Yrd. Doç. Dr. H. Erdinç KOÇER KONYA KOP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI Fidan Cicibıyık KONYA SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKULTESİ

Transkript

1 0

2 Başkan: Yrd. Doç. Dr. Yusuf YILMAZ Raportör: Burhan YAVUZ Komite/Çalışma Grubu üye sayısı: 13 Yapılan Toplantı Sayısı: 3 Başkan Yardımcısı: Yrd. Doç. Dr. S. Sinan GÜLTEKİN Sorumlu Uzman: Fuat KARAGÜNEY İİL KURUM İSİM KONYA İL PLANLAMA VE KOORDİNASYON MÜDÜRLÜĞÜ Burhan YAVUZ KONYA KONYA SANAYİ ODASI M. Serkan KANARYA KONYA TEKNOKENT A.Ş. Yrd. Doç. Dr. Yusuf YILMAZ KONYA SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜH.MİM.FAK.ELK.ELT.MÜH.BÖL. Yrd. Doç. Dr. S.Sinan GÜLTEKİN KONYA SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞT. FAK. ELEKTRONİK VE BİLGİSAYAR SİST. EĞT. Yrd. Doç. Dr. H. Erdinç KOÇER KONYA KOP BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI Fidan Cicibıyık KONYA SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKULTESİ Arş. Gör. Murat KÖKLÜ ELEKTRONİK VE BİLGİSAYAR EĞİTİMİ BÖLÜMÜ KONYA BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ İL MÜDÜRLÜĞÜ Özgür ÖZTÜRK ARI KARAMAN KARAMANOĞLU MEHMET BEY ÜNİVERSİTESİ Doç. Dr. Nevzat AYDIN KARAMAN KARAMANOĞLU MEHMET BEY ÜNİVERSİTESİ Yrd. Doç. Dr. Abdulvahit SAYASLAN KARAMAN KARAMANOĞLU MEHMET BEY ÜNİVERSİTESİ Yrd. Doç. Dr. Yalçın COŞKUNER KARAMAN KARAMANOĞLU MEHMET BEY ÜNİVERSİTESİ Doç. Dr. Metin SEZER KONYA BİLİM SANAYİ TEKNOLOJİ İL MÜDÜRLÜĞÜ Özgür ARI ÖZTÜRK 1

3 1 GİRİŞ Konya Karaman Bölge Planının bölge aktörleri tarafından benimsenmesi için tarihinde yapılan 7. Kalkınma Kurulu toplantısında kurulan "Sanayi, Tarım ve Gıda, Hizmetler, Turizm ve Sosyal Kalkınma İhtisas Komisyonları" ve bu komisyonların altında çalışması gereken "Teknik Komiteler" oluşturulmuştur. Komisyon ve komite üyelerinin belirlenme çalışmalarına sonraki süreçte de devam edilmiş olup ayrıca Çevre ve Şehircilik teknik komitesi oluşturulmuştur. Bu komiteler altında ise, 12 tane çalışma grubu belirlenmiştir. Bunlar; Arge-Yenilikçilik-İnovasyon, Dış ticaret-lojistik, Enerji, İşgücü-İstihdam, Toprak ve Su, Bitkisel Üretim, Hayvansal Üretim, Gıda, Hizmetler, Sosyal Kalkınma, Turizm, Çevre ve Şehircilik çalışma gruplarıdır. Bu çalışma sonucunda oluşturulmuş raporların bölge planına girdi sağlayabilecek nitelikte olması için gönüllü katılım temel ilke olarak benimsenmiştir. Öncelikle Teknik Komite çalışma grubu üyelerinin belirlenmesi için paydaş analizi yapılmıştır. Paydaş analizinden sonra tüm paydaşlarla irtibata geçilerek çalışma hakkında bilgi verilmiş ve katılım sağlayıp sağlamak istemeyecekleri sorulmuştur. Böylelikle çalışmanın gönüllülük esasına dayanması sağlanmıştır. Bu aşama da yapılan toplantılar ile tarımdan sanayiye, turizmden sosyal politikalara kadar oldukça geniş bir yelpaze de Konya - Karaman olarak gerçekleştirmek istediğimizi kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için gerekli olan öncelik ve tedbirlerimiz alanında uzman paydaşlarımız ile belirlenmeye çalışılmıştır. 12 gruptan oluşan Teknik Komiteler ajans uzmanlarının koordinasyonunda çalışmalarını yürütmüştür. Teknik Komite çalışmalarında toplamda 49 toplantı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılar sonucunda Teknik Komiteler tarafından öncelik ve stratejilerin belirlendiği Özel İhtisas Raporları oluşturulmuştur. 2

4 2 MEVCUT DURUM Mevcut durum kısmında ansiklopedik bir şekilde istatistiki bilgi vermenin ötesinde öncelik ve stratejilerde belirtilen gerekçeleri doğrular nitelikteki mevcut durum ve buna ilişkin verilerden bahsediniz. Örneğin bölgedeki x konusu ile herhangi bir öncelik veya strateji belirtilmemiş ise x konusunun mevcut durumuna bakılması gerekmemektedir. Kullanılan verilerin kaynaklarının gösterilmesi zorunludur TOPLAM Proje Başvuru Sayısı Başvuran Firma Sayısı Desteklenen Proje Sayısı Desteklenen Firma Sayısı Hibe Destek Tutarı (Milyon TL)* - 0,004 0,36 0,16 0,79 0,09 1,4 *cari fiyatlardır. Proje Başvuru Sayısı Başvura n Firma TÜBİTAK TEYDEB DESTEK PROGRAMLARI KAPSAMINDA KONYA İLİNE AİT ÖZEL SEKTÖR AR-GE DESTEKLERİ ( ) Toplam Toplam İçindeki Payı (%) Proje Başvuru Sayısı 525 3,2% Başvuran Firma Sayısı 335 4,3% Desteklenen Proje Sayısı 289 3,0% Desteklenen Firma Sayısı 219 5,5% Tamamlanan Proje Sayısı 184 2,8% Hibe Destek Tutarı (Milyon TL)* 48,38 2,1% TOPL AM

5 Sayısı Destekl enen Proje Sayısı Destekl enen Firma Sayısı Hibe Destek Tutarı (Milyon TL)* ,0 0,0 0,0 0,0 0, ,1 2,1 7,0 7,0 0,5 7,9 1,1 4,4 4,3 6,9 7,0 48,38 *cari fiyatlardır. TÜBİTAK TEYDEB DESTEK PROGRAMLARI KAPSAMINDA KARAMAN İLİNE AİT ÖZEL SEKTÖR AR-GE DESTEKLERİ ( ) Toplam Toplam İçindeki Payı (%) Proje Başvuru Sayısı 16 0,1% Başvuran Firma Sayısı 15 0,2% Desteklenen Proje Sayısı 8 0,1% Desteklenen Firma Sayısı 8 0,2% Tamamlanan Proje Sayısı 7 0,1% Hibe Destek Tutarı (Milyon TL)* 1,4 0,1% Ülke genelinde ve bölgede yeniliğin desteklenmesine ilişkin uygulanan teşvik politikaları firmaların ve kurumların yenilik faaliyetlerini hızlandırmaktadır. Ancak ürün, süreç, pazarlama ve organizasyonel yenilik alanlarının tümünde gerçekleştirilecek yenilik faaliyetleri, faaliyet sahiplerine fayda sağlarken bunlardan büyük oranda sadece Ar-Ge eksenli olan faaliyetler desteklenmektedir. Teşviklerin yanında, yenilikçilik kurumunun fonları, ilişkili şirketlerin fonları, mali olmayan fonlar, banka kredileri ve girişim sermayesi gibi mali şirketlerin fonları ve uluslararası fonların bölgede yenilikçiliğin teşvik edilmesinde kullanılması önem arz etmektedir. 4

6 Bu anlamda Konya Karaman Bölgesi nin ARGE desteklerinden yararlanma oranları, marka, patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım konularından başvuru ve tescil açısından performansı yıllar itibariyle incelendiğinde tüm bileşenler açısından Konya nın Karaman a göre daha iyi bir konumda olduğu söylenebilir. Her iki ilde de arge ve yenilik faaliyetlerinin ve personelinin bu faaliyetleri daha çok büyük ölçekli işletmelerin gerçekleştirdiği göz önüne alınırsa bu faaliyetlerin büyük bir kısmının Konya ve Karaman il merkezlerinde yoğunlaştığı söylenebilir. Bütün bunlar dikkate alınarak, Konya Karaman Bölgesi nin Arge ve İnovasyon Tedbirlerinin belirlenmesi sürecinde aşağıdaki başlıklar önem arz etmektedir. Konya Karaman Bölgesi nde ulusal ve uluslararası bazda üretilen bilgilerin öğrenilmesi ve yerele özel bilgilerin üretilmesi suretiyle bilginin içe ve dışa doğru yayılımının sağlanması gerekmektedir. Yenilikçiliğin artırılmasının en önemli kaynağı bilgidir. Bölgede yenilikçilik alanında faaliyet göstermek isteyen kişi ve kuruluşlar için çoğu bilgi düzenlenmiş olup, genel bilgi kaynakları doğrudan etkileşim olmaksızın erişilebilir ve kullanılabilir durumdadır. Ancak sektörlere ve alt sektörlere ait detay bilgilerin üretilmesinde ve yayılmasında bir sorun bulunmaktadır. Düzenlenmiş bilgi aktarımı teknoloji yayılmasının büyük bir kısmını oluşturmakta olup, bilginin düzenlenmesinin teşvik edilmesine yönelik çabalar, üretkenlik, büyüme ve yenilik üzerinde önemli etkilere sahip olabilir. Bölgede yeni kurulanlar ile beraber 5 adet üniversite faaliyetine devam etmektedir. Bu kurumların bilgiyi üretme ve yaygınlaştırma konusunda yerel faaliyetlerine olan ihtiyaç her geçen gün daha da artmaktadır. Özellikle Selçuk Üniversitesi bu konuda en önemli aktör konumundadır. Zira imalat sanayi başta olmak üzere tüm sektörlerde gelişmeler ve rekabet ortamları yeni bilgilere olan ihtiyacı artırmaktadır. İşletmelerde, ar-ge ve yenilikçilik konusunda çalışacak nitelikli eleman istihdamının, danışmanlık alımlarının ve Ar-ge birimlerinin kurulmasının teşvik edilmesi sağlanmalıdır. Bölgede yenilikçilik kültürünün gelişimi yeni nesil gençlerin bilgiyi öğrenim tarzından başlayarak geliştirilmelidir. Mevcut nitelikli çalışanlar ve yöneticiler için ise detaylı araştırma yapılarak konuya ilişkin düşünceleri ve eğilimleri saptanmalı ve akabinde yerel politikalar geliştirilmelidir. 5

7 Bilim Merkezi nin tamamlanması, bölgede teknoloji transfer aktarım merkezi ve girişimcilik merkezi gibi yapılanmaların bir an önce oluşturulması gerekmektedir. Mevcut sanayide yenilikçilik kültürünün geliştirilmesinde en büyük etken sanayinin rekabet edebilirlik için sürekli yenilik yapma zorunda kalışı ve Ar-ge harcamalarına verilen destekler olmuştur. Bölgede yer alan kişi, kurum ve kuruluşların Yenilikçilik ve Ar-genin önemi konusunda bilinçlenmesi sağlanmalıdır. İşletmelerin yenilikçilik ve Ar-ge konusunda ihtiyaç duydukları makine-ekipman ve laboratuar altyapı harcamalarının desteklenmesi gerekmektedir. Diğer bir husus ise sektörlere ilişkin öğrenilen bilgilerin ticarileştirilmesinin sağlanmasıdır. İşletmelerin sektörlerindeki gelişmeleri izlemeleri, Ar-ge merkezlerinin faaliyetlerini takip etmeleri ve bu konudaki ulusal ve uluslararası işbirliklerini geliştirmelerinin ve bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımlarının desteklenmesi zaruri bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. TÜBİTAK, KOSGEB, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve Çerçeve Programları gibi yenilikçilik ve Ar-ge faaliyetlerini destekleyen teşvik mekanizmalarının geliştirilmesine katkıda bulunulmalıdır. Yenilikçilik ve Ar-ge faaliyetleri konusunda Konya Teknokent in etkinliğinin arttırılması ve altyapılarının tamamlanması sağlanmalıdır. Ulusal ve uluslararası firmaların, özel ar-ge merkezlerini bölgede kurmaları teşvik edilmelidir. Ulusal Fikri ve Sınaî Mülkiyet Hakları Strateji Belgesi nin hazırlanması ve Verimlilik Politika ve Stratejisinin oluşturulması gibi ulusal projelere katkı sağlanmalıdır. Özellikle Karaman ilindeki bisküvi sanayi gibi katma değeri ve rekabetçiliği düşük sektörlerde katma değerli ürünlere geçiş için AR-GE ve İnovasyon faaliyetleri desteklenmelidir. İlgili kesimlerin ortak proje geliştirme ve üniversite-sanayi işbirliği konusunda bilinç düzeylerinin artırılması sağlanmalıdır. Üniversite-sanayi işbirliğinde etkinliğin sağlanmasına yönelik projelerin ve destekleme mekanizmalarının geliştirilmesine katkıda bulunulmalıdır. Sanayinin ulusal ve uluslararası proje deneyiminin arttırılmasında, üniversitelerin aktif rol alması sağlanmalıdır. 6

8 3 ÖNCELİKLER VE STRATEJİLER ÖNCELİK 1 : AR-GE VE YENİLİKÇİLİK KONUSUNDA FİRMALARIN BİRLİKTE İŞ YAPMA KÜLTÜRÜ DESTEKLENECEKTİR İŞELTMELERİN YARALANABİLECEĞİ ORTAK AR -GE LABORATUVARLARI Strateji 1.1. Aynı sektörde hizmet veren bir kaç işletmenin kendi alt yapılarına uygun ve mali yapısının sürdürülebilir (diğer işletmelere hizmet vererek) olduğu, ar-ge alt yapısını oluşturacak küçük merkezlerin devlet teşvikleri ile kurulması. Strateji 1.2. Mevka, Kosgeb ve üniversite gibi yöresel öncü kuruluşlar bir veya birden fazla sanayi firmaları ile birlikte belirledikleri sektör veya iş kollarında ar-ge ve yenilikçi tabanlı küçük örnek işletmeler kurabilirler ve bu işletmeleri sürdürülebilir hale getirdikten sonra (mali yapının oluşması sonrası) ortak oldukları işletmelere tekrar devredebilirler. Bu sayede istihdam edilen nitelikli eleman ihtiyacı da karşılanmış olur. Strateji 1.3. İnovasyon ağyapılarının yenilikçi çevrenin kurulmasına destek olması ve onları bölgede uyumlu hale getirmesi. 7

9 ÖNCELİK 2: İŞLETMELERDEKİ ARGE- ALTYAPISININ OLUŞTURULMASI KONUSUNDA FARKINDALIK OLUŞTURULMALI VE GİRİŞİMCİLİK KÜLTÜRÜ DESTEKLENMELİDİR. Strateji 2.1. Ar-ge mantığında tetikleyen, özgün bir ürün ortaya çıkaran veya geliştirilen özgün bir süreç oluşturan, yeni bir organizasyon biçimi veya pazarlama modeli gibi inovasyonu oluşturan kavramların işletmeler bünyesindeki uygulayıcıları tarafından çok iyi benimsenmesi ve bunun yaygınlaşmasını sağlayıcı işletme içi tetikleyici programlar düzenlemeleri. Strateji 2.2. Bir firmanın kendi teknolojik alt yapısını ar-ge dinamiklerinin sürekliliğinin sağlanması ve çok ortaklı ve çok disiplinli ar-ge kültürünün yaygınlaştırılması gerekmektedir. Strateji 2.3. İşletmelerde öğrenciler istihdam edilmeli. Bu öğrenciler kendi lisans, yüksek lisans ve hatta doktora çalışmalarını danışman hocaları ile birlikte, ar-ge tabanlı muhtemel devlet destekli olan veya olmayan projelerin bu işletmeler bünyasinde yapabilmeleri Strateji 2.4. Firmaların iş yapma kültürlerindeki algıyı değiştirici nitelikte projeler geliştirilmelidir. Strateji 2.5. Bölge sanayisinin rekabet gücünü artırmaya yönelik olarak bölgenin tedarik ve dağıtım altyapısını güçlendirecek çalışmaların yapılması, kurumsallaşma, pazarlama, insan kaynakları gibi alanlarda kapasite gelişiminin sağlanması. ÖNCELİK 3 : BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK AÇISINDAN ÖNEM ARZ EDEN SEKTRÖRLERDE ARGE VE YENİLİKÇİLİK FAALİYETLERİ ÖNCELİKLİ OLARAK DESTEKLENMELİDİR. 8

10 Strateji 3.1. Ülkemizde stratejik önemi oldukça yüksek olan cevher zenginleştirme, bölgemiz içinde öncelikli duruma getirilmeli ve bu konuda hammadde, enerji ve teknolojinin kullanımı gibi rekabet edilebilirliliği etkileyen unsurlarla ilgili çözümler aranmalıdır. Farkındalık, devlet destekleri ve nitelikli eleman teminine yönelik program ve organizasyonlara ağırlık verilmelidir. Strateji 3.2. Ar-ge faaliyetlerini olgunlaştıran ve yenilikçi fikirleri ortaya çıkaran sanayi-üniversite ortamları bölgesel rekabet açısından da oldukça önemlidir. Dolayısıyla bu ortamların oluşturulmasında ilgili kişi ve kuruluşların önemli sorumlulukları vardır. Örneğin Selçuk Üniversitesi bünyesinde bulunan ileri teknoloji araştırma ve uygulama merkezi (selçuk-iltek) veya isomer sanayicilerimiz tarafından yeterince tanınmalıdır. Öğretim elemanlarımız ve sanayicilerimiz bu merkez üzerinden çeşitli projeler geliştirmelidirler. Strateji 3.3. Ar-ge faaliyetlerinde ilerleyebilmenin önemli yollarından biri de mümkün olduğu kadar çok ve nitelikli projede sorumluluk üstlenerek ar-ge mühendislik maliyetlerinin rekabet gücü artırmak. (maliyetlerinin düşürülmesi anlamında) Strateji 3.4. Toplumsal inovasyon, eko-inovasyon, kamu hizmetlerinde inovasyon programlarının başlatılması ve özendirilmesi. 4 GZFT ANALİZİ 4.1 Güçlü yanlar Bölgede arge inovasyon konusunda yetişmiş nitelikli insan kaynaklarının olması (5 üniversite- Bilim Merkezi Projesi, Bölgesel İnovasyon Merkezi, Teknokent, Enstitüler, KOP BKİ,) 9

11 4.2 Zayıf yanlar Arge ve Yenilikçilik konusunda bölgedeki paydaşların yürüttüğü çalışmalardaki kurumlar arası koordinasyon eksililiği Bölgedeki arge yenilikçilik faaliyetleri konusunda bölgesel envanter eksikliği Bölgedeki işletmelerin profesyonel iş yapma kültüründeki eksiklikler arge faaliyetlerine olan kısıtlı bakış açısı Bölgede yer alan üniversitelerdeki öğretim elemanlarının sanayi ile işbirliği konusunda farkındalık düzeylerinin yetersiz olması Mevcut YÖK mevzuatının öğretim elemanlarını sanayi işbirliğine vermiş olduğu teşvikte yetersiz kalması 4.3 Fırsatlar Bölgedeki arge konusunda sahip olunan beşeri sermaye kapasitesinin sanayi üniversite işbirlikleri ile arge faaliyetlerine entegre edilebilir durumda olması. Türkiye tarım alet ve makineleri sektöründeki büyük firmaların bu bölgede olması muhtemel arge faaliyetlerinin uygulanması açısından potansiyel arz etmektedir. Beyşehir ve civarındaki yerleşimlerde av tüfeği imalatı konusunda faaliyet gösteren ve coğrafi olarak kümelenme potansiyeline sahip işletmelere yönelik yenilikçi iş çözümleri (iş güvenliği, kurumsal kapasite, vb) destekleri sayesinde arge faaliyetlerinde ilerlemeler sağlanabilir. 4.4 Tehditler Bölgedeki işletmelerin önemli birçoğunun kurumsal bir arge yapısı olmaması bölgesel rekabet edebilirlik açısından bir tehdit oluşturmaktadır. Bölgedeki Firmaların Arge faaliyetlerinin yeterli düzeyde olmaması olası küresel krizlerden etkilenme riskini artırmaktadır. Küresel kriz algısı (işlemelerin muhtemel arge faaliyetlerini olumsuz etkileyecektir) 10

12 5 EKLER Her toplantı için imzalı katılımcı listesi Toplantı fotoğrafları 11