Kavak Deltası (Saroz Körfezi) nın Herpetofaunal Zenginliği

Transkript

1 Araştırma Makalesi. Kavak Deltası (Saroz Körfezi) nın Herpetofaunal Zenginliği (Bu çalışma Kavak Deltası (Saroz Körfezi, Çanakkale-Türkiye) nin Herpetofaunası ve Mevcut Türlerin Habitat seçimleri Başlıklı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir) * İbrahim UYSAL 1**, Murat TOSUNOĞLU 1 1. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 17100, Çanakkale, Türkiye. **uysalibrahim@windowslive.com Özet: Önemli Kuş Alanı (ÖKA) ve önemli bir sulak alan olan Kavak Deltası (Saroz Körfezi) 2010 yılında Özel Çevre Koruma bölgesi ilan edilmiştir. Bu çalışmada jeomorfolojik ve avifaunal açısından önemi bilinen bölgenin amfibi ve reptil faunası incelenmiştir. Kavak Deltasında yapılan arazi çalışmalarında 4 familyaya ait 6 amfibi (Triturus karelinii, Lissotriton vulgaris, Pseudepidalea viridis, Hyla arborea, Rana dalmatina, Pelophylax ridibundus) ve 7 familyaya ait 12 reptil (Emys orbicularis, Mauremys rivulata, Testudo graeca, Pseudopus apodus, Mediodactylus kotschyi, Lacerta trilineata, Ophisops elegans, Podarcis tauricus, Dolichophis caspius, Malpolon monspessulanus, Natrix natrix, Natrix tessellata) türü tespit edilmiştir. Yapılan çalışma ile Kavak Deltası nın Herpetofaunal yönden zengin bir çeşitliliğe sahip olduğu ve alanın olumsuz antropojenik faktörlerin etkisi altında olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Saroz Körfezi, Kavak Deltası, Sulak Alan, Amfibi, Reptil. Herpetofaunal Richness of the Kavak Delta (Saroz Bay) Abstract: Important Bird Areas (IBAs), which is an important wetland Kavak Delta (Saros Gulf) region has been declared Special Protection in This study highlighted the importance of geomorphological and avifauna of the region studied the fauna of amphibians and reptil. Some 6 amphibian species of 4 families (Triturus karelinii, Lissotriton vulgaris, Pseudepidalea viridis, Hyla arborea, Rana dalmatina, Pelophylax ridibundus), 12 reptile species of 7 families (Emys orbicularis, Mauremys rivulata, Testudo graeca, Pseudopus apodus, Mediodactylus kotschyi, Lacerta trilineata, Ophisops elegans, Podarcis tauricus, Dolichophis caspius, Malpolon monspessulanus, Natrix natrix, Natrix tessellata) were recorded. With this study, it was determined that the herpetofaunal richness found in the area and anthropogenic factors were found to be negative under the influence of the area. Keywords: Saros Bay, Kavak Delta, Wetland, Amphibia, Reptilia. Giriş Türkiye, Batı palearktik bölge içerisinde zengin bir herpetofaunaya sahiptir (Baran 1982). Ülkemizin sahip olduğu biyolojik zenginliklerin korunması ve sürüdürülebilirliğine yönelik onbirbinin üzerinde korunan alan bulunmaktadır (Afsar ve ark., 2012). Herpetofaunal açıdan geçiş bölgesi ve farklı habitat tiplerini barındıran ülkemizde önemli bölgelerin amfibi ve reptil faunasının envanter verilerinin çıkarılmasına yönelik bir çok çalışma yapılmıştır (Clark ve Clark, 1973; Mertens, 1952; Baran, 1983; Uğurtaş, 1989; Baran ve ark., 1992; Baran ve ark., 1994; Kete ve ark., 2000; Sindaco ve ark., 2000; Ilgaz ve Kumlutaş, 2005). Ancak koruma altındaki bölgelerin (Milli park ve özel koruma bölgeleri) herpetofaunal çeşitliliklerinin belirlendiği çalışmalar oldukça sınırlıdır (Uğurtaş, 1989; Baran ve ark., 1997; Kumlutaş ve ark., 1998; Kutrup, 2001; Baran ve ark., 2002; Kete ve ark., 2005; Hür ve ark., 2008). Ülkemizde bulunan milli park ve özel koruma bölgeleri gibi koruma statülerine sahip bölgelerin sayısı göz önüne alındığında bu bölgelerin herpetofaunal yapılarının belirlenmesine yönelik yeterli çalışmanın bulunmadığı görülmektedir. * (Bu çalışma Kavak Deltası (Saroz Körfezi, Çanakkale-Türkiye) nin Herpetofaunası ve Mevcut Türlerin Habitat seçimleri Başlıklı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir)

2 Bir alanın zoolojik çeşitliliğini, sahip olduğu habitat yapısı belirler (Jones, 1988; Shenbrot ve Krasnov, 1997). Sulak alanlardaki amfibi ve reptil türleri yuvalama, beslenme, kış uykusuna yatma, besin arama, karasal dağılım davranışlarını sulak alanlar ve çevresindeki karasal alanlarda döngüler halinde gerçekleştirirler (Gibbons, 2003). Kavak Deltasında gerçekleştirilen arazi çalışmalarında sulak alanlarla beraber çevresindeki karasal alanlar da çalışma alanına dahil edilmiştir. Kavak Deltasında doğal-yapay, sürekli-geçici, durgun-akar, tatlı-acı su alanları ile bataklık, ıslak çayır alanlar gibi farklı özellikteki sulak alanlar mevcuttur. Sulak alanların çevresinde çeltik tarlaları ve kuru tarım alanları, makilik, küçük taşlık alanlar ve Koru dağı eteklerinde sık çalılık ve ormanlık alanlar mevcuttur. Biyolojik üretimin karasal alanlara göre fazla olduğu sulak alanlardan biri olan Kavak deltası, sahip olduğu farklı habitatlarla çok sayıda hayvan türü için uygun yaşam alanı oluşturur. Kavak deltası ile ilgili önceki çalışmalarda Kelkit ve Öztürk (2005) e göre Kavak Deltası nın önemli kıyı kumul bitkilerini barındırdığını ve konumu itibarı ile birçok kuş türüne ev sahipliği yaptığını bildirmiş, alanı tehdit eden unsurları tespit ederek yönetim planı ile korunması gerektiğini ortaya koymuşlardır. Akbulut ve ark. (2006) na göre Çanakkale ili önemli iç suları ve kirletici kaynaklarını araştırmışlar ve Kavak Deltası nın yasal bir koruma statüsünün olmadığını, tarım faaliyetlerinin ve sahil kıyılarına doğru yapılaşmanın bölgeyi tehdit ettiğini bildirmişlerdir. Ayrıca Özcan ve ark. (2008) na göre Kavak Deltası nın flora ve avifauna bakımından zengin bir tür çeşitliliğine sahip olduğunu belirlemişlerdir. Saroz Körfezi tarihinde sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Özel Çevre Koruma bölgesi olarak ilan edilmiştir. Saroz Körfezi nin bir kısmını oluşturan Kavak Deltasında körfezi besleyen tek akarsu olan Kavak Çayı bulunmaktadır. Yapılan arazi çalışmalarında kurulan yerleşim alanları, tarım alanları, hayvancılık, su kullanımı ve tüm bunların sonucu ortaya çıkan antropojen atıklar deltayı olumsuz etkileyebilecek düzeyde olduğu gözlemlenmiştir. Türkiye de Kavak Deltası gibi önemli sulak alanların genellikle avifaunal zenginlikleri ve jeolomorfolojik önemleri ortaya konulmuştur (Sıkı, 1988; Bradshaw ve Kirwan, 1994; Karakaş ve Kılıç, 2004; Tarhan, 1987; Yarar ve Magnin, 1997; Tabur, 2005). Ancak sulak alanların Herpetofaunistik zenginliklerini içeren çalışmalar oldukça azdır (Kumlutaş ve ark. 2000; Erdoğan ve ark. 2002; Kır 2003, 2005). Kavak Deltası nın içerisinde yer aldığı Trakya Bölgesi nin amfibi ve reptil türlerine ait çalışmalar olmasına rağmen (Yılmaz, 1981; Çevik, 1999; Ilgaz ve Kumlutaş, 2005) önemli bir sulak alan olan Kavak Deltası nın amfibi ve reptil faunası ayrıntılı olarak çalışılmamıştır. Yapılan çalışma ile delta nın herpetofaunal yapısı ayrıntılı olarak belirlenmiş ve mevcut türlerin alandaki dağılışları incelenmiştir. Materyal ve Yöntem Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Önemli Kuş Alanı (ÖKA) olan Saroz Körfezi nin km 2 lik bir bölümünü oluşturan Kavak Deltası; Türkiye nin kuzey batısında, Kavak Deresi nin Saroz Körfezi ne döküldüğü bölgede, Çanakkale il merkezine 90 km. uzaklıkta yer alır. (40 o 37 K, 26 o 51 D) (Şekil 1). Çalışma alanı Marmara ile Akdeniz iklim rejimi arasında geçiş göstermektedir. Son 60 yıllık ortalama yağış miktarı 615,5mm ve ortalama sıcaklık 14,8 C o dir

3 Şekil 1. Kavak Deltasının konumu. Kavak Deltası na yılları arasında amfibi ve reptil türlerinin üreme zamanları göz önüne alınarak belirli dönemlerde arazi çalışmaları yapılmıştır. Amfibi türleri yoğunluk olarak Nisan Mayıs aylarında gözlemlenmiştir. Kuyruklu kurbağa türleri durgun sularda ve yakınlarında, kuyruksuz kurbağalar ise türlere göre sulak alanlar, toprak alanlar, nemli bölgelerde gündüz ve gece arazilerinde gözlemlenmiştir. Reptil türleri ise Mart- Ağustos ayları arasında taş altlarından, çalılık ve ağaçlık alanlardan, sulak alanlar ve çevresinden gözlemlenmiştir. Kurbağalar ve tatlı su kaplumbağaları kepçe ve pinter yardımı ile kertenkele ve yılan türleri ise arazi eldiveni kullanılarak elle yakalanmıştır. Örneklerin resimleri çekilip lokalitelerin GPS değerleri alındıktan sonra örnekler geri bırakılmıştır. Gözlenen ve yakalanan örneklerin tür tayinleri Başoğlu ve Baran (1977); Başoğlu ve ark. (1994) ve Başoğlu ve Baran (1980) a göre yapılmıştır. Bulgular Sulak alanlar sahip oldukları biyolojik çeşitlilik ve sürdürülebilir ekolojik kaynakları nedeni ile herpetofauna yönünden zengin alanlardır. Yapılan çalışmada Kavak Deltasından 6 amfibi ve 12 reptil türü olmak üzere toplam 18 tür tespit edilmiştir (Tablo 1). Tabloda belirtilen IUCN Kırmızı liste kategori ve kriterlerinde 2012 (ver. 3.1) kullanılmıştır. (: En az düzeyde endişe verici; NT: Tehlike altına girmeye yakın; V: Hassas ve zarar görebilir). Tablo 1. Kavak Deltasında dağılış gösteren amfibi ve reptil türleri. Ordo Familya Species Name IUCN redlist Urodela Salamandridae Triturus karelinii (Strauch, 1870) Lissotriton vulgaris (Linnaeus, 1758) Anura Bufonidae Pseudepidalea viridis (Laurenti, 1768) Hylidae Hyla arborea (Linnaeus, 1975) Ranidae Pelophylax ridibundus (Pallas, 1771) Rana dalmatina (Bonaparte, 1840) Testudinata Emydidae Emys orbicularis (Linnaeus, 1758) NT Bataguridae Mauremys rivulata (Valenciennes, 1833) Testudinidae Testudo graeca (Linnaeus, 1758) V Suquamata Anguidae Pseudopus apodus (Pallas, 1775) (Lacertilia) Gekkonidae Mediodactylus kotschyi (Steindachner, 1870) Lacertidae Lacerta trilineata (Bedriaga, 1886) Ophisops elegans (Menetries, 1832) Podarcis tauricus (Pallas, 1814) Squamata Colubridae Dolichophis caspius (Gmelin, 1789) (Ophidia) Malpolon monspessulanus (Hermann, 1804) Natrix natrix (Linnaeus, 1804) Natrix tessellata (Laurenti, 1768)

4 Beş ana habitat tipine ayrılan çalışma alanında tespit edilen türlerin bu alanlardaki dağılışları incelenmiştir. Karakteristik bir kıyı sulak alanda tuzcul deniz kıyısından ormanlık habitatlara gidildikçe hızlı bir değişim gösteren habitat tiplerinde amfibi ve reptil türlerinin kademeli olarak dağılışı gözlenmiştir (Tablo 2). Tablo 2 ye bakıldığında en az tür sayısı habitat tip 1 de (2 tür) en çok tür sayısı ise habitat tip 2 de (12 tür) tespit edilmiştir. Tablo 2. Kavak Deltasında dağılış gösteren amfibi ve reptil türlerin habitat tiplerine göre dağılışları. Ana Habitat Tipleri Tuzcul kumsal ve çevresi Tatlı su ve çevresi Tarım alanları ve otlaklar Alçak vejetasyonlu taşlık alanlar Ağaçlık ve orman alanlar Habitat Tipleri Sahil kumulları Kum tepecikleri Tuz bataklıkları ve çayırları L. vulgaris T. karelinii P. ridibundus R. dalmatina H. arborea P. viridis E. orbicularis M. rivulata T. graeca O. elegans P. tauricus L. trilineata P. apodus C. kotschyi N. natrix N. tessellata D. caspius M. monspessulanus İç tepeler ve kumul fundalıklar + + Geçici göl, gölet ve akarsu Devamlı sulak alanlar ve sığ sular Akar sular ve çaylar + + Bitki örtüsü ile kaplı geçiş bölgeleri Çeltik tarlaları Buğday tarlaları Tarım alanları arasında kalan taşlık tepeler Yerleşim yerleri + Vejetasyonla kaplı taşlık alanlar Tek yıllık ve çok yıllık bitkilerle kaplı geçiş böl Tali araç yolları Az vejetasyonlu alanlar Orman altı makilik alanlar Seyrek ağaçlı alanlar Kavak Deltası toprak verimliliği ve su kaynakları nedeni ile antropojen etkileri kendine doğru çekmiştir. Kurulan yerleşim alanları, tarım alanları, hayvancılık, avcılık faaliyetleri bölgenin doğal habitatlarını tehdit etmektedir. IUCN kriterlerinde yakın tehdit adlında olduğu belirtilen benekli kaplumbağa (Emys orbicularis) türünün dağılış gösterdiği bir lokalitede yakılan anız ateşinin yayılması sonucu 571 m sınır çizgileri m 2 lik bir alanda 42 örneğin yanarak öldüğü tespit edilmiştir (Şekil 2). Ayrıca yapılan arazi çalışmaları sırasında sulak alanlarda yapılan hayvancılık, kurulan çöp dökme alanları, tarım ve avcılık faaliyetleri sonucu bölgenin tahribata uğradığı gözlemlenmiştir (Şekil 2). Antropojen faktörlerin etkili olduğu çeşitli bölgelerde amfibi ve reptil türlerinin barındığı habitatlar zarar görmekte ve bölgede dağılış gösteren türler olumsuz yönde etkilenmektedir

5 Şekil 2. Kavak Deltasında gözlenen olumsuz antropojenik faktörler. Tartışma Türkiye'nin kuzeybatısında yer alan, yaklaşık olarak km 2 lik alanı kaplayan Trakya Bölgesinde yapılan herpetofauna çalışmalarında bölgeden 9 amfibi, 4 kaplumbağa, 10 kertenkele ve 12 yılan türü tespit edilmiştir (Baran, 1976; Yılmaz, 1981; Çevik, 1999; Ilgaz ve Kumlutaş, 2005). Trakya Bölgesinde yayılış gösteren amfibi ve reptil tür sayısı toplam 35 tir. Trakya bölgesinin güneybatısında yer alan yaklaşık olarak Trakya bölgesinin 1/1000 lik bir alanını kaplayan Kavak Deltasında ise bu çalışma ile 6 amfibi, 3 kaplumbağa, 5 kertenkele ve 4 yılan türü olmak üzere toplam 18 tür tespit edilmiştir. Kavak Deltasında tespit edilen tür sayısı, Trakya Bölgesi nde yayılış gösteren tür sayısının yaklaşık yarısı kadardır. Bu oran Kavak Deltası nın zengin bir herpetofaunaya sahip olduğunu göstermektedir. Sulak alanların sahip olduğu farklı habitat tipleri zoolojik zenginlik açısından bölgenin önemini artırmaktadır. Kavak Deltasında olduğu gibi antropojen faktörler bu lokalitelerde daha baskındır ve koruma statüsü olan alanlar bile yeterince korunamamaktadır. Sonuç Bu çalışma sonucunda Kavak Deltası nın önemli bir sulak alan ve önemli kuş alanı olmasının yanında herpetofauna bakımdan da zenginliği ortaya çıkarılmış ve alanın olumsuz antropojenik faktörlerden etkilendiği tespit edilmiştir

6 Teşekkür Hazırlanan bu makale Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi tarafından 2009/139 no lu B.A.P. projesi ile desteklenmiştir. Kaynaklar Afsar, M., Ayaz, D., Afsar, B., Çiçek, K., Tok, C. V Camili Biyosfer Rezerv Alanı nın (Borçka, Artvin, Türkiye) Herpetofaunası. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji dergisi-c, Cilt 2, No: 1: p Akbulut, M., Odabaşı, S. S., Odabaşı, A. O., Çelik, E. Ş Çanakkale İlinin Önemli İç Suları ve Kirletici Kaynakları. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt 23, Ek (1/1): Baran, İ., Türkiye yılanlarının Taksonomik Revizyonu ve Coğrafi Dağılışları. Tübitak Yayınları, Ankara. No: 309, TBAG Seri no: Baran, İ., Güneybatı Anadolu da Finike ve Kaş Civarının Herpetolojisi. Doğa Bilim Dergisi, Tübitak Ankara, Seri A 7: Baran, İ., Atatür, M. K Türkiye Herpetofaunası (Kurbağa ve Sürüngenler). T.C. Çevre Bakanlığı, Ankara. Baran, İ., Kumlutaş, Y., Kaska, Y., Türkozan, O Research on the Amphibia, Reptilia and Mammalia Species of the Köyceğiz-Dalyan Special Protected Area. Doğa Tr. J. of Zoology. 18(4): Baran, İ., Yılmaz, İ., Kete, R., Kumlutaş, Y., Durmuş, H Batı ve Orta Karadeniz Bölgesi nin Herpetofaunası. Doğa T.J. of Zoology, Tübitak Ankara, 16: Baran, İ., Kumlutaş, Y., Olgun, K., Tok, C. V., Öz, M., Türkozan, O., Kaska, Y., Durmuş, H., Ilgaz, Ç., Özdemir, A., İret, F. ve Avcı, A Rize, Artvin ve Ardahan civarının Herpetofaunası. Tübital Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Temel Bilimler Araştırma Grubu, No:TBAG (100T110), İzmir, 59. Başoğlu, M., Baran, İ Türkiye Sürüngenleri. Kısım I Kaplumbağa ve Kertenkeleler. Ege Üniv. Fen-Fak. Kitaplar Ser, Bornova-İzmir. Başoğlu, M., Baran, İ Türkiye Sürüngenleri, Kısım II Yılanlar. Ege Üniv. Fen-Fak. Kitaplar Serisi, Bornova-İzmir. Başoğlu, M., Özeti, N., Yılmaz İ Türkiye Amphibileri. Ege Üniv. Fen Fak. Kitaplar Ser, Bornova-İzmir. Bradshaw, C. G., Kirwan, G. M The ornithological importance of the Akşehir Gölü wetlands, Central Plateu Turkey. Sangrouse, 16, Çevik, E Trakya da Yaşayan Kertenkele Türlerinin Taksonomik Durumu (Lacertilia: Anguidae, Lacertidae, Scincidae). Tr. J. of Zoology 23 (1999) Ek Sayı 1,23-35 Tübitak. Clark, R., J., Clark, E., D Collection of Amphibians and Reptiles from Turkey. Calif. Acad. Sci. San Francisco. No: 104, Erdoğan, A., Öz, M., Sert, H., Tunç R. 2002; Antalya- Yamansaz Gölü ve Yakın Çevresinin Avifaunası ve Herpetofaunası. ÇEV-KOR, Cilt: 10 Sayı: 43 (33-39). Ertan, A., Kılıç, A., Kasparek, M Türkiye nin Önemli Kuş Alanları. Doğal Hayatı Koruma Derneği and International Council for Bird Preservation Yayını, İstanbul. Gibbons, J. W Terrestrial habitat: a vital componenet for herpetofauna of isolated wetlands. Wetlands, vol. 23, no. 3, pp The society of wetland scientists. Hür, H., Uğurtaş, İ., H., İşbilir, A The Amphibian and Reptile Species of Kazdağı National Park. Turk. J. Zool. 32: Tübitak. Ilgaz Ç., Kumlutaş Y The Amphibian and Reptile Species of İğneada (Kırklareli) and its Vicinity. Pakistan Journal of Biological Sciences 8 (4): Jones, K. B Distribution and habitat associations of herpetofauna in Arizona: Comparisons by habitat type. In management of amfibians, reptiles and small mammals in North America. Proceedings of the symposium. p Karakaş, R., Kılıç, A The Birds of Dicle Dam (Diyarbakır). Turk. J. Zool. 28: Kelkit, A., Akbulak, C., Erginal, A. E., Özcan, H Tourism Activities in Wetlands: A Case Study of Kavak Delta (Çanakkale, NW Turket). Balwois Ohrid, Republic of Macedonia-27. Kelkit, A., Öztürk, C., Kavak Deltası (Çanakkale) nin Korunan Alanlar Açısından İncelenmesi. Korunan Doğal Alanalar Sempozyumu, 8-10 Eylül 2005, SDÜ, Isparta. Kete, R., Yılmaz, İ., Durmuş, H., Özdemir, A Antakya-Gaziantep Bölgesi (Amanos Dağları) Herpetofaunası. XV. Ulusal Biyoloji Kongresi, Ankara Üniversitesi Fen. Fak., Biyoloji Bölümü, Ankara. Kete, R., Yılmaz, İ., Karakulak, S., Yıldırım, A Bafa Gölü Çevresi Herpetofaunasının Çeşitliliği. Anadolu University Journal of Science and Technology. Cilt/Vol.:6 Sayı/No:1 : Kır, Y., Tekin-Ozan, S., Ayvaz, Y Kovada Çayı Arboretumu'nun (Eğirdir-Isparta) Balık, Kurbağada ve Sürüngen Faunası. SDU Fen Bil. Enst. Derg. 7(3): Kır, İ Karataş Gölü (Burdur) ve Çevresinin Balık, Amfibi ve Sürüngen Faunası. ÇEV-KOR, Ekoloji. 14(56): Kumlutaş, Y., Durmuş, S. H., Ilgaz, Ç Yamanlar Dağı ve Karagöl Civarındaki Kurbağa ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. ÇEV- KOR, Ekoloji. 10(37):

7 Kumlutaş, Y., Tok, C., V., Türkozan, O The Herpetofauna of the Ordu-Giresun Region. Tr. J. of Zoology. 22: Kutrup, B On the Amphibia and Reptilia Species of Murgul (Artvin). Pakistan Journal Biological Science, 4, Mertens, R Amphibien and Reptilien aus der Türkei. Rev. Fac. Sci. Univ. İstanbul. Ser. B.17: Özcan, H., Akbulut, C., Kelkit, A., Tosunoğlu, M., Uysal, İ Ecotourism Potential and Management of Kavak Delta (Northwest Turkey). J Coast Res. 25(3): Shenbrot, G., Krasnov, B Habitat relationship of the lizards fauna in the Ramon erosion cirque, Negev Highlands (Israel). J. Zool., Lond. 241, Sıkı, M Çamaltı Tuzlası-Homa Dalyanı Kuş Türleri. Turkish Journal of Zoology, 12, 3, Sindaco, R., Venchi, A., Carpeneto, G., M., Bologna, M., A The Reptiles of Anatolia: a checklist and Zoogeographical analysis. Biogeographia. XXI: Tabur, M. A Birds of Lake Beyşehir (Isparta-Konya). Turk. J. Zool. 29: Tarhan, M. S Sulak Sahaların Önemi. 2. Bandırma Kuş Cenneti ve Kuş Gölü Sempozyumu, Balıkesir. s Uğurtaş, İ., H Bursa-Uludağ Bölgesinin Herpetofaunası. Doğa Bilim Dergisi. Tübitak Ankara. 13: Uğurtaş, İ. H., Kaya, R. S., Akkaya, A The Herpetofauna of the Islands in Uluabat Lake (Bursa). ÇEV-KOR, Ekoloji. 17(65): Yarar, M., Magnin, G Türkiye'nin Önemli Kuş Alanları. Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayını, ss , İstanbul. Yılmaz, İ Trakya nın Amfibi Faunası Üzerinde Morfolojik-Taksonomik Araştırmalar, Doktora Tezi