KİMYASAL LABORATUVAR GÜVENLİĞİ. Doç. Dr. Nurzen SEZGİN

Transkript

1 KİMYASAL LABORATUVAR GÜVENLİĞİ Doç. Dr. Nurzen SEZGİN

2 Laboratuvarlarda yapılan deneylerde, hazırlanan çalışmalarda; Araç ve gereçlere, Makine ve donanımlara, Çalışanın kendisine yönelik olarak meydana gelebilecek tehlikelere karşı, Önlemler alma, Aksayan durumları belirleme, İyiye yönelik düzenlemeler adına sorunlara bilimsel yöntemlerle yaklaşma sürecine laboratuvar güvenliği denir.

3 Kimya laboratuvarlarında daima bir tehlike kaynağı bulunabilir. Emniyet kuralları tehlikeyi azaltmaya çalışır LABORATUVARDA HER ŞEYİ EN BAŞTA DÜŞÜNÜN!

4 Laboratuvarlarda meydana gelen kazaların Çok düşük bir bölümü teknik hatalar, Büyük bir bölümü ise insan hatalarından kaynaklanmaktadır.

5 Laboratuvar kazaları hangi etkenlerden dolayı meydana gelmektedir? Bilgisizlik Aşırı güven Dikkatsizlik ve ihmal Dikkatin dağılması Olumsuz fiziksel koşullar Psikolojik özellikler

6 Laboratuvarlarda karģılaģılabilecek tehlikeler Yanıcı ve Yakıcı sıvılar Kimyasallar Kanserojen maddeler Elektrik kazaları

7 Laboratuvar Güvenliğini Bozan Etmenler Fiziksel etmenler Kimyasal etmenler Biyolojik etmenler

8 Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir? Tüm maddelerin potansiyel olarak tehlikeli olduğu düşünülmelidir, Çalışma alanında gereksiz madde ve aparatlar bulundurulmamalıdır, Çalışmalar bitince çalışma alanı ve kullanılan malzemeler temizlenmeli, tüm cihazlar ve tesisat kapatılmalı, kullanılan malzemeler yerlerine konmalıdır, Muhtemel tehlikelere karşı daima uyanık ve hazırlıklı olunmalıdır, Kişisel koruyucu kıyafet ve malzeme tüm laboratuar çalışmalarında kullanılmalıdır. Saçılma ve sıçramalara karşı vücudu kaplayan kıyafetler giyilmelidir, Laboratuvarda yiyecek içecek tüketilmemelidir.

9 Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir? Tüm kaplar, şişeler ve numuneler uygun şekilde muhafaza edilmeli; isim, tarih, tehlike bilgilerini gösterecek şekilde etiketlenmelidir, Özel olarak imal edilmiş laboratuvar gereçleri dışındaki kap ve şişelerin laboratuar çalışmalarında kullanılması ciddi kazalara neden olabilmektedir. Kaza, acil durum ve boşaltma işlemlerinde gerekli talimatlara uyulmalıdır, Kimyasallar ve elektrikli cihazlar ön bilgilendirme ve risk değerlendirmesi yapılmadan bulunduğu yerden başka bir yere taşınmamalıdır, Kimyasallar için malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS) doldurulmalıdır, Bina ve laboratuvarların kolay ulaşılabilecek uygun yerlerine yangın söndürücüler konmalıdır,

10 Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir? Mümkünse tek başına çalışılmamalıdır Kimyasal maddeler ve ekipmanlar kullanılırken kullanıcılar bu kimyasallar ve ekipmanların olası tehlikelerine karşı bilgi sahibi olmalıdırlar, Tüm tehlike arz eden olay ve kazalar uygun formlar kullanılarak bildirilmelidir. Yeni bir kimyasal alındığında mutlaka MSDS de temin edilmelidir, Tehlike işaretlerine ve MSDS de yer alan bilgi ve ikazlara mutlaka uyulmalıdır. Kırılabilecek şişelerdeki kimyasalları taşırken uygun bir taşıma sistemi, örneğin taşıma sepeti, kullanılmalı; birbiri ile reaksiyona girebilecek kimyasallar bir arada taşınmamalıdır, Toksik, uçucu, kokulu, yüksek buhar basınçlı ve korrosif maddelerle çalışılırken mutlaka çeker ocak altında çalışılmalıdır,

11 Laboratuvarlarda güvenli çalışma için ne yapılabilir? Kimyasallarla temas eden deri bölgesi kimyasalın konsantrasyonu ne olursa olsun bol su ile yıkanmalıdır, Açık alevli veya kıvılcım çıkaran cihazlar, yanıcı sıvılardan uzak tutulmalıdır, Tüm kimyasalların kap ve şişeleri kullanım haricinde kapalı tutulmalıdır, Akıtan kimyasal kaplar kullanılmamalı, uygun şekilde imha edilmelidir, Sıvıları büyük kaplardan küçük kaplara boşaltırken huni kullanılmalı, küçük şişelerde gerekli bilgileri içerecek şekilde etiketlenmelidir, Asitlerin ve katı kostiklerin üzerine hiçbir zaman su dökülmemelidir, Tüm atıklar laboratuvar atık sistem prosedürlerine göre uygun kaplara atılmalıdır, Atık kimyasallar lavabolara dökülmemeli, usulüne uygun bertaraf için özel işaretlenmiş kaplarda biriktirilmeli ve herhangi bir tehlike yaratıp yaratmadığı bilinmiyorsa birbirine karıştırılmamalıdır.

12 Çözelti Hazırlama Çözelti hazırlarken kimyasal maddelerin Güvenlik Bilgi Formları nda belirtilen güvenlik önlemleri alınmalıdır. 1) Korozif (aşındırıcı) maddelerle çözelti hazırlanması sırasında mutlaka koruyucu gözlük ve eldiven kullanılmalıdır. 2) Yanıcı ve toksik maddelerle çalışılırken çeker ocak kullanılmalıdır. 3) Asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli, 4) Çözelti için kullanılacak kimyasal maddeler, stok kabından gerekli miktarda alınmalı 5) Pipet kullanırken mutlaka puar kullanılmalıdır. 12

13 Kimyasal Madde Stoklama Her türlü kimyasal madde kimyasal madde saklama odası nda stoklanmalıdır. Kimyasal maddeler alfabetik olarak raflarda sıralanmalıdır Satın alınan kimyasal maddeler envantere kaydedilmeli ve Güvenlik Bilgi Formları dosyasına eklenmelidir. Azalan kimyasal maddeler laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir. Korozif maddeler çelik dolaplarda saklanmalıdır. Uçucu özelliğe sahip kimyasal maddeler +4 C de saklanmalıdır. 13

14 Etiketleme 1) Kimyasallar, numuneler, çözeltiler mutlaka etiketlenmelidir. Etiket üzerinde hazırlanış tarihi, saklama süresi, numune sahibi, çözeltinin/numunenin özellikleri ve diğer gerekli olabilecek bilgiler yer almalıdır. 2) Numunenin/çözeltinin yeni bir kaba aktarılması durumunda da yeni kabın etiketlenmesi unutulmamalıdır. 14

15 Atıkların UzaklaĢtırılması 1) Laboratuvarda oluşan atıklar, kimyasal özelliklerine göre sınıflandırıldıktan sonra uzaklaştırılmalıdır. 2) Çatlak ve kırık cam malzemeler kullanılmamalı bu durum laboratuvar sorumlusuna bildirilmelidir. 15

16 TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI PATLAYICILAR GAZLAR SIVI MADDELER KATI MADDELER OKSİTLEYİCİLER TAHRİŞ EDİCİ MADDELER (KOROZİF MADDELER)

17

18 TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI PATLAYICILAR Etken madde ile reaksiyona girdiklerinde zehirli gaz ve ısı yayarlar, GAZLAR A Sınıfı Zehir kapsamındaki gazlar ve sıvılar insan sağlığı için çok tehlikeli olan buhar oluştururlar Amonyak, alevlenmeyen gaz olarak sınıflandırılsa da, çok zehirli bir gazdır Klor, zehirli, tahriş edici ve oksitleyicidir SIVILAR Parlayıcı sıvılar (Flammable: alevlenen), Parlama noktası : 38 C (100 F) altındadır Kolay tutuģabilen sıvılar (Combustible) Parlama noktası : 38 C (100 F) üzerinde

19 TEHLĠKELĠ MADDELERĠN SINIFLANDIRILMASI KATI MADDELER Alevlenen Katı Maddelerin diğer patlayıcılardan farkı, sürtünme sonucu tutuşması, ısıyı çok uzun süre muhafaza etmesi ve sürekli içinden yanmasıdır OKSĠTLEYĠCĠLER Sıvı oksijen, oksitleyici bir maddedir Oksitleyiciler, hemen oksijenini verip tutuşmayı teşvik ederler KOROZĠF(TAHRĠġ EDEN) MADDELER Canlı dokuyu tahrip eden yada demiri aşındıran/paslandıran maddelerdir Genellikle zehirli ve reaktiftir

20 BAZI RENKLERİN VE ÜZERİNDEKİ SAYILARIN ANLAMI

21 BAZI RENKLERİN VE ÜZERİNDEKİ SAYILARIN ANLAMI 0 Tehlike Yok 1 Hafif Tehlikeli 2 Tehlikeli Solunum cihazı kullan 3 Çok fazla tehlikeli Tam koruyucu giysi ile gir 4 İçeri girmek çok tehlikelidir

22 YANGIN TEHLĠKESĠ UYARISI (KIRMIZI ZEMĠNLĠ LEVHA) 4 Çok kolay tutuşur 3 Normal ısıda tutuşur 2 Hafif ısıda tutuşur 1 Yanması için önceden ısıtılmalıdır 0 Yanmaz

23 REAKTĠVĠTE (SARI ZEMĠNLĠ LEVHA) 4 Patlayabilir Ateş varsa orayı hemen boşalt 3 Şok ısı patlamaya neden olabilir Muhafaza et 2 Ani kimyasal değişiklik oluşabilir 1 Isıtıldığında değişebilir 0 Normalde stabildir (değişken değildir)

24 ÖZEL TEHLĠKELĠ MADDELER OX OKSİTLEYİCİ ACID ASİT ALK ALKALİ (BAZ) COR KOROZİF W SU KULLANMA

25 KİMYASAL MADDE GÜVENLİK KARTI Sağlığa zararlılık 4. Ölümcül 3. Çok tehlikeli 2. Tehlikeli 1. Tahriş edici 0. Normal materyal Yanıcılık Parlama noktası 4. 22,8 0 C altında 3. 37,8 0 C altında 2. 93,4 0 C altında 1. 93,4 0 C üstünde 0. Yanıcı değil Özel Uyarı ACID. Asit ALK. Alkali COR. Korozif OXY. Okside edici madde P. Polimerizasyon Radyoaktif Reaktivite 4. Patlayıcı 3. Sarsılma ve ısı ile patlayıcı 2. Şiddetli kimyasal değişim 1. Isıtıldığında stabil değil 0. Stabil W Su ile kullanmaz Kimyasal ismi MSDS numarası

26 Sağlığa Zararlılık Yanıcılık Reaktivite 4. Çok sınırlı temasta bile ölüme neden olabilir veya acil tıbbi müdahaleye rağmen artan düzeyde zarar meydana getirir. Bu maddelere özel koruyucu ekipman İle yaklaşılmalıdır. Materyal sıradan kauçuk koruyucu giysilerin içine nüfuz edebilir; gaz oluşturabilir, nefes alma veya derideden absorbsiyonu halinde çok tehlikelidir. 4. Atmosfer basıncında ve normal çevre sıcaklığında çabucak veya tamamen buharlaşan ya da kolaylıkla havaya yayılan ya da yanan maddelerdir (1A sınıfı parlayıcı sıvılar). 4. Normal ortam sıcaklığı ve basınç altında kolaylıkla ve şiddetli bir şekilde patlamaya ya da patlayıcı reaksiyon vermeye yetenekli maddelerdir. Böyle maddelerin kütlesel ya da ilerlemiş yangınlarında yangın mahalli derhal boşaltılmalıdır. 3. Kısa süre maruz kalmada veya acil tıbbi müdahaleye rağmen artan düzeyde zarar meydana getirir. Bu maddelere yaklaşırken tüm vücudun kontağını engelleyen koruyucu ekipman gerekir. Materyal, çok yüksek toksik yanıcı ürün yayabilir, dokularda yıkım oluşturacak düzeyde tahriş eder (korozif) veya deriden absorbsiyonu halinde toksiktir. 3. Tüm çevre sıcaklıklarında tutuşabilirler. Hava ile tehlikeli karışımlar oluştururlar (1B ve 1C sınıfı parlayıcı sıvılar, havayla temas ettiğinde kendiliğinden yanan fakat patlayıcı özellikte karışımlar oluşturmayan katı maddeler). 3. Patlamaya veya patlayıcı reaksiyon verebilmeye yeteneklidir ancak bunlar için ısıtılması veya kuvvetli bir ateşleme kaynağına ihtiyaç vardır. Yanabilen maddeleri okside ederek yangına neden olabilirler. Isı veya şoka gerek kalmadan su ile temasta patlayıcı özellik gösterebilir. 2. Şiddetli veya sürekli maruz kalma sonucunda geçici güçten düşme veya havalandırma tesisatı olmaması ve acil tıbbi müdahalede bulunulmaması durumunda artan düzeyde zarar meydana getirir. Materyal çok yüksek toksik ve tahriş edici yanıcı ürün veya toksik buharlar yayabilir. 2. Normal şartlar altında hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmazlar, ancak yüksek çevre sıcaklıklarında ya da çok az ısıtılmaları halinde buhar salarak hava ile patlayıcı karışımlar oluştururlar. Genellikle içerdikleri oksijen sebebi ile (kuru nitroselüloz ve birçok organik peroksit gibi) çok hızlı bir şekilde yanan maddeler ve hava ile temasta kendiliğinden tutuşan maddelerdir. 2. Normal şartlarda genellikle dayanıksız, kolaylıkla şiddetli kimyasal değişime uğrayan fakat patlama yapmayan maddelerdir. Su ile şiddetli bir şekilde reaksiyona girebilen yada su ile imkan dahilinde patlayıcı karışımlar oluşturabilen maddelerdir. 1. Maruz kalma sonucunda tahriş edicidir, kapalı tip gaz maskesi kullanılması gerekir. Yangın altında tahriş edici yanıcı ürün yayabilir, deriye dökülmesi halinde tahriş edicidir, ancak dokularda yıkım yaratmaz. 1. Bu tür materyaller az parlayıcı maddelerdir. Bu materyallerin tutuşması veya yanması için tüm çevre sıcaklık şartları altında çok ısıtılması gerekir. 1. Bu materyaller, normal şartlarda stabil olan ancak yüksek sıcaklık ve basınçla kararsız hale geçen veya su ile bir miktar enerji çıkışına neden olabilecek pek şiddetli olmayan bir reaksiyona girebilen maddelerdir.

27 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri Laboratuar uygulamalarında oluşabilecek tehlikelere karşı uyarmak için güvenlik sembolleri kullanılmaktadır. Laboratuvar uygulamalarınızda bu güvenlik sembollerini ilgili deneylerinizde panoya asmanız önerilir. 27

28 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri ELBĠSENĠN GÜVENLĠĞĠ Bu sembol,elbiseyi lekeleyecek veya yakacak maddeler kullanırken görülür. AÇIK ALEV UYARISI Bu sembol, yangına veya patlamaya sebep olabilecek alev kullanıldığında görülür. DUMAN GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, kimyasal maddeler veya kimyasal reaksiyonlar tehlikeli dumana sebep olduklarında görülür.

29 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri ELDĠVEN Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması gerektiğini hatırlatan uyarı işareti ELEKTRĠK GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi gerektiğinde görülür. YANGIN GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması gerektiğinde görülür.

30 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri PATLAMA (ĠNFĠLAK) GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, yanlış kullanımdan dolayı patlamaya sebep olacak kimyasal maddeleri gösterir. GÖZ GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu sembol görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır KESĠCĠ CĠSĠMLER GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin cisimler olduğu zaman görülür.

31 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri BĠYOLOJĠK TEHLĠKE Bu sembol, bakteri, mantar veya tek hücreli hayvan veya bitki tehlikesi olduğunda görülür ISI GÜVENLĠĞĠ Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem alınmasını hatırlatmak içindir. KĠMYASAL MADDE UYARISI Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici etkisi olan kimyasal maddeler kullanılırken görülür.

32 Laboratuvar Güvenlik Sembolleri RADYOAKTĠF GÜVENLĠĞĠ Bu sembol, radyoaktif maddeler kullanırken görülür KIRILABĠLĠR CAM UYARISI Bu sembol yapılacak deneylerde kullanılacak cam malzemelerin kırılabilecek türden olduğunu gösterir ZEHĠRLĠ MADDE UYARISI Bu sembol, zehirli maddeler kullanılırken görülür

33 Radyasyon İonizan Radyasyon Radyoaktif 33

34 MALZEME GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU (MSDS)

35 Güvenlik Bilgi Formlarının amacı laboratuvarda kullanılan kimyasal maddelerle ilgili bilgiye çabuk erişim sağlamaktır. Güvenlik Bilgi Formları her kullanıcıya açıktır. Güvenlik Bilgi Formları laboratuvar yönetiminden veya internetten temin edilmeli ve herhangi bir kimyasal madde ile çalışmaya başlamadan önce mutlaka gözden geçirilmelidir. Üretici firmalar ürünleri için bu formları üretmek ve dağıtmakla yükümlüdür. Laboratuvar yönetimi kullanılan her kimyasal madde için formları kullanıcıya temin etmekle yükümlüdür. 35

36 Güvenlik Bilgi Formları her kimyasal madde için şu bilgileri içerir. Kimyasal madde/karışımın adı ve içeriği Üretici firma bilgileri Zararlı madde içerikleri Fiziksel ve kimyasal özellikleri Yangın ve patlama bilgileri Sağlığa zararlılık bilgileri İlkyardım bilgileri Depolama bilgileri Reaktivite ve stabilite bilgileri Dökülme veya sızma olması ile ilgili bilgileri Ekolojik ve toksikolojik özellikler Özel tedbirleri Özel korunma bilgileri Taşıma bilgileri Uzaklaştırma bilgileri Yönetmelikler ile ilgili bilgiler Diğer bilgiler 36

37 DEKONTAMİNASYON (ZARARLI MADDENĠN KĠġĠDEN VE ORTAMDAN TEMĠZLENMESĠ) AMAÇ: Kazazedenin maruz kaldığı tehlikeli maddenin etkisini azaltmak İkinci bir bulaşma tehlikesini bertaraf etmektir, ÇEġĠTLERĠ Fiziksel dekontaminasyon Kimyasal dekontaminasyon

38 DEKONTAMĠNASYON YÖNTEMLERĠ Sulandırma (dilüsyon, yoğunluğunu azaltma) Emilim yolu (Absorbsiyon) Etkisizleştirme (Nötralizasyon) Ayırma (Izolasyon)

39 Kimyasalların Riskleri Kimyasallar gibi tehlikeli maddelerin etiketleri, muhakkak tehlike işaretlerine ilaveten ayrıca bu kimyasalların getirdiği riskleri göstermeli ve alınacak tedbirler hakkında bilgi vermelidir. Kimyasalların içerdiği riskler R (risk) cümleleri olarak verilmektedir. Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliğinde tehlikeli madde ve müstahzarların etiketlerinde kullanılacak özel risk durumlarının açık ifadeleri olan R Kodları ve bunların kombinasyonları verilmiştir. 39

40 Kimyasalların Riskleri Kimyasalların Riskleri RĠSK DURUMLARI Risk R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 Risk ibaresinin açık ifadesi Kuru halde patlayıcıdır Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski Sok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur Isıtma patlamaya neden olabilir Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır Yangına neden olabilir Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir 40

41 Kimyasalların Riskleri RĠSK DURUMLARI Risk Risk ibaresinin açık ifadesi R14/15 Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon R15/29 Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır R20/21 Solunduğunda ve cilt ile temasında sağlığa zararlıdır R20/22 Solunduğunda ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R20/21/22 Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R21/22 Cilt ile temasında ve yutulduğunda sağlığa zararlıdır R23/24 Solunduğunda ve cilt ile temasında toksiktir R23/25 Solunduğunda ve yutulduğunda toksiktir 41

42 Kimyasallar için alınacak tedbirler Güvenlik Tavsiyeleri ibare Güvenlik ibaresinin açık ifadesi S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 Kilit altında muhafaza edin Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun Serin yerde muhafaza edin Yerleşim alanlarından uzak tutun... içinde muhafaza edin (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir)... içinde muhafaza edin (Uygun inert gaz üretici tarafından belirlenir) Sıkı kapatılmış kapta muhafaza edin Kabı kuru halde muhafaza edin 42

43 Kimyasallar için alınacak tedbirler ibare Güvenlik Tavsiyeleri Güvenlik ibaresinin açık ifadesi S1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin S3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin S3/9/14 S3/9/14/ 49 Serin, iyi havalandırılan bir yerde...'den uzak tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir) Sadece orjinal kabında serin ve iyi havalandırılan bir yerde...'den uzak tutarak muhafaza edin. (Temasından sakınılan madde üretici tarafından belirlenir) 43

44 Kimyasal Aktif karbon Alkali metaller (Na, K.vb.) Amonyak Amonyum nitrat Anilin Asetik asit Asetilen Aseton Bakır Brom Civa Flor Gümüş Hidroflorik asit Karışmaması Gereken Kimyasallar Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler Hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler Hidrojen peroksit, nitrik asit Kromik asit, nitrik asid, hidroksil içeren bileşikler, etilen glikol, perklorik asit, peroksitler, permanganatlar Flor, klor, brom, bakır, civa, gümüş Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit Asetilen, hidrojen peroksit Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin Asetilen, amonyak Bütün maddeler Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit Amonyak Hidrojen peroksit Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan

45 Kimyasal Hidrojen sülfit Hidrokarbonlar Hidrosiyanik asit İyot Kalsiyum oksit Klor Kloratlar Kromik asit Kükürtlü hidrojen Nitrik asit Oksijen Okzalik asit Perklorik asit K permanganat Sodyum nitrat Sülfürik asit Yanıcı sıvılar Karışmaması Gereken Kimyasallar Nitrik asid, oksidan maddeler Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter) Nitrik asit, alkaliler Asetilen, amonyak Su Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin Amonyak, toz halindeki metaller Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin Nitrik asit, oksidan gazlar Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar ve gazlar Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar Gümüş, civa Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler

46 Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri Peroksit oluģturanlar; Eter, sıvı parafin, olefin gibi belirli kimyasallar hava ve ışık varlığında peroksit oluşturabilir. Etil eter, isopropil eter, p-dioksan ve tetrahidrofuran havadaki oksijenle reaksiyona girdiklerinde patlayıcı peroksitlere dönüşebileceği için özel dikkat gerektirirler. Kimyasal şişelerinde mutlaka dolum tarihi yazmalıdır. Açılmamış şişelerdeki eterler bir yılı geçince mutlaka uygun şekilde atılmalıdır. Serin, kuru, iyi havalandırılan yerlerde muhafaza edilmelidirler. Sıcaklık, sarsıntı, sürtünme, çarpmadan uzak tutulmalıdırlar.

47 Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri Yanıcı sıvılar; Tüm yanıcılar metal depo dolaplarda saklanmalıdırlar. Dolap kapakları her zaman kapalı olmalıdır. Kimyasalların serinletilmesi gerekli ise sadece patlamaya dayanıklı soğutuculara koyulmalıdırlar. Yalnız uyumlu bileşikler aynı dolap içinde depolanmalıdırlar. Yanıcı sıvı bulunan dolapların iç kısmında kağıt, tahta, mukavva gibi yanıcı materyaller bulunmamalıdır. Dolaplar aşırı yüklenmemelidir.

48 Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri Kimyasal kanserojenler; benzen, kloroform, formaldehid şüphelenilen veya bilinen kanserojenlerdir Daha az toksik etkiye sahip alternatif kimyasalları tercih ediniz. Bu kimyasallarla çalışırken çeker ocak kullanınız. Kullanmadığınız kimyasalı güvenli yerlerde saklayınız. Kimyasalın etiketlenmiş olmasına ve kişisel korunmanıza dikkat ediniz. Kimyasallara karşı en uygun eldivenleri kullanınız, her kullanım sonrasında ellerinizi mutlaka yıkayınız.

49 Bazı Özel Kimyasallara Ait Güvenlik Önlemleri Korozivler; Kesinlikle koroziv madde üzerine su koymayınız. Aside dirençli dolaplarda veya polietilen tablalarda saklanmalıdırlar. Yüksek raflarda bulundurulmamalıdırlar. Metal kaplardan, ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdırlar. Hidroflorik Asit; şiddetli korozivdir, buhar ve çözeltileri, insanda akciğer, göz, vb. dokularda yavaş olarak yanmaya neden olur. %50 den yüksek konsantrasyonlarda dakikadan daha az zamanda yanabilirler.

50 ĠLK YARDIM Bölgesel Yıkama Üniteleri : Kimyasal maddeler, cilt ile temas ettikleri durumlarda yanık oluşumuna sebep olabilirler. Bu gibi durumlarda, oluşacak zararı en aza indirmek için kimyasal madde derhal bol su ile yıkanarak uzaklaştırılmalıdır. Kullanımı kolay duşlar ve banyolar bu amaç doğrultusunda geliştirilmiştir. 50

51 Ağız yoluyla olan zehirlemelerde ilk yardım Ağız yolu ile gerçekleşen zehirlenmelerde İlk yardım, kaza geçiren kişi/kişilerin hızlı bir şekilde ilk yardım merkezine ulaşımı sağlanmalıdır. Solunum sistemi üzerinde iritan etkili gazlarla zehirlenmelerde ilk yardım Krom, brom, HCl gibi kimyasalların buharları doğrudan solunduğunda zehirlenmelere yol açar. Bu durumda zehirlenen kişinin hemen en yakın sağlık kuruluşuna nakli sağlanmalıdır. Yanıklarda İlk Yardım Yanıklara su ile temas ettirilmemelidir. Yanık üzerine hemen vazelin sürülüp hemen en yakın sağlık merkezine nakli sağlanmalıdır. 51

52 Alkali ve asitlerin yutulması halinde ilk yardım Asetik asit, hidroklorik asit, fosforik asit ve sülfürik asit yutan kişi baygınsa ağızdan hiç bir şey verilmemelidir. Eğer ayıksa ağız bol çeşme suyu ile çalkalanmalıdır Hidroklorik asit yutulmasında da kusmaya izin verilmemeli, bol su verilmelidir. Yaralı yüzü koyun uzatılmalı, hareket ettirilmemelidir. Kromik asit ve dikromatların yutulmasında acilen sodyum bikarbonat çözeltisi verilmeli, Alkalilerin yutulması durumunda ise limon suyu veya sirke karıştırılmış bolca su verilmeli Hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir. 52

53 Alkali, asit, brom veya fosfor yanıklarında ilk yardım Asetik asit, HCl, fosforik asit ve sülfürik asidin deri ile temasında hemen bol su ile yıkamalı, bulaşan giyecekler çıkarılmalıdır. Gözler ile temas söz konusu ise, hemen ılık su ile en az 15 dakika süre ile gözler yıkanmalıdır. Kromik asit ve dikromatların deri ile temasında %5'lik sodyum tiyosülfat ile yıkama yapılır, eğer lezyonlar görünürse bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Alkalilerin deri ile temasında ise deri bol miktarda suyla, daha sonra nötralize sirke ile yıkanmalıdır. 53

54 HCN, CO 2 ve H 2 S ile zehirlenmelerde ilk yardım Temiz hava önemlidir. Ağır durumlarda suni teneffüs yaptırılır ve gerekirse oksijen kullanılır. Derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Klorlu Bileşenler İçin İlk Yardım Amonyum klorür, demir klorürün deri ile temasında iyice yıkanmalı, yutulmasında ise kusturulmalı ve bol miktarda su verilmelidir. 54

55 Nitratlar için ilk yardım Potasyum nitrat, civa nitratın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer kaşıntı, döküntü varsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Yutulması durumunda hemen bolca suyla karıştırılmış sodyum bikarbonat verilmelidir. Gümüş nitratın deri ile temasında tuzlu su ile yıkanmalıdır. Yutulmasında ise, bir bardak suya üç yemek kaşığı tuz ekleyip çözdükten sonra bu karışım verilip kusturulmalı ve sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 55

56 Siyanür tuzları için ilk yardım Deri ile temasta iyice yıkanmalı. Yutulması durumunda kişi hemen kusturulur ve mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulur. Sülfatlar için ilk yardım Alüminyum, amonyum, kobalt, bakır, magnezyum, nikel, potasyum, sodyum, çinko, kadmiyum ve sülfatın deri ile temasında iyice yıkanmalı, eğer deri reaksiyon gösteriyorsa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Bunların yutulmasında ise bolca su verilmeli ve bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. 56

57 Reaktif/Toksik madde depolama dolabı Reaktif ve toksik maddelerin ortama ve çalışanlara zarar vermeyecek şekilde depolanmasına uygun, kullanıcı tercihine bağlı havalandırmalı veya havalandırmasız olan güvenlik dolaplarıdır. 57

58 Yanıcı-Parlayıcı Kimyasallar İçin Güvenlik Dolapları Dışı çelik, içi HPL (Yüksek basınçlı laminant) malzemeden yapılmış çift duvarlı, Duvarlarının arası ısı izolasyonlu, Arka panelde hava girişçıkış kanalları ve baca bağlantısı mevcut, Yangın anında ısı sigortası havalandırma sistemini otomatik kapatır, 58

59 Yanıcı-Parlayıcı Kimyasallar İçin Güvenlik Dolapları Dolap ayakları ve dengesi içeriden ve dışarıdan ayarlanabilir, Topraklama bağlantısı yapılmış 59

60 Tıbbi Atık Kapları Tıbbi ve katı atıkların toplanarak çalışma ortamından kolayca uzaklaştırılmasına elverişli fonksiyonel kutulardır. 60

61 Otoklav Poşetleri Laboratuvarlarda kullanılmış olan malzemelerin kurallara uygun, güvenli ve pratik bir şekilde otoklavlanarak atılması için çeşitli boylarda dizayn edilmiş poşetlerdir. 61

62 Güvenlik Sembollü Laboratuvar Etiketleri Laboratuvar şişelerinin etiketlenmesinde kullanılabilecek güvenlik sembolleri içeren etiket seti. TAŞIMA SEPETLERİ VE KUTULAR 62

63 LABORATUVAR MATLARI Laboratuvarlarda kullanılan cam ve plastik malzemelerin kayarak dökülmeleri sonucunda oluşacak iş kazalarını engellemek amacıyla kullanılır Balon Tabanı Farklı çaplardaki, yuvarlak tabanlı laboratuvar malzemelerinin güvenli kullanımı için uygundur. 63

64 Absorban maddeler Özelleşmiş ürünler, dökülen kimyasalı sadece absorblayarak ortamdan uzaklaştırmakla kalmaz önce dökülen kimyasalı nötralize eder, daha sonra absorblama yaparak sıvıyı ortamdan uzaklaştırır. Aynı zamanda içerdikleri indikatör, nötralizasyon işleminin tamamen gerçekleşip gerçekleşmediğini göstererek ortamın güvenliği ile ilgili bilgi vermektedir. 64

65 EMĠCĠ PEÇETELER : Yağ ve organik sıvıların hızlıca ortamdan uzaklaştırılması için ideal yüksek emiciliğe sahip, su geçirmez, tüylenme yapmaz mendillerdir. 65

66 YÜKSEK PERFORMANS SİLME BEZLERİ Endüstriyel uygulamalarda güvenilir ve kaliteli temizlik için uzun süreli kullanım sağlar ve ekonomiktir. Toz bırakmaz, Çok amaçlı kullanıma sahiptir, Dayanıklıdır, Su, yağ ve solventleri çok iyi emer, Kimyasal katkı içermez 66

67 KİŞİSEL GÜVENLİK Tek Kullanımlık Eldiven Koruyucu eldivenler 67

68 GÖZLÜKLER: Gözlerin kimyasal madde, radyasyon ya da çeşitli zarar verici partiküllerden korunmasını sağlayacak pek çok farklı özelliğe sahip en önemli güvenlik ürünlerinden biridir. Kimyasal ve Partiküllere Karşı Koruyucu gözlük Zararlı Işın-UV Karşı Koruyucu gözlük 68

69 MASKELER Laboratuvar çalışanlarının analizler sırasında kullandıkları katı veya sıvı kimyasallardan oluşan toz ve sıvı zerreciklerden etkilenmelerini önlemek amacıyla dizayn edilmiş kullanımı pratik, cilde uyumlu maskelerdir. 69

70 ÖNLÜKLER Laboratuvarlarda oluşması en muhtemel tehlikelerden biri, kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkileri ile zarar vermesidir. Bu gibi tehlikelerden korunmanın en basit ve etkili yolu önlük kullanmaktan geçmektedir. 70

71 Göz Banyoları: Göz banyolarını her ay kontrol edilmeli Önleri kapatılmamalı Duvar Tipi Göz DuĢu: Duvara monte edilebilir, paslanmaz çelik evye. Masa Tipi Göz DuĢu 71

72