1,41 12,75 2,88 0,006 0,010 0,005 0,006 0,005 0,020 0,009 ORT 12,44 10,45 9,38 8,70 10,60 7,96 0,018 0,021 0,010 0,011 0,018 0,014 Aylar Zn (ppm) Mn (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 0,02 0,006 0,012 0,007 0,019 0,015 0,013 0,035 0,021 0,031 0,045 0,044 0,031 0,035 ubat 0,08 0,012 0,011 0,012 0,024 0,021 0,026 0,083 0,013 0,026 0,043 0,027 0,034 0,038 Mart 0,02 0,015 0,017 0,016 0,049 0,015 0,022 0,239 0,020 0,277 0,083 0,282 0,204 0,184 Nisan 0,02 0,020 0,018 0,010 0,032 0,024 0,021 0,381 0,025 0,413 0,082 0,408 0,182 0,249 May s 0,04 0,030 0,041 0,019 0,048 0,021 0,033 0,252 0,045 0,380 0,084 0,274 0,163 0,200 Haziran 0,03 0,026 0,027 0,024 0,020 0,026 0,025 0,204 0,041 0,307 0,182 0,264 0,225 0,204 Temmuz 0,02 0,021 0,017 0,012 0,016 0,031 0,020 0,102 0,053 0,253 0,150 0,562 0,311 0,239 A ustos 0,02 0,033 0,010 0,013 0,012 0,017 0,018 0,048 0,098 0,095 0,030 0,117 0,122 0,085 Eylül 0,02 0,017 0,029 0,060 0,037 0,023 0,031 0,249 0,027 0,569 0,197 0,634 0,135 0,302 Ekim 0,03 0,048 0,024 0,020 0,025 0,027 0,029 0,310 0,031 0,348 0,149 0,340 0,089 0,211 Kas m 0,07 0,092 0,017 0,010 0,018 0,014 0,037 0,397 0,245 0,306 0,076 0,503 0,117 0,274 Aral k 0,01 0,010 0,008 0,096 0,012 0,040 0,030 0,135 0,016 0,183 0,014 0,145 0,150 0,107 ORT 0,031 0,028 0,019 0,025 0,026 0,023 0,203 0,053 0,266 0,095 0,300 0,147 Aylar Cd (ppm) Co (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 0,002 0,011 0,001 0,006 0,001 0,001 0,004 0,028 0,064 0,018 0,051 0,023 0,032 0,036 ubat 0,001 0,005 0,005 0,002 0,001 0,001 0,003 0,023 0,046 0,037 0,028 0,023 0,018 0,029 Mart 0,005 0,016 0,003 0,007 0,003 0,002 0,006 0,017 0,069 0,010 0,040 0,012 0,010 0,026 Nisan 0,004 0,016 0,002 0,009 0,002 0,002 0,006 0,020 0,088 0,013 0,044 0,010 0,010 0,031 May s 0,005 0,018 0,005 0,005 0,003 0,003 0,007 0,046 0,084 0,041 0,046 0,028 0,028 0,045 Haziran 0,004 0,012 0,002 0,007 0,003 0,002 0,005 0,037 0,101 0,037 0,028 0,014 0,018 0,039 Temmuz 0,009 0,013 0,007 0,007 0,005 0,009 0,008 0,060 0,097 0,060 0,032 0,037 0,051 0,056 A ustos 0,017 0,013 0,007 0,007 0,005 0,009 0,010 0,106 0,097 0,041 0,060 0,041 0,060 0,068 Eylül 0,008 0,013 0,007 0,011 0,007 0,009 0,009 0,069 0,092 0,023 0,087 0,041 0,046 0,060 Ekim 0,009 0,015 0,008 0,013 0,008 0,009 0,010 0,060 0,092 0,028 0,083 0,064 0,046 0,062 Kas m 0,004 0,012 0,005 0,010 0,004 0,005 0,007 0,037 0,092 0,032 0,055 0,055 0,046 0,053 Aral k 0,005 0,015 0,003 0,002 0,002 0,003 0,005 0,046 0,064 0,023 0,032 0,028 0,032 0,038 ORT 0,006 0,013 0,005 0,007 0,004 0,005 0,046 0,082 0,030 0,049 0,031 0,033 48

62 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Aylar Cr (ppm) Pb (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 0,012 0,012 0,016 0,009 0,009 0,012 0,012 0,024 0,066 0,024 0,066 0,084 0,030 0,049 ubat 0,009 0,012 0,012 0,009 0,012 0,012 0,011 0,030 0,054 0,066 0,024 0,108 0,036 0,053 Mart 0,012 0,009 0,006 0,016 0,006 0,009 0,010 0,022 0,046 0,016 0,024 0,011 0,011 0,022 Nisan 0,006 0,012 0,009 0,016 0,009 0,019 0,012 0,019 0,049 0,022 0,019 0,019 0,022 0,025 May s 0,016 0,009 0,009 0,006 0,022 0,009 0,012 0,096 0,126 0,144 0,084 0,120 0,072 0,107 Haziran 0,003 0,006 0,006 0,006 0,006 0,012 0,007 0,042 0,114 0,090 0,114 0,078 0,120 0,093 Temmuz 0,022 0,016 0,012 0,016 0,012 0,019 0,016 0,114 0,126 0,108 0,126 0,150 0,162 0,131 A ustos 0,019 0,025 0,012 0,012 0,009 0,019 0,016 0,162 0,204 0,090 0,096 0,090 0,108 0,125 Eylül 0,009 0,009 0,022 0,031 0,022 0,022 0,019 0,114 0,120 0,120 0,312 0,258 0,228 0,192 Ekim 0,006 0,006 0,009 0,012 0,012 0,019 0,011 0,120 0,126 0,084 0,150 0,162 0,126 0,128 Kas m 0,047 0,047 0,016 0,012 0,031 0,025 0,030 0,114 0,270 0,144 0,162 0,168 0,072 0,155 Aral k 0,012 0,016 0,006 0,056 0,006 0,019 0,019 0,054 0,090 0,030 0,036 0,036 0,030 0,046 ORT 0,014 0,015 0,011 0,017 0,013 0,016 0,076 0,116 0,078 0,101 0,107 0,085 Aylar Ni (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT ppm Ortalama Ayl k De i imler Ortalama Y ll k De i imler Ocak 0,011 0,042 0,008 0,036 0,011 0,006 0,019 Min Mak Min Mak ubat 0,006 0,040 0,023 0,006 0,011 0,006 0,015 Fe 0,98(Mart) 42,36(Kas.) 7,96(ist6) 12,44(ist1) Mart 0,031 0,087 0,020 0,039 0,025 0,020 0,037 Cu 0,008( ub.) 0,030(Oca) 0,010(ist3) 0,022(ist2) Nisan 0,020 0,085 0,023 0,048 0,022 0,026 0,037 Zn 0,013(Oca) 0,037(Kas) 0,019(ist3) 0,031(ist1) May s 0,046 0,107 0,046 0,053 0,034 0,034 0,053 Mn 0,035(Oca) 0,302(Eyl.) 0,053(ist2) 0,300(ist5) Haziran 0,023 0,084 0,029 0,050 0,023 0,032 0,040 Temmuz 0,084 0,109 0,048 0,063 0,059 0,067 0,072 A ustos 0,132 0,111 0,050 0,059 0,027 0,055 0,072 Cd 0,003 ( ub.) 0,01 (A uekim) Eylül 0,055 0,076 0,044 0,099 0,067 0,076 0,070 Co 0,026(Mart) 0,068(A u) 0,030(ist3) 0,082(ist2) Ekim 0,044 0,080 0,036 0,082 0,046 0,042 0,055 Cr 0,007(Haz.) 0,03(Kas) 0,011(ist3) 0,017(ist4) Kas m 0,055 0,097 0,032 0,050 0,055 0,015 0,051 Pb 0,022(Mart) 0,192(Eyl) 0,076(ist1) 0,116(ist2) Aral k 0,019 0,048 0,017 0,017 0,011 0,025 0,023 ORT 0,044 0,081 0,031 0,050 0,033 0,034 Ni 0,015( ub.) 0,072 (TemA u) 0,004 (ist5) 0,031 (ist3) 0,013 (ist2) 0,081 (ist2) Su örneklerinde kimi iz element ve a r metal de erlerinin ayl k ortalama de erleri, demir 0,98 42,36 ppm; bak r 0,008 0,030 ppm; çinko 0,0130,037 ppm; mangan 0,035 0,302 ppm; kadmiyum 0,003 0,010 ppm; kobalt 0,026 0,068ppm; krom 0,007 0,030 ppm; kur un 0,022 0,192 ppm ve nikelin ise 0,0150,072 ppm; aras nda de i i i belirlenmi tir. Analizi yap lan kimi iz element ve a r metaller için ayl k ortalamalarda minimum de erler Ocak ubat ve Mart, maksimum de erler ise A ustos, Eylül ve Kas m aylar nda ölçülmü tür (Çizelge 2). Çal mada seçilen alt stasyondan al nan su örneklerinin baz iz element ve a r metal analizleri sonucunda elde edilen de erler, istasyonlara ba l olarak de i im göstermektedir. Su örneklerinin kimi iz element ve a r metal de erlerinin istasyonlardaki ortalama sonuçlar na göre; demir 7,9612,44 ppm; bak r 0,010 0,021 ppm; çinko 0,0190,031 ppm; mangan 0,053 0,300 ppm; kadmiyum 0,004 0,013 ppm; kobalt 0,030 0,082ppm; krom 0,011 0,017 ppm; kur un 0,076 0,116 ppm ve nikelin 0,0310,081 ppm; aras nda de i i i saptanm t r. stasyonlara göre yap lan de erlendirmede bak r, çinko kobalt, krom ve nikel 3. istasyonda; demir 6. istasyonda; mangan 2. istasyonda; kadmiyum 5. istasyonda; kur un ise 1. istasyonda minimum düzeylerdedir. Yine istasyonlara göre yap lan de erlendirmede demir 1. istasyonda; bak r, kadmiyum, kobalt, kur un ve nikel 2. istasyonda; mangan 5. istasyonda; krom ise 4. istasyonda maksimum düzeylerdedir. 49

63 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE De i ik ara t r c lar (Uslu ve Türkman, 1987; Wegener, 1994; Anonim, 1991; Parker, 1972; Tuncay, 1987) taraf ndan tüm topraklarda sürekli kullan m ko ullar nda sularda Fe, Cu, Zn, Mn, Cd, Co, Cr, Pb ve Ni için izin verilen maksimum kriter de erler (5,0 ppm; 0,2 ppm; 2,0 ppm; 0,2 ppm; 0,01 ppm; 0,05 ppm; 0,1 ppm; 5,0 ppm; 0,2 ppm) dikkate al nd nda demir yönünden tüm istasyonlarda, mangan yönünden 1. (SelçukÖzdere köprü alt.), 3. (Akgöl ve K.Menderes bile imi), ve 5.(Zeytinköy Köprüsü) istasyonlarda, kadmiyum ve kobalt yönünden ise 2. (Gebekirse Gölü) istasyonda s n r de erlerin a ld bu istasyonlarda söz konusu iz element ve a r metaller yönünden bir kirlilik potansiyelinin oldu u, su örneklerinde bak r, çinko, krom, kur un ve nikel miktarlar n n ise izin verilen kriter de erlerin alt nda oldu u bulunmu tur Sediment Örneklerinde Bulunan Kimi z Element ve A r Metal Konsantrasyonlar Alt farkl istasyondan bir y l boyunca May snisan aylar aras nda sediment örneklerinde belirlenen kimi iz element ve a r metal miktarlar n n ayl k ve istasyonlara göre de i imi Çizelge 3 de verilmi tir. Sediment örneklerinde kimi iz element ve a r metal de erlerinin ayl k ortalama de erleri, demir %1,542,43; bak r 17,95 25,38 ppm; çinko 49,8072,50 ppm; mangan 237,00 376,50 ppm; kadmiyum 0,64 1,22 ppm; kobalt 11,59 27,31ppm; krom 16,92 35,14 ppm; kur un 13,13 19,25 ppm ve nikelin 26,4341,57 ppm; aras nda de i i i belirlenmi tir. Analizi yap lan kimi iz element ve a r metaller için ayl k ortalamalarda minimum de erler genelde Nisan May s ve Aral k aylar nda, maksimum de erler ise genelde Ocak, Temmuz ve Eylül aylar nda ölçülmü tür (Çizelge 3). Sediment örneklerinin kimi iz element ve a r metal de erlerinin istasyonlardaki ortalama sonuçlar na göre; demir %1,112,16; bak r 12,17 35,11ppm; çinko 31,11124,24 ppm; mangan 246,72 364,37 ppm; kadmiyum 0,21 1,78 ppm; kobalt 15,39 27,62 ppm; krom 15,95 43,59 ppm; kur un 6,86 26,99 ppm ve nikelin ise 21,1447,53 ppm; aras nda de i i i saptanm t r. stasyonlara göre yap lan de erlendirmede demir, çinko ve kromun 2. istasyonda; bak r, mangan kadmiyum, kobalt, kur un ve nikel ise 5. istasyonda minimum düzeylerdedir. Yine istasyonlara göre yap lan de erlendirmede demir 1. istasyonda; kadmiyum 2. istasyonda; mangan, kobalt ve kur un 4. istasyonda; bak r, çinko, krom ve nikel ise 6. istasyonda maksimum düzeylerdedir. Çal mada seçilen alt stasyondan al nan sediment örneklerinin baz iz element ve a r metal analizleri sonucunda elde edilen de erler, istasyonlara ba l olarak de i im göstermektedir. Çizelge 3. Küçük Menderes Nehri sediment örneklerinde kimi iz element ve a r metal düzeyleri ile istasyonlar n ayl k ve y ll k ortalamalar n n minimum ve maksimum de erleri Aylar Fe (%) Cu (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 1,84 2,06 3,04 2,44 1,58 1,84 2,13 12,30 21,75 32,85 28,05 11,85 34,50 23,55 ubat 1,59 0,56 2,51 1,22 1,93 2,33 1,69 17,55 7,65 21,75 22,35 11,55 34,50 19,23 Mart 2,64 0,40 1,43 2,87 1,66 1,92 1,82 37,45 8,40 15,58 36,40 16,28 26,08 23,37 Nisan 2,14 1,64 1,45 2,26 1,40 1,66 1,76 20,13 28,70 12,78 21,00 12,25 31,85 21,12 May s 3,15 0,54 1,52 2,14 1,67 1,35 1,73 34,35 7,05 10,65 26,55 10,50 18,60 17,95 Haziran 3,08 1,71 2,72 2,48 2,03 2,57 2,43 27,75 7,20 25,50 27,00 16,35 26,10 21,65 Temmuz 2,74 0,60 1,37 1,63 1,59 2,18 1,69 24,00 7,95 11,10 22,20 11,55 58,35 22,53 A ustos 2,34 0,79 1,63 1,78 1,61 1,88 1,67 15,75 11,25 15,00 24,30 12,00 38,65 19,49 Eylül 1,95 1,59 0,81 1,20 1,54 2,14 1,54 25,95 21,45 19,65 28,05 10,20 46,95 25,38 Ekim 1,22 1,05 2,08 1,88 1,93 2,49 1,78 20,40 15,45 21,15 24,30 10,35 38,25 21,65 Kas m 1,71 1,93 3,00 2,40 1,52 1,80 2,06 12,00 21,30 32,40 27,75 11,70 33,90 23,18 Aral k 1,56 0,49 2,40 1,13 1,88 2,25 1,62 17,25 6,90 21,45 21,60 11,40 33,60 18,70 ORT 2,16 1,11 2,00 1,95 1,70 2,03 22,07 13,75 19,99 25,80 12,17 35,11 50

64 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Aylar Zn (ppm) Mn (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 40,20 51,00 81,00 66,00 42,60 132,00 68,80 197,10 222,30 412,20 377,10 157,50 313,20 279,90 ubat 55,80 19,20 63,00 39,00 50,40 145,20 62,10 242,10 247,50 305,10 253,80 157,50 234,00 240,00 Mart 90,75 19,80 49,50 69,30 46,20 59,40 55,83 284,00 316,00 240,00 410,00 278,00 291,00 303,17 Nisan 58,99 57,75 40,43 57,75 45,38 62,29 53,77 192,00 212,00 180,00 249,00 204,00 390,00 237,83 May s 93,00 16,80 39,60 57,00 37,20 55,20 49,80 430,20 311,40 219,60 439,20 261,90 167,40 304,95 Haziran 78,60 18,00 72,00 61,20 48,60 76,20 59,10 369,00 252,00 348,30 413,10 263,70 283,50 321,60 Temmuz 75,00 16,20 35,40 43,80 37,20 227,40 72,50 306,00 315,90 187,20 348,30 321,30 450,90 321,60 A ustos 59,40 17,40 53,40 21,00 37,80 172,20 60,20 216,90 229,50 396,00 403,20 234,90 511,20 331,95 Eylül 72,60 47,40 58,80 58,20 31,80 152,40 70,20 371,70 244,80 366,30 441,90 383,40 450,90 376,50 Ekim 63,60 42,60 55,80 52,20 35,40 132,60 63,70 318,60 247,50 342,00 411,30 393,30 338,40 341,85 Kas m 37,20 49,20 81,60 63,00 42,00 135,60 68,10 198,00 220,50 416,70 369,00 152,10 305,10 276,90 Aral k 54,00 18,00 60,60 36,60 48,60 140,40 59,70 236,70 244,80 306,00 256,50 153,00 225,00 237,00 ORT 64,93 31,11 57,59 52,09 41,93 124,24 280,19 255,35 309,95 364,37 246,72 330,05 Aylar Cd (ppm) Co (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 0,25 1,26 0,42 1,26 0,25 0,59 0,67 20,13 31,05 29,90 35,65 13,80 33,35 27,31 ubat 0,25 1,84 0,34 0,92 0,34 0,25 0,66 20,13 18,98 23,58 22,43 16,10 25,88 21,18 Mart 0,47 2,79 0,31 1,94 0,27 0,43 1,04 15,76 14,30 10,08 20,15 9,59 11,38 13,54 Nisan 0,23 1,67 0,23 0,31 0,19 1,51 0,69 11,38 15,28 8,29 10,56 7,80 16,25 11,59 May s 0,50 2,01 0,17 1,68 0,17 0,17 0,78 32,20 18,40 15,53 29,90 14,95 20,13 21,85 Haziran 0,42 1,51 0,25 1,68 0,25 0,25 0,73 29,90 16,68 25,30 33,35 17,83 26,45 24,92 Temmuz 0,34 2,35 2,17 1,42 0,17 0,84 1,22 25,30 22,43 14,38 29,90 14,95 35,08 23,67 A ustos 0,17 1,26 0,17 1,68 0,17 0,84 0,72 20,13 18,40 17,25 32,20 33,35 30,48 25,30 Eylül 0,34 1,59 0,25 1,59 0,17 0,59 0,76 25,88 26,45 19,56 34,50 12,65 40,83 26,65 Ekim 0,25 1,59 0,25 1,34 0,17 0,42 0,67 23,00 23,00 20,70 28,75 14,38 29,90 23,29 Kas m 0,17 1,42 0,34 1,42 0,17 0,67 0,70 17,25 28,75 28,75 33,35 14,95 30,48 25,59 Aral k 0,17 2,09 0,25 0,84 0,25 0,25 0,64 18,40 20,13 23,00 20,70 14,38 24,15 20,13 ORT 0,30 1,78 0,43 1,34 0,21 0,57 21,62 21,15 19,69 27,62 15,39 27,03 Aylar Cr (ppm) Pb (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT Ocak 20,93 29,06 47,28 30,23 17,44 65,88 35,14 6,75 24,00 18,75 28,50 10,50 27,00 19,25 ubat 25,58 9,69 33,71 8,53 20,93 37,20 22,61 14,25 26,25 9,00 21,75 7,50 18,75 16,25 Mart 26,35 13,56 14,73 25,58 13,95 15,11 18,21 14,85 30,04 7,09 31,05 6,08 11,48 16,77 Nisan 17,05 25,19 11,63 17,05 10,85 19,76 16,92 9,11 26,33 5,40 10,13 5,74 23,96 13,45 May s 40,30 7,75 17,05 22,48 15,50 23,25 21,06 14,25 24,00 4,50 27,00 5,25 3,75 13,13 Haziran 37,20 5,04 32,94 27,90 20,93 32,55 26,09 12,00 24,00 11,25 30,75 7,50 15,00 16,75 Temmuz 34,88 6,98 15,89 20,93 17,05 69,75 27,58 10,50 24,75 4,50 30,00 5,25 22,50 16,25 A ustos 23,64 12,79 20,93 24,80 17,83 54,25 25,71 7,50 25,50 7,50 33,75 6,75 23,25 17,38 Eylül 37,98 27,90 30,61 30,61 15,50 60,45 33,84 12,00 31,50 8,25 32,25 7,50 23,25 19,13 Ekim 39,14 17,05 33,71 30,23 16,66 43,01 29,97 12,75 25,50 9,00 24,00 6,00 15,00 15,38 Kas m 18,99 27,13 48,83 31,00 18,60 63,16 34,62 3,75 26,25 16,50 31,50 8,25 22,50 18,13 Aral k 27,51 9,30 32,16 10,46 18,99 38,75 22,86 11,25 29,25 12,00 23,25 6,00 15,75 16,25 ORT 29,13 15,95 28,29 23,32 17,02 43,59 10,75 26,45 9,48 26,99 6,86 18,52 51

65 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Aylar Ni (ppm) st1 st2 st3 st4 st5 st6 ORT ppm Ortalama Ayl k De i imler Ortalama Y ll k De i imler Ocak 24,41 38,59 45,41 47,78 22,05 66,15 40,73 Min Mak Min Mak ubat 30,71 16,28 35,44 28,61 22,05 44,63 29,62 Fe 1,54(Ey) 2,13(Oc) 1,11(ist2) 2,16 (ist1) Mart 42,74 19,66 23,24 45,18 23,89 27,30 30,34 Cu 17,95(May) 25,38(Ey) 12,17(ist5) 35,11(ist6) Nisan 27,40 37,38 19,18 26,49 18,69 36,40 27,59 Zn 49,80 (May) 72,50(Te) 31,11(ist2) 124,24 (ist6) May s 46,46 14,44 18,64 40,95 17,06 21,00 26,43 Haziran 40,16 13,39 37,01 43,31 24,41 36,49 32,46 Temmuz 37,28 40,69 17,59 32,55 18,64 61,43 34,70 A ustos 27,83 21,26 23,63 41,74 21,00 48,83 30,72 Mn 237,0(Ar) 376,5(Ey) 246,72(ist5) 364,37(ist4) Cd 0,64(Ar) 1,22 (Te) 0,21(ist5) 1,78 (ist2) Eylül 39,11 37,54 31,50 44,63 21,53 66,15 40,41 Co 11,59(Ni) 27,31(Oc) 15,39 (ist5) 27,62 (ist4) Ekim 35,18 31,50 31,76 42,00 22,31 48,56 35,22 Cr 16,92(Ni) 35,14(Oc) 15,95 (ist2) 43,59 (ist6) Kas m 24,94 39,38 49,35 45,94 21,54 68,25 41,57 Pb 13,13(May) 19,25(Oc) 6,86 (ist5) 26,99 (ist4) Aral k 30,19 15,23 35,96 27,30 20,48 45,15 29,05 ORT 33,87 27,11 30,73 38,87 21,14 47,53 Ni 26,43(May) 41,57(Ka) 21,14(ist5) 47,53 (ist6) 3.3. Bal k Örneklerinde Bulunan Kimi z Element ve A r Metal Konsantrasyonlar Küçük Menderes Nehrinden avlanan de i ik bal k türlerinde belirlenen iz element ve a r metal miktarlar Çizelge 4 de verilmi tir Çizelge 4. Küçük Menderes Nehrinden avlanan baz bal k türlerinin kimi iz element ve a r metal düzeyleri stasyon Aylar Bal k Türü Bal k Ad Fe (ppm) Cu (ppm) Zn (ppm) Mn (ppm) Cd (ppm) Co (ppm) Cr (ppm) Pb (ppm) Ni (ppm) stasyon1 Haziran M. cephalus Kefal 7,84 0,91 1,82 0,80 0,06 0,85 0,16 0,95 0,59 stasyon2 Haziran C. carpio Sazan 8,69 1,12 1,40 0,58 0,08 0,78 0,31 1,08 0,33 Ekim A. esherichi Sardalye 4,62 1,35 2,07 0,25 0,02 0,10 0,16 0,35 0,14 stasyon3 Haziran C. nasus Karaburun 10,02 0,70 1,67 0,78 0,05 0,33 0,31 0,68 0,39 stasyon4 stasyon5 A ustos C.Carpio Sazan 9,14 7,55 1,25 0,41 0,05 0,19 0,23 0,59 0,28 Ekim C.Carpio Sazan 6,98 1,36 1,72 0,49 0,06 0,08 0,09 0,41 0,16 Ocak C.Carpio Sazan 4,29 1,40 0,43 0,13 0,10 0,14 0,17 0,45 0,14 ubat C.Carpio Sazan 7,26 2,20 1,50 0,44 0,08 0,22 0,19 0,73 0,23 Mart C.Carpio Sazan 6,36 1,35 0,97 0,31 0,02 0,07 0,08 0,32 0,15 Nisan C.Carpio Sazan 7,18 1,11 0,90 0,67 0,03 0,19 0,09 0,49 0,15 Ekim M..cephalus Kefal 13,09 2,64 1,91 0,67 0,04 0,19 0,24 0,79 0,34 Ocak M..cephalus Kefal 6,62 2,01 0,43 0,13 0,10 0,14 0,17 0,29 0,09 ubat M..cephalus Kefal 6,57 2,25 0,55 0,30 0,01 0,09 0,10 0,41 0,19 Mart M..cephalus Kefal 5,99 1,32 0,62 0,21 0,10 0,18 0,10 0,40 0,14 Nisan M..cephalus Kefal 8,44 2,34 0,98 0,71 0,04 0,18 0,16 0,50 0,27 stasyon6 Haziran C.carpio Sazan 11,45 1,05 1,91 0,60 0,08 0,78 0,31 2,57 0,39 Minimum 4,29 0,70 0,43 0,13 0,01 0,07 0,08 0,29 0,09 Maksimum 13,09 7,55 2,07 0,80 0,10 0,85 0,31 2,57 0,59 Ortalama 7,78 1,92 1,26 0,47 0,06 0,28 0,18 0,69 0,25 Küçük Menderes Nehrinden avlanan çe itli bal k türlerinde saptanan Fe miktarlar 4,2913,09 ppm ortalama 7,78ppm; Cu miktarlar 0,707,55 ppm ortalama 1,92 ppm; Zn miktarlar 0,432,07 ppm ortalama 1,26 ppm; Mn miktarlar 0,130,80 ppm ortalama 0,47 ppm; Cd miktarlar 0,010,10 ppm ortalama 0,06 ppm; Co miktarlar 0,070,85 ppm ortalama 0,28 ppm; Cr miktarlar 0,080,31 ppm ortalama 0,18 ppm; Pb miktarlar 0,292,57 ppm ortalama 0,69 ppm; Ni miktarlar 0,090,59 ppm ortalama 0,25 ppm olarak belirlenmi tir. Ülkemizde 4128 Say l Kanunla De i ik 560 Say l G dalar n ÜretimiTüketimi ve Denetlenmesi Kanunu Hakk ndaki Kararname ile Türk G da Kodeksine ve 1380 Say l Su Ürünlerine Göre ve 28 52

66 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE May s 1991 Tarih ve Say l Resmi Gazete ye göre bal klarda kabul edilebilir iz element ve a r metal de erleri (mg/kg); Cu: 20,0;Zn: 50,0; Cd:0,1; Pb:1,0 olarak verilmektedir. Küçük Menderes Nehrinden avlanan de i ik bal k türlerinde saptanan iz element ve a r metal düzeyleri incelendi inde (Çizelge 4) kadmiyum miktar Ocak ay nda C. Carpio, Ocak ve Mart aylar nda M..cephalus bal k türlerinde s n r de erde bulunmu tur. Kur un miktar C. Carpio, bal k türünde Haziran ay nda s n r de erin üzerinde bulunmu tur. Bak r ve çinko için tüm bal k örneklerindeki konsantrasyonlar izin verilen de erlerin alt ndad r. 4. SONUÇ Küçük Menderes Nehrinin Selçuk ilçesi s n rlar içerisinde, Ege Denizi ne döküldü ü bölgede a r metal kirlili ini tespit etmek amac yla su, sediment ve bal k örnekleri al nm t r. Yap lan analizler sonucunda elde edilen verilere göre ortalama de erler su örneklerinde kimi iz element ve a r metal içeriklerinin ayl k ortalama de erleri, demir 0,9842,36 ppm; bak r 0,008 0,030 ppm; çinko 0,013 0,037 ppm; mangan 0,035 0,302 ppm; kadmiyum 0,003 0,010 ppm; kobalt 0,026 0,068ppm; krom 0,007 0,030 ppm; kur un 0,022 0,192 ppm ve nikelin ise 0,0150,072 ppm; aras nda de i i i, sediment örneklerinde kimi iz element ve a r metal de erlerinin ayl k ortalama de erleri, demir %1,542,43; bak r 17,95 25,38 ppm; çinko 49,8072,50 ppm; mangan 237,00 376,50 ppm; kadmiyum 0,64 1,22 ppm; kobalt 11,59 27,31ppm; krom 16,92 35,14 ppm; kur un 13,13 19,25 ppm ve nikelin 26,4341,57 ppm; aras nda de i i i, bal k türlerinde saptanan Fe miktarlar 4,2913,09 ppm ortalama 7,78ppm; Cu miktarlar 0,707,55 ppm ortalama 1,92 ppm; Zn miktarlar 0,432,07 ppm ortalama 1,26 ppm; Mn miktarlar 0,130,80 ppm ortalama 0,47 ppm; Cd miktarlar 0,010,10 ppm ortalama 0,06 ppm; Co miktarlar 0,070,85 ppm ortalama 0,28 ppm; Cr miktarlar 0,080,31 ppm ortalama 0,18 ppm; Pb miktarlar 0,292,57 ppm ortalama 0,69 ppm; Ni miktarlar 0,090,59 ppm ortalama 0,25 ppm olarak belirlenmi tir. Analiz sonuçlar na göre metal konsantrasyonlar n n s ralan s s ras yla suda; Fe>Mn>Pb>Ni>Co> Zn>Cu>Cr>Cd; sedimentde Fe>Mn>Zn>Ni>Cr>Co>Cu>Pb>Cd; bal klarda Fe>Cu>Zn>Pb>Mn> Co >Ni>Cr>Cd eklinde tespit edilmi tir. z element ve a r metal miktarlar n n örneklere, istasyonlara ve aylara göre de i im gösterdikleri belirlenmi tir. Ara t rma sonucunda su örneklerinde belirlenen iz element ve a r metal de erleri, de i ik ara t r c lar taraf ndan verilen kriter de erler ile kar la t r ld nda; demir yönünden tüm istasyonlarda, mangan yönünden 1., 3. ve 5. istasyonlarda, kadmiyum ve kobalt yönünden ise 2. istasyonda s n r de erlerin a ld bu istasyonlarda söz konusu iz element ve a r metaller yönünden bir kirlilik potansiyelinin oldu u, su örneklerinde bak r, çinko, krom, kur un ve nikel miktarlar n n ise izin verilen kriter de erlerin alt nda oldu u bulunmu tur. Ara t rma sonucunda sediment örneklerinde belirlenen iz element ve a r metal de erleri, de i ik ara t r c lar taraf ndan verilen kriter de erler; toplam Fe (%) 0,55,0 (Scheffer Schachtschabel,1989); toplam Cu 100 ppm (KabataPendias,1979); toplam Mn ppm (Mengel ve K rkby,1987); toplam Zn 300 ppm (Kloke,1979); toplam Pb 120 ppm (Bergmann,1993); toplam Cd 1 ppm, toplam Ni 30 ppm (Anonim, 2001); toplam Co 515 ppm (Scheffer Schachtschabel,1989); toplam Cr 100 ppm (KabataPendias,1979) ile kar la t r ld nda; kobalt yönünden tüm istasyonlarda, kadmiyum ve kur un yönünden 2. ve 4. istasyonlarda; nikel yönünden 53

67 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 1., 3., 4. ve 6. istasyonlardan al nan sediment örneklerinde s n r de erlerin a ld bu istasyonlarda söz konusu iz element ve a r metaller yönünden bir kirlilik potansiyelinin oldu u, sediment örneklerinde belirlenen demir, bak r, çinko, mangan, ve krom içeriklerinin ise izin verilen kriter de erlerin alt nda oldu u bulunmu tur. Ara t rma sonucunda Küçük Menderes Nehrinden avlanan de i ik bal k türlerinde saptanan iz element ve a r metallerden kadmiyum miktar C. Carpio bal k türünde Ocak ay nda, M..cephalus bal k türünde, Ocak ve Mart aylar nda s n r de erde, kur un miktar ise C. Carpio, bal k türünde Haziran ay nda s n r de erin üzerinde bulunmu tur. Bak r ve çinko için tüm bal k örneklerindeki konsantrasyonlar izin verilen de erlerin alt nda oldu u belirlenmi tir. Tüm bu kirletici unsurlar n yan nda, Küçük Menderes Nehrinde kirlili e önemli ölçüde nehrin geçti i ilçelerdeki sanayi at klar, evsel at k sular, bilinçsiz kullan lan tar m ilaçlar ve kimyasal gübreler neden olmaktad r. Sulama suyundaki a r metal kirlili ine ba l olarak kirli su ile sulanan tar m arazilerinde verim kayb olabilece i göz ard edilmemelidir. Küçük Menderes Nehrinde de arj edilen at k sular n, mevcut olan kurulu lar ve belediyeler taraf ndan hem fiziksel, hem kimyasal hem de biyolojik ar t m gerçekle tirdikten sonra, özellikle süt i leme, zeytinya i letmeleri ve di er tesislerin at k sular n n kurulacak ortak ar tma tesislerinde ar t ld ktan sonra Küçük Menderes Nehri ne verilmesi, ayn zamanda tar msal faaliyetlerde kullan lan yapay gübreler ve zararl pestisitlerin kullan mlar na s n rlamalar getirilmesi, Küçük Menderes Nehri nin kirlenmesini bir oranda engelleyece i dü ünülmektedir. 5. KAYNAKLAR Anonim, Çevre Bakanl Çevre Mevzuat, Su Kirlili i Kontrol Yönetmeli i" 19191say l Resmi Gazete Anonim, Toprak Kirlili i Kontrolü Yönetmeli i,10 Aral k 2001 tarih ve say l Resmi Gazete Alt, D., Sacher, B. und Radie, K., Ergebnis Einer Erebungssuntresuchung und Schwermetallbelastung von Gemüsebaulich Genutzten Parzellen in Kleingärten, Landw. Forsch., Soderheft, 38: Goncharuk, E.J. and Sidorenka, G.J., Hygienic Regulation for Chemic Substance in Soils, Medicina, Moscow, 320 p. Isaac, A.R., Kerber, J.D., Instrumental Methods for Analysis of Soil and Plant Tissue. Perkin Elmer Corp. Atomic Absoption Dept. Norwalk, Conn. Jackson, M. L., Soil Chemical Analysis. Prentice Hall Inc. Eng.Cliffs. N. I. USA K ck, H., Bürger, H. und Sommer K., Gesamtgehalde an Pb, Zn,Sn, As,Cd, Hg, Ni, Cr und Co in Landwirtschaftlich und Gaertnerisch Genutzen Böden Nordhein Westfallens, Land. Forsc. 33(1): 1221 Kloke, A.., Content of Arsenic, Cadmium, Chromium, Fluorine, Lead, Mercury and Nickel in Plants Grown on Contamined Soil, Paper Presented at United NationsECE Symp. on Effect of AirBorne, Pollution on Vegetation, Warsaw, August 20, 192 L nzon, S.N., Phytotoxicology Excessive Levels for Contaminants in Soil and Vegetation, Report of Ministry of the Environment, Ontorio, Canada. Mengel, K., and K rkby, E., A Principles of Plant Nutrition, Publ. Int. Potash Inst., Bearn, Switzerland. Parker, C.R., Water Analysis by Atomic Abs. Spect.. Var. Tech. Pty, Ltd. SpringvaleAustralia. Scheffer, F. und Schachtschabel, P., Lehrbuch der Bodenkunde, 12 Auf. Fer. Enke Ver. Stuttgart, 442 p. Slawin, W., Atomic Absorbtion Spectroscopy. Interscience Publisher, New York. Tuncay, H., 1987.Tar m Topraklar ve Sulama Sular nda Çevre Kirlili i Problemi, Lisansüstü Ders Notlar Uslu, O. ve Türkman, A., Su Kirlili i Kontrolü. Ba bakanl k Çevre Genel Müdürlü ü Yay n No:1, Ankara. Wegener, M., Institut fr Wasser, Boden und Lufthygiene des Bundesgesundheitsamtes Postfach , D 1000 Berlin

68 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Kovada Gölü (Milli Park) nün Do al Yap s na Yap lan Müdahalelerin Gölün Ekolojik Yap s na Etkileri 1 Erol KES C, Cevdan KES C 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, E irdir Su Ürünleri Fakültesi, E irdir / ISPARTA ÖZET Kovada Gölü Milli Park, Akdeniz Bölgesindeki Toros s rada lar n n ortas ndaki E irdir lçesi s n rlar nda yer almaktad r. Milli Park içerisinde konumlanan Kovada Gölü çok farkl ya am ortamlar içeren milli park ile ekolojik bir bütünlük arz etmektedir y l nda Milli Park, 1992 y l nda ise I. Dereceden Do al Sit Alan olarak ilan edilen Kovada Gölü Milli Park, bünyesinde çok say da ve çe itte canl lar n ya amas na olanak vermesi nedeniyle göller yöresinin en önemli do al sulak alanlar ndand r. Ekosistemlerin bir bütün halindeki var olu u ve sürdürebilirli i kendilerine özgü korunan do al dengeleriyle sa lanmaktad r. Bu tür ekosistemler binlerce y ll k do al yap ve dengeleriyle; üreten, havzadaki fazla suyu depolayan ve suyunun kalitesini koruyan biyolojik yap lard r. Bu nedenle, göldeki ekolojik zincirin halkalar eksiksiz olarak korunmal d r. Kovada Gölü havzas nda yapm oldu umuz ara t rmalarda; göle insan etkinlikleriyle yap lan en önemli müdahaleler; gölün hidrolojik yap s n n insanlar n kontrolüne verilmesi (regülatörler) ve kurulan hidroelektrik santralleri (HESIII),gölün do al biyolojik çe itlili inin de i tirilmesi (yabanc türlerin b rak lmas bal kland rma), göl k y alan i galleri (dolguyap ) ile göle ilgili koruma/ kullanma yasalar n n uygulanamamas d r. Kovada Gölü ndeki yapm oldu umuz ara t rmalarda; d kirletici yüklerle, gölün dip yap s ndaki birikintinin olu turdu u iç yükler; göldeki su kalitesinin, bitki ve hayvan dengesinin önemli oranda de i mesine eden oldu u belirlenmi tir. Bu çal mada; Kovada Gölü nde insanlar n son elli y ld r çe itli nedenlerle sürdürdükleri yanl müdahalelerin, gölün ekolojik yap s nda olu turdu u olumsuzluklar n nedenlerini, analiz sonuçlar n ve gölün mevcut yap s n n korunmas ve iyile tirilmesiyle ilgili çözüm önerileri amaçlanm t r. Anahtar Kelimeler: Sulak alanlar, Kovada Gölü, ekoloji, do al yap, insan ABSTRACT Bucket Lake National Park, Taurus Mountains in the middle of the Mediterranean Region is located in the borders of Egirdir County. Lake National Park is situated in the bucket that contains many different habitats and ecological integrity are of the national park. In 1970, the National Park, in 1992, the first Order has been declared as a Natural Protected Area in the bucket Lake National Park, within the vast number and variety of living things to live in the lakes region's most important natural wetland areas that are due to give. A whole in the form of their own existence and sustainability of ecosystems protected natural balances are provided. This type of structure and balances the natural ecosystems of thousands of years, producing, storing excess water in the basin and the biological structures that protect water quality. Therefore, the lake should be protected as a complete ecological chain rings. Lake basin that we have done research in the bucket, the lake is the most important interventions in human activities, the lake, the hydrological structure of the given control of the people (regulators), and established hydroelectric power stations (HES III), replacement of the biological diversity of the natural lake (left fish vaccination alien species), lakes, coastal area occupations (fillbuilding) and the protection of the lake / Using the law does not apply. Lake in the bucket that we have done research; external pollutant loads, internal loads of debris in the structure of the bottom of the lake, the lake water quality, plants and animals that were to change the balance significantly. In this study, the last fifty years, for various reasons, continue in the bucket of people the wrong interventions Lake, the lake formed by the ecological structure of the negative reasons, analysis results and lake protection and improvement of the existing structure of solutions aimed. Key Words: Wetlands, Lake in the bucket, ecology, natural building, human 1. G R Göllerimiz; yapay tar m n, sanayile menin, insan nüfusunun artmas yla birlikte, sosyoekonomik kalk nma için en çok müdahale edilen alanlara dönü mü lerdir. Bu müdahaleler daha çok; göllerin do al topoco rafik yap lar n n farkl la t rmas (k y ve göl aynas i galleri), daha çok para kazanmak 55

69 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE için do al olmayan bal k türlerin gölle a lanmas ve sular n n çok farkl amaçlarla (tar mgöletbaraj) kullan lmas için hidrolojilerine yap lan müdahale eklindedir. Bilimsel yöntemler göz önüne al narak yap lmayan bu planlamalar, ülkemizdeki do al göllerin birço unun kurumas n n, bir k sm n n da su deposuna dönü mesinin temel nedenini olu turmaktad r. Do al göllerimizin önceki y llara özgü olan ekolojik özellikleri kaybolmu, sadece adlar kalm ve göllerimiz ba kala t r lm t r. Ekosistemde ne kadar çok bitki ve hayvan türü var ise, do a o kadar zengin ve insanlar n ya amlar o kadar rahat ve güvencededir. Mevcut yasalar m z, yönetmeliklerimiz, do a koruma ilkelerimiz göz önünde tutularak, Milli Parklar, Tabiat Koruma Alanlar ve tüm korunan alanlarda yap lacak uygulamalar da a a da belirtilen temel esaslara dikkat edilmesini ve gere ini belirtmektedir (Kaplan, 2001). *Do al ekolojik denge ve do al ekosistemin bozulmamas na, *Bu alanlar n niteliklerinin zarar görmesine neden olabilecek, her türlü müdahaleler ile, hava, su, toprak kirlenmesine ve benzeri çevre sorunlar na yol açabilecek uygulamalar yap lmamas na, *Do al dengeyi bozacak orman ürünü üretimi ve otlatman n yap lmamas na, *Yaban hayat n n tahrip edilmemesine, *Kaynaklar n do al karakterlerinin korunmas na, devaml l n n sa lanmas ile do al karakteri bozulmu alanlar n restorasyonunun yap lmas na, *Mevcut dengeleri bozabilecek ve alan n manzara de erine zarar verecek uygulamalar n yap lmamas na, *Tabiat Koruma Alan statüsü ile di er koruma statülerde ve mutlak koruma zonun da ormanlar n do al seyrine b rak lmas na, *Yap lacak tüm uygulamalarda, do aya en az zarar verecek özel teknikler ve teknolojilerin sa lanmas na, *Bu özellikli alanlarda bilimsel ve teknik ara t rmalar yürütülmesine Ara t rma Alan n n Özellikleri Kovada Gölü, tektonik kökenli deniz seviyesinden m yükseklikteki çöküntü gölü olan E irdir Gölünün S ucunda m kotunda yer al r. Göl, Miyosen sonlar na do ru bölgede geli en Neo tektonik hareketlere ba l olarak olu mu tur. E irdir Bo azova Vadisi nin günümüze kadar karstik olaylarla ekillenen güney ucunun sularla kaplanmas yla olu an Keltepe ve E irdir e ikleriyle, E irdir Gölü nden ayr lan ve do al bir kanalla E irdir Gölünden beslenen Kovada Gölü Polye Gölü dür (Resim1). Zengin bitki toplulu u ve fauna çe itlili inin yan s ra, aç k hava spor, dinlenme ve rekreasyon alan bak m ndan önemli bir potansiyele sahiptir. Bu özelliklerinden dolay Kovada Gölü; 1970 y l nda Milli Park, 1992 y l nda ise I. Dereceden Do al Sit Alan olarak ilan edilmi tir. Kovada Gölü Milli Park, bünyesinde çok say da ve çe itte canl lar n ya amas na olanak vermesi nedeniyle göller yöresinin en önemli do al sulak alanlar ndand r. Ekosistemlerin bir bütün halindeki var olu u ve sürdürebilirli i kendilerine özgü korunan do al dengeleriyle sa lanmaktad r. Göl ün çevresinde geni yaprakl a açlar ço unluktad r ve iç kesimlere do ru gidildikçe i ne yaprakl vejetasyona ve endemik bitki türlerine sahip olmas ndan dolay, baz durumlarda canl bitki müzesi (arboretum) olarak da göz önüne al nabilmektedir. 56

70 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, Kırşehir / TÜRKİYE Resim 1. Kovada Gölü 2. MATERYAL VE METOT Araştırma; Ulusal Park ve Doğal Sit Alanı olan Kovada Gölü; gölün en önemli su kaynağını oluşturan Eğirdir Gölü ile suyu ileten Kovada Kanalı ve çevresinde gerçekleştirilen etüt ve gözlemler ile Milli Parkla ilgili literatür çalışmalarıyla desteklenmiştir. Amaç; bu çalışmada; Ulusal Park a adını veren, çok ciddi sorunlarla karşı karşıya gelen ve gittikçe sona yaklaşmakta olan Kovada Gölünün dünü ve bugünlere gelişindeki nedenlerin araştırılması amaçlanmıştır. 3. BULGULAR 3.1. Kovada Kanalının, Kovada Gölü ne Etkisi Kovada ve Eğirdir Gölü nün ortak en önemli özelliklerinin bir diğeri de, dolaylıda olsa denize çıkışlarının olmasıdır. Eğirdir ve Kovada Göllerinin denizle bağlantısı; Eğirdir Gölü nü bağlayan bir kanalla olmaktadır. Bu kanalla Kovada Gölüne gelen sular Kovada Vadisinde Aksu Nehri ile birleşip Akdeniz e boşalmaktadır. Kovada Gölünün çevresi 22 km, genişliği 2km, uzunluğu 9 km, su derinliği m olup, yaklaşık 40 km yüzölçümüne sahiptir. Kovada Gölü nün en önemli su kaynağı; Eğirdir ve Kovada Göllerini menderesler çizerek bağlayan vadiden sağlanmaktadır. Eğirdir Gölü ile Kovada Gölü arasındaki Kovada Kanalının temel amacı doğal yapısında da olduğu gibi Kovada Gölü ne Eğirdir Gölü nden taşkın sularını taşımaktır. Bu taşıma ile Kovada Gölü hidrolojik / ekolojik yapısını korumaktadır. Kovada Gölü nü besleyen en önemli su kaynağı Eğirdir Gölü dür. Kanal boyu yer alan meyve bahçelerinin sulanması, salma su ile (gölleme yöntemiyle) yapılması ve tarım arazilerinin eğimlerinin Kovada Kanalına doğru olması, gerek çok yoğun sulama, gerek yağmur suları ve gerekse hendeklerde dolan fazla suyun taşıdığı gübre ve ilaç fazlalıkları Kovada Kanalına akmaktadır. 57

71 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, Kırşehir / TÜRKİYE Ayrıca pestisit kapları imha edilme yerine Kovada Kanalına atılması ve tarımsal mücadele ile ilgili araçların kanalda yıkanması ve kanal boyunca yer alan meyve suyu, su ürünleri işleme tesisleriyle soğuk hava depolarının atıkları, sanayi ünitelerinin bakımı onarımları sonucu atıklarını kanala bırakmaları, kanalda kirliliğin temel nedenlerini oluşturmakta olup, kimyasal atıklardan kanal ve göl olumsuz şekilde etkilenmektedir (Resim 2). Bu oluşum; Kovada Kanalında ciddi sorunlar meydana getirmektedir yıllarında kanalda kitleler halinde balık ve diğer makrofauna türlerinin öldükleri, yine bitkilerin çürümesinin yoğun bir kokuşmaya neden olduğu belirlenmiştir. Resim 2. Kovada Kanalı Eğirdir yerleşim alanının kanalizasyonu, 1994 yılının sonunda gölün mansabındaki regülatörün altından (7 m çukurda ) Kovada Kanalına verilmiş ve 1997 yılında da arıtma tesisinin bağlantısı sağlanmıştır. Arıtma ünitesi yıllardır teknik olarak da randımanlı bir şekilde çalışmamakta olup, Kovada Kanalının kirletilmesinde etkili olmaktadır. Kanalın evsel sanayi, tarımsal atıklarının döküm yerine dönüşmesi Kovada Gölü nün kirlilik yönünden en önemli dış yüklerini oluşturmaktadır Kovada Gölü nde Çevresel Değişimler a) Kovada Gölü ve Eğirdir Gölü Arasında Yapılan Değişimler Eğirdir ve Kovada Gölleri arasındaki alüvyon al ve bataklık alan sıtma öne sürülerek DSİ tarafından direne edilerek, bölge halkının da ekonomik kalkınması için tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Bunun için Eğirdir Gölünün Kovada çıkışına regülatör yerleştirilerek, Eğirdir ve Kovada Göllerini menderesler çizerek bağlanan vadideki doğal kanal, Eğirdir ve Kovada Gölü arasındaki topografik eğimden yararlanılarak, taşkın sularının kontrollü olarak Kovada Gölüne boşaltılması amacıyla 1952 yılında her iki göl arasında 24 km. lik su iletim kanalı (Kovada Kanalı) açılmıştır yılında Eğirdir Gölü nden alınan suyun akım düzenlemeleri insanların yönetimine verilmiştir. b) Kovada Gölünün Doğal Yapısında Yapılan Değişimler Kovada Gölünün batısını Akbelen adı verilen ince uzun alçak sırtlar çevirir. Kırıntı Köyünün 58

72 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE yan ndan bu s rt aç larak, Yukar Gökdere den gelen kuru dereye; Kovada Gölünün sular ak t larak yüksek dü ü seviyesinde elektrik elde etmek için ller bankas nca y ll k 41 milyon kwsa.lik, 8.2 MV gücünde Kovada I Hidro Elektrik Santrali (HES) 1960 y l nda kurulmu tur y l nda ise, I. Kovada ç k ndan suyunu alan (7m3/sn debisinde su sa layan) 220 milyon kwsa.lik, 53 MV gücünde II. HES yap lm t r. Son 10 y ld r HES ler aktif olarak çal mamaktad r. Nedeni su yetersizli idir. Önceden enerji için kullan lan göl suyu bugün tar m için kullan lmaktad r. E irdir ve Kovada Gölünün sular Kuru Dereden Isparta çay na (su çat ) kar makta (su çat dan bir firma 10 y ld r içme suyu üretmektedir) ve oradan Çand r Ovas nda olu turulan Karacaören I ve II Baraj gölüne ula maktad r (Anonim, 2004). Bölgede; Kovada Kanal ndan Kovada Gölüne gelen E irdir Gölünün sular, Bo azovada salma sulama sistemiyle yap lan tar m için yo un bir ekilde kullan lmaktad r ve yine ayn amaçlarla kullan lan E irdir Gölündeki su seviyesinin giderek azalma sonucu, son y llarda E irdir regülatöründen Kovada Kanal na verilen su (sadece sulama döneminde) kontrollü ve çok az miktardad r. Bu durum; Kovada Gölünde çok önemli ekolojik sorunlar n ya anmas na neden olmu tur. c) Göl Çevresindeki Yol Yap m ve Tar m Alanlar Kovada Gölünün yerle im alanlar na ve önemli karayollar na uzakl ve göl k y alanlar na ula acak ta t yollar n n olmamas ; Milli Parktaki vah i tabiat do all n uzun y llar muhafaza etmi tir. E irdir den Antalya ya daha k sa mesafeden gitmek için aç lan E irdirçand rantalya yolu ve bu yola ba lant l olarak yap lan Kovada Gölüne en k sa mesafeden ula lan 10 km.lik asfalt yol, göl ve çevresine her türlü arac n kolayl kla ula mas na olanak sa lam t r. d) Kovada Gölü nün Hidrolojik Özellikleri E irdir Gölü nün 24 km. güneyde bulunan Kovada Gölü, önceki y llarda do al bir kanalla en büyük su kayna n E irdir Gölü sa lamaktayd. E irdir ve Kovada Gölü aras ndaki topografik e imden yararlan larak E irdir Gölünün Bo azova da olu turdu u ta k n sular n n kontrollü olarak Kovada Gölüne bo alt lmas amac yla 1952 y l nda E irdir Gölü ile Kovada Gölü ba lant l 24 km lik su iletim kanal (Kovada Kanal ) aç lm t r: Göller Bölgesi HES lerinin suyu E irdir Gölü nden gelen kanalla sa lanmaktad r. Daha önceki dönemlerde kanalla gelen su Kovada Gölüne girmekte, çökeltisini b rakt ktan sonra Kovada Gölünün bat s ndan aç lan kanalla temiz su halinde HES lerine verilmekteydi ancak sonradan kapat lan düden kaçaklar öne sürülerek, HES lerine su baypas kanal yla do ruca HES kanal na al nmas yla Kovada Gölünün su girdisi, hemen hemen yok denecek düzeye inmi tir y l ndan itibaren Kovada HES kanal na yapay bo al mla her y l E irdir Gölünden farkl miktarlarda su verilmi tir 1968 y l nda E irdir Gölünden al nan suyun ak m düzenlemesi yap lm t r. Kovada Gölünün bat s ndaki dü ük kot fark ndan yararlan larak, bölgenin elektrik enerjisi gereksinimi ve tar msal sulama amaçl olarak, ller Bankas nca kurulan; (y ll k 41 milyon kwsa lik 8,25 MW gücünde) Kovada I HES (1960 y l nda), kovada I ç k ndan suyunu alan (y ll k 220 milyon kwsa lik 53 MW gücündeki) Kovada II HES e (1971 y l nda) 7 m3/sn debide su sa layan HES kanal hizmete sunularak, Kovada Gölünden enerji amaçl su al nmaya ba lanm t r. Ana su girdisin devre d kalmas sonucunda Kovada Gölünde önceki y llarda (1960) 67 m olan göl su seviyesi ortalama 3 3,5 m ye dü mü olup, bu dü ü göldeki ekolojik yap y farkl la t rmas n n yan s ra, gölün eski manzaras n n da kaybolmas na neden olmu tur Kovada gölünde, su kotu 904,76 m olup, bu de erle gölde su hacmi ve seviyesindeki dü ü 59

73 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, Kırşehir / TÜRKİYE çok ciddi boyutlardadır. Gölün önceki yıllardaki su hacminin yarıya yakınında azalmalar söz konusudur. Göldeki su seviyesindeki bu ciddi azalmalarla suda bulanıklık artmış olup göl suyunun fiziksel ve kimyasal özellikleri önceki yıllara oranla olumsuz olarak farklılaşmış ve su seviyesinin azalmasıyla birlikte su sıcaklığında artış belirlenmiş dolayısıyla vejetasyon gelişimi hızlanmıştır. 3.3 Göl Ekosistemi ve Biyolojik Çeşitlilikde Farklılaşma Kovada milli parkı göl ekosisteminde yer alan makro su bitki türleri Phragmites australis (Kamış), Elocharis palustris, Butomus umbellatus, Ranunculus aquatilis, Alisma plantagoaquatica, Bolboschonefera maritumus, Polygonum lapathyfolium, Myrophyllum spicatum, Valisneria spiralis, Thypha laxmannii, Pothamogeton perfoliatus, P. crispus, P. panofminatus, Grolenda densa, Schoenoplectus lacustris, Nasturtium officinale, Fontinalis antıpyretica ve Chara sp. dir. Bu yüksek su bitkileri Kovada Gölü nün kuzey kısmında çok geniş bir alanda yer alan bataklık ortamda, doğubatı alanlarda göl kıyısında kuşak halinde ve göl içerisinde bazı bölümlerde çok yoğun topluluklar halinde yer almaktadır (Seçmen ve Leblebici, 1984; Kesici, 1997) (Resim.3). Resim 3. Su bitkilerince istila edilen Kovada Gölü Kovada Gölündeki makrofaunayı; Podiceps aristatus (Tepeli), Fulica atra (Sakar Meke), Tadorna ferruginea (Angıt), Aythya ferina (Dalagan), Anas platyrhnchos (Yeşil Ördek), Cyprinus carpio (Sazan), Sander lucioperca (Sudak), Carrassius auratius (Ot, Çim Sazanı), Tinca tinca (Kadife Balığı), Vimba vimba tenella (Eğrez), Gambusia affinis (Sivrisinek Balığı), Aphanius anatoliae anatoliae 60

74 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE (Yosun Bal ), Orthlias angorae (Çöpçü Bal ), Knitowit schia caucasica (Kaya Bal ), Cobitis simplicispinna (Ta Yiyen Bal ), Gammarus pulex, Gyroeus albus, Dreissena polymorpha, Pisidium amnicum, Tübifex sp., Chrinomus pulumosus, Astacus leptodactulus (Kerevit), Pomaton fluviatilis (Tatl su Yengeci), Natrix tessellata (Su Y lan ), Rana ridibunda (Ye il Kurba a) ve Emys orbicular s (Benekli su Kaplumba as ) gibi türler olu turmaktad r. Göl etobur bal klar n ticari amaç öne sürülerek b rak lmas, gölün do al türleri olan Cyprindeae ait bal k türlerinin yok olmas na neden olmu tur. 4. SONUÇ VE ÖNER LER Kovada Gölüne ula mak için asfalt otoyolu yap lamadan önce, göl daha çok korunabilmekte idi. Kovada Gölünde do al ortam n ve peyzaj n bozulmamas için yol geni li i küçük tutulmal, Kovada n n arazi plasti ine uygun, minimum seviyede kaz ve do aya uyumlu dolgu içeren malzeme ile yap lan yollar gerekmektedir. Gölün her taraf na kolayl kla ula lmas için her türlü arac n gidebilece i yollar n yap lmas göldeki rekreasyon etkinliklerinin ve yap lmas gereken avc l n artmas na neden olmu tur. Göl ekosistemine en büyük zarar yol yap m, tar m, enerji üretimi, otlatma, avc l k ve göle yap lan müdahaleler vermi tir. Göle carnivor bal klar a lanarak göldeki do al otçul bal klar yok edilmi tir. Bu durumda göldeki plankton ve makro bitkilerin yo unlu unun artmas na neden olmu tur. Kovada Gölünün su kayna n büyük oranda sa layan E irdir Gölü ba lant l Kovada Kanal n n çok farkl amaçlarla ve her türlü at klar n bo alt m yeri olarak bilinçsiz bir ekilde kullan lmas, Kovada Gölünde kirlili in artmas n n temel unsurlar n olu turmaktad r. Göldeki flora ve fauna çal malar göldeki trafik durumunun ötrofik düzeyde oldu unu göstermektedir. Göl oran n n küçülmesi, su seviyesinin azalmas gölde su bitkilerinin çok say da geli mesine ve ulusal parkta batakl k alanlar n artmas na neden olmaktad r. Kovada Gölü ve E irdir Gölü ndeki su seviyesinin çe itli nedenlerle azalmas sonucu, son 15 y l içerisinde kanaldan göle yok denecek düzeyde su verilmektedir. Bunun yan nda, Kovada Gölü nü besleyen çaylar n (Kocap nar vb.) üzerine gölet ve baraj yap m da gölün su seviyesinde ve verimlili inde etkili olmaktad r. Kanal boyu yer alan meyve bahçelerinin sulanmas, salma su ile yap lmas ve tar m arazilerinin e imlerinin Kovada Kanal na do ru olmas, gerek çok yo un sulama, gerek ya mur sular ve gerekse hendeklerde dolan fazla suyun ta d gübre ve ilaç fazlal klar Kovada Kanal na akmaktad r. Ayr ca pestisit kaplar imha edilme yerine Kovada Kanal na at lmas ve tar msal mücadele ile ilgili araçlar n kanalda y kanmas ve sanayi ünitelerinin bak m, onar mlar sonucu at klar n kanala b rakmalar, kanalda kirlili in temel nedenlerini olu turmakta olup, kimyasal at klardan kanal ve göl olumsuz ekilde etkilenmektedir. Gölde a r orandaki kirlilik yükleri, makroflora vel alglerin yo unluklar nda art rm t r. Kovada Kanal nda ciddi sorunlar meydana getirmektedir. Kovada Kanal ve Kovada Gölü çevresindeki tar m etkinliklerinin günümüzün teknolojik geli melerinin paralelinde yap lmas ve ekolojik tar ma geçilmesi gerekmektedir. Kovada Gölü gibi do al sulak alanlar n endüstri, ticaret, turizm gibi ekonomik etkinliklerle yo un bir ekilde tüketilip paraya dönü türülmesinden vazgeçilerek; politik ko ullardan etkilenmeyecek halk destekli yetkilerin bir merkezde toplanaca birimleri olu turarak bilimsel ekolojik sistemlerle e itim, iyile tirme, koruma ve kullanma dengesinin sa lanmas yla ilgili etkinliklere ba lanmal d r. Ekoloji ve ekonomi uyum içerisinde olmak zorundad r, çünkü ekoloji olmaz ise ekonomi olmayacakt r. 61

75 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE 5. KAYNAKLAR Anonim, 2004, E irdir Gölü Su Potansiyeli ve Kullan m na Ait Hidrolojik raporu. DS Genel Müdürlü ü 18. Bölge Müd., Isparta. Anonim, 2001, Milli parklar ve Av Yaban Hayat. TC Orman Bakanl Merkez Av Koruma Karar, Ankara. Anoymous, E irdir Kovada Gölü Su Potansiyeli ve Kullan m na ait Hidrolojik Veriler. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bak. D.S.. Gen. Müd. XVIII. Bölge Müd. Isparta Goldman, C. R., Horne, A. J., Limnology McGrawHill nt. Book Comp., 464 s, New York, Kantarc, M.D., 1992, Akdeniz Bölgesinde Do al A aç ve Çal Aras ndaki li kiler, Ü Yay n No:3054, Orman Fak. Yay nlar No:330, stanbul. Kaplan, S., 2001, K y Alanlar Yönetimi ve Korunana Alanlar, Türkiye nin K y ve Deniz Alanlar, III. Ulusal Konferans, 2629 Haziran 2001, stanbul. Kesici, E., 1997,E irdir Gölü Makrofitik Vejetasyonu Üzerine Fitososyolojik ve Ekolojik Bir Ara t rma, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora tezi, 130s., Isparta. Kesici, E., 2001, Phragmites australis in Ak ehir Gölü K y lar na Olan Etkisi, Türkiye nin K y ve Deniz Alanlar II Ulusal Konferans, 2629 Haziran, Ankara. Seçmen, Ö:, Leblebici, E., 1984, Aquatica Flora of Western Anatolia. Wildenolia. 14: ISSN: Yalt r k, F., 1997, Orman ve Park A açlar m z, Geni Yaprakl lar, Atlas

76 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE Ac göl ün (Denizli) Uzaktan Alg lama Yöntemleri ve CBS Kullan larak Rezervinin Hesaplanmas 1 Muhittin KARAMAN, 2 Murat BUDAKO LU, 3 Suat TA DELEN, 1 Z. Damla UÇA AVCI, 3 Ahmet DUMAN 1 stanbul Teknik Üniversitesi, Uydu Haberle mesi ve Uzaktan Alg lama Merkezi, STANBUL 2 stanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Mühendisli i Bölümü, STANBUL 3 Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisli i Bölümü, DEN ZL ÖZET Denizli ve Afyon illerinin kesi im noktas nda yer alan Ac göl, s ve tektonik bir göldür. Göl, havzan n güneyindeki fay yüzeyi boyunca yer alan sürekli kaynaklar, gölün do usundaki Kocaçay ve ya l dönemdeki yüzey sular ile beslenmektedir ve gölün gideri yoktur. çme ve kullanma amac n n yan nda, gölün etraf ndaki tar m arazilerinin sulanmas amac yla da gölü besleyen kaynaklardan su pompalanmaktad r. Göl suyunun a r tuzlu olmas ve yüksek miktarda ClNaSO 4 içeri i nedeni ile, gölden çözelti madencili i yöntemi kullan larak do al sodyum sülfat üretimi yap lmaktad r. Bu i lem esnas nda do al ve teknolojik yöntemlerle sodyum sülfat üretiminin yap ld göl alan ndan üretim havuzlar na su çekilmektedir. Ac göl, son y llarda nüfus art ve sanayi faaliyetlerinin artmas na ba l olarak say s azalan farkl ku türleri için de ya am alan özelli indedir. Gölde gerek do al ya am n korunabilmesi, gerekse sodyum sülfat üretiminden kaynaklanan ekonomik potansiyelinin de erlendirilebilmesi için yap lacak gölün sürdürülebilirli i amaçl çal malara altl k olmas amac yla hacim ve alan belirleme çal malar yap lm t r. Gölün hacmi, göldeki derinlik ölçüm verileri ile uydu görüntüsü verilerinin CBS ortam nda analizi ile belirlenmi tir. Göl derinlik verilerinin elde edilmesi amac yla, uydu geçi iyle e zamanl olarak göl üzerinde 84 noktada derinlik ölçümleri yap lm t r. Ölçümlerin yap ld tarihte göl alan ve k y çizgisini belirlemek için Landsat 5 TM görüntüsünde MNDWI (Düzenlenmi Normalle tirilmi Fark Su ndisi) kullan lm t r. CBS ortam nda gölün k y çizgisi ve ölçülen derinlik verileri kullan larak Kriging mekansal interpolasyon yöntemi ile gölün derinlik haritas elde edilmi tir. K y çizgisi ve derinlik ölçüm verilerinden üretilen derinlik haritas n n üç boyutlu analizi ile gölün hacim ve alan belirlenmi tir. Ya l dönem sonunda yerinde ölçülen derinlik verilerine göre maksimum derinli i gölün ortas nda 2.1m dir. Gölün güneyinde k y çizgisinden yakla k 1.3 km sonra, bat s nda ise yakla k 2 km sonra gölün derin k s mlar na ula lmaktad r. Göl k y çizgisi içinde Ac göl ün yakla k göl alan km 2 göl hacmi 101 milyon m 3 tür. Anahtar Kelimeler: Ac göl, Rezerv, CBS, Uzaktan Alg lama, Sulak Alan ABSTRACT Ac göl, is a shallow and tectonic lake, located in junction border of Denizli and Afyon cities. There are continuous springs along the fault on south part, Kocaçay on east, and also surface sources carry water during the rainy season. The lake has no outgoing. Besides the use of the water for drinking, agricultural irrigation purposes also cause the pumping from the surrounding springs. Ac göl Lake is also used for sodium sulfate production since the lake has saline water and high ClNaSO 4 content. During the sodium sulfate production process, water is pumped from the lake to the production ponds. Ac göl, has been an important natural habitat for some bird species of which the coveys has been decreased in number for the recent years due to the effects of increase in human population and industrial activities around. In this study, the area and volume of lake was determined in order to prepare a base map for the projects on sustainability of the lake in both aspects of using the economic potential of sodium sulfate production and also protection of the natural environment. The volume of the lake was determined by GIS analysis of the depth data gathered from the ground surveying and the satellite data. The measurement of lake depth values were performed for 84 points, at the time simultaneous with the acquisition of satellite images. The lake area and the lake coastline were determined by producing MNDWI (Modified Normalized Difference Water Index) images of Landsat 5 TM data. The Kriging interpolation method was applied to determine the depth map of the lake by using the lake coastline and the measured depth values in a GIS environment. By a 3d analysis of the produced depth map of the lake, the area and the volume (batimetry) of the lake was obtained. The maximum depth of the lake for the end of the rainy season was measured as 2.1 m nearly on the center of the 63

77 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, K r ehir / TÜRK YE lake by ground surveying. The deep parts of the lake were determined as 1.3 km inside from the south coastline of the lake and nearly 2 km inside on the west part of the lake. Inside the coastline, the areal size of lake Ac göl was found to be km 2 and the volume of it was found to be 101 million m 3. Keywords: Lake Ac göl, Reserve, GIS, Remote Sensing, Wetland 1. G R Çözelti madencilik faaliyetinin gerçekle tirildi i sulak alanlarda, do al dengenin korunmas ve üretimin bu dengeyi sürdürecek ekilde yürütülmesi gerekmektedir. Özellikle yüksek miktarda tuz ve sülfat içerikli suya sahip tuzlu sodal göllerden yap lan üretimde, üretim potansiyeli belirlenirken gölün su dengesi göz önünde bulundurulmal d r. Endüstriyel hammadde üretimi için sulak alandan çekilecek su miktar, sulak alan n bulundu u bölgenin mevsimsel özellikleri göz önüne al narak, belirlenmelidir. Sulak alanda ya ayan birçok canl için besin kayna olan suyun a r çekimi ile canl lar n besin alanlar küçültülmemelidir. Birçok canl türünün ya am n devam ettirdi i sulak alanlarda a r seviye de i iklikleri meydana getirecek ekilde, k sa dönem içinde yüksek miktarda su çekimi yap lmamal d r. Do al ve endüstriyel çözelti madencili inin yap ld göllerde, potansiyelin belirlenmesi ve sürdürülebilirli in sa lanmas amac yla rezerv hesaplamalar yap lmal d r. Sulak alan n hacmi ve endüstriyel üretim sonucu hammadde olarak elde edilen ürünün göl suyundaki deri iminin da l m belirlenerek gölün endüstriyel potansiyeli belirlenmelidir. Bu çal mada, Ac göl de do al ya am n korunabilmesi ve ayn zamanda sodyum sülfat ve tuz üretiminden kaynaklanan gölün endüstriyel potansiyelinin de erlendirilebilmesi için yap lacak gölün sürdürülebilirli i amaçl çal malara altl k olmas amac yla hacim ve alan belirleme çal mas yap lm t r Çal ma Alan Çal ma alan olarak seçilen Ac göl Denizli ve Afyon illerinin kesi me noktas nda, 37 55'27.98" 37 45'7.41" kuzey enlemleri ve 30 0'17.24"29 41'11.72" do u boylamlar aras nda bulunmaktad r (Resim 1) y l ndan bu yana do al yolla sodyum sülfat üretimin gerçekle tirildi i endüstriyel bir alan olmakla birlikte, ba ta flamingo olmak üzere bir çok ku türünün ya ad (Kahraman, 2007) veya göç yolu üzerinde oldu u önemli bir sulak aland r. Jeokimyasal olarak a r tuzlu suya sahip olan göl, tuzcul alanlarda ya am n sürdüren ku lar için de önemli bir ya am alan d r. Bir çok ku türüne ya am alan sa lad ndan ötürü Önemli Ku Alan (ÖKA) olan (Yarar ve Magnin, 1997; K l ç ve Eken, 2004) Ac göl de do al yolla ve solüsyon yöntemiyle sodyum sülfat ve tuz üretimi yap lmaktad r (Resim 23). Resim 1. Ac göl'ün konumu Resim 2. Do al yolla sodyum sülfat üretimi yap lan alanlar 64

78 II. Türkiye Sulak Alanlar Kongresi, 2224 Haziran 2011, Kırşehir / TÜRKİYE Resim 3. Acıgöl'ün güneydoğu yönünden görünümü 2. YÖNTEM Çalışmada izlenen yöntem Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Uygu görüntüsü ve CBS kullanarak göl alanını ve hacmini hesaplama Derinlik Ölçümleri Yersel Derinlik Ölçümleri Geometrik Düzeltme Su İndisi ile su kaplı alanların belirlenmesi ve görüntü maskeleme ile Uydu su olmayan alanların çıkartımı Görüntüsü Maskelenmiş su indisi görüntülerinde raster vektör dönüşümü Vektör veriden su kaplı alanın hesaplanması Kıyı Çizgisi Çıkartımı Batımetri için su adacıklarının su kaplı alanlardan atılması Derinlik Dağılımı Hacim Hesabı Göl kıyısı poligonunun noktasal elemanlara dönüşümü İnterpolasyon için veri birleştirme (noktasal poligon ve ölçümler) Kriging interpolasyonu Veri kırpma 3D Analiz ile hacim ve alan hesabı 2.1 Derinlik Ölçümleri 29 Mayıs 6 Haziran 2010 tarihleri arasında yapılan arazi çalışmasında göl yüzeyi örneklemeleri ile eş zamanlı yapılan derinlik ölçüm verileri kullanılarak göl derinlik haritası çıkarılmıştır. Derinlik ölçümlerinde göl yüzeyinde gölün tamamını temsil edecek şekilde dağınık örnekleme yöntemi uygulanmıştır (Resim 4). Arazi çalışmalarında göl yüzeyinde 84 noktada derinlik ölçülmüştür. Gölün derin ve sığ ortamlarında tekne ile ölçüm yapılırken, tekne ile ulaşılamayan göl kenarı gibi çok sığ ortamlarda göl içinde derinlik ölçümleri yapılmıştır. Derinlik ölçümlerinde Seki Diski ve WQC24 Multi parameter derinlik sensörü kullanılmış, ölçümün yapıldığı noktalar GPS ile koordinatlandırılmış ve tüm noktalar GPS yazılımı ile CBS ortamına aktarılmıştır (Resim 5). Göl yüzeyinde ölçülen değerler ölçüm anında minibilgisayara Excel ortamında kaydedilmiştir. 65