Olur Tarih/No: /1437

Transkript

1 Olur Tarih/No: /1437 Tohumluk Sertifikasyonu Uygulama Esasları Hakkında Talimat BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1- Bu Talimat, Ülkemizde üretilen veya ithal edilen tohumlukların standartlara uygun olarak üretilmelerini sağlamak ve bu tohumlukları yetiştirenlerin uymak zorunda oldukları kuralları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Kapsam Madde 2- Bu Talimat, Ülkemizde üretilen tohumlukların üretimi, kontrolü, sertifikalandırılması, etiketlendirilmesi ve ticareti gibi konuları kapsar. Hukuki dayanak Madde 3- Bu Talimat, 308 sayılı Tohumlukların Tescil Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkında Kanun ile 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu ve bu Kanunlara bağlı tüzük, yönetmelik ve tebliğlere dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4- Bu Talimatta geçen terimlerin tanımları aşağıya çıkarılmıştır; a) Bakanlık : Tarım ve Köyişleri Bakanlığıdır. b) Genel Müdürlük : Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğüdür. c) TTSMM : Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüdür. d) OECD : Uluslararası Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütüdür. e) ISTA : Uluslararası Tohum Test Birliğidir. f) İl Müdürlüğü : Bakanlık İl Müdürlüğüdür. g) Araştırma Kuruluşu : Bitki çeşitlerinin ıslahına ve geliştirilmesine ilişkin faaliyetlerde bulunan kamu araştırma kuruluşları, ziraat fakülteleri veya diğer fakülteler ile özel sektör tarımsal araştırma kuruluşlarıdır. h) Tohum: Meydana geldiği bitkinin genetik tüm özelliklerini taşıyan, döllenme sonucu meydana gelen ve embriyoyu taşıyan generatif kısımlarıdır. i) Tohumluk: Bitkilerin çoğaltımı için kullanılan tohum, fide, fidan, çubuk, çelik, gibi generatif ve vegetatif bitki kısımlarıdır. j) Tohumculuk: Tohumlukların ıslahı, tescili, üretimi, dağıtımı, sertifikasyonu, kontrolü ve bunlarla ilgili bütün kurum, kuruluş, kişi ve faaliyetlerin tümünü ifade eder. k) Fide: Sebze, çiçek ve tütünde olduğu gibi tohumlardan özel olarak hazırlanmış yastıklarda çimlendirilerek belli bir büyüklüğe kadar ( cm) geliştirilmiş, canlı ve yapraklı bitkidir. l) Generatif Tohum: Bitkilerin generatif organlarında, tozlanma ve döllenme sonucu meydana gelen, bitki embriyosunun ve bazı türlerde embriyo yedek besin maddesini yani endosperm taşıyan ve üretimde kullanılan tohumdur. m) Vegetatif Tohum: Bitkilerin çelik, çubuk, yumru, soğan, rizom, stolon ve kalınlaşmış ana kök gibi üretimde kullanılan bitki kısımlarıdır. n) Tescil: Yurt içinde ve yurt dışında ıslah edilmiş çeşitlerin farklı, yeknesak ve durulmuş olduğunun, biyolojik ve teknolojik özellikleri ile hastalık ve zararlılara dayanıklılığının, tarımsal değerlerinin bitki çeşitlerinin tescil edilmesine ilişkin yönetmelik dahilinde tespit edilerek bir kütüğe kaydedilmesidir. o) Tohumluk Kontrolü : Özellikleri bilinen çeşitlere ait tohumlukların laboratuar analizi ile fiziksel ve biyolojik değerlerinin belirlenmesi işlemidir. p) Tohumluk Sertifikasyonu: Tohumlukların tarla ve laboratuar kontrolleri sonucunda genetik, fiziksel, biyolojik ve sağlıkla ilgili değerlerinin standartlara uyguluğunun tespit edilmesi ve bunun belgelendirilmesi işlemidir. q) Tohumluğun fiziki değeri: Herhangi bir tohumluğun safiyeti, bin dane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, renk, koku, parlaklık ve rutubet oranı gibi özellikleridir. 1

2 r) Tohumluğun biyolojik değeri: Tohumluk olarak kullanılan çeşitlerin canlılığının, çimlenme yüzdesinin tespit edilmesi işlemidir. s) Tohumluluğun genetik değeri: Tarımsal üretimde kullanılan bir tohumluktan meydana gelen yeni bitkilerde ortaya çıkarak kendini gösteren tüm kalıtsal özelliklerin toplamıdır. t) Familya: Bir takım veya alt takım içinde yer alan ve çoğunlukla birden fazla cins içeren, bitkisel sınıflandırma birimidir. u) Cins: Bir familya veya alt familya içinde yer alan çoğunlukla birden fazla tür içeren, bitkisel sınıflandırma birimidir. v) Tür: Bir cins veya alt cins içinde yer alan, kendi aralarında döllenerek çoğalan ve birbirine benzer akraba bireylerden oluşan, fakat başka türlere ait bireyler ile döl vermeyen; bitki sistematiğinde temel kategoriyi teşkil eden sınıflandırma birimidir. y) Çeşit: Bir genotip veya birden fazla genotiplerin birleşmesinden ortaya çıkan özelliklerle tanımlanan, sözü edilen özelliklerden en az biri ile diğer herhangi bir bitki grubundan ayrılan, değişmeksizin çoğaltılmaya uygunluğu bakımından bir bütün olan, botanik taksonomi içinde yer alan geleneksel ve/veya biyoteknolojik yöntemlerle geliştirilmiş olan genetik yapıyı ifade eder. z) Sentetik Çeşit: Çok sayıda tek bitki, kendilenmiş hat, klon veya yabancı tozlanan başka populasyon tohumlarını birleştirilmesiyle meydana getirilen ve ilk (F1) jenerasyonundaki melez azmanlığı özelliğini diğer jenerasyonlarda da (F2,F3...) sağlanması temeli üzerine geliştirilmiş, ancak tohumluk olarak kullanabilmek için her yıl yenilenmesi gereken ilk jenerasyondur. aa) Kompozit Çeşit: Kendilenmiş hat, populasyon, hibrit gibi değişik kökenlerden gelen yabancı tozlanan genotiplerin belirli adet ve oranlarda karıştırılması suretiyle meydana getirilen ve müteakip jenerasyonlar boyunca genetik yapısı serbest tozlaşma yoluyla idame ettirilen bitki topluluğudur. bb) Çimlenme: Uygun ortamda, tohumdaki embriyonun yeni ve genç bir bitki meydana getirmek üzere yeniden büyümeye başlaması olayıdır. cc) Çimlenme Hızı: Çimlenme için gerekli şartların bulunduğu bir ortamda ekilen bir tohumluğun belirli zamanda çimlenenleri ayrılıp yüzde olarak bulunan değerdir. dd) Çimlenme gücü: Çimlenme için gerekli koşulların sağlandığı bir ortamda ekilen bir tohumluğun belirli zamanda çimlenenlerinin sayılıp, yüzde olarak bulunan en son değerdir. ee) Sürme Hızı: Tohumluğun doğal ortamdaki gelişimini izlemek için, özel olarak hazırlanmış kum gibi çimlenme ortamlarına bırakılan tohumlardan belirli bir süre sonunda ortamın yüzüne çıkanların yüzdesidir. ff) Sürme Gücü: Tohumluğun doğal ortamdaki gelişimini izlemek için, özel olarak hazırlanmış kum gibi çimlendirme ortamlarına bırakılan tohumlardan sürme hızının belirlenmesini takiben, ilave bir süre sonunda ortamın yüzüne çıkanların yüzdesidir. gg) Bitki Islahı: Elde bulunan ırk ve çeşitlerin korunmasını ve devamlılığını sağlamak, bunların üzerinde çalışarak özelliklerini yükseltmek, aynı zamanda genetik kaynak ve stoklardan yararlanılarak, yeni çeşitler elde etmek amacıyla yapılan çalışmaların tamamıdır. hh) Tohumluk kademesi: Herhangi bir sınıfta tohumluğun yıl (jenerasyon) olarak üretilme süresidir. ii) Tohumluk sınıfı: Tohumlukların üretilmesinde takip edilen döl sırasıdır. 2 jj) kk) Elit Tohumluk: Yeni ıslah edilmiş veya geçmiş yıllarda ıslah edilmiş olmakla beraber usulüne uygun olarak çeşit safiyeti muhafaza ve devam ettirilen doğrudan doğruya ıslahçı tarafından kontrol edilen, orijinal tohumluğun başlangıcı ve diğer sınıftaki tohumlukların kaynağı olan tohumluktur. Orijinal tohumluk: Elit tohumluktan veya kendisinden elde edilen, çeşit safiyetine devam ettiren, araştırma, ıslah ve deneme kuruluşlarında veya bu kuruluşların denetimi altında yetiştirilen tohumluktur.

3 ll) Anaç Tohumluk: Orijinal tohumluk veya kendisinden elde edilen çeşit safiyetini devam ettiren tohumluktur. yy) Sertifikalı Tohumluk: Anaç tohumluk veya kendisinden elde dilen, çeşit safiyetine devam ettiren tohumluktur. zz) Tarla kontrolü: Herhangi bir sınıf veya kademedeki tohumluğu yetiştirmek amacıyla ekilen tarlaların bitkinin belirli gelişme dönemlerinde sahip olması gereken özelliklerin yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından kontrol edilerek standartlara uygunluğunun tespiti işlemidir. aaa) Laboratuvar Analizi: Herhangi bir sınıf ve kademedeki tohumluğun laboratuvarlarda analiz edilen numunelerinin sahip olması gerekli standart değerlerinin yetkili kişi ve kuruluşlar tarafından tespit edilmesi işlemidir. bbb) Kendine döllenen Bitkiler: Aynı bitkinin her bir çiçeğinde erkek ve dişi organları bir arada bulunan ve yabancı çiçekten çiçek tozu kabul etmeyen bitkilerdir. ccc) Yabancı döllenen Bitkiler: Çiçeklerinde erkek ve dişi organlar bir arada bulunmasına rağmen kendi kendisini dölleme yeteneğinde olmayan, erkek ve dişi organları ayrı ayrı ihtiva eden ve çiçekleri aynı bitkinin farklı bölgelerinde veya değişik bitkilerde bulunan ve başka bitkilerden toz alabilen bitkilerdir. ddd) Kendilenme: Bir bitkinin kendi çiçek tozu veya kardeş çiçek tozuyla tozlanarak döllenmesidir. eee) Döl (Jenerasyon): Bir ebeveyn bitki veya bitki grubundan türeyen yeni birey veya bireylerdir. fff) Saf Hat (Arı Döl): Bütün bireylerin kendine döllenme yoluyla tek bir homozigot bitkiden türemiş olduğu, genetik bakımdan saf olan döllerdir. ggg) Melezleme: Ayrı tür ve cinslerin ayrı varyetelerinden olan fertlerin birleştirilmesi ve yeni kombinasyonun meydana getirilmesi işlemidir. hhh) Melez Tohumluk (Hibrit Tohumluk): İki ebeveyn kendilenmiş hat, iki ebeveyn tek melez veya bir kendilenmiş hat ile bir tek melezin çaprazlanmasından elde edilen ve birinci nesil bitkileri yetiştirmede kullanılan tohumluktur. iii) Tek Melez: İki kendilenmiş hattın çaprazlanması ile elde edilen birinci jenerasyon melezdir. jjj) Çift Melez: İki tek melezin çaprazlanması ile elde edilen birinci jenerasyon melezdir. kkk) Üçlü Melez: Bir tek melez ile üçüncü bir kendilenmiş hattın birleştirilmesiyle elde edilen tohumluktur. lll) Çoklu Melez: Dörtten fazla kendilenmiş hattın birleştirilmesiyle elde edilen tohumluktur. mmm) Bin Dane Ağırlığı: Herhangi bir tohumun bin adedinin kütlesinin gram cinsinden ifadesidir. nnn) Hektolitre Ağırlığı: Herhangi bir tohumun 100 litresinin kg olarak ifadesidir. ooo) Numune Sondası: Tohumluklardan numune almaya yarayan, metalden yapılmış, bir ucu sivri üzerinde tohumların içeri akmasını sağlayan yer yer delikleri veya yarıkları olan özel aletlerdir. ppp) Tecrit Mesafesi (İzolasyon Mesafesi): Tohumluk üretim alanlarında, birbirini tozlayıp dölleyebilecek tür, cins ve çeşitlerin üretimleri arasında bulunması gereken tozlanmayı engelleyecek minimum uzaklıktır. qqq) Sert Tohum: Tohum kabuğunun su ya da oksijen geçirmeyişi yüzünden metabolik faaliyetleri minimum seviyede bulunan tohumdur. rrr) Anormal Çim (fide): Uygun laboratuvar şartlarında çimlendirildiğinde normal bitki geliştirebilme kapasitesinde olmayan çimlerdir. yyy) Poligerm Tohum: İki veya daha çok sayıda embriyonun bir araya gelmesinden oluşan tohumdur. zzz) Monogerm Tohum: Poligerm tohumun aksine yalnız bir embriyodan ibaret bulunan tohumdur. aaaa) Kaplanmış Tohum: Makine ile ekimi kolaylaştırmak ve tohumun performansını iyileştirmek maksadıyla, bitki büyüme hormonları, bakteri aşısı, fungusit vs. gibi 3

4 maddeler de içerebilen yapıştırıcı katkı veya dolgu maddeleri ile kaplanmış tohumdur. bbbb) Diploid Tohum: 2n=2x (ploidi kademesi 2n=2x) kromozom takımlı tohumdur. cccc) Triploid Tohum: 2n=3x (ploidi kademesi 2n=3x ) kromozomlu takımlı tohumdur. dddd) Tetraploid Tohum: 2n=4x (ploidi kademesi 2n=4x) kromozomlu takımlı tohumdur. eeee) Anizoploid Tohum: 2n=2x+3x+3x kromozom takımlı tohumdur. ffff) Uyku Devresi (Dormansi): Dış çevresel şartların elverişli olması durumunda bile canlı bir tohumda çimlenmeyi engelleyen, tohumdan kaynaklanan fiziksel veya fizyolojik durumdur. gggg) Vernalizasyon (Üşütme): Genellikle kışlık bitkilerin generatif devreye geçebilmesi için (diğer bir ifade ile üreyebilmesi için) tohumlarının veya gelişmelerinin ilk devrelerinde kendilerinin belli bir süre, büyüme asgari sıcaklığının altında, belli bir düşük sıcaklık istekleridir. jjjj) Saf Tohumluk: Yabancı maddeleri ayrılmış, aynı bitki çeşidine ait generatif veya vegetatif üreme kısımlarıdır. kkkk) Fiziksel Safiyet: Tohumluğun saf tohumluk ve yabancı madde olarak tespit edilen oranıdır. llll) Çeşit Safiyeti: Tohumluğun sahip olduğu genotipten farklı olan çeşitlerin oranıdır. mmmm) Cansız Yabancı Madde: Tohumluk içinde bulunan cansız maddelerin (Taş,toz,bitkilerin çeşitli parçaları vb..) bütünüdür. nnnn) Tohumluk Numunesi: Tohumluk partisini temsilen partinin niteliklerinin tespiti ve sonucunda tohumluğa sertifika veya rapor verilebilmesi için tohumluk cinsine has laboratuvar analiz ve testlerine tabi tutulacak birim ağırlıktaki tohumluktur. oooo) Numune Alma: Tohumluk partisini temsil edecek tohumluk numunesinin 308 Sayılı Kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alınması işlemidir. pppp) Tohumluk Partisi: Tohumluk kontrol ve sertifikasyon sisteminde, bir numunenin alınmasına esas olan, bir sertifika veya raporun temsil ettiği, tohumluğun cinsine göre tespit edilmiş azami tohumluk miktarıdır. rrrr) ssss) tttt) Etiket: Tohumluğun ait olduğu parti, cins, tür, çeşit, döl kademesi ve tabi tutulduğu işlemler hakkında çeşitli bilgileri içeren ve bu bilgilerin doğruluğunun resmi kurumca denetlenerek onaylandığını gösteren mühür görevi gören belgedir. Etiketleme: Tohumluk partisinin resmi görevlilerce örnek alınıp değerlendirilmesi sonucu belgelendirilmesi işlemidir. Tip Dışı Bitki: Tarlada ekilen çeşit içerisinde aynı türe ait fakat, bir veya daha fazla karakter bakımından çeşitten farklı özellik gösteren bitkilerdir. uuuu) Ham (işlenmemiş) Tohumluk: Orijinal, anaç ve sertifikalı tohumluk sınıflarında üretilen, nihai sertifikalandırılmamış tohumluklardır. vvvv) Kontrolör: Tohumluk beyannamelerini değerlendiren, tarla kontrollerini yapan, numune alan ve piyasa denetimlerini yaparak bu konularda belge düzenleyen teknik personeli ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Tohumluk Yetiştirici Belgesi ve Tohumluk Beyannamesi Tohumluk yetiştirici belgesi Madde 5- Sertifikalı tohumluk yetiştiricileri öncelikle bu Talimatın ekinde yer alan Ek- 2 deki tohumluk yetiştirici belgesini almak zorundadır. Tohumluk yetiştiricileri, tohumluğun çeşidine göre teknik bilgiye, araziye, alet, makine, ekipman ve depoya sahip olmalı veya bunlardan sahip olmadıklarını kiraladığını belgelendirmelidir. Tohumluk yetiştirici belgesi aşağıdaki şekilde verilir; a)tohumluk yetiştirici belgesi almak isteyen kişi veya kuruluşlar 308 sayılı Kanuna ait Sertifikalı Tohumluk Yetiştiricilerini İlişkin Yönetmeliğin 1 inci maddesinde belirtilen niteliklere haiz olduklarına ve ilgili Kanun ve Yönetmeliklere uymayı taahhüt ettiklerine dair tohumluk yetiştirici belgesini üç nüsha doldurarak yetiştiricilik yapmak istedikleri İlin İl Müdürlüğüne verirler, 4

5 b)il Müdürlükleri, tohumluk yetiştirici belgesindeki beyan edilen bilgilerin doğruluğuna ve tohumluk yetiştiriciliği yapabileceklerine kanaat getirdiği takdirde belgeyi onaylayarak birinci nüshasını yetiştiriciye verir, ikinci nüshasını Bakanlığa gönderir, diğer nüshayı ise muhafaza eder, c)tohumluk yetiştiricileri birden fazla İl de yetiştiricilik yapmak istedikleri takdirde, arazi, alet, makine, ekipman ve depoları ile iş merkezlerinin bulundukları İl Müdürlüğünden tohumluk yetiştirici belgesi alarak bu belgeyle diğer İl Müdürlüklerine başvururlar, İl Müdürlükleri belgeyi inceleyerek ve yetiştiricinin beyanını dikkate alarak (b) bendindeki esaslar çerçevesinde işlem yapar, d)tohumluk yetiştiriciliği yapan kişi veya kuruluşlar sözleşmeli tohumluk yetiştiriciliği yapmak istedikleri takdirde, sadece kendi adına tohumluk yetiştirici belgesi düzenler, sözleşme yaptığı kişi veya kuruluşlar adına belge düzenlemezler. Tohumluk yetiştirici belgesi, sertifikalı tohumluk yetiştiriciliği yapıldığı ve tohumluk beyannamesi verildiği sürece geçerlidir. Belgenin verildiği İl de İki yıl üst üste tohumluk beyannamesi verilmemesi halinde tohumluk yetiştirici belgesi İl Müdürlüğünce iptal edilerek Genel Müdürlüğe bilgi verilir. Tohumluk beyannamesi Madde 6- Tohumluk yetiştiricileri tarafından üretilen tohumlukların sertifikalandırılabilmesi için, yetiştiriciler tarafından tohumluk beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Tohumluk beyannameleri düzenlenmesi ve kabul edilmesi aşağıdaki yöntemle yapılır; a) Tohumluk yetiştirici belgesine sahip kişi veya kuruluşlar Ek-3, Ek-4 veya Ek-5 de yer alan beyannamelerden üretimlerine uygun olanını doldururlar, b) Yetiştirici tohumluk beyannamesinde yer alan tüm sorulara açık ve net olarak cevap vermek zorundadır, c) Her tohumluk çeşidi ile her parsel veya her tarla için ayrı ayrı tohumluk beyannamesi düzenlenir, d) Tohumluk beyannameleri üç nüsha düzenlenir. Ancak, OECD amaçlı üretimlerde hastalık yönünden kontrol edilecek olan üretimler için tohumluk beyannameleri dört nüsha düzenlenir, e) Tohumluk beyannamelerinin birinci nüshasının sağ alt köşesine Vergi Usul Kanun u gereğince her mali yıl başında belirlenen miktar üzerinden damga pulu yapıştırılır. Döner Sermaye Kanun una tabi işletmeler damga vergisinden muaf oldukları için beyannameye pul yapıştırmazlar. Ancak, pul yapıştırılacak yere Damga Vergisinden Muaftır ibaresini eklerler. f) Tohumluk yetiştiricisi kişi veya kuruluşlar, usulüne uygun olarak düzenledikleri beyannamelere tohumluk sertifikalarının bir örneğini de ekleyerek Ek 6 da belirtilen tablodaki tarihler dikkate alınarak yetiştiricilik yapmak istedikleri İl Müdürlüklerine verirler. Beyannamelerde belirtilen ekilen tohumluk miktarının toplamı, ekilen tohumluğu ait sertifikada belirtilen tohumluk miktarından fazla olamaz, g) Çok yıllık bitkilerde, beyanname her üretim dönemi için verilir. Üretime ara verilen yıllarda tohumluk elde edilmiş gibi işlem yapılarak, döl ve kademe ilerlemesi devam ettirilir. h) İl Müdürlükleri, tohumluk beyannamelerinin usulüne uygun olarak düzenlendiğine ve beyannamede beyan edilen bilgilerin doğruluğuna kanaat getirdiği takdirde beyannameleri kabul ederek onaylar. i) Tohumluk beyannameleri ile birlikte aşağıdaki belgelerin de başvuru sırasında verilmesi gerekmektedir; 1. Ekilen tohumluğa ait sertifika (aslı veya onaylı sureti) 2. Özellik Belgesi (hibritler için ebeveynlere ait özellik belgeleri) 3. Üretim tarlalarını gösteren krokiler Elit, orijinal, anaç tohumluk üretimleri yapılması durumunda tohumluk üreticisinden araştırıcı kuruluş yetki belgesi istenir. j) Onaylanan beyannamelerin birinci nüsha tohumluk beyannamesini kabul eden kuruluşta saklanır. ikinci nüsha tarla kontrollerinde kullanılması için kontrolörlere verilir ve 5

6 üçüncü nüsha SERTİFİKALANDIRMADA KULLANILAMAZ kaşesi vurularak yetiştiriciye gönderilir. OECD amaçlı üretimler için düzenlenen beyannameler Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüne verilir. Bu beyannamelerin sağ üst köşesine OECD Amaçlıdır ibaresi yazılır. Tohumluğun ihraç edileceği ülkenin talep ettiği hastalık kontrolleri var ise bu hastalık adları da tohumluk beyannamesinde belirtilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Tarla Kontrolleri ve Numune Alınması Tarla kontrolleri Madde 7- Sertifikasyon sistemi kapsamında yetiştirilen tohumlukların tarla kontrollerinin yapılması zorunludur. Tarla kontrolleri aşağıdaki esaslar dahilinde yapılır; a)tarla kontrolleri, her bir çeşit veya tarla için verilen tohumluk beyannamesinde gösterilen tarla veya parsellerde yapılır. b)tarla kontrolü, tohumluk kontrolörleri tarafından bitki çeşidinin özelliğine göre o çeşidin, çeşit safiyeti ve fiziksel safiyetine etki eden her türlü şartlar göz önüne alınarak uygulanır. Tarla kontrolü, her bitki türü için ayrı ayrı hazırlanan bölümde yer alan tarlada aranan şartlara uygun olarak yapılır. c)tarla kontrolleri, tarlada çeşit karışıklığının ve hastalıkların en iyi görüldüğü devrelerde yapılır. d)tarla kontrolleri sırasında kontrolörler tarafından üç nüsha olarak tarla kontrol raporu düzenlenir. Raporlarda silinti veya kazıntı yapılmamalıdır. Değişiklik zorunlu ise yanlışlığın üzeri çizilerek doğrusu yazıldıktan sonra kontrolör tarafından paraflanmalıdır. e)tarla kontrol raporunun birinci nüshası tohumluk numunesi ile birlikte sertifikasyon kuruluşuna gönderilmek üzere, ikinci nüshası ise laboratuvar analizlerinin tekrarlanması gerektiğinde kullanılmak üzere İl Müdürlüğünde muhafaza edilir. Üçüncü nüsha SERTİFİKALANDIRMADA KULLANILAMAZ kaşesi vurularak yetiştiriciye verilir. f)tarla kontrollerine göre tohumluğun hangi sınıf veya kademeye girdiği, hiçbir sınıf veya kademeye giremediği takdirde bunun hangi sebeplerden ileri geldiği, kontrolörler tarafından tarla kontrol raporuna işlenir. g)tarla kontrolünde tohumluğun aranılan sınıfa girmesini engelleyen sebepler varsa ve teknik olarak bu engellerin yetiştirici tarafından giderilebilmesi mümkünse, yetiştiriciye Ek- 7 de yer alan Tarla Kontrolü İhbarnamesi verilir. İhbarnamede, yeniden ne zaman kontrol yapılacağı belirtilir. İhbarnamede belirtilen zamanda kontrolörler tarafından yeniden tarla kontrolü yapılır. Tarla kontrol yöntemi Madde 8- Tarla kontrolleri, kontrolörler tarafından aşağıdaki yöntemle yapılır; a)kontrolörler, tohumluk beyannamesini alarak, beyannamede belirtilen tarla veya parsele giderler. b)kontrolörler genel bir fikir edinmek amacıyla, kontrol edecekleri tarlanın etrafında gezerek ön bitki ve izolasyon mesafesine uyulup uyulmadığını kontrol eder. İzolasyon mesafesi kontrolünde döllenme zamanları dikkate alınarak zaman izolasyonuna uyulup uyulmadığı da kontrol edilir. c)tarlanın veya parselin büyüklüğüne göre tarlada kaç birim alanda sayım yapılacağı kontrolü yapılacak türlere göre birim alan ve sayım tekrarı belirlenir. d)tarla kontrolü yapılacak birim alan belirlendikten sonra, kontrolör, tarlanın şekline ve büyüklüğüne göre tarla içerisinde dik, çapraz veya sağa sola kayarak gidip gelmek suretiyle tarlanın genelini kapsayacak şekilde kontrol yapar. 6

7 e)kontrolörler bu kontrol sırasında, tarla kontrolüne esas standartlarda adı geçen ve aranması istenen faktörleri her birim alanda tek tek sayar. Bu sayımlarda tespit edilen hususlar her faktörün özel hanesine işlenir. Tarlada tespit edilen unsurlar adet olarak ne kadar tespit edilmişse rakamla yazılır. Tarlada rastlanmayan unsurlar ise raporda 0 (sıfır) ile ifade edilir. Bazı haneleri boş bırakılan veya (-) çekmek suretiyle doldurulan unsurlara bakılmadığı, gözlem yapılmadığı varsayıldığından tarla muayene raporu geçersiz kabul edilir. f)tarla kontrol raporundaki tüm sütunların toplamı ve ortalaması, rapordaki özel hanesine yazılır. g)kontrolörler, tarla kontrol raporunun üst bölümünde yer alan tüm soruları beyannameden yararlanarak ve yetiştiriciye sorarak cevaplandırır. Tarla kontrol raporunun değerlendirilmesi Madde 9- Tarla kontrolünün tamamlanmasından sonra, tarla kontrol raporu kontrolörler tarafından aşağıdaki şekilde değerlendirilir. a)tarla kontrolü sırasında kontrolörler tarlada ön bitki veya izolasyon mesafesine uyulmadığını tespit ederse tarla kontrol raporuna Hiçbir Tohumluk Sınıfına Giremez ibaresini yazar. Bu durumda tarla kontrolüne devam edilmez. b)tarla kontrolünde tespit edilen ve tarla kontrol raporuna işlenen ortalama değer, bu Talimatın ekinde yer alan tarla standartlarında o tür için belirtilen değerlerle karşılaştırılır. c)tarla kontrol raporunda bulunan ortalama değer, tarla standartlarında belirtilen değerler uygun ise elde edilecek tohumluğun sınıfı ve döl kademesi yazılarak daire içerisine alınır. d)rapordaki ortalama değer, tarla standartlarında belirtilen değerlere uygun olmadığı tespit edilmişse, bu durumda tohumluğun sınıfı ve kademesi rapordaki ortalama değerin uygun olduğu sınıfa ve kademeye düşürülür. Bu düşürülmeye neden olan faktör veya bu faktöre ilişkin ortalama değer daire içine alınır. e)üretilen tohumluğun sınıfı ve döl kademesi, ekilen tohumluğun sınıfı ve döl kademesine her üretim periyodunda, tarla standartları uygun olsa bile bir alt sınıfa düşürülür. Tohumlukların aynı sınıftaki döl kademesi sayısı Talimatın ekinde yer alan tohumluk tarla ve laboratuvar standartlar bölümünde (Ek-1) her tür için ayrı ayrı belirtilmiştir. f)yapılan değerlendirmede, rapordaki ortalama değer tarla standartlarındaki asgari tohumluk sınıfındaki değere uygun değilse, tarla kontrol raporuna Hiçbir Tohumluk Sınıfına Giremez ibaresi yazılır. Tohumluk numuneleri Madde 10- Tohumluk numunesine esas olacak miktarlar Ek-8 de yer alan Tablo da verilmiştir. Tohumluk Numunesi laboratuvara Rutubet Tayini için gönderilecek ise gereken tohumluk ağırlığı; Ek-9 da yer alan ve öğütülmesi gereken türler için en az 100 g, diğer türler için en az 50 g olmalıdır. Numune nemden etkilenmeyecek bir ambalaj (Cam, plastik, metal v.b) içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Tohumluklardan numune alma aletleri, otomatik numune alıcılar veya el ile numune alınır. Numune alınacak tohumluk partilerini oluşturan unsurlar partinin her tarafında aynı dağılımı göstermeli; homojen olmalıdır. Tohumluk partisinin homojenliği, tohumluğun depolandığı, partilere ayrıldığı yerde, üretici veya satıcı tarafından sağlanmalıdır. Tarla kontrolünü kazanan tarlalardan elde edilen tohumluklardan usulüne uygun şekilde numune alınır ve laboratuvar analizlerinin yapılması için sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. Tohumluk partileri aşağıdaki formata uygun olarak numaralandırılır. TR XX YYYY ZZ TTTT TR : Ülke kodu XX : Tohumluğun üretildiği ilin plaka numarası YYYY : Üretici kuruluş kod numarası ZZ : Tohumluğun üretildiği yılın son iki rakamı TTTT : Tohumluğun parti numarası 7

8 Tarla kontrolünü kaybeden tohumluklar hakkında ise aşağıdaki esaslar dahilinde işlem yapılır; Tarla kontrolünü kaybeden tarlalardan elde edilen tohumluklardan sertifikalandırma amacıyla numune alınmaz ve bu tohumluklar laboratuvar analizlerine tabi tutulmaz. Tohumluklardan numune alınmasında uygulanacak yöntem Madde 11- Tohumlukların sertifikasyona tabi tutulması veya laboratuvar analiz ve testlerinin yapılması amacıyla tohumluklardan kontrolörler tarafından numune alınır. a) Genel Kurallar : Sertifika verilecek bir partiden numune alınması, ancak tohumluk numunesi almada tecrübeli olan ve resmi otoritenin kabul ettiği bir kişi tarafından yapılabilir. Tohumluk partisi her torba veya kaba kolayca ulaşılabilecek bir şekilde düzenlenmelidir. Kontrolör istediği takdirde, tohumluğun sahibi tarafından yeterli bilgi verilecektir. Partinin heterojen olduğu tespit edilirse numune alınmaz. b) Numune Alma Sıklığı : Tohumluk partilerinin özelliğine göre partiden alınacak ilk numune adetleri değişiklik gösterir. Farklı ağırlıktaki ambalajlardan oluşan partilerden alınacak ilk numune adetleri Ek-10 daki tablolarda verilmiştir. c) Temsili Numune: Laboratuvar analizlerinin yapılabilmesi için gerekli miktardaki tohum örneğidir. Uygun yöntemlerle alınan numunelerden aşağıdaki aşamaları izlenerek temsili numune elde edilir: 1) İlk Numunenin Alınması: İlk numuneler, partiyi oluşturan ambalajlardan mümkün olduğunca aynı miktarda alınmalıdır. İlk numunelerin alınması için uygun metodlar ; Partiyi oluşturan tohumluk, torba ve bunun gibi kapalı kaplarda ise parti içinden tesadüfi olarak torbalar seçilir ve ilk numuneler torbaların alt, üst ve orta kısımlarından alınır. Fakat her torbadan birden fazla numune alınması gerekli değildir. Tohum büyük ambalajlarda ise ilk numune tesadüfi olarak seçilen çeşitli yerlerden ve derinliklerden alınmalıdır. Akışkan olmayan kavuzlu numunelerde ilk numuneler el ile alınabilir. Tohum küçük veya rutubet geçirmez kaplarda ambalajlanacaksa (örneğin teneke kutu veya plastik torbalarda) ve eğer mümkünse numune, tohumlar kaplara konulmadan önce alınmalıdır. Bu yapılmazsa, yeterli sayıda kap açılmalı veya delinerek numune alınmalıdır. Daha sonra kaplar kapatılmalı ya da içindeki tohumlar yeni bir kaba nakledilmelidir. Tohumların kaplara doldurulması sırasında numune alırken, akan tohumun kesitinden üniform şekilde alınmalı, tohumun ambalajın dışına akmamasına özen gösterilmelidir. Bu işlem otomatik veya elle kontrol edilecek şekilde yapılmalıdır. 8 2) Karışık Numune Elde Edilmesi: İlk numuneler üniform ise bunların birleştirilmesiyle karışık numune elde edilir.3) Temsili Numune Elde Edilmesi: Temsili numune, karışık numunenin uygun ekipmanlarla veya el ile uygun miktara indirilmesiyle elde edilir. d) Tohumluk Partilerinden Numune Almada Kullanılan Yöntem ve Aletler 1) Sonda ile Numune Alma Yöntem ve Tekniği: Eksper önce tohumluk partisinin büyüklüğüne ve tohumluğun cinsine uygun ölçü ve tipteki sondayı seçer (Ek-11).Baston ve Kovanlı (Sleeve) Tip Sondalarla Numune Alma:Bu tip sondalar içi boş bir tüp ile bu tüpün içinde hareket eden bir kısım olmak üzere iki parçadan ibarettir. Bölmeler bitki türüne göre değişik boyutlarda olabilir (Şekil 1). Sondalar yatay ve dikey olarak kullanılabilir. Bölmeli sondaların dikey olarak kullanılmaları şarttır. Aksi halde sonda açıldığı zaman sadece sondanın daldırıldığı katmandaki tohumluklar akar. Dolayısıyla tohumluk tabakalarını tam olarak temsil eden numune alınmış olmaz. Sonda yatay veya dikey olarak kullanıldığında çuval veya torbanın içine köşegenleri istikametinde

9 daldırılmalıdır (Şekil 2). Çuvallar yatay olarak dizilmişlerse sondanın yatay olarak kullanılması doğru olur. Yığından numune alırken sondanın dikey olarak kullanılması gerekir. Sonda tohumluğun içine yarıklar kapalı halde olarak daldırılır. Sonra tüp döndürülerek yarıkların açılması ve tohumların bölmelere akması sağlanır. Bu iş yapıldıktan sonra yarıklar kapatılır ve sonda tohumluğun içinden yarıklar kapalı olarak çıkarılır ve tohumlar numune kabına boşaltılır. Bu tip sonda ile numune alırken sonda çuval veya torbaya bir defa daldırılır ve numune alınır. Numune yığından alınıyorsa, yığının büyüklüğüne göre çeşitli yerlerinden numune almak gerekir. Şekil 1. Baston ve kovanlı ( Sleeve) tip sonda. Çuvaldan numune alırken sonda çuvalın dokusunu araladığı için, çekildikten sonra delinen kısım sondanın ucu ile kapatılır. Numune kağıt torbadan alınıyorsa, delinen kısım kağıt yapıştırılarak kapatılmalıdır. Şekil 2. Baston ve kovanlı ( Sleeve) tip sonda ile numune alınması. 2) El İle Numune Alma Yöntem ve Tekniği Kavuzlu, akıcı olmayan türlerde (Çayır mer a ve yem bitkileri) ve bazı durumlarda el ile numune alma daha uygundur. El ile numune alma işleminin uygulanması için uygun olan bitki türleri; Agropyron, Agrostis, Alopecurus, Anthoxanthum, Arrhenatherum, Axonopus, Bromus, Chloris, Cynodon, Cynosurus, Dactylis, Deschampsia, Elymus, Elytrigia, Festuca, Holcus, Lolium, Melinis, Panicum, Pascopyrum, Paspalum, Poa, Pseudoroegneria, Trisetum, Zoysia dır. Kavuzlu ve akıcı olmayan tohumlardan el ile alınan numunenin partiyi en iyi şekilde temsil etmesini sağlamak için tohumluk numunesi çuvalın üst, orta ve alt kısmından olmak üzere üç kez alınır. Çuvalın içinde el 40 cm den daha fazla derine inemeyeceği için eli üstten daldırarak çuvalın alt kısmından numune almak imkansızdır. Bunun için numuneyi alan kontrolör, numuneyi alacağı çuvalları tamamen veya kısmen boşaltır. Numuneyi aldıktan sonra tekrar doldurur. Numune çuval veya torbadan değil de yığından alınıyorsa, yine numunenin partiyi tam olarak temsil edebilme özelliğini sağlamak için tohumluk partilerinin çok derin olmamasına dikkat edilmelidir. Tohumluk numunesi, tohumluğun temizlenmesi sırasında alınıyorsa, temizlenmekte olan tohumluk partisinden aynı zaman aralıkları ile aynı miktarda numune almak gerekir. Tohumluk partisinin büyüklüğüne göre, temizleme sırasında ne kadar zaman geçeceği ve partinin ağırlığı ile orantılı olarak hangi zaman aralıklarında numune alınacağı eksper tarafından saptanır. El ile numune almada tohumların düşmemesi için avucun sıkıca kapatılması uygun olur. Numune sayısı Madde 12- Kontrolör, her tohumluk partisinden üç adet numune alır. Numunelerin üçüne de aynı işaret veya rakam verilir. Birinci numune laboratuvar analizlerinin yapılması amacıyla tohumluk sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. İkinci numune laboratuvar sonuçlarına itiraz 9

10 edildiğinde kullanılmak üzere veya birinci numuneyle ilgili bir sorun çıktığında kullanılmak üzere, şahit numune olarak kontrolörler tarafından saklanır. Üçüncü numune ise yetiştiriciye veya numunenin alındığı işletmeye verilir. İkinci ve üçüncü tohumluk numuneleri, tohumluk sertifikasyon kuruluşlarından sonuç geldikten sonraki 60 günlük itiraz süresince muhafaza edilir. Laboratuvar sonuçlarına itiraz edilmesi halinde öncelikle kontrolörler tarafından muhafaza edilen şahit numune, gerektiğinde ise yetiştirici veya işletme tarafından muhafaza edilen şahit numune yeniden laboratuvar analizleri yapmak amacıyla kullanılır. Laboratuvar sonuçlarına itiraz durumlarında şahit numuneler referans laboratuvar olarak kabul edilen Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü nde yeniden laboratuvar analizlerine alınır. Tohumluk numunelerinin sertifikasyon kuruluşuna gönderilmesi Madde 13- Kontrolörler tarafından numune alma aletleriyle veya el ile usulüne uygun olarak alınan ve temiz, sağlam, içten dikişli numune torbalarına veya numune kaplarına konulan tohumluk numuneleri, torbaların ağzı sıkıca kapatılarak ve mühürlenerek, laboratuvar analizleri yapılması amacıyla tohumluk sertifikasyon kuruluşuna gönderilir. Tohumluk sertifikasyon kuruluşlarına numune göndermesi sırasında, aşağıdaki belgeler numunelerden etkilenmeyecek şekilde ağzı kapatılmış plastik ambalaj ile numune torbasının içine konulur; a)numune Gönderme Protokolü, (Ek12) b)tarla muayene raporu, c)tohumluk beyannamesi. Tarla muayene raporu ve tohumluk beyannamesinin daha önce başka bir partiye ait numuneyle gönderilmesi halinde, her tohumluk numune gönderme protokolüne bu belgelerin tarih ve numarası yazılarak Tarla Muayene Raporu ve Tohumluk Beyannamesi...nolu Partiye ait Numune İle Birlikte Gönderilmiştir ibaresi yazılır. Tohumluk sertifikasyon kuruluşuna gönderilen her tohumluk numunesine parti numarası yazılır. Numune gönderme protokoluna, tohumluk numunesine verilen parti numarası, numunenin temsil ettiği tohumluğun kilogram olarak miktarı ve tohumluğun ambalajının cinsi ve adedi mutlaka yazılır. Tohumluk numunelerinde fiziksel, biyolojik ve çeşit safiyeti analizleri veya testlerinden başka rutubet tayini, hektolitre veya bin tane ağırlıklarının tayini gibi analizler de isteniyorsa, bu hususlar numune gönderme protokolunda mutlaka belirtilir. Rutubet tayini için gönderilen tohumluk numunesi diğer numuneden ayrı olarak nem geçirmeyen metal veya cam kaplar içinde ağzı sıkıca kapatılmış olarak gönderilir. Rutubet tayini için gönderilen tohumluk numunesi diğer numunenin dörtte birinden az olamaz ve bu numune ayrı bir yazı ve ayrı bir tohumluk numunesi gönderme protokolü ile gönderilir. Tarla kontrol sonucuna göre, çeşidi, sınıfı ve döl kademesi aynı olan tohumluklar, karıştırılarak tohumluk partileri oluşturulabilir ve tohumluk numuneleri bu partilerden alınır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Laboratuvar Analizleri, Sertifikalar ve Raporlar Laboratuvar analizleri Madde 14- Tohumlukların laboratuvar analizleri Bakanlıkça görevlendirilen veya yetki verilen tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılır. Tohumluk sertifikasyon kuruluşları, sertifika verilmesi veya analiz raporu düzenlenmesi amacıyla kendilerine gönderilen tohumluk numunelerinde gerekli laboratuvar analizlerini yaparak sertifika veya rapor düzenler. Ancak; a) Tohumluk partisinin azami ağırlıklarına uyulmadan numune alınmışsa, b) Tohumluk numunesi ile gönderilmesi gereken belgelerden herhangi birisi eksikse, c) Numune ile gönderilen belgelerden tohumluğun sınıfının tayin edilmesi mümkün olmadığı durumlarda. 10

11 Bu durum tohumluk sertifikasyon kuruluşu tarafından numuneyi gönderen kuruluşa bildirilerek, tespit edilen eksikliğin 15 gün içerisinde giderilmesi istenir. Belirlenen süre içerisinde eksiklik giderilmediği takdirde tohumluk analiz raporu ile belgelendirme yapılır. Numune miktarı asgari numune miktarının altında ise numuneler laboratuvar analizlerine tabi tutulmaz. Tohumluk sertifikasyon kuruluşları, tohumluk numunesi ile birlikte kendilerine gönderilen tarla kontrol raporunda bir işlem veya değerlendirme hatası olduğunu tespit ederlerse, bu işlem hatasının tarla kontrolünü yapan tarafından düzeltilerek bir resmi yazı ile sertifikasyon kuruluşuna bildirilmesini talep eder. Laboratuvar analiz sonuçlarının değerlendirilmesi Madde 15- Tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılan laboratuvar analizleri sonucunda tohumluklara sertifika veya rapor düzenlenir. Sertifika almak amacıyla gönderilen tohumluk numunelerinin laboratuvar analizlerinin yapılması sonucunda tohumluklara elit, orijinal, anaç veya sertifikalı tohumluk sertifikası verilir. Elit, orijinal, anaç ve sertifikalı tohumluk sertifikası aşağıdaki şartlar dahilinde verilir; a)tohumluk numunesinin ait olduğu çeşit Ülkemizde tescilli veya üretim izinli olmalıdır. b)tarla kontrolü yapılmış ve tarla kontrolünü kazanmış ekilişlerden olmalıdır. c)usulünü uygun tohumluk numunesi alınarak sertifikasyon kuruluşuna gönderilmiş olmalıdır. d) Laboratuvar analizleri sonucunda elit, orijinal, anaç veya sertifikalı tohumluk sınıfı standartlarını tutmalıdır. e)ambalajlanmış ve etiketlenmiş olmalıdır. Elit tohumluk sertifikası kendine döllenen bitki türlerinden buğday, arpa, yulaf ve pamuk için verilir. Tohumluk sertifika örnekleri Ek-14, Ek-15, Ek-16, Ek-17 ve Ek-18 de verilmiştir. Tohumluk sertifikaları üç nüsha olarak düzenlenir. Sertifikanın birinci nüshası yetiştiriciye, ikinci nüsha Bakanlığa gönderilir, üçüncü nüsha ise sertifikasyon kuruluşunda muhafaza edilir. Laboratuvar analizleri sonucunda, tohumluk sınıflarının hiçbirinin standartlarını tutmayan tohumluklar için Ek-20 de yer alan Hiçbir Tohumluk Sınıfına Giremez Raporu düzenlenir. Hiçbir tohumluk sınıfına giremez raporu düzenlenen numuneye ait partiler tohumluk olarak değerlendirilemezler. Tohumluk analiz raporu Madde 16- Tohumluklara tohumluk analiz raporu düzenlenebilmesi için, sertifikalı sınıf için belirlenmiş standartlara uygun olması gereklidir. Tohumluklardan kontrolörler tarafından usulüne uygun şekilde numune almak ve tohumluk sertifikasyon kuruluşuna göndermek kaydıyla, aşağıda belirtilen tohumluklara, tohumluk analiz raporu verilir; a) Tescilli çeşitleri olmayan türlere ait numuneler için, tarla kontrolü veya tohumluğun menşei aranmadan, tohumluk sahibinin tohum hakkındaki beyanı esas alınarak fiziksel ve biyolojik analizleri sonuçları Tohumluk Analiz Raporu ile belgelenir. Tarla kontrolü yapılarak çeşit teşhisi yapılmadığı durumlarda rapora çeşit ismi yazılmaz. b) Tarla kontrolü yapılarak elde olunan tohumluklardan alınan tohumluk numuneleri ile birlikte gönderilmesi gereken belgelerin, sertifikasyon kuruluşunun ikazına rağmen 15 gün içinde gönderilmemesi ya da eksik gönderilmesi halinde, söz konusu tohumluk numunesinde gerekli testler yapılarak Tohumluk Analiz Raporu düzenlenir. Bu durumda rapora çeşit ismi yazılmaz. c) Tohumlukların piyasa denetimleri sırasında alınan denetleme numuneleri için Tohumluk Analiz Raporu düzenlenir. d) 308 Sayılı Kanun kapsamında olan tescilli veya üretim izinli stoktaki sertifikalı tohumluklar için çimlenme analiz sonuçları örneği Ek-21 de yer alan Tohumluk Analiz Raporu ile belgelenir. 11

12 e) 308 sayılı Tohumlukların Tescil,Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkında Kanuna tabi olan ve her yıl Resmi Gazetede yayımlanan tescilli veya üretim izinli çeşitlere ait tohumlukların Tohumluk Analiz Raporu ile satışı yapılmaz. Analiz Sonuç Formu Madde 17 Tohumluğun değerini bilmek isteyen kişi veya kuruluşlara, tohumluğun menşei ve standartlara uygunluğu aranmadan, sahibinin beyanı esas anılarak ve talep edilen testler yapılarak analiz sonuç formu düzenlenir. Analiz sonuç formu ile tohumluk satışı yapılmaz. (Ek- 22) Tohumluk sertifikaları Madde 18- Tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından laboratuvar analizleri yapılan tohumluklara aşağıda belirtilen tohumluk sertifikaları verilir; a) Elit tohumluk sertifikası; Çeşidin ıslahçısı tarafından veya yetki verdiği araştırıcı kuruluş tarafından üretilen tohumluklar için düzenlenen sertifikadır. b) Orijinal tohumluk sertifikası; Araştırıcı kuruluşlar tarafından veya bu kuruluşların kontrolü altında elit tohumluktan veya kendisinden üretilen tohumluklara verilen sertifikadır. c) Anaç tohumluk sertifikası; Araştırıcı kuruluş veya bitki ıslahçısı kuruluşlar tarafından orijinal tohumluktan veya kendisinden üretilen tohumluklara verilen sertifikadır. d) Sertifikalı tohumluk sertifikası; Tohumluk yetiştiriciliği yapan kişi veya kuruluşlar tarafından orijinal, anaç veya kendisinden üretilen tohumluklara verilen sertifikadır. OECD ve ISTA sertifikaları Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü tarafından düzenlenir. e) OECD tohumluk sertifikası; OECD tohum sistemi dahilinde üretilen ve OECD sistem ve normunda tarla ve laboratuvar analizleri yapılarak verilen uluslararası sertifikalardır. f) ISTA tohumluk sertifikası; ihraç amacıyla üretilen ve ISTA standartlarında laboratuvar analizleri yapılarak verilen sertifikalardır. ISTA tohumluk sertifikaları ISTA tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından düzenlenir. ISTA sertifikası almak amacıyla üretilen tohumluklar için tohumluk beyannamesi vermeye ve tarla kontrolü yapmaya gerek yoktur. Üç tip ISTA sertifikası vardır. Bu sertifikalar; 1-ISTA Orange sertifika: Numunenin alındığı tüm partiyi temsilen düzenlenen tohumlukların laboratuvar test sonuçlarını belirleyen uluslararası bir sertifikadır. Sertifikasyon kuruluşu numunenin alındığı tüm partiden sorumlu olduğundan tohumluk ambalajları tek tek numaralandırılarak mühürlenir. ISTA Orange sertifika düzenlemek amacıyla alınan tohumluk numuneleri sertifikayı düzenleyen tohumluk sertifikasyon kuruluşu veya yetkilendirilmiş kontrolör tarafından alınır. 2-ISTA Blue sertifika: Tohumluk sertifikasyon kuruluşunun sadece analize tabi tuttuğu numuneden sorumlu olduğu uluslararası bir sertifikadır. Tohumluk numunesi sertifikayı düzenleyen tohumluk sertifikasyon kuruluşu tarafından alınır. 3-ISTA Green sertifika: Alıcı ülkenin talebi ile ülkemizdeki veya üçüncü bir ülkedeki sertifikasyon kuruluşlarınca yapılan laboratuvar analizlerini belirleyen bir sertifikadır. Tohumluk ambalajlarının mühürlenmesi ve tohumluklardan numune alınması işlemleri ihracatçı ülke ISTA yetkili sertifikasyon kuruluşunca, tohumlukların laboratuvar analizleri ve sertifika düzenlenmesi işlemleri ise ithalatçı ülke veya üçüncü ülke ISTA yetkili sertifikasyon kuruluşlarınca yapılır. Her kuruluş yaptığı işten münferiden sorumludur. Laboratuvar analizlerinin tekrarlanması Madde 19- Tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılan laboratuvar analizleri sonucunda; Tohumluk, laboratuvar analizleri sonunda cansız yabancı madde, ot ve zararlı ot tohumları, diğer mahsul tohumları oranının standartlarını aşması veya sözü edilen bu faktörler sebebiyle saf tohumluk oranının standardından düşük çıkması nedeniyle sınıf düşmüş ya da kaybetmişse; tohumluk üreticisi, ürettiği tohumluktan yeniden selektörleme yaparak numune 12

13 alınmasını ve bu numunenin laboratuvar analizlerine tabi tutulmasını talep edebilir. Bu talep Genel Müdürlüğe bir dilekçe ekinde aşağıdaki belgelerle yapılır. a)tarla kontrol raporu, b)sertifikasyon kuruluşu tarafından verilen sertifika veya rapor, (aslı) c)bu Talimatın ekinde yer alan Analiz Tekrarı Formu. (Ek-23) Belgelerin incelenmesi neticesinde, yetiştirici tarafından yapılan analiz tekrarı talebi, Genel Müdürlükçe uygun görüldüğü takdirde, tohumluk yetiştirici tarafından yeniden selektörlenmek kaydıyla, tohumluğun bulunduğu yerdeki İl Müdürlüğü tohumluktan numune almak üzere görevlendirilir. Genel Müdürlük görevlendirme yazısının ekinde yukarıda belirtilen belgelerin birer örneğini Aslı Gibidir kaşesi vurarak gönderir. Numune almakla görevlendirilen İl Müdürlüğü, yetiştirici tarafından yeniden selektörlenen ve laboratuvar analizlerinin tekrarı istenen tohumluktan usulüne uygun tohumluk numunesi alarak numune gönderme protokolü ve yukarıdaki belgelerin birer örneğini ekleyerek ilgili sertifikasyon kuruluşuna gönderir. İlgili sertifikasyon kuruluşu laboratuvar analizlerinin tekrarlanması amacıyla kendisine gönderilen tohumluk numunesinde gerekli analizleri yaparak, analiz sonucunda düzenlenen sertifika veya raporların birinci nüshasını yetiştiriciye, ikinci nüshasını Bakanlığa gönderir, üçüncü nüsha ise sertifikasyon kuruluşunda muhafaza edilir. Bu sertifika veya raporun düşünceler hanesine hangi sertifika veya raporun yerine geçerli olduğu yazılır. Laboratuvar analizlerine itiraz Madde 20- Tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılan laboratuvar analizlerine yetiştiriciler tarafından, sertifikayı veya raporun alındığı tarihten itibaren en geç 30 gün içinde itiraz edilebilir. Laboratuvar analizlerine yapılan itiraz nedeniyle analizlerin tekrarlanması ve tohumluğun yeniden analize tabi tutulması Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü tarafından yapılır eğer analizler referans laboratuarı olan Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü tarafından yapılmış ise Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü referans laboratuvar olarak yetkilidir. Tarla kontrolünü kazanan ve sertifika almak amacıyla tohumluk sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılan laboratuvar analizlerine itiraz Genel Müdürlüğe bir dilekçe ekinde aşağıdaki belgelerle yapılır; a) Tarla kontrol raporu, b) Sertifikasyon kuruluşu tarafından verilen sertifika veya rapor, (aslı) c) Bu Talimatın ekinde yer alan İtiraz Formu. (Ek-24) Belgelerin incelenmesi neticesinde itiraz, Genel Müdürlükçe haklı bulunmuşsa, itiraza konu tohumluğun şahit numunesinin Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüne gönderilmesi amacıyla yukarıdaki belgelerin birer örneği İl Müdürlüğüne gönderilir. İl Müdürlüğü, itiraza konu tohumluğun şahit numunesini yeniden laboratuvar analizlerine tabi tutulması amacıyla yukarıdaki belgeleri de ekleyerek Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüne gönderir. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü laboratuvar analizlerinin tekrarlanması amacıyla kendisine gönderilen tohumluk numunesinde gerekli analizleri yaparak, analiz sonucunda düzenlenen sertifika veya raporların birinci nüshasını yetiştiriciye, ikinci nüshasını Bakanlığa gönderir, üçüncü nüsha ise sertifikasyon kuruluşunda muhafaza edilir. Bu sertifika veya raporun düşünceler hanesine hangi sertifika veya raporun yerine geçerli olduğu yazılır. Referans laboratuvar olarak kabul edilen Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü tarafından yeniden yapılan laboratuvar analizleri sonucunda verilen sertifika veya rapor kesindir ve buna itiraz hakkı yoktur. Tohumlukların ithalatı Madde 21- Tohumluk ithal etmek için 308 Sayılı Kanun yönünden aranan şartlar; 13

14 a) "308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanun' un Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 6. maddesine göre; ithal edilecek tohumlukların asgari "Anaç" sınıfında olması gerekir. b) İthal edilecek tohumlukların ait olduğu bitkinin çeşidi, yurt içinde 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanun gereğince, "Tescil edilmiş veya üretim izinli" bir çeşit ise ithal edilip çoğaltılabilir. c) İthal edilecek tohumluk çeşitleri yurt içinde tescil edilmemiş ise 308 Sayılı Kanun ve buna bağlı Bitki Çeşitlerinin Tescil Edilmesine İlişkin Yönetmelik" gereğince, önce üretim izni alması veya tescil edilmesi gerekir. Yurt dışından İthal Edilen Tohumluk Sınıfları: Yurt dışında resmi veya yetkili kuruluşlarca verilen sertifikalarda belirtilen tohumluk sınıflarının, yurdumuzda hangi tohumluk sınıfına tekabül ettiğini belirlemek amacıyla Amerika Birleşik Devletlerinde, OECD ülkelerinde ve Avrupa Topluluğunda kabul edilen tohumluk sınıfları aşağıya çıkarılmıştır. AOSCA 'nın (A.B.D.) kabul ettiği tohumluk sınıfları ; Breeder Seed = Elit Tohum Foundation Seed = Orijinal Tohum Registered Seed= Anaç Tohum Certified Seed = Sertifikalı Tohum OECD' nin ve Avrupa Birliğinin kabul ettiği tohumluk sınıfları; Pre-basic Seed = Elit Tohum Basic Seed = Orijinal Tohum Certified Seed, First Generation = Sertifikalı 1 Certified Seed, Second Genaration = Sertifikalı 2 İhracat Amacıyla İthalat Madde 22- İhraç amacıyla çoğaltılacak tohumluk çeşitlerinde 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanuna göre tescil şartı aranmaz Sayılı Zirai Mücadele ve Karantina Kanununda istenen şartlara uyulması gerekir. a) İthal edilen çeşit, OECD üyesi ülkelerden birinde tescil edilmiş ve OECD Çeşit Sertifikasyonuna Tabi Çeşitler Listesinde (LIST OF CULTIVARS ELIGIBLE FOR CERTIFICATION) yer almışsa, müracaat yapılması halinde yurdumuzda OECD Sistemine göre tarla ve laboratuvar analizleri yapılır. OECD etiketi bağlanarak ihraç edilir. b) OECD etiketi bağlanmış tohumluklar yurt içinde kullanılmak istenirse; Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüne (müracaat ekinde tarla muayene raporu olmalıdır.) taleplerini bildirirler. Söz konusu tohumluk çeşitleri OECD Tohumluk Çeşit Listesinde yer alan ve aynı zamanda 308 Sayılı Kanun kapsamında olan ve Resmi Gazete de yayımlanan tohumluk çeşitlerinden ise, yurt içinde kullanılmak üzere sertifikalandırılması için Bakanlıkça ilgili Sertifikasyon Kuruluşu görevlendirilir. c) OECD Tohumluk Listesinde yer alan fakat 308 sayılı Kanun kapsamında tescil edilmeyen veya üretim izinliolmayan tohumluk çeşitleri yurt içinde kullanılmak üzere sertifikalandırılamaz. d) Talep üzerine tohumluklar ISTA Sertifikası (Orange, Blue, Green) ile sertifikalandırılıp ihraç edilebilir. Ekilişlerin tarlada kontrolüne gerek yoktur. Dolayısıyla beyanname verilmez, sadece laboratuvar analizleri neticesinde sertifikaları verilir. Ancak Yurdumuzda kullanılan asgari tohumluk sınıfı standardını tutması gerekir. ISTA 14

15 Sertifikalarını almak isteyen tohumluk üreticileri başvurularını Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğüne yapar. Tohumlukların ihracatı Madde 23- Yurt dışına tohumluk ihraç edilirken 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanun yönünden aranan koşullar aşağıda belirtilmiştir: a) İhraç edilecek tohumlukların 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanunun 4 üncü Maddesine göre sertifikasyon programına alınmış, yani çeşit isimleri Resmi Gazete'de yayımlanmış olan tescilli veya üretim izinli çeşitlerin yurt içi tarla ve/veya laboratuvar tohumluk standartlarına uymaları ve bunun için bir sertifika ile belgelendirilmiş olması gerekir. b) Sertifikasyon programına alınmamış yani tescil edilmemiş veya üretim izinli olmayan çeşitlerin tohumlarının ihracatı söz konusu olduğunda, bu tohumlukların ülke dahilinde asgari tohumluk standartlarını tutması ve bunun bir belge ile belgelendirilmiş olması gerekir. c) Bunların dışında alıcı ülkenin talep ettiği standartlar dikkate alınır. d) Tohumluk ihracatında, alıcı ülke talep ettiği takdirde ve ihracatçının Bakanlığa başvurusunda belirtmesi halinde tohumluklar uluslararası belgelerle Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğünce belgelendirilir. Tohumlukların Yeniden Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Madde 24- İthal tohumluklar orijinal ambalajları bozulmadan ithal edildiği şekilde satışa arz edildiği gibi, ithal eden firma tarafından küçük paketlere bölünerek aşağıdaki şartlarla yeniden paketlenip satışa arz edilebilirler. a. Büyük ambalajlarda (sandık, çuval, big bag olarak) ithal edilen tohumluklardan; 1. OECD etiketli tohumluklar, ithal edilen ülke sertifikasyon kuruluşundan (Designated Authority) ithalatı yapan firma tarafından yazılı muvafakat alınmak şartı ile ülkemizde açılıp ülkemiz ticari şartlarına uygun paket ve ambalajlarda satışa arz edilebilir Satışa arz edilmeden önce tohumluğun çimlenme ve fiziksel safiyeti yönünden sertifikasyon kuruluşlarından analiz raporu alınması gereklidir. Bu tohumlukların çeşit safiyetinden ve ismine doğruluğundan, paketi açan ve yeniden ambalajlayan ithalatçı kuruluş sorumludur. 2. ISTA Orange Parti veya ISTA Blue Numune Sertifikası ile ithal edilen tohumluklar ve ticari sebze tohumlukları için a bendinin 1 inci maddesinde belirtilen hususlar geçerli değildir. Ancak, bu tip tohumlukların sertifikasyon ile ilgili kalite kriterleri ve her türlü sorumluluk ithalatı yapan ve yeniden paketleme işleminden geçiren firmaya aittir. b. Paketlerin açılıp yeniden ambalajlanması işlemi yalnızca ithalatı yapan firma tarafından yapılabilir. c. Paketleri açarak ambalajlanmasını yapan ithalatçı firma, yeni paketlerin üzerine tohumluk etiketlerinin üzerinde bulunması gereken bilgilere ilaveten Bu tohumluk firmamızca ithal edilip firmamız tarafından yurt içinde paketlenmiştir. İbaresini koyacaktır. d. Başka bir ülkede üretilmiş bir tohumluk partisini yeniden etiketleyip ambalajlamak İsteyen yetkili sertifikasyon kuruluşu önce tohumluk partisinin etiketlerin veya ambalajlarının üzerinde ismi ve adresi belirtilen yetkili sertifikasyon kuruluşu ile temasa geçer. Ancak daha önceden iki ülke sertifikasyon kuruluşları arasında devam eden bir anlaşma varsa buna gerek yoktur. e. Bu kurallar çerçevesinde yeniden etiketlenen ve ambalajlanan tohumluklar OECD sistemine göre sertifiye edilmiş kabul edilir. 15