Türkiye de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi Firmaların ve Sektörün Gelişimi Cilt I NERMİN SÖKMEN TÜBİTAK BİLGEM

Transkript

1

2

3 Türkiye de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi Firmaların ve Sektörün Gelişimi Cilt I NERMİN SÖKMEN TÜBİTAK BİLGEM

4 Türkiye de Yazılım Üreticilerinin Yetkinlik Düzeyi Firmaların ve Sektörün Gelişimi NERMİN SÖKMEN Birinci Basım: Aralık 2010, İstanbul Basım: Ada Ofset Matbaacılık Dizgi: Salih ÇAKIR Kapak Tasarımı: Mustafa KADER Baskı: 1 Cilt: 1 ISBN: Bu Çalışma Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) görüşlerini yansıtmaz. Sorumluluğu yazara aittir. Yayın ve referans olarak kullanılması için DPT ve TÜBİTAK ın iznini Copyright 2010, TÜBİTAK BİLGEM Bu kitabın yayın hakları TÜBİTAK BİLGEM e aittir Bu kitabın tamamı veya bir bölümü hiçbir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz, yeniden elde edilmek üzere saklanamaz. Bu yayında verilen bilgiler referans verilmeden kullanılmaz. TÜBİTAK BİLGEM Gebze Yerleşkesi PK Gebze Kocaeli TÜRKİYE T: F: E: bilgem@bilgem.tubitak.gov.tr W:

5 Çalışmadan, Yorulmadan ve Üretmed den Rahat Yaşamanın Yollarını Aramayı Alışkanlık Haline Getirmiş Milletler; Evvela HAYSİYETLERİNİ, Sonra HÜRRİYETLERİNİ, Daha sonra da İSTİKBALLERİNİ Kaybetmeye Mahkûm mdurlar.

6 Önsöz Bilgi toplumuna dönüşüm süresince, bilgi ve iletişim teknolojilerinden etkin bir şekildee yararlanılması esastır. Türkiye nin öncelikli alanlarından biri olan bilgi ve iletişim teknolojileri sunduğu yenilikçii ürün ve hizmetlerle ekonomik büyümeyi etkiler, sosyal alanda gerekli olan değişim ve dönüşümleree olumlu yönde katkı sağlar. Bilgi toplumuu hedefini taşıyan Türkiye nin rekabet ve yenilik kapasitesi, ekonomik aktörlere teknoloji geliştirme yetkinliğini kazandırılmasıyla artar. Bu ise, teknoloji ve yenilikçiliğe odaklanmış, değer üretebilen, verimlilik artışına katkı sağlayan ve istihdam yaratabilen bir sektör yapısının oluşturulmasıyla mümkündür. Sektörün ekonomi içindeki payını artırabilmek için mevcut durumun farklı açılardan ortaya konması gerekir. Bu çalışma, veri temelli sektör analizlerine dayanmaktadır. Sektörde yazılım geliştiren firmaların mevcut durumu sektör firmalarından toplanan verilerle analiz edilerek firmaların ve sektörün güçlü ve zayıf yanları tanımlanmaktadır. Çalışmanın birincil hedefi, yazılım ürünü geliştiren işletmelerin ve özellikle KOBİ lerin rekabet kapasitesini ortaya çıkartmaktır. Çalışmada ayrıca analiz sonuçlarından elde edilen bulgular üzerine yapılan değerlendirmeler esass alınarak, firmaların ve sektörün yenilikçilik yetkinliğini arttırmaya yönelik modeller önerilmektedir. Bu çalışmanın yapılmasıı için gerekli proje desteğini tahsis eden ve projeyi yönlendiren DPT Kurumuna, proje yürütücüsü Sayın Başuzman Nermin Sökmen e ve proje çalışanlarına böylesine geniş kapsamlı bir çalışmayı başarıyla sonuçlandırmaları nedeniyle teşekkür ederim. Önder YETİŞ TÜBİTAK MAMM Başkanı

7 Sunuş Bilgiye dayalı ekonomi ya da bilginin yönlendirdiği ekonomi yaklaşımlarında bilgi, yeni ekonominin temel değişkeni olarak gösterilmektedir. Bu yaklaşımlarda bilginin yeni ürün ve üretim yöntemlerine dönüştürülmesi esastır. Bilgi, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin bir sonucu olarak yeni teknolojilere, ürünlere ve bilgiye dönüştürülür; piyasa değeri olabilecek bir malın üretiminde kullanılır. Bilgi birikiminin yarattığı pozitif dışsallık ekonomik gelişmeyi tetikler. Günümüzde bilgi ve iletişim (bilişim) teknolojileri ekonomik dönüşümün itici gücü olarak kabul edilmektedir. Bilişim teknolojileri, bilginin yeni ürün ve üretim yöntemlerine dönüştürülmesinde kullanılır. Diğer taraftan, bilişim teknolojilerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi teknoloji geliştirmeyle sınırlı değildir. Yeni ekonomi modelinde bilişim sektörü, sosyal ve ekonomik alanda gerekli olan değişim ve dönüşümlere pozitif yönde katkı sağlayan önemli bir unsurdur. Sektör, sağladığı altyapılarla ya da teknolojilerle mevcut verileri kurumların, organizasyonların ve toplumun kullanabileceği bilgilere dönüştürür. Sektör, fiziki ve beşeri sermayede verimlilik artışına neden olarak, işletmelere değer yaratma yeteneği kazandırarak ve yeni iş sahaları oluşturarak ekonomik büyümeyi etkiler. Geçen yüzyılın ikinci çeyreğinde bilişim teknolojileriyle tanışan Türkiye, bu sektöre olan ilgisini sürekli canlı tutmuştur. Ürün geliştirerek teknolojide yetkinlik kazanmayı amaçlamış, bu amaç doğrultusunda belli sektörlerde büyük yatırımlara imza atmıştır. İnişli çıkışlı geçen bir 40 yılsonunda, sektörde özellikle yazılım alanında arzu edilen başarı yakalanamamıştır. Yazılım alanında uluslararası düzeyde rekabet gücü kazanılması, teknolojik gelişmenin önünü açacak stratejilerin benimsenmesiyle mümkün olabilir. Bu çalışmanın ana amacı, Türkiye de yazılım geliştiren firmaları örgütsel yapılanma, finansal büyüklük, teknoloji geliştirme düzeyi, ürün geliştirme ve pazarlama yaklaşımları, kurumsallaşma düzeyi, çalışan niteliği ve öğrenme yaklaşımları gibi pek çok alanda mercek altına alarak sektörün genel durumunu ortaya koymaktır. Sektörün mevcut durumu ulusal rekabet üstünlüğü yaklaşımıyla incelenmekte, firmaların ve dolayısıyla sektörün rekabet gücü ortaya çıkartılmaktadır. Yine rekabet gücünü arttıran unsurlar dikkate alınarak firmaların ve sektörün gelişimine yönelik yaklaşımlar üzerinde çalışılmaktadır. Bu çalışmanın diğer bir amacı da firma ve sektör gelişimine yönelik yaklaşımları ve modelleri oluşturmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda yazılım geliştiren firmaların yaklaşık üçte biriyle görüşülmüş, onlardan gelen bilgiler esas alınarak sektör analizleri yürütülmüştür. Bu kitap iki ciltten oluşmaktadır. Birinci ciltte araştırma yöntemleri, veriler üzerinden firma ve sektör analizleri, ülke karşılaştırmaları, bilişim sektörünün tarihçesi, analiz sonuçları üzerinden yürütülen mevcut durum değerlendirmeleri, firmaların ve sektörün gelişimine yönelik önerilen yaklaşımlar ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. İkinci ciltte, birinci ciltte yürütülen analizler sonunda elde edilen istatistiksel sonuçlar, araştırmada kullanılan veri yapıları, araştırma soruları ve çalışmaya katılan firmaların listesi yer almaktadır. Bu araştırmayı başlatan Devlet Planlama Teşkilatı na (DPT), yürütülmesine öncülük eden, destek olan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Başkanı Sayın Önder YETİŞ e, Bilişim Teknolojileri Enstitüsü (BTE) Müdürü Prof.Dr. Bülent ÖRENCİK e ve BTE eski Müdürü Prof. Dr. Ersin TULUNAY a;

8 Çalışma öncesinde ve esnasında bizlere yol gösteren, destek olan Sayın Hocam Prof. Dr. Ümit ŞENESEN e; Araştırmaya inanan ve katılımlarıyla desteklerini esirgemeyen sektör firmalarına; Pilot uygulama aşamasında araştırma ortamını sağlayarak projeye destek veren TÜBİTAK Marmara Teknokent (MARKET) A.Ş. eski Müdürü Sayın Kerem ÖZÇELİK e ve Sayın Serhan YILDIZ a; Kitabın editörlüğünü yapan Sayın İlke YAŞAR a ve Sayın Aysun HÖBEK e; Kitabın kapak tasarımını yapan BTE teknik servis ekibinden Sayın Mustafa KADER e, çalışma boyunca desteğini kapak tasarımı başta olmak üzere her alanda sürekli kılan Sayın Rıdvan CANBAZ a ve tüm BTE teknik destek ekibine; Bu çalışma boyunca teknik ve idari desteğini esirgemeyen Sayın Lale APAYDIN a, BTE sekreterliğine ve BTE güvenlik çalışanlarına; Çalışmanın yürütülmesi esnasında destek veren ve yanımda duran başta Sayın Demet ŞAHİNKAYA, Sayın Halil TAHMAZ, Sayın Uğur SAYNAK, Sayın Ayşegül SEROVA, Sayın Okan Mert YÜCEDAĞ ve Sayın Alper ÇOLAK olmak üzere tüm çalışma arkadaşlarıma ve dostlarıma; Sabrını ve desteğini esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim. İyi okumalar dilerim. Nermin SÖKMEN

9 İçindekiler 1 Giriş Araştırma yöntemi Firma Yetkinlik Modeli Finansal Düzey Pazarlama Düzeyi Yenilikçilik ve Öğrenme Düzeyi Kurumsal Yetkinlik Düzeyi Genel Özellikler ve Diğer Unsurlar Soruların Sınanması Anakütlenin belirlenmesi ve örneklem seçimi Örneklem Seçimi Analizlerin Yapılması Sektörün Genel Görünümü Firma Ortaklık Yapıları Firmaların Faaliyet Yılları Firmaların Faaliyet Alanları Firmaların Ürün Geliştirme Yaklaşımları Örgütlenme Tipine Göre Firma Yapılanması Bölümlere Göre Firma Yapılanması Sektörün Büyüklüğü Toplam Çalışan Sayısı Çalışan Sayısına Göre Firma Büyüklükleri ve Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Bölgelere Göre Toplam Çalışan Sayısı Ülkelere Göre Firma Büyüklükleri Yazılımla İlgili Çalışan Sayısı Yazılım Personel Oranı (YPO) Yazılım Personel Oranı-Firmaların Faaliyet Yılları Yazılım Personel Oranı ile Pazarlamaya Hazır Ürün ve Toplam Proje Sayıları Ar-Ge ve Ür-Ge Faaliyetlerinde Görev Alan Personel Oranları Çalışanların Eğitim Durumu Sektörün Pazarlama Düzeyi Genel Proje Bilgileri Toplam Proje Sayıları Proje Süre Değerleri Proje Bütçe Değerleri Pazarlamaya Hazır Ürün Sayısı Sektörün Finansal Düzeyi Bilişim Firmalarının Ciro Rakamları Ciro Rakamlarını Normale Dönüştürme i

10 5.2 Bilişim Firmalarının Teknoloji Satış Rakamları Teknoloji Satış Rakamlarını Normale Dönüştürme Bilişim Firmalarının İhracat Rakamları İhracat Rakamlarının Normallik Sınaması Finansal Büyüklüklere Göre Firmaların TGB lerde Yer Alma Durumu Ortalama Ciro Değerleri ile TGB de Yer Alma Durumu Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile TGB de Yer Alma Durumu Ortalama İhracat Değerleri ile TGB de Yer Alma Durumu Finansal Büyüklüklerle Faaliyet Gösterilen Bölgeler Arasındaki İlişki Ortalama Ciro Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler Ortalama İhracat Değerleri ile Faaliyet Gösterilen Bölgeler Finansal Büyüklüklerle Faaliyet Alanlarının Karşılaştırılması Ortalama Ciro Değerleri ile Faaliyet Alanları Ortalama Teknoloji Satış Değerleri ile Faaliyet Alanları Ortalama İhracat Değerleri ile Faaliyet Alanları Finansal Büyüklükler ile Firmaların Yazılım Geliştirme Biçimleri Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama Ciro Değerleri Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama Teknoloji Satış Değerleri Yazılım Geliştirme Biçimlerine Göre Ortalama İhracat Değerleri Finansal Büyüklüklerle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki Ortalama Ciro Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki Ortalama Teknoloji Satış Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki Ortalama İhracat Değerleriyle Kalite Belgesi Arasındaki İlişki Finansal Büyüklükler ile Yeni Ürün Geliştirme Göstergeleri Yeni Ürün Geliştirme ile Finansal Büyüklükler Arasındaki İlişki Regresyon Modelleri Firma Büyüklük Grupları ile Finansal Değerlerin Karşılaştırılması İnsan Kaynakları Göstergelerinin Karşılaştırılması Finansal Büyüklükler ile İnsan Kaynakları Niteliği Kurumsal Yetkinlik Düzeyi Genel Yönetim Uygulamaları Kalite Belgesi Alma Yaklaşımları Yazılım Kalite Güvence Teknikleri YKG Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Gereksinim Yönetimi Teknikleri Firmaların Müşterilerle olan İşbirliği Gereksinimlerin Kayıt Altına Alınması Gereksinimlerin İzlenmesi Gereksinim Yönetiminde Araç Kullanımı Gereksinim Yönetimini Planlama Değişikliklerin Planlara ve Ürünlere Yansıtılması Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme Gereksinim Yönetimi Eğitimi ii

11 6.4.9 Gereksinim Yönetiminde Kuralların ve Politikaların Tanımlı Olma Durumu Gereksinim Yönetimi Performansının Ölçülmesi Gereksinim Yönetimi Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Proje Yönetimi Teknikleri Proje Planının Oluşturulması Planların Yürütülecek Faaliyetleri ve Sorumlulukları Kapsaması Proje İzleme Etkinliklerinin Yürütülmesi Proje Yönetiminde Araç Kullanımı Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme Proje Öngörüleri Proje Yönetimi Eğitimi Proje Yönetimini için Kuralların ve Politikaların Tanımlı Olma Durumu Proje Yönetimi Performansının Ölçülmesi Proje Yönetimi Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Konfigürasyon Yönetim Teknikleri Firmaların Konfigürasyon Yönetimini Uygulama Yaklaşımları Firmaların Konfigürasyon Yönetimi Planlarını Oluşturma Yaklaşımı Firmaların Konfigürasyon Yönetimi Aracı Kullanma Durumu Konfigürasyon Yönetimi Etkinliklerinin Üst Düzey Yöneticilerle Gözden Geçirilmesi Konfigürasyon Yönetimini Uygulayan Kişilerin Eğitim Alma Durumu Konfigürasyon Yönetim Planına Göre Dayanak Kontrolü Konfigürasyon Yönetimi için Kuralların/Politikaların Tanımlı Olma Durumu Konfigürasyon Öğelerindeki Değişikliklerin Kontrolü Konfigürasyon Yönetiminin Performansı Konfigürasyon Yönetimi Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Doğrulama ve Geçerleme Faaliyetleri İş Ürünlerinin Tanımlanan Gereksinimlere Göre Sınanması Doğrulama Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımlarıyla Finansal Büyüklükler Firmaların Doküman ve Yazılım Kodu Gözden Geçirme Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımları İş Ürünlerine Müşteriden Onay Alma Aşamaları Müşteriden Onay Alma Yaklaşımlarıyla Finansal Büyüklükler Firmaların Test Yaklaşımları Firmaların Testleri Planlama Yaklaşımları Test Yapılanması Firmaların Testleri İzleme Yaklaşımları Test İzleme Etkinliklerini Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme Test Yöntemlerini Kullanma Yaklaşımları Test Eğitimi Test Yönetimi için Kuralların ve Politikaların Tanımlı Olma Durumu Test Yönetimi Sürecinin Performansı Firmaların Test Yaklaşımlarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Risk Yönetimi Teknikleri ve Güvenlik Yaklaşımları Risk Yönetimi Risklerin Kayıt Altına Alınması Risk Yönetimi Sürecinin İşletildiği Birimler ya da Yapılar iii

12 Risklerin Değerlendirilmesi Risklerin Planlanması ve İzlenmesi Risklerin Gözden Geçirilmesi Risk Yönetimi Eğitimi Risk Yönetimi Sürecinde Kuralların ve Politikaların Tanımlı Olma Durumu Risk Yönetimi Süreç Performansı Risk Yönetimi Uygulamalarıyla Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Güvenlik Yaklaşımları Alt Yüklenici Yönetimi Firmaların Alt Yüklenici Kullanımı Firmaların Alt Yüklenici Seçimi Alt Yüklenici Seçme Yaklaşımları ve Firma Özellikleri Alt Yüklenici Yönetimi Firmaların Alt Yüklenici Yönetimi (AY) Faaliyetlerini Planlama Yaklaşımları AY Yönetimi Süreci için Kurulların, Politikaların ve Standartların Tanımlı Olma Durumu Firmaların AY Yönetimi Performans Metriklerini Tanımlama Durumu Firmaların Alt Yüklenici Yönetimi Eğitimlerini Sağlama Yaklaşımları Kurumsallaşma ve Bilgi Yönetimi Bilgi ve Birikim Yönetimi, Ortak Alanlar ve Koordinasyon Teknikleri Bilgi Teknolojileri Yönetimi Bilgi-Birikim Yönetimi Ortak Alanlar Koordinasyon Faaliyetleri Kurumsal Süreç Tanımlama Teknikleri Süreç Varlıkları Kütüphanesi Temel Süreç Alanlarının Kurumsallaşması Temel Süreç Alanları için Sektörün Kurumsallaşma Düzeyi Süreç Tanımlarının Kurumsallaşma Düzey-Firma Büyüklükleri Kazanılan Deneyimlerin ve Alınan Derslerin Paylaşılma Durumu Süreç Metriklerinin ve Ölçme Yöntemlerinin Tanımlı Olma Durumu Metrikleri ve Ölçme Yöntemlerini Tanımlama-Firma Büyüklükleri Ölçüm Veri Tabanının Tanımlı Olma Durumu Üst Düzey Yönetimle Paylaşma Yaklaşımları Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme-Finansal Büyüklükler Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme -Kalite Belgesi Durumu Eğitim ve Öğrenme Yaklaşımları Çalışanların Eğitim Durumu Çalışanların Eğitim Düzeyleri- Faaliyet Bölgeleri Çalışanların Eğitim Düzeylerine Göre Bölgelerin Dağılımı Bölgelere Göre Eğitim Düzeylerinin Dağılımı İhtiyaç Duyulan Eleman Niteliği iv

13 10.4 Firmaların Çalışanlarına Eğitim Verme Yaklaşımları Usta Çırak İlişkisi Teknik ve İdari Eğitim Verme Yaklaşımları Firmaların Süreç Eğitimleri Verme Yaklaşımları AR-GE ve Yenilikçilik Düzeyi Patent ve Marka Tescili Alma Durumu Lisanslama ve Know-How Yoluyla Teknoloji Satışı Ar-Ge Harcamaları Çalışan Sayılarına Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Finansal Büyüklüklere Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Firma Büyüklüğüne Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Faaliyet Yıllarına Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri TGB lerde Yer Alma Durumuna Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Sektörlere Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Yazılım Geliştirme Biçimine Göre Ar-Ge Harcamaları Yüzdeleri Sektöre Genel Bir Bakış Bilişim Sektöründe Ar-Ge Yatırımları ve Sektörün Gelişimi Bilişim Sektöründe Ar-Ge Yatırımları Sektörün Dünyada Gelişimi Bilişim Sektöründe Ülkelerin Gelişimi Japonya Yazılım Sektörünün Gelişimi İsrail, İrlanda ve Hindistan Yazılım Sektörlerinin Gelişimi İsrail Yazılım Sektörünün Gelişimi İrlanda Yazılım Sektörünün Gelişimi Hindistan Yazılım Sektörünün Gelişimi Çin Yazılım Sektörünün Gelişimi Brezilya Yazılım Sektörünün Gelişimi Yazılım Sektöründe Ülkelerin Karşılaştırılması Türkiye de Bilişim Sektörü Telekomünikasyon Sektörünün Gelişimi Savunma Sektörünün Gelişimi Diğer Sektörlerin Gelişimi Sektörün Gelişimine Yönelik Teşvikler Yazılım Üreticilerinin ve Sektörün Rekabet Gücü Sektör Firmalarının Karşılaştığı En Temel Sıkıntılar Ulusal Üstünlük Modeline Göre Sektörün Rekabet Gücü Şans (Tesadüf) Faktörü Girdi Koşulları İhtiyaç Duyulan Beşeri Sermayenin Niteliği Bilgi ve İletişim Yatırımları Talep Koşulları İç Pazar Taleplerine Bir Bakış v

14 İç Piyasada Karşılaşılan Sıkıntılar Dış Pazara Açılım İlgili ve Destekleyici Sektörler Firma Stratejisi, Yapı ve Rekabet Genel Firma Özellikler Kümelenme Kurumsal Süreç Yetkinlik Düzeyi Firmaların Örgütlenme Yapıları Kalite Yaklaşımı ve Süreç Uygulamaları Kurumsallaşma Düzeyi Finansal Düzey Yenilikçilik ve Öğrenme Yaklaşımı Öğrenme Yaklaşımı Yenilikçilik Yaklaşımı Pazarlama Düzeyi Yeni Ürün Geliştirme Dönemi Sektörün Gelişimine Yönelik Bir Yol Haritası Yeni Ürün Geliştirme Dönemine Geçiş Stratejileri Teknoloji Geliştirme Yeteneğinin Oluşturulması Yazılım Üreticilerinin Kazanımları ve İyileştirilmesi Gereken Unsurlar Firmaların Sahip Olduğu Kazanımlar Firmaların İyileştirilmesi Gereken Unsurlar Firma Performansını Etkileyen Dış Etmenler Hükümetler ve Büyüme Modelleri Bilişim Sektöründe Büyüme ve Kamu Destekleri Firma Yapılanma Destekleri Eğitim Destekleri İhracatta Kamu Destekleri ve Politikalar Yazılım Geliştiren Firmaların Kamu Teşvikleriyle İlgili Sıkıntıları Bilişim Sektöründe Ürün Geliştiren Firmalara Özel İçsel Büyüme Yaklaşımı Sonuç Referanslar Dizin vi

15 Tablolar Tablo 1 Yazılım Geliştirme Biçimiyle İlgili Sınamaları Tablo 2 Firmaların Faaliyet Gösterdikleri Bölgelerle İlgili Sınamalar Tablo 3 Firmaların Faaliyet Yıllarıyla İlgili Sınamalar Tablo 4 Bölümlere Göre Çalışan Sayılarıyla İlgili Sınamalar Tablo 5 Bölümlere Göre Çalışan Oranlarıyla İlgili Sınamalar Tablo 6 Kalite Belgesine Sahip Olma Durumuyla İlgili Sınamalar Tablo 7 Firma Büyüklükleriyle İlgili Sınamalar Tablo 8 Proje Süre ve Bütçe Değerleriyle İlgili Sınamalar Tablo 9 Hizmet Verilen Sektörlerle İlgili Sınamalar Tablo 10 TGB lerinde Yer Alma Durumlarıyla İlgili Sınamalar Tablo 11 Toplam Proje Sayısıyla İlgili Sınamalar Tablo 12 Toplam Çalışan Sayısıyla İlgili Sınamalar Tablo 13 Pazarlamaya Hazır ve Proje Başına Düşen Ürün Sayısı Değerleriyle İlgili Sınamalar23 Tablo 14 Ortalama Ciro Değerleriyle İlgili Sınamalar Tablo 15 Ortalama Teknoloji Satış Değerleriyle İlgili Sınamalar Tablo 16 Ortalama İhracat Değerleriyle İlgili Sınamalar Tablo 17 Diğer Sınamalar Tablo 18 Ür-Ge ve Ar-Ge Çalışmalarının Yürütüldüğü Birimler Tablo 19 Bölümlere Göre Çalışan Sayıları Tablo 20 Bölümlere Göre Çalışan Sayılarının Ortalama ve Ortanca Değerleri Tablo 21 Bölümlere Göre Çalışan Sayılarının Anakütle Tahminleri Tablo 22 Toplam Çalışan Sayısı Tablo 23 Firma Büyüklük Kategorilerine Göre Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 24 Bölgelere Göre Toplam Çalışan Sayısı Tablo 25 İstanbul İli için Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 26 Ankara İli için Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 27 İzmir İli için Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 28 Marmara Bölgesi için Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 29 Diğer Bölgeler için Anakütledeki Toplam Çalışan Sayısı Tablo 30 Ülkelere Göre Yazılım Sektörü Firma ve Çalışan Sayıları Tablo 31 Yazılımla İlgili Personel Sayısı Tablo 32 Yazılım Tecrübesinin Bölgelere Göre Dağılımı Tablo 33 Yazılım Personel Oranı İstatistik Değerleri Tablo 34 Firmaların Faaliyet Yıllarına Göre YPO Tablo 35 YPO Gruplarının PHÜS ve TPS ye göre Dağılımı Tablo 36 Ar-Ge, Ür-Ge ve Toplam Ürün Geliştirme Personel Oranları Tablo 37 Ar-Ge, Ür-Ge ve TÜG Personel Oranlarının Firma Faaliyet Yıllarına Göre Değişimi48 Tablo 38 TÜG Personel Oranı Gruplarına Göre Pazarlamaya Hazır Ürün Sayı Değerleri Tablo 39 Toplam Proje Sayılarının TÜG, Ar-Ge ve Ür-Ge Personel Oranlarıyla Karşılaşırılması Tablo 40 TÜG Personel Oranları-Ortalama Ciro Değerleri vii

16 Tablo 41 Toplam Proje Sayısı Tablo 42 Bölgelere Göre Toplam Proje Sayıları Tablo 43 Faaliyet Yıllarına Göre Toplam Proje Sayıları Tablo 44 3 Sektörün Toplam Proje Sayılarına Göre Dağılımı Tablo 45 Proje Süre Değerlerinin Tablo Değerleri Tablo 46 Bölgelere Göre En Kısa Proje Süresinin Dağılımı Tablo 47 Bölgelere Göre Ortalama Proje Süresinin Dağılımı Tablo 48 Bölgelere Göre En Uzun Proje Süresinin Dağılımı Tablo 49 Proje Bütçeleri Değerleri Tablo 50 Bölgelere Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Tablo 51 Yazılım Geliştirme Biçimine Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Tablo 52 Yazılım Geliştirme Biçimine Göre En Çok Proje Bütçe Değerleri Tablo 53 Yazılım Geliştirme Biçimine Göre En Az Proje Bütçe Değerleri Tablo 54 Firma Büyüklüğüne Göre En Çok Proje Bütçesi Tablo 55 Firma Büyüklüğüne Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Tablo 56 Pazarlamaya Hazır Ürün Sayısının İstatistik Sonuçları Tablo 57 Proje Başına Düşen Ürün Sayısı Veri Kümesi Tablo 58 Bölgelere Göre Proje Başına Düşen Ürün Miktarı Tablo 59 Firma Faaliyet Yıllarına Göre Pazarlamaya Hazır Ürün Sayısı Değerleri Tablo 60 Kamu Sektöründe Faaliyet Gösterme-Pazarlamaya Hazır Ürün Sayısı Tablo 61 Sektörlere Göre Proje Başına Düşen Ürün Sayısı Tablo 62 Ciro Rakamlarının Temel Gösterge Değerleri Tablo 63 Normalleştirilen Ortalama Ciro Değeri Temel Göstergeleri Tablo 64 Teknoloji Satış Değerlerinin Temel Gösterge Değerleri Tablo 65 Normalleştirilen Ortalama Teknoloji Satış Değeri Temel Göstergeleri Tablo 66 İhracat Değerlerinin Temel Gösterge Değerleri Tablo 67 Normalleştirilen Ortalama İhracat Değerleri Temel Göstergeleri Tablo 68 Bölgelere Göre Dört Yıllık Ortalama Ciro Değerlerinin Ortalaması Tablo 69 Ortalama Ciro Değerleri ile Faaliyet Alanları Tablo 70 Ortalama İhracat Değerleri ile Faaliyet Alanları Tablo 71 Ortalama İhracat ve Ortalama Ciro Regresyon Modeli Özeti b Tablo 72 Katsayılar Tablo 73 Firma Büyüklüklerine Göre Ortalama Ciro Değerleri Tablo 74 Firma Büyüklüklerine Göre Ortalama ihracat Değerleri Tablo 75 YKG Faaliyetleri ile Ortalama Ciro Değeri Tablo 76 Müşteriyle Yürütülen İşbirliğine Göre Toplam Proje Sayıları Tablo 77 Gereksinim Yönetim Süreç Faaliyetleri-Ortalama Ciro Değerleri Tablo 78 Proje Yönetim Süreç Faaliyetleri-Ortalama Ciro Değerleri Tablo 79 Konfigürasyon Yönetimi Süreci -Ortalama Ciro Değerleri Tablo 80 Firmaların Doğrulama Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımları Tablo 81 Grupların Dört Yıllık Ciro Ortalama Değerlerinin Ortalaması Tablo 82 Grupların Dört Yıllık Ciro Ortalama Değerlerinin Ortalaması viii

17 Tablo 83 Test Süreç Faaliyetleri-Ortalama Ciro Değerleri Tablo 84 Risk Yönetimi Süreci-Çalışan Sayıları Tablo 85 Risk Yönetimi Süreç Faaliyetleri Ortalama Ciro Değeri Tablo 86 Alt Yüklenici Kullanımı Tablosu Tablo 87 Alt Yüklenici Kullanımı En Çok Proje Bütçesi Tablo 88 Alt Yüklenici Seçimi ile Toplam Çalışan Sayısı Tablo 89 Alt Yüklenici Seçme Yaklaşımı-Kalite Belgesi Çoklu Karşılaştırma Tablo 90 Alt Yüklenici Faaliyetlerinin Planlanması-Koordinasyonun Sağlanması Tablo 91 Alt Yüklenici Faaliyetlerinin Planlanması-Koordinasyon Araçlarının Kullanılması 177 Tablo 92 AY Yönetimi Planı-PY/GY/KY Yönetimi Planları Tablo 93 Alt Yüklenici Yönetimi Kuralları-PY/GY/KY Süreçleri Yönetimi Kuralları Tablo 94 AY Performans Metrikleri-PY/GY/KY Performans Metrikleri Tablo 95 Çalışan Sayılarının Alt Yüklenici Uygulamalarına Göre Dağılımı Tablo 96 Alt Yüklenici Yaklaşımları-Ortalama Ciro Değerleri Tablo 97 Kurumsallaşma Düzeyi-Toplam Çalışan Sayısı Tablo 98 Deneyimlerin Paylaşılması-Ortalam Ciro Değerleri Tablo 99 Deneyimlerin Paylaşılması-Toplam Çalışan Sayısı Tablo 100 Metrikleri ve YöntemleriTanımlama Düzeyi-Toplam Çalışan Sayısı Tablo 101 Kurumsallaşma Düzeyleri ile Ortalama Ciro Değeri Tablo 102 Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme Yaklaşımları Tablo 103 YKG ÜDY Gözden Geçirme-Kalite Belgesi Tablo 104 Çalışanların Eğitim Düzeyleri Ayrıntılı İstatistik Tablosu Tablo 105 Bölgelere ve Eğitim Düzeylerine Göre Firma Başına Düşen Çalışan Sayısı Tablo 106 Firmaların Süreç Eğitim Düzeyleri ile Ortalama Ciro Değeri Tablo 107 Patent/Marka/Faydalı Model/Endüstriyel Tasarım Tescili Değerleri Tablo 108 Patent/Marka/Faydalı Model/Endüstriyel Tasarım Tescili Sayıları ile Firma Büyüklüklerinin Karşılaştırılması Tablo 109 Lisanslama ve Know-how Yoluyla Teknoloji Satışı Yapma Durumları-Ortalama Ciro Tablo 110 Lisanslama ve Know-how Yoluyla Teknoloji Satışı Yapma Durumları-Firma Büyüklükleri Tablo 111 Ar-Ge Harcamaları-Firma Büyüklüğü Tablo 112 Ar-Ge Harcama Yüzdesi ile Firma Faaliyet Yılı Tablo 113 Ar-Ge Harcama Yüzdeleri-TGB lerinde Bulunma Durumu Tablo 114 Ar-Ge Harcama Yüzdeleri-Savunma Sektörü Tablo 115 Bilişim Sektörünün Ülkelere Göre Büyüklüğü Tablo 116 Hindistan Bilişim Sektörü Gelir Dağılımı Tablo 117 Brezilya Yazılım Sektörü Büyüklüğü Tablo 118 Yazılım Sektöründe Ülkelerin Karşılaştırılması Tablo 119 Yıllara Göre BİT Pazar Büyüklüğü Tablo 120 Sektörlere Göre Toplam BİT Harcamaları ix

18 Şekiller Şekil 1 İşletme Yetkinlik Modeli... 7 Şekil 2 Kurumsal Süreç Yetkinlik Düzeyi... 9 Şekil 3 ISO/IEC ve ISO/IEC Şekil 4 Kurumsal Yetkinlik Düzeyi Süreç Alanlarını Değerlendirme Yaklaşımı Şekil 5 İlk Listede Yeralan Bilişim Firmalarının Dağılımı Şekil 6 Yazılım Geliştiren Firmaların İllere Göre Dağılımı Şekil 7 Yazılım Geliştiren Firmaların Bölgelere Göre Dağılımı Şekil 8 Teknoloji Geliştirme Merkezlerine Göre Bölgelerdeki Firma Ağırlıkları Şekil 9 Örneklemdeki Firmaların Bölgelere Göre Dağılımı Şekil 10 Firmaların Ortaklık Yapılarına Göre Dağılımı Şekil 11 Firmaların Faaliyet Yıllarına Göre Dağılımı Şekil 12 Firmaların Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı Şekil 13 Firma Faaliyetlerinin Dağılımı Şekil 14 Firmaların Yazılım Ürünü Geliştirme Nedenleri Şekil 15 Bölümlere Göre Firma Yapılanması Şekil 16 Çalışan Sayılarına Göre Firma Büyüklükleri Şekil 17 Yazılım Personelinin Tecrübesine Göre Firmaların Dağılımı Şekil 18 Yazılım Personel Oranı Gruplarının Örneklemdeki Dağılımı Şekil 19 Ar-Ge Personel Oranı Gruplarının Örneklemdeki Dağılımı Şekil 20 Ür-Ge Personel Oranı Gruplarının Örneklemdeki Dağılımı Şekil 21 TÜG Personel Oranı Gruplarının Örneklemde Dağılımı Şekil 22 Çalışan Sayılarına Göre Proje Büyüklükleri Şekil 23Bölgelere Göre Toplam Proje Sayıları Şekil 24 Proje Sürelerinin Kutu Gösterimi Şekil 25 Bölgelere Göre En Kısa Proje Süresi Kutu Gösterimi Şekil 26 Bölgelere Göre Ortalama Proje Süreleri Kutu Gösterimi Şekil 27 Bölgelere Göre En Uzun Proje Süreleri Kutu Gösterimi Şekil 28 Bölgelere Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Kutu Gösterimi Şekil 29 Yazılım Geliştirme Biçimine Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Şekil 30 Firma Büyüklüğüne Göre En Fazla Proje Bütçe Değerleri Şekil 31 Firma Büyüklüğüne Göre Ortalama Proje Bütçe Değerleri Şekil 32 Proje Başına Düşen Ürün Sayısı Dağılımı Şekil 33 Ortalama Ciro Değerlerinin Pareto Gösterimi Şekil 34 Normalleştirilmiş Ortalama Ciro Değişkeninin Histogram Gösterimi Şekil 35 Firmaların Teknoloji Satma Durumu Şekil 36Teknoloji Satış Değerlerinin Pareto Gösterimi Şekil 37 Normalleştirilmiş Ortalama Teknoloji Satış Değerlerinin Histogram Gösterimi Şekil 38 Firmaların İhracat Yapma Durumları Şekil 39 Firmaların İhracaat Değerlerinin Pareto Gösterimi Şekil 40 Normalleştirilmiş Ortalama İhracat Değerlerinin Histogram Gösterimi Şekil 41 Finansal Büyüklüklerle Yeni Üretim Geliştirme Göstergelerinin Karşılaştırılması x

19 Şekil 42 Ortalama İhracat-Ortalama Ciro Verisinin Regresyon Doğrusu Şekil 43 Ortalama İhracat ve Ortalama Ciro Verileri Regresyon Hata Terimleri Histogramı Şekil 44 Hata Terimleri ve Tahmin Değerlerinin Serpme Grafiği Şekil 45 Firma Büyüklüklerine Göre Ortalama Ciro Değerlerinin Kutu Gösterimi Şekil 46 Firma Büyüklüklerine Göre Ortalama İhracat Değerlerinin Kutu Gösterimi Şekil 47 Çalışan Sayıları Arasındaki İlişkiler Şekil 48 Toplam Çalışan Sayıları ile Finansal Büyüklük Değerlerinin Karşılaştırılması Şekil 49 Yazılım Personel Sayıları ile Finansal Büyüklük Değerlerinin Karşılaştırılması Şekil 50 Yazılım Geliştiren Personel Oranı ile Finansal Büyüklük Değerlerinin Karşılaştırılması Şekil 51 Personel Sayıları ile Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Şekil 52 Personel Oranları ile Finansal Büyüklüklerin Karşılaştırılması Şekil 53 Farklı Eğitim Düzeylerindeki Personel Oranları ile Finansal Büyüklükler Şekil 54 Bilişim Firmalarının Genel Yönetim Uygulamaları Şekil 55 Teknik ve İdarî Konularda Dış Danışman Kullanımı Şekil 56 Firmaların Müşteri İlişkileri Yönetimini Uygulama Yaklaşımları Şekil 57 Firmaların Satış Sonrası Teknik Destek Verme Yaklaşımları Şekil 58 Firmaların Tedarik Yönetimini Uygulama Yaklaşımları Şekil 59 Firmaların Kalite Belgesine Sahip Olma Durumları Şekil 60 Kalite Belgelerinin Dağılımı Şekil 61 Yazılım Kalite Belgesi Alma Sorunları Şekil 62 Yazılım Kalite Güvence Grubunun Mevcudiyeti Şekil 63 YKG Faaliyetlerinin Yürütülme Durumu Şekil 64 YKG Faaliyetlerini Planlama Sıklığı Şekil 65 Üst Düzey Yönetimin YKG Faaliyetlerini İzleme Yaklaşımı Şekil 66 YKG Faaliyetlerini Uygulayan Kişilerin Eğitim Alma Durumları Şekil 67 Kurumsal Düzeyde YKG Kurallarının/Politikalarının Tanımlı Olma Durumu Şekil 68 YKG Faaliyetleri için Tanımlanmış Kuralların Uygulanma Sıklığı Şekil 69 YKG Performans Metriklerinin/Yöntemlerinin Tanımlı Olma Durumu Şekil 70 YKG Performans Metriklerinin/Yöntemlerinin Uygulanma Sıklığı Şekil 71 Müşteri ya da Sistem Gereksinimlerinin Kayıt Altına Alınma Durumu Şekil 72 Müşteri ya da Sistem Gereksinimlerinin İzlenme Durumu Şekil 73 Firma Büyüklüklerine Göre Gereksinim Yönetimi Aracı Kullanımı Şekil 74 Gereksinim Yönetimi için Plan Yapma Durumu Şekil 75 Gereksinim Değişikliklerinin Planlara ve Ürünlere Yansıtılma Durumu Şekil 76 Gereksinim Yönetimi Etkinliklerinin Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirilmesi Şekil 77 Gereksinim Yönetimini Uygulayan Kişilerin Eğitim Alma Durumları Şekil 78 GereksinimYönetimi için Kuralların/Politikaların Tanımlı Olma Durumu Şekil 79 Gereksinim Yönetimi için Tanımlanan Kuralların Uygulanma Sıklığı Şekil 80 Gereksinim Yönetimi Performans Metriklerinin Tanımlı Olma Durumu Şekil 81 Gereksinim Yönetimi Performans Metriklerinin Uygulanma Sıklığı Şekil 82 Proje Planlarını Oluşturma Sıklığı Şekil 83 Planların Yürütülecek Faaliyetleri ve Sorumlulukları Kapsaması xi

20 Şekil 84 Proje İzleme Etkinliklerinin Yürütülmesi Şekil 85 Ürün Geliştirme Süreci Boyunca Araç Kullanımı Şekil 86 Firma Büyüklüklerine Göre Proje Yönetimi Aracı Kullanımı Şekil 87 Üst Düzey Yönetimin Proje Faaliyetlerini İzleme Yaklaşımı Şekil 88 Projelerde Öngörülerin Değerlendirilmesi Şekil 89 Proje Yönetimini Uygulayan Kişilerin Eğitim Alma Durumları Şekil 90 Proje Yönetimini için Kuralların/Politikaların Tanımlı Olma Durumu Şekil 91 Proje Yönetimi için Tanımlanan Kuralların Uygulanma Sıklığı Şekil 92 Proje Yönetimi Performans Metriklerinin/Yönetimlerinin Tanımlı Olma Durumu Şekil 93 Proje Yönetimi Performans Metriklerinin/Yöntemlerinin Uygulanma Sıklığı Şekil 94 Firmaların Konfigürasyon Yönetimini Uygulama Yaklaşımları Şekil 95 Firmaların Konfigürasyon Yönetimi Planlarını Oluşturma Yaklaşımı Şekil 96 Firma Büyüklüklerine Göre Konfigürasyon Yönetim Aracı Kullanma Şekil 97 Konfigürasyon Yönetimi Etkinliklerinin Üst Düzey Yöneticilerle Gözden Geçirilmesi Şekil 98 Konfigürasyon Yönetimini Uygulayan Kişilerin Eğitim Alma Durumu Şekil 99 Konfigürasyon Yönetim Planına Göre Dayanak Kontrolü Şekil 100 Konfigürasyon Yönetimi için Kuralların/Politikaların Tanımlı Olma Durumu Şekil 101 Konfigürasyon Yönetimi için Tanımlanan Kuralların Uygulanma Sıklığı Şekil 102 Değişikliklerin Kurallara Göre Yapılıp Yapılmadığı Şekil 103 Konfigürasyon Yönetimi Performans Metriklerinin/Yöntemlerinin Tanımlı Olma Durumu Şekil 104 Konfigürasyon Yönetimi Performans Metriklerinin/Yöntemlerinin Uygulanma Sıklığı Şekil 105 İş Ürünlerinin Kalitesinin ve Fonksiyonelliğinin Sınanması Şekil 106 Firmaların Doğrulama Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımları Şekil 107 Firmaların Doğrulama Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımları Şekil 108 Firmaların Gözden Geçirme Faaliyetlerini Uygulama Yaklaşımları Şekil 109 İş Ürünleri için Müşteriden Onay Alma Aşamaları Şekil 110 Sınama Tiplerine Göre Müşteriden Onay Alma Yaklaşımları Şekil 111 İş Ürünlerine Müşteriden Onay Alma Aşamalarının Kutu Gösterimi Şekil 112 Firmaların Testleri Planlama Yaklaşımları Şekil 113 Firmaların Test Yapılanmaları Şekil 114 Firmaların Testleri İzleme Yaklaşımları Şekil 115 Test İzleme Etkinliklerini Üst Düzey Yönetimle Gözden Geçirme Şekil 116 Firmaların Test Yöntemlerini Kullanma Yaklaşımları Şekil 117 Testle Uğraşan Kişilerin Eğitim Alma Durumları Şekil 118 Test Yönetimi için Kurumsal Düzeyde Kuralların/Politikaların Tanımlı Olması Şekil 119 Test Yönetimi için Kuralların/Politikaların Uygulanma Durumu Şekil 120 Test Metriklerinin/Yöntemlerinin Tanımlı Olma Durumu Şekil 121 Test Metriklerini/Yöntemlerini Uygulama Sıklığı Şekil 122 Risk Yönetimi Sürecinin İşletildiği Birimler Şekil 123 Riskleri Değerlendirme Yaklaşımı xii