Bu ürünün bütün hakları. ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin

Transkript

1

2 Bu ürünün bütün hakları ÇÖZÜM DERGİSİ YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ne aittir. Tamamının ya da bir kısmının ürünü yayımlayan şirketin önceden izni olmaksızın fotokopi ya da elektronik, mekanik herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Grafik Birimi Dizgi Birimi 2017 Ankara Başak Matbaacılık

3 ÖNSÖZ Sevgili Öğrenciler ve Saygıdeğer Meslektaşlarım, Yüksek Öğrenim Kurumları Sınavı nda (YKS) biyoloji dersinde tam başarıya ulaşmak için biyoloji ile ilgili temel kavram, teori, süreç ve uygulamalar konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmanın yanı sıra; analiz etme, yorum yapma, çıkarımda bulunma, değerlendirme, sorgulama, eleştirel düşünme vb. bilişsel becerilere sahip olmak gerekmektedir. Bu durumda çok geniş bir kapsam ve bilgi düzeyi gerektiren Biyoloji dersinin konu içeriğine hakim olabilmek için doğru ve titizlikle hazırlanmış bir kaynağa ihtiyaç ortaya çıkmaktadır. Bu gereksinimi karşılamak amacıyla hazırladığımız bu kitabın hedefinize ulaşmada size yardımcı olacağına inancım sonsuzdur. Bu kitap hazırlanırken, Bir bölüme ait çok sayıda alt başlık oluşturularak hazırlanan testlerle konu içeriği eksiksiz taranmıştır. Bir teste ait sorular kolaydan zora doğru 3D tekniğine uygun olarak hazırlanmıştır. er teste ait sorular, genelden özele bilgi düzeyini artırmak üzere tasarlanmıştır. Önceki sorularda ya da testlerde karşılaşılan kavramlar ilerleyen test ve bölümlerde sarmal eğitim sistemine uygun şekilde tekrar kullanılmıştır. Sorular sadece konu ve kavram bilgisinin değil, üst düzey olarak adlandırılan bilişsel becerilerin ölçülmesine fırsat sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Sorular MEB'in biyoloji dersi öğretim programındaki kazanım bölümlerine uygun hazırlanmıştır. ÖSYM soruları titizlikle analiz edilerek her bölüme ait Bire Bir ÖSYM testleri hazırlanmıştır. Bu testlerdeki sorular hazırlanırken sınav sistemindeki değişiklikler de dikkate alınmıştır. Sarmal sisteme uygun tümevarım testleri hazırlanarak konuların tekrarı ve pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Kitabın hazırlık aşamasında emeği geçen yayın ekibine, fikir ve önerileri ile desteklerini esirgemeyen değerli meslektaşlarıma, her türlü destek ve katkılarından dolayı Gülsüm AKARSU, Kâmuran BAYRAMOĞLU ve Kader KORKMAZ'a teşekkürlerimi sunarım. Kitap ile ilgili her türlü fikrinizi mail adresinden tarafıma iletmeniz beni mutlu eder. Başarı ve mutluluk dileklerimle Kerim KORKMAZ

4

5

6 İÇİNDEKİLER 01. BÖLÜM: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji...7 Canlıların Ortak Özellikleri...9 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / İnorganik Bileşikler Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / 06. BÖLÜM: CANLILARDA ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ Fotosentez - Kemosentez Fermantasyon Oksijenli Solunum Bire Bir ÖSYM TÜMEVARIM - II Karbonhidrat, Yağ, Protein...13 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Enzimler...19 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Vitaminler, Nükleik Asitler, ATP, ormonlar...25 Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: CANLILAR DÜNYASI Canlılığın Temel Birimi ücre / ücre Zarında Gerçekleşen Olaylar Canlılığın Temel Birimi ücre / ücre Organelleri...43 Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması...51 Canlı Âlemleri ve Özellikleri / Bakteri - Arke BÖLÜM: İNSAN FİZYOLOJİSİ Sinir Sistemi Duyu Organları Endokrin Sistem Destek ve areket Sistemi Sindirim Sistemi Dolaşım Sistemi - Vücudun Savunulması ve Bağışıklık Solunum Sistemi Boşaltım Sistemi Bire Bir ÖSYM Canlı Âlemleri ve Özellikleri / Protista - Mantar - Bitkiler...59 Canlı Âlemleri ve Özellikleri / ayvanlar - Virüsler...63 Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: EKOLOJİ 08. BÖLÜM: GENDEN PROTEİNE Genden Proteine Bire Bir ÖSYM Ekosistem Ekolojisi ve Biyomlar...71 Komünite ve Popülasyon Ekolojisi...77 Bire Bir ÖSYM...83 TÜMEVARIM - I BÖLÜM: ÜREME Mitoz ve Eşeysiz Üreme...89 Mayoz ve Eşeyli Üreme BÖLÜM: BİTKİ BİYOLOJİSİ Bitkilerin Yapısı Bitkilerde Madde Taşınması Bitkilerde Beslenme, Büyüme ve areket Bitkilerde Eşeyli Üreme ve Çimlenme Bire Bir ÖSYM İnsanda Üreme Sistemi Büyüme ve Gelişme Bire Bir ÖSYM BÖLÜM: KALITIMIN GENEL İLKELERİ Mendel İlkeleri, Eksik Baskınlık, Eş Baskınlık Çok Alellik, Kan Grupları BÖLÜM: AYATIN BAŞLANGICI VE EVRİM - DAVRANIŞ ayatın Başlangıcı ve Evrim - Davranış Bire Bir ÖSYM TÜMEVARIM - III Eşeye Bağlı Kalıtım, Ayrılmama Modern Genetik Uygulamaları Bire Bir ÖSYM...139

7 Yaşam Bilimi Biyoloji / Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji BÖLÜM 01 Test Bilimle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir? A) Kontrollü deney ve gözlemlere dayalı olarak elde edilen düzenli bilgi birikimidir. B) Özgün düşünme, yenilik ve hayal gücünü kullanma önemlidir. C) Doğruluğu kanıtlanmış, değişmez olgulardan oluşur. D) Diğer bilim insanları tarafından sınanabilir özellikte olmalıdır. E) Öznel ve insani bir akıl yürütme sürecidir. Bilimle ilgili olarak A, B, D ve E seçeneklerindeki yargılar doğrudur. Ancak bilim doğruluğu kanıtlanmış olgulardan oluşmakla birlikte değişmez nitelikte değildir. (Cevap C) 4. Biyoloji bilimindeki gelişmelere bağlı olarak, aşağıdakilerden hangisinin meydana gelmesi beklenmez? A) İnsanlarda bazı kalıtsal hastalıkların önlenebilmesi B) İnsanlar için gerekli olan bazı maddelerin mikroorganizmalara ürettirilmesi C) Canlıların genetik yapısında değişiklik yapılarak yeni kalıtsal özellikler kazanmalarının sağlanması D) ayvan ırklarının ıslahı ile verimliliğin ve ürün kalitesinin artırılması E) Bir canlı türünün genetik yapısının tamamen değiştirilmesiyle farklı canlı türlerinin ortaya çıkmasının sağlanması Biyoloji bilimindeki gelişmelere bağlı olarak bir canlı türünün genetik yapısının tamamen değiştirilmesi mümkün değildir. (Cevap E) 2. Özdeş üç saksı bitkisi, özellikleri aşağıda belirtilen ortamlarda bir süre gelişmeye bırakılıyor. 30 C 0,5 ml su/gün Karanlık ortam 30 C 0,5 ml su/gün Kırmızı ışık ile aydınlatılan ortam 30 C 0,5 ml su/gün Yeşil ışık ile aydınlatılan ortam 5. Epilepsi hastalığının tedavisinde kullanılan bir ilacın yüksek dozlarda kullanıldığında şizofreni hastalığının tedavisinde de yarar sağladığı tespit edilmiştir. Bu açıklamaya bağlı olarak, I. Epilepsi ve şizofreni hastalıkları benzer belirtilere sahiptir. II. Aynı ilacın farklı dozları, farklı hastalıkların tedavisinde kullanılabilir. III. Epilepsi ve şizofreni hastalıkları farklı ilaçlar kullanılarak tedavi edilemez. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? D) I ve III E) II ve III Buna göre yukarıdaki gibi hazırlanan kontrollü deneyde aşağıdakilerden hangisi bağımsız değişkendir? A) Sıcaklık B) Bitki türü C) Su miktarı D) Işık rengi E) Bitki büyüklüğü Deneyde etkisi araştırılan değişkene bağımsız değişken denir. Buna göre sorudaki deneyde bağımsız değişken ışık rengidir. (Cevap D) Verilen açıklamaya bağlı olarak ll. sonuç çıkarılabilir. 6. Bir bilim insanı ortam p'ının bakteri gelişimi üzerindeki etkisini incelemek amacıyla aşağıdaki deney düzeneklerini hazırlıyor. Bakteriler (Cevap B) 3. Bilimde ve bilim insanlarının araştırmalarında; I. problemin tanımlanması, II. verilerin toplanması, III. verilerin analizi, IV. raporlama aşamalarından hangilerinde kontrollü deneyler düzenlenebilir? A) Yanız II B) I ve II C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV Bilimsel araştırmalarda verilerin toplanması amacıyla kontrollü deneyler düzenlenir. (Cevap A) 25 C BKO p = 2 O 2 li ortam 10 C BKO p = 8 O 2 siz ortam 25 C BKO p = 10 O 2 siz ortam 25 C BKO p = 5 O 2 li ortam I II III IV Bu bilim insanının istediği sonuca ulaşabilmesi için, hazırlanan deney düzeneklerinden hangi ikisindeki bakteri gelişimini incelemesi en uygun olur? (BKO : Basit kültür ortamı) A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV Kontrollü deney, bir olayı etkileyecek faktörlerden sadece birinin değiştirilip diğerlerinin sabit tutulmasıyla yapılan deneydir. Bağımsız değişken p değişimi olduğuna göre l. ve lv. bilim insanının düzeneklerdeki bakteri gelişimini karşılaştırması en uygun olur. (Cevap C) 7

8 Test C 2. D 3. A 4. E 5. B 6. C 7. B 8. D 9. B 10. D 7. Kalıtsal özellikleri aynı olan bitkiler, özellikleri aşağıda belirtilen d 1, d 2, d 3, d 4 deney ortamlarına konuyor. Oksijensiz ortam 9. Aşağıda bir timsah türünde farklı ortam sıcaklıklarına bağlı olarak yumurtadan çıkan yavruların cinsiyetleri gösterilmiştir. Yavru sayısı : Dişi : Erkek Nemli toprak Işıklı ortam 30 C d 1 Nemli toprak Karanlık ortam 20 C d Sıcaklık ( C) Grafiğe göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir? Nemli toprak Işıklı ortam 20 C d 3 Kuru toprak Işıklı ortam 5 C d 4 Buna göre deney düzenekleri aşağıdakilerden hangisini araştırmak için kullanılabilir? A) d 1 ve d 2 düzenekleri, oksijenin bitki gelişimine etkisi B) d 2 ve d 3 düzenekleri, ışığın gözeneklerin açılıp kapanması üzerine etkisi C) d 3 ve d 4 düzenekleri, ortam sıcaklığının terleme üzerine etkisi D) d 2 ve d 3 düzenekleri, ışık alma süresinin çiçek açma üzerine etkisi E) d 1 ve d 4 düzenekleri topraktaki su miktarının madde taşınma hızı üzerine etkisi Çalışmada d 2 ve d 3 düzenekleri karşılaştırıldığında ışığın gözeneklerin açılıp kapanması üzerine etkisi hakkında bilgi edinilebilir. (Cevap B) 8. Özdeş bitkiler kullanılarak hazırlanan deney düzenekleri aşağıda şematize edilmiştir. A) 30 C de yumurtadan çıkan dişi ve erkek yavru sayıları maksimum değerdedir. B) 40 C de yumurtadan çıkan toplam yavru sayısı 30 C dekinden azdır. C) Sıcaklık artışı erkek yavru oluşumu üzerinde daima olumlu etki yapar. D) Sıcaklık değişiminin yavru cinsiyetinin belirlenmesine etkisi yoktur. E) 30 ve 40 C sıcaklığın, cinsiyetin belirlenmesi üzerine etkisi her cinsiyet için aynıdır. Grafik incelendiğinde 40 de yumurtadan çıkan toplam yavru sayısının 30 C dekinden az olduğu yorumu yapılabilir. 10. Aşağıda bir öğrencinin fasulye tohumlarının çimlenmesine etki eden faktörleri öğrenmek için yaptığı etkinlik belirtilmiştir. I. grup tohumlarla yapılan etkinlik: (Cevap B) Tohumlar; ışık, CO 2, O 2 veya 2 O'nun olmadığı ortamlara ayrı ayrı, oda sıcaklığında çimlenmeye bırakılmıştır. 8 X Y Z T 10 ml 2 O 5 gr gübre 25 C Güneş ışığı Kontrol grubu 10 ml 2 O 1 gr gübre 10 C Güneş ışığı Deney grubu 20 ml 2 O 5 gr gübre 15 C Güneş ışığı Deney grubu 10 ml 2 O 5 gr gübre 5 C Karanlık Deney grubu Buna göre bir bilim insanı kontrollü deneyler ile sıcaklığın bitki gelişimine etkisini araştırmak için, I. Y saksısına verilen gübre miktarını 4 gr artırmalıdır. II. Z saksısına verilen su miktarını 10 ml azaltmalıdır. III. T düzeneğinin güneş ışığı almasını sağlamalıdır. IV. Y, Z ve T düzeneklerinin sıcaklığını 25 C ye getirmelidir. uygulamalarında hangileri yapalabilir? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV Kontrollü deney bir olayı etkileyecek faktörlerden sadece birinin değiştirilip diğerlerinin sabit tutulmasıyla yapılır. Bilim insanı sıcaklığın bitki gelişimine etkisini araştırmak için l, ll ve lll. uygulamaları yapabilir. (Cevap D) Sonuç : Işık veya CO 2 yokluğunda tohumlar çimlenirken, O 2 veya 2 O yokluğunda tohumlar çimlenememiştir. II. grup tohumlarla yapılan etkinlik: Tohumlar; ışık, CO 2, O 2 ve 2 O'nun olduğu, oda sıcaklığındaki bir ortamda çimlenmeye bırakılmıştır. Sonuç : Tohumlar çimlenmiştir. Öğrencinin elde ettiği sonuçlara dayanılarak aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılabilir? A) Tohumun çimlenme hızı oda sıcaklığında en fazladır. B) Tohumun çimlenmesi için oksijenin bulunması yeterlidir. C) Tohumun çimlenmesi için ışık, CO 2 ve 2 O zorunludur. D) Tohumların çimlenebilmesi için ortamda O 2 ve 2 O nun bulunması zorunludur. E) Tohumlar çimlenme sırasında eşit oranda 2 O ve O 2 kullanır. Öğrencinin elde ettiği sonuçlara dayanılarak tohumların çimlenebilmesi için ortamda O 2 ve 2 O'nun bulunmasının zorunlu olduğu çıkarımı yapılabilir. (Cevap D)

9 Canlıların Ortak Özellikleri BÖLÜM 01 Test Aşağıdakilerden hangisi bütün canlı organizmalarda bulunan genel özelliklerden değildir? A) Belirli bir organizasyona sahip olma B) Metabolizmanın devamlılığı için enerji üretebilme C) Yapı maddesi olarak kullanacağı bütün maddeleri sentezleme D) omeostatik dengeyi sağlamak amacıyla boşaltım yapma E) Çevresel etkilere karşı tepki gösterebilme Canlı organizmalar yapı maddesi olarak inorganik ve organik maddelere ihtiyaç duyar. Buna göre inorganik maddeler canlılar tarafından sentezlenmeliğinden C seçeneğindeki özellik bütün canlı organizmalarda bulunan genel özelliklerden değildir. 2. Canlıların ortak özelliklerinden biri olan boşaltım olayı ile ilgili, (Cevap C) 5. Canlıların tamamı düşünüldüğünde, beslenme; I. metabolizmanın devamlılığı için gerekli olan enerjinin üretilmesi, II. hücre içinde bazı maddelerin üretilmesi, III. büyüme ve gelişmenin sağlanması için yeni hücrelerin oluşturulması amaçlarından hangilerini gerçekleştirmek için yapılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Canlılar madde ve enerji ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla beslenmek zorundadır. Büyüme ve gelişmenin sağlanması için yeni hücrelerin oluşturulması çok hücreli canlıların tamamı düşünüldüğünde beslenme amaçlarından biri kabul edilemez. (Cevap D) I. omeostatik dengenin devamlılığı için gereklidir. II. Bütün canlılarda amonyağın vücuttan atılımını sağlar. III. Bütün canlılarda böbrekler aracılığıyla gerçekleştirilir. IV. Sindirim atıklarının vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. açıklamalarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III D) III ve IV E) I, III ve IV Canlıların metabolik faaliyetleri sonucunda oluşan atık maddeleri homeostatik dengenin devamlılığı için vücuttan dışarı atmasına boşaltım denir. Bütün canlılarda boşaltım atığı amonyak değildir ve boşaltım tüm canlılarda böbreklere gerçekleştirilmez. 3. İnci kefali yılın 10 ayını Van Gölünde kendine uygun sıcaklıktaki bölgelerinde geçirir. Nisan başından itibaren tatlı su ağızlarına gelmeye başlar. Su sıcaklığı 13 ºC'yi geçtiği zaman derelerin su akımının yavaş olduğu çakıllı ve kumlu bölgelerine yumurtalarını bırakır ve tekrar göle döner. Döllenmiş yumurtalar tatlı suda gelişir. Yukarıda anlatılan olayda hangi canlılık özelliğine değinilmiştir? A) Solunum B) Beslenme C) Üreme D) omeostazi E) Boşaltım Soruda verilen olayda inci kefalinin üreme canlılık özelliğine değinilmiştir. (Cevap A) (Cevap C) 6. Çok hücreli bir organizmaya ait aşağıdaki özelliklerinden hangisi, organizmanın tüm canlı hücrelerinde mutlaka bulunmak zorunda değildir? A) ATP üretme ve kullanma B) Beslenme C) Metabolizmaya sahip olma D) Boşaltım yapma E) Çekirdek DNA'sını eşleme Çok hücreli bir organizmanın tüm canlı hücreleri canlılığını devam ettirebilmek için A, B, C ve D seçeneklerindeki özellikleri mutlaka bulundurmak zorundadır. Ancak tüm canlı hücreler bölünme özelliğine sahip olmadığı için çekirdek DNA'sını eşlemek zorunda değildir. Ayrıca tüm canlılar ökaryot hücre yapısına sahip olmadığından çekirdek bulundurmaz. (Cevap E) 4. X CO O C 6 12 O 6 + O 2 Y T Z 7. I. ATP sentezi yapma II. Eşeyli üreme III. Fotosentez yapma 9 Nişasta Yukarıda verilen dönüşüm olaylarından hangileri tüm canlılar tarafından ortak olarak gerçekleştirilemez? A) Yalnız Y B) Yalnız Z C) X ve Y D) Z ve T E) X, Y, Z ve T X Oksijenli solunum Y Fotosentez Z Nişasta sentezi T Nişastanın hidrolizidir. Verilen olaylardan hiçbiri tüm canlılar tarafından ortak olarak gerçekleştirilemez. (Cevap E) IV. Aktif hareket etme Yukarıda verilen canlılık olaylarından hangileri bazı canlı grupları tarafından gerçekleştirilebilir? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV l. tüm canlı grupları tarafından gerçekleştirilmek zorundadır. Ancak ll, lll ve lv bazı canlı grupları tarafından gerçekleştirilebilir. (Cevap E)

10 Test C 2. A 3. C 4. E 5. D 6. E 7. E 8. D 9. E 10. C 11. B 12. C 13. D 8. Tüm canlılar kendi türlerine özgü bir organizasyona sahiptir. Buna göre bir hayvana ait; I. inorganik ve organik moleküller, II. kas hücresi, III. mitokondri, IV. iskelet kas sistemi, V. çizgili kas dokusu yapılarının biyolojik organizasyon dizilimi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) I - II - III - IV - V B) I - III - IV - II - V C) II - I - III - V - IV D) I - III - II - V - IV E) II - III - V - I - IV Yüksek organizasyonlu canlılarda organizasyon basamakları, inorganik ve organik moleküller - organeller - hücre - doku - organ - organ sistemleri organizma şeklinde sıralanır. Buna göre, bir hayvana ait verilen yapıların biyolojik organizasyon dizilimi l - lll - ll - V - lv şeklinde olur. (Cevap D) 9. Aşağıda, canlılarda gözlenebilen bazı dönüşüm olayları gösterilmiştir. İnorganik maddeler 1 2 Basit organik madde 3 4 Kompleks organik madde Buna göre numaralandırılan dönüşüm olayları ile ilgili verilen; I. 1 fotosentez II. 2 solunum III. 3 protein sentezi IV. 4 sindirim eşleştirme örneklerinden hangileri doğru olabilir? 11. Canlılarda görülen; I. hücresel yapıya sahip olma, II. boşaltım yapma, III. enerji üretme ve kullanma, IV. ototrof beslenme olayları, canlılarda gözlenme durumlarına göre aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilebilir? A) I = II = III = IV B) I = II = III > IV C) II > I > III > IV D) I = II > III = IV E) I > II = III > IV l, ll ve lll. olaylar tüm canlılarda gözlenirken lv. olay sadece üretici canlılarda gözlenir. Buna göre verilen olaylar gözlenme durumlarına göre l = ll = lll > lv şeklinde ifade edilebilir. (Cevap B) 12. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılar için ortak bir özellik olabilir? A) Genetik materyalin bir zarla sitoplazmadan ayrıldığı hücre yapısına sahip olma B) Mitoz bölünmelerle hücre sayısını artırarak büyüme ve gelişme gösterme C) Metabolizma sonucu oluşturduğu metabolik artıkları vücuttan uzaklaştırma D) İnorganik maddeleri kullanarak organik besin sentezi yapabilme E) Gamet oluşumu ve döllenmenin görüldüğü üreme olaylarıyla birey sayısını artırma A, B, D ve E seçeneklerindeki olaylar bazı canlı grupları tarafından gerçekleştirilirken tüm canlılar homeostatik dengeyi devam ettirebilmek için metabolizma sonucu oluşturdukları metabolik artıkları vücutlarından uzaklaştırırlar. (Cevap C) 10 A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV Verilen dönüşüm olaylarıyla ilgili eşleştirilen örneklerin tümü doğrudur. 10. Bütün canlı organizmalarda; O 2 miktarı ATP miktarı Büyüme ücre sayısı Amino asit miktarı -III- -II- -Igrafiklerinde verilen değişimlerden hangileri görülür? Protein miktarı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III l. grafikteki olay oksijenli solunum ll. grafikteki olay hücre sayısını artırarak büyüme lll. grafikteki olay protein sentezidir. lll. graikteki olay tüm canlı organizmalarda görülür. (Cevap E) (Cevap C) 13. Canlılarda görülen ortak özelliklerden bazıları aşağıda verilmiştir. ücresel yapıya sahip olma ücresel solunum yapma Beslenme Üreme Adaptasyon Bu özellikler dikkate alındığında canlılar ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Bütün canlılar inorganik maddelerden sentezledikleri besinlerle beslenir. B) Bütün canlılar çok sayıda hücreden meydana gelmiştir. C) Bütün canlılar ihtiyaç duyduğu ATP'yi oksijenli solunumla sentezler. D) Bütün canlılar içinde bulundukları ortama uyum özelliklerine sahiptir. E) Bütün canlılar üremeleri sırasında mayoz bölünme geçirir. Verilen özellikler dikkate alındığında bütün canlıların içinde bulundukları ortama uyum yani adaptasyon özelliğine sahip olduğu yargısına ulaşılabilir. (Cevap D)

11 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / İnorganik Bileşikler BÖLÜM 01 Test Organik bileşikler çeşitli atomlardan oluşur. Bazı atomların organik bileşiklerde bulunma oranı diğerlerinden daha yüksektir. Buna göre organik bileşiklerde aşağıdaki elementlerden hangisine diğerlerinden daha az oranda rastlanır? A) Karbon B) idrojen C) Oksijen D) Azot E) Demir Tüm organik bileşikler karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinin belirli oranlarda bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Bunun yanısıra proteinler gibi bazı organik bileşikler elementide bulundurur. Demir elementi organik bileşiklerde diğerlerine göre daha az oranda rantlanır. (Cevap E) 5. Aşağıdakilerden hangisi suyun özellikleri ile ilgili doğru bir açıklama değildir? A) +4 C'de en düşük özgül ağırlığa sahiptir. B) Çözücülük potansiyeli çok yüksektir. C) Öz ısısı yüksektir. D) Kohezyon özelliği vardır. E) Donduğu zaman genleşir. Su +4 C'de safsuyun özgül ağırlığı 1 gr/cm 3 tür. Bundan düşük yada yüksek sıcaklıklarda suyun özgül ağırlığı bu değerden daha düşük olur. (Cevap A) 2. Aşağıdaki sağlık sorunlarından hangisi kalsiyum eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir? A) Guatr B) Diyabet C) emofili D) Raşitizm E) Obezite Soruda verilen sağlık sorunlarından raşitizm kalsiyum eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kemik eğriliği hastalığıdır. (Cevap D) 6. Suyun, aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip olması karalar ve su ortamındaki sıcaklık değişimlerini canlıların yaşamasına izin verecek sınırlar içinde tutar? 3. İnorganik bileşiklerle ilgili, I. Bitkiler tarafından organik bileşiklerin sentezinde kullanılır. II. Kemosentez yapan canlılar için enerji kaynağıdır. A) Donduğunda genleşmesi B) İyi bir çözücü olması C) Kohezyon özelliği D) Yüksek özgül ısı E) Molekülleri arasında hidrojen bağı bulunması Suyun yüksek özgül ısıya sahip olması ve ısıyı depolama özelliği ortam sıcaklığının yavaş yavaş ısınıp yavaş yavaş soğumasına neden olarak canlıların sıcaklık değişimlerinden olumsuz etkilenmesini önler. (Cevap D) III. Omurgalılarda iskeletin büyük bir bölümünü oluşturur. ifadelerinden hangileri söylenebilir? İnorganik bileşiklerle ilgili olarak verilen ifadelerden tümü doğrudur. (Cevap E) 7. Bir gölün dip kısmında sıcaklık, mevsimsel değişimlere bağlı olarak değişim göstermemektedir. Bu gölün dip kısmında yaşayan, sıcaklık ve su dengesi bakımından içinde bulunduğu ortamla uyumlu olan omurgasız bir canlı ile ilgili, 11 I. Bulunduğu ortamla madde alış verişi gerçekleştirmez. 4. Bitkiler ihtiyaç duydukları mineralleri kökleri aracılığıyla topraktan suda çözünmüş halde alır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bitkilerin dış ortamdan almak zorunda olduğu minerallerden biri değildir? A) Kalsiyum B) Demir C) Azot D) Kurşun E) Fosfat Kurşun ağır metallerden olup bitkilerin dış ortamdan almak zorunda olduğu minerallerden biri değildir. (Cevap D) II. Vücut sıcaklığı ortam sıcaklığındaki değişime bağlı olarak sürekli değişir. III. Vücudun tuz derişimi dış ortama yakındır. yorumlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Gölün dip kısmındaki sıcaklık, mevsimsel değişimlere bağlı olarak değişim göstermediğine göre burada yaşayan omurgasız hayvanın vücut sıcaklığı değişim göstermez. Canlı içinde bulunduğu ortamla denge durumunda ise vücudun tuz derişiminin dış ortama yakın olduğu yorumu yapılabilir. (Cevap C)

12 Test E 2. D 3. E 4. D 5. A 6. D 7. C 8. E 9. A 10. B 11. C 12. B 13. D 8. Aşağıdakilerden hangisi suyun çözücü veya taşıyıcı özelliğinin sağladığı avantajlardan birine örnek gösterilemez? A) Metabolik atıkların vücut dışına atılmasında görev alma B) Kanda bulunan sindirim ürünlerinin ihtiyaç duyulan yerlere götürülmesi C) Kanda bulunan hormonların hedef organlara götürülmesi D) Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin elementlerinin kökler aracılığıyla alınarak gerekli yerlere iletilmesi E) Bitkilerin fotosentezinde hidrojen kaynağı olarak kullanılma A, B, C ve D seçeneklerindekiler suyun çözücü ve taşıyıcı özelliğinin sağladığı avantajlardandır. Suyun bitiklerin fotosentezinde hidrojen kaynağı olarak kullanılması taşıyıcı veya çözücü özelliği ile ilgili değildir. (Cevap E) 11. İnsan vücudunda bulunan inorganik moleküller ve görevleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Kalsiyum Kas ve sinirlerin çalışması B) Demir Oksijenin bağlanması ve taşınması C) Selenyum Miyoglobinin yapısına katılma D) Azot Nükleotitlerin yapısına katılma E) Fosfor ATP'nin yapısına katılma Miyoglobin kas dokusunda bulunan oksijen bağlanarak depo eden yapısında demir bulunan bir proteindir. (Cevap C) 12. Mineraller canlıların yaşaması için gerekli inorganik maddelerdir. Buna göre, minerallerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) ayvanlar mineral ihtiyaçlarını sadece içtikleri suda çözünmüş halde bulunan minerallerden karşılar. 9. Canlı vücudunda bulunan inorganik bileşikler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) İnsan vücudunda bulunan inorganik bileşiklerin oranı organik bileşiklerden daha fazladır. B) İnorganik bileşiklerin tamamı enzim yapısına katılarak hücrede düzenleyici olarak görev yapar. C) İnorganik bileşiklerin bir kısmı yapıya katılırken bir kısmı solunum tepkimelerinde substrat olarak kullanılır. D) İnorganik bileşiklerin bir kısmı vücutta üretilirken bir kısmı da dışarıdan hazır olarak alınır. E) İnorganik bileşikler hidroliz edilmeden hücre zarından geçemez. İnorganik bileşiklerin tamamı enzim yapısına katılarak düzenleyici olarak kullanılmaz. İnorganik bileşikler solunum tepkimelerinde substrat olarak kullanılmaz. İnorganik bileşikler canlılar tarafından üretilmez. İnorganik bileşikler hidrojiz edilmez. Ancak insan vücudundaki inorganik bileşiklerin oranı organik bileşiklerden daha fazladır. (Cevap A) B) Mineraller hiçbir canlı tarafından solunumda doğrudan enerji elde etmek için substrat olarak kullanılamaz. C) Üretici canlılar dış ortamdan mineral madde almak zorunda değildir. D) Bir mineralin eksikliği başka bir mineral tarafından giderilebilir. E) Canlılar aynı minerallere her zaman benzer oranlarda ihtiyaç duyar. Mineraller inorganik bileşikler olup canlılar tarafından solunum tepikmelerinde enerji elde etmek için doğrudan sabstrat olarak kullanılmaz. (Cevap B) O + O Demir elementinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir. emoglobinin yapısına katılır. Klorofil sentezinde katalizör görevi yapar. Buna göre demir elementi için aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir? A) Eksikliğinde insanlarda kansızlık görülebilir. B) Eksikliğinde klorofil sentezinden sorumlu genin yapısı bozulur. C) Eksikliği bitkilerde fotosentezi olumsuz etkiler. D) Eksikliğinde hemoglobin üretiminde aksaklık gözlenir. E) Demir eksikliği bitki ve hayvanları olumsuz etkileyebilir. Demir klorofil sentezinde katalizör görevi yapar. Bu nedenle eksikliğinde klorofil sentezinden sorumlu genin yapısı bozulmaz, klorofil sentezinin yapıldığı tepkime gerçekleştirilemez. (Cevap B) Şekilde canlılar için önemli olan inorganik bir maddenin molekülleri gösterilmiştir. Moleküller arasında şekilde noktalarla gösterilen zayıf bağlar bulunmaktadır. Şekilde görülen molekülle ilgili, I. Doğada katı, sıvı ve gaz halde bulunabilir. II. Polar yapılı olduğundan polar maddeleri çözemez. III. Molekülleri birbirine kovalent bağlarla bağlanır. açıklamalarından hangileri doğru değildir? Şekilde moleküler yapısı gösterilen inorganik madde sudur. Su molekülleri birbirine hidrojen bağları ile bağlanır. Polar maddeleri çözer. (Cevap D)

13 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Karbonhidrat, Yağ, Protein -1 BÖLÜM 01 Test Canlılarda görülen; I. Maltoz - Nişasta II. Glikoz - Maltoz III. Glikojen - Laktoz IV. Kitin - Selüloz molekül çiftlerinden hangileri aynı hücrede birlikte bulunamaz? A) Yalnız IV B) I ve II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV Kitin ve selüloz molekülleri aynı hücrede birlikte bulunamaz. Selüloz bitkisel yapı polisakkaritiyken kitin hayvanlarda ve mantarlarda bulunan yapısal polisakkarittir. (Cevap A) 5. Monosakkaritler hücrede; I. hücresel solunum, II. protein sentezi, III. polisakkarit sentezi, IV. hücre içi sindirim tepkimelerinden hangilerinde doğrudan kullanılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) I, III ve IV Monosakkaritler hücrede l ve lll. tepkimelerde doğrudan kullanılabilir. Ancak ll. ve lv tepkimelerde kullanılmaz. (Cevap B) 2. Otçul beslenen bir hayvanın dışarıdan aldığı besinlerde aşağıdaki karbonhidrat çeşitlerinden hangisinin bulunması beklenmez? A) Selüloz B) Maltoz C) Kitin D) Glikoz E) Deoksiriboz Otçul bir hayvanın dışarıdan aldığı besinlerde kitin bulunmaz. Kitin hayvanlarda ve mantarlarda bulunabilen bir polişakkarittir. (Cevap C) 3. Monosakkaritler için aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? 6. Proteinler insan vücudunda aşağıdaki işlevlerden hangisinin yerine getirilmesinde rol oynamaz? A) Vücuda giren yabancı organizmaların etkisiz hale getirilmesi B) Enerji elde etme C) ücre zarında madde taşınmasını düzenleme D) Enzim, hormon gibi moleküllerin yapısına katılma E) Kemik ve dişlere sertlik kazandırılması Proteinler insan vücudunda kemik ve dişlere sertlik kazandırılmasında rol oynamaz. (Cevap E) A) Kanda bulunabilen şeker grubudur. B) Solunum tepkimelerinde substrat olarak kullanılabilir. C) ücre zarının yapısına katılabilir. D) Yapısında tek glikozit bağı bulundurur. E) Polimerleşme tepkimelerine katılabilir. Monosakkaritler karbonhidratların en küçük yapı birimleridir ve yapılarında glikozit bağı bulundurmazlar. (Cevap D) 7. Aşağıdaki grafikte K, L ve M organik moleküllerinin açlık durumunda kullanımı gösterilmiştir. Vücutta bulunma oranı 4. Canlı hücrelerde bulunan; I. trigliserit, II. fosfolipit, III. steroit, IV. doymuş yağ asiti moleküllerinden hangileri ester bağı içermez? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV Yağ asitleri ve steroitler manomer yapılı olduklarından ester bağı içermez. (Cevap E) K L M Açlık haftaları Buna göre; K, L ve M organik moleküllerinin eşit miktarının içerdiği enerji değeri çoktan aza doğru nasıl sıralanır? A) K - L - M B) K - M - L C) M - L - K D) L - M - K E) L - K - M Grafiğe göre K karbonhidrat, L yağ, M proteindir. Buna göre K, L ve M nin eşit miktarlarının içerdiği enerji değeri çoktan aza doğru L M K şeklinde sıralanır. (Cevap D) 13

14 Test Farklı hücrelerde bulunabilen; I. nötral yağ, II. polipeptit, III. glikojen, IV. laktoz organik moleküllerinden hangilerinin hidrolizi sonucu kesinlikle tek çeşit monomer oluşur? A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) III ve IV E) I, II ve IV Nötral yağın hidrolizi sonucu yağ asitleri ve gliserol, polipeptit hidrolizi sonucu amino asitler, laktozun hidrolizi sonucu glikoz ve galaktoz oluşur. Glikojenin hidrolizi sonucu glikoz molekülleri oluşur. (Cevap A) 9. Proteinler canlı vücudunda ya da hücrelerde çok farklı işlevleri yerine getiren organik moleküllerdir. Proteinlerin aşağıdaki işlevlerinden hangisi bütün canlılarda ortak olarak gözlenmez? 1. A 2. C 3. D 4. E 5. B 6. E 7. D 8. A 9. C 10. D 11. C 12. A 13. E 11. Aşağıda canlılardaki karbonhidrat metabolizmasının bir bölümü özetlenmiştir. 1 3 CO O Glikoz Glikojen 2 4 Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir? A) 1 ve 2 numaralı olaylar aynı hücrede gerçekleşebilir. B) 3 numaralı olay dehidrasyon, 4 numaralı olay hidroliz örneğidir. C) 1 numaralı olay sonucu oluşan molekül ile 4 numaralı olay sonucu oluşan molekül aynı kimyasal yapıda değildir. D) 3 numaralı olayda gikozit bağları oluşturulur, 4 numaralı olayda glikozit bağları yıkılır. E) 1 ve 3 numaralı olaylar anabolik, 2 ve 4 numaralı olaylar kataboliktir. Glikoz molekülü 6C'lu bir monosakkarit olup ister fotosentez sonucu (1) oluşsun isterse glikojenin hidrolizi sonucu oluşsun (4) aynı kimyasal yapıdadır. (Cevap C) 12. ücre içinde bir molekül nötral yağın hidrolizi sırasında ortamdaki madde miktarı değişim grafiği aşağıda verilmiştir. A) ücre zarının yapısına katılma B) Katalizör görevi yapma 3 Madde miktarı (birim) X C) ormon olarak kullanılma D) Organel yapısına katılma E) Reseptör olarak çeşitli uyarıları algılama Bütün canlılarda protein yapılı hormonlar bulunmaz. (Cevap C) Grafiğe göre, Y Zaman I. X yağ asidi, Y gliserol miktarını gösterir. 10. Bir tüpteki besin karışımının içine çeşitli enzimler ilave edildikten bir süre sonra elde edilen gözlem sonuçları kullanılarak aşağıdaki grafik çizilmiştir. Madde miktarı Glikoz Yağ Amino asit II. X harcanan ATP miktarını, Y harcanan su miktarını gösterir. III. X yıkılan ester bağı sayısını, Y açığa çıkan su miktarını gösterir. ifadelerinden hangileri doğrudur? D) I ve III E) I, II ve III Bir molekül nötral yağın hidrolizi, Nötral yağ O 3 yağ asidi + gliserol şeklinde özetlenebilir. idroliz sırasında ATP harcanmaz, su açığa çıkmaz. (Cevap A) Zaman 14 Bu grafik dikkate alındığında, I. Tüpe glikozit ve peptit bağını yıkan enzimler konulmuştur. II. Başlangıçta tüpteki protein ve karbonhidrat miktarı kesinlikle aynıdır. III. Tüpte yağların hidrolizi gerçekleşmemiştir. yargılarından hangileri çıkarılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III Grafik dikkate alındığında glikoz ve amino asit miktarının zamanla arttığı görülür. Bu durum tüpe glikozit ve peptit bağlarını yıkan enzimlerin konulduğunu gösterir. Tüpte yağ miktarının değişmemesi yağların hidroliz edilmediğini gösterir. Ancak grafiğe bakarak başlangıçta tüpteki protein ve karbonhidrat miktarının eşit olup olmadığı söylenemez. (Cevap D) 13. Nötral yağ sentezine katılan iki farklı yağ asidi için; I. karbon sayısı, II. karbon atomları arasındaki çift bağ sayısı, III. karbon atomları arasındaki toplam bağ sayısı özelliklerinden hangileri farklı olabilir? D) I ve III E) I, II ve III Nötral yağ sentezine katılan yağ asitleri karbon sayısı, karbon atomları arasındaki çift bağ sayısı ve karbon atomları arasındaki toplam bağ sayısı bakımından farklılık gösterebilir. (Yanıt E)

15 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Karbonhidrat, Yağ, Protein - 2 BÖLÜM 01 Test Aşağıdaki karbonhidrat çeşitlerinden hangisi glikozit bağı içerir? A) Glikoz B) Fruktoz C) Laktoz D) Riboz E) Galaktoz Laktoz bir disakkarit olup yapısında glikozit bağı içerir. Diğerleri monosakkarit olduğu için glikozit bağı içermez. (Cevap C) 5. 6 C'lu monosakkaritler için aşağıdakilerden hangisinin doğruluğu her zaman geçerli değildir? A) Yapısında glikozit bağı bulundurmaz. B) Suda çözünür. C) idroliz edilmeden hücre zarından geçebilir. D) Bitkilerde dehidrasyon tepkimelerinde kullanılır. 2. Karbonhidratlar, canlılarda enerji ham maddesi ve yapı maddesi olarak kullanılabilir. E) C 6 12 O 6 genel kimyasal formülüne sahiptir. 6 C lu monosakkaritler her zaman dehidrasyon tepkimelerinde substrat olarak kullanılmayabilir. (Cevap D) Buna göre canlılarda aşağıdakilerden hangisinin yapısında karbonhidrat bulunmaz? A) Bitkilerde hücre çeperi B) Böceklerde dış iskelet C) ücre zarı D) Nükleik asitler E) ormonlar ormonlar amino asit, protein veya steroit yapılı organik bileşikler olup yapılarında karbonhidrat bulundurmazlar. (Cevap E) 6. Yağlar aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip değildir? A) Karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir. B) Esterleşme tepkimesi sonucu oluşan polimer yapılardır. C) Protein ve karbonhidratlarla bileşik oluşturabilir. 3. Lipitlerle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Yapı malzemesi olarak işlev görür. B) ücre duvarının yapısına katılır. D) Yıkımı karbonhidratlardan daha uzun sürede gerçekleşir. E) Yapılarındaki oksijen miktarı karbondan daha azdır. Polimerler monomer adı verilen birbirinin aynı ya da benzer yapı birimlerinin birleşmesiyle oluşur. Yağlar yağ asitleri ve gliserol gibi farklı birimlerin esterleşmesi sonucu oluşan moleküllerdir. (Cevap B) C) Tüm hormonların ana yapısını oluşturur. D) DNA'nın kontrolünde sentezlenir. E) Enzimlerin temel yapısını oluşturur. Lipitler DNA'nın kontrolünde sentezlenmez. (Cevap D) Canlılarda bulunan; glikoz, amino asit, İşlevsel protein denatürasyon Denatüre protein İşlevsel bir proteinin denatüre duruma geçmesinde; I. sıcaklık, II. p, III. tuz derişimi faktörlerinden hangileri etkili olmuş olabilir? Proteinin üç boyutlu yapısının bozulmasına denatürasyon denir. Yüksek ve düşük sıcaklık, kuvvetli asit ve bazlar, yoğun tuz denatürasyona neden olabilir. (Cevap E) yağ asidi molekülleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortak değildir? A) ücre solunumu tepkimelerinde substrat olarak kullanılabilme B) Dehidrasyon tepkimelerinde monomer olarak kullanılabilme C) Enzim veya hormon yapısına katılabilme D) ücre zarından geçebilme E) Sindirim sonucu daha küçük birimlere parçalanamama 8. Çeşitli canlılarda bulunan polisakkarit moleküllerine ait bazı Enzim ve hormon yapısına katılma glikoz, amino asit ve yağ asiti moleküllerinin ortak özelliklerinden birisi değildir. (Cevap C) 15

16 Test C 2. E 3. A 4. E 5. D 6. B 7. C 8. E 9. C 10. A 11. E 12. B 13. B özellikler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Polisakkarit çeşidi Azot atomu bulundurma Bitki hücrelerinde bulunma İnsanlar tarafından hidroliz edilebilme P 1 + P 2 + P 3 + P (+ : özelliği bulundurma, : özelliği bulundurmama) Tabloya göre P 1, P 2, P 3, ve P 4 polisakkaritlerinden hangilerinin çeşidi kesin olarak belirlenir? A) P 1 B) P 1 ve P 2 C) P 3 ve P Proteinlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Proteinlerin amino asit dizisi DNA tarafından belirlenir. B) Proteinlerin şekli, işlevini belirler. C) Şekli değişen proteinin işlevi de değişebilir. D) Yüksek sıcaklık ve p, proteinin yapısını bozabilir. E) Proteinlerin şekli ribozom tarafından belirlenir. Proteinlerin şekli hücrede kullanım durumuna göre DNA'nın kontrolünde belirlenir. (Cevap E) 12. Aşağıda bir amino asiti oluşturan moleküller harflerle gösterilmiştir. D) P 1, P 2 ve P 3 E) P 1, P 2, P 3 ve P 4 Yapısında azot bulunduran polisakkarit (P 2 ) kitindir. İnsanlar tarafından hidroliz edilen bitki hücrelerinde bulunmayan polisakkarit (P 1 ) glikojendir. Bitki hücrelerinde bulunan insanlar tarafından hidroliz edilmeyen polisakkarit (P 3 ) selülozdur. Bitki hücrelerinde bulunan insanlar tarafından hidroliz edilen polisakkarit (P 4 ) nişastadır.) (Cevap E) 9. Aşağıda nötral yağ sentezi reaksiyonu verilmiştir. 1 Gliserol + 3 Yağ asidi 1 Nötral yağ O (Trigliserit) Buna göre canlılarda gözlenen farklı nötral yağ çeşitleri için; I. yapıya katılan yağ asitlerinin karbon zinciri uzunluğu, II. yapıya katılan yağ asitlerindeki çift bağların yeri ve sayısı, III. yağ asitleri ve gliserol molekülü arasındaki bağın çeşidi özelliklerinden hangileri farklılık gösterebilir? Nötral yağın yapısında yağ asitleri ve gliserol arasında ester bağı bulunur. Canlılarda gözlenen farklı nötral yağ çeşitlerinde yapıya katılan yağ asitlerinin karbon zinciri uzunluğu, çift bağların yeri ve sayısı farklılık gösterebilir. (Cevap C) O N C C C O X R Y Z Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Peptit bağları, bir amino asitin X grubu ile diğer amino asitin Z grubu arasında kurulur. B) Y grubu, protein sentezi sırasında açığa çıkacak su molekülleri sayısını etkiler. C) Y nin özellikleri amino asitin kendine özgü yapısını belirler. D) X grubu bazik, Z grubu asidik özellik gösterir. E) Tüm amino asitler incelendiğinde 20 farklı Y grubu olduğu görülür. X amino, Y radikal, Z karboksil grubudur. Peptit bağı bir amino asitin amino grubu ile diğer amino asitin karboksil grubu arasında kurulduğundan açığa çıkan su molekülü sayısını bu gruplar belirler. (Cevap B) 13. Aşağıda hayvanlarda gerçekleşen protein metabolizması ile ilgili bazı dönüşüm olayları verilmiştir Lipitler bir grup bileşiği ifade eder. İnsan vücudunda bulunan lipitler; I. trigliseritler, II. fosfolipitler, III. steroitler olarak gruplandırılabilir. Buna göre numaralandırılmış olarak verilen lipitlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I in tüm çeşitleri yapısında doymamış yağ asitleri içerir. B) II, hücre zarının temel bileşenidir. C) III, cinsiyet hormonlarının ve bazı vitaminlerin yapısında bulunur. D) III, hücre zarının geçirgenliğini ve dayanıklılığını artırır. E) II, fosfat içeren bir baş ve buraya bağlı iki yağ asidinden oluşur. Trigliseritler yapılarında doymuş ya da doymamış yağ asitleri içerirler. (Cevap A) Glikoprotein Polipeptit Amino asitler Amonyak 3 Enzim Buna göre numaralandırılmış dönüşüm olayları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) 1 gerçekleşirken peptit bağları kurulur. B) 1 gerçekleşirken kullanılan amino asit sayısı kadar su açığa çıkar. C) 3, proteinlerin sadece yapısal veya enerji verici olmadığını gösterir. D) 4 de amin grubunun amonyak şeklinde ayrıldığı amino asit solunuma katılır. E) 2 gerçekleşirken protein karbonhidratla bileşik oluşturur. 1 gerçekleşirken kullanılan aminoasit sayısının bir eksiği kadar su açığa çıkar. (Cevap B)

17 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Karbonhidrat, Yağ, Protein - 3 BÖLÜM 01 Test I. Glikoz II. Amino asit III. Yağ asidi IV. Nişasta V. Kitin Yukarıda verilen organik moleküllerden, Solunumda doğrudan kullanılanlar (X) ücre zarından geçebilenler (Y) aşağıdakilerden hangisinde bir arada doğru olarak verilmiştir? X A) I I, II, III ve IV B) II III ve IV C) III III ve IV D) I ve II I ve II E) I, II ve III I, II ve III I, II, III solunumda doğrudan kulanılırken aynı zamanda hücre zarından doğrudan geçebilir. (Cevap E) 2. Bir hücrede, Lipit + Glikoz Glikolipit Lipit + Protein Glikoprotein tepkimeleri sonucu oluşan moleküller, lipitlerin aşağıdaki görevlerinden hangisini yerine getirdiğini ispatlamak için kullanılır? A) Isı yalıtımını sağlama B) Yapı maddesi olarak kullanılma C) Enerji verici olarak kullanılma D) Yedek besin deposu olma E) Yağda çözünen vitaminlerin emilimini sağlama Glikolipit ve glikoproteinler hücre zarının yapısına katılan moleküllerdir. Bu durum lipitlerin hücrede yapı maddesi olarak kullanıldığını ispatlamak için kullanılır. (Cevap B) Y 4. I. ücre zarı II. Ribozom III. Mitokondri Yukarıda verilen hücresel yapılardan hangilerinin içeriğinde protein ve karbonhidrat molekülleri bulunabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ücre zarı, ribozom ve mitokondrinin içeriği analiz edildiğinde protein ve karbonhidrat moleküllerine rastlanır. (Cevap E) 5. Aşağıda iki farklı hücrede gerçekleşen tepkimeler verilmiştir. I. hücre Glikoz + Fruktoz Sükroz + 2 O II. hücre 3 Yağ asidi + gliserol Nötral yağ O Bu hücrelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) I. ve II. hücre aynı canlıya ait olabilir. B) I. hücre bir bitkiye ait olabilir. C) er iki hücrede de dehidrasyon tepkimesi gerçekleşmektedir. D) II. hücrede tepkimenin gerçekleşmesine bağlı olarak p düşer. E) I. hücredeki tepkime gerçekleşirken glikozit, II. hücredeki tepkime gerçekleşirken ester bağı kurulur. 1. hücredeki tepkime gerçekleşirken p değişimi olmazken ll. hücredeki tepkimenin gerçekleşmesine bağlı olarak p yükselir. (Cevap D) 6. Aşağıdaki tabloda K, L, M, N polisakkarit çeşitlerine ait bazı özellikler verilmiştir. Polisakkarit Bulundurduğu element Görevi Özellikler Monomeri K C,, O Yapısal Glikoz Bitki Bulunduğu canlı 3. Bir deney tüpüne hayvan hücresi özütü konulduktan sonra X, Y, Z ayıraçları damlatıldığında renk değişimi olup (+), olmadığı ( ) aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Buna göre, ayvansal hücre özütü Ayıraçlar X Y Z + + I. X ayıracı bitki hücresi özütüne damlatılırsa renk değişimi olmaz. II. Y, glikojen ayıracıdır. III. Z ayıracı bakteri hücresi özütüne damlatılırsa renk değişimi olur. yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir? D) I ve III E) I, II ve III X, Y ve Z ayıraçlarının hangi organik moleküllere ait olduğu ile ilgili yeterli veri olmadığı için verilen yargılardan hiçbirinin doğruluğu kesin değildir. (Cevap E) L C,, O, N Yapısal Glikoz ayvan Mantar M C,,O Depo Glikoz Bitki N C,, O Depo Glikoz Tabloya göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? Bakteri Mantar ayvan A) L; böceklerin dış iskeletinin, mantarların ise hücre çeperinin yapısına katılır. B) K ve M'nin glikoz sayısı ve bağlanma düzeninde farklılık gözlenir. C) K ve L suda tam çözelti oluşturmazken, M ve N tam çözelti oluşturur. D) Saf haldeyken yumuşak olan L'nin yapısına CaCO 3 katılmasıyla sertleşir. E) M ve N'nin hidrolizi otçul hayvanlar tarafından gerçekleştirilebilir. K selüloz, L kitin, M nişasta, N glikojendir. Polisakkaritler suda tam çözelti oluşturmaz. (Cevap C) 17

18 Test ayvan ve bitki hücrelerinde; a n(amino asit) Polipeptit + (n 1) 2 O b c 3 Yağ asidi + Gliserol Trigliserit O d e n(glikoz) Nişasta + (n 1) 2 O f g Glikoz + Galaktoz Laktoz + 2 O h numaralandırılmış tepkimelerden hangileri ortak olarak gerçekleşebilir? A) a ve b B) a, b, c ve d C) a, c, e ve g D) b, d, f ve h E) a, b, c, d, e ve f ayvan ve bitki hücrelerinde a, b, c ve d tepkimeleri ortak olarak gerçekleşebilir. (Cevap B) 8. Polimer bir X maddesinin hidrolizi sırasında gözlenen madde değişimleri aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. Glikozit bağı sayısı 2 O miktarı Serbest glikoz miktarı 10. Aşağıda iki farklı monosakkaritin molekül yapısı verilmiştir. C 1. E 2. B 3. E 4. E 5. D 6. C 7. B 8. E 9. B 10. A 11. D C C O O O Buna göre, Riboz O C O C C O O C I. Riboz beş, glikoz altı karbonludur. C C O O Glikoz C O C O II. Glikozun karbon sayısının fazla olması solunum tepkimelerinde riboza göre yıkımını zorlaştırır. III. Riboz, glikozla birleşerek disakkaritlerin yapısına katılır. ifadelerinden hangileri doğrudur? Riboz beş glikoz altı karbonlu monosakkaritlerdir. Glikozun karbon sayısının riboza göre fazla olması sayısının riboza göre fazla olması solunum tepkimelerinde yıkımını zorlaştırmaz. Riboz, glikozla birleşerek disakkarit oluşturmaz. (Cevap A) Zaman Zaman Zaman Buna göre; grafiklerdeki verilen X maddesi ile ilgili, I. Bitkisel bir depo polisakkaritidir. II. ayvansal yapısal bir polisakkarittir. 18 III. Yapısında azot bulunduran bir polisakkarittir. yargılarından hangilerini doğrulamak için yeterli değildir? Glikozit bağı yıkıldığına göre hidrolizi gerçekleşen polimer X maddesi bir polisakkarittir. Ancak polisakkaritin yapısında azot bulundurduğunu, hayvansal yapısal veya bitkisel depo polisakkariti olduğunu doğrulamak için yeterli veri yoktur. (Cevap E) 9. Aşağıda üç farklı monomer bileşiğin birbirine dönüşüp, dönüşememe durumları gösterilmiştir. Y X Z : dönüşebilir. : dönüşemez. X, Y ve Z harfleri ile sembolize edilen moleküller ile ilgili, I. X temel amino asit, Y glikozdur. II. Y glikoz, Z gliseroldür. III. X temel amino asit Z yapısal proteindir. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III ücrede glikoz gliserole, gliserol glikoza dönüşebilir. (Cevap B) 11. K O + M 2 O O + N 2 O O O T K, L, ve N nin birer amino asit olduğu bilinen yukarıdaki tepkimelerle ilgili olarak, L O I. M bir dipeptit olup yapısında peptit bağı bulundurur. II. T nin molekül ağırlığı; K, L ve N nin toplam molekül ağırlığına eşittir. III. M ve T nin oluşması sırasında dehidrasyon gerçekleşir. IV. T nin sentezi sırasında kurulan bağ sayısı, açığa çıkan su molekülü sayısına eşittir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV K, L ve N birer amino asit ise M bir dipeptit T ise bir tripeptitdir. T oluşumu sırasında su açığa çıktığı için T'nın molekül ağırlığı K, L ve N nin toplam molekül ağılığına eşit değildir. (Cevap D)

19 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler / Enzimler - 1 BÖLÜM 01 Test Enzimlerle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Biyokimyasal tepkimeleri başlatır. B) Aktivasyon enerjisini düşürür. C) Tepkimeyi hızlandırır. D) Tepkime sonucu nitelik ve nicelik olarak değişime uğramaz. E) Tekrar tekrar kulanılabilir. Enzimler biyokimyasal tepkimeyi başlatmaz, tepkimenin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşürür. Tepkimeyi hızlandırır, tepkime sırasında değişime uğramadığı için tekrar tekrar kullanılır. (Yanıt A) 5. Farklı yapıdaki enzimlerde; I. protein yapısının amino asitlerden oluşması, II. organik yapıda yardımcı grup taşıma, III. etkinlik için yardımcı gruba ihtiyaç duymama özelliklerinden hangileri kesinlikle ortak olarak gözlenir? D) I ve III E) II ve III Enzimlerde sapoenzim kısmı enzimin protein kısmı olup amino asitlerden oluşmuştur. Bazı bileşik enzimler organik, bazıları ise inorganik yapılı yardımcı grup bulundurur. Basit enzimler etkinlik için yardımcı kısma ihtiyaç duymaz. (Cevap A) 2. Enzimler; I. sürekli azalan p derecesi, II. % 15'in altındaki su oranı, III. optimum sıcaklık derecesi, IV. uygun miktar ve özellikte substrat özelliklerine sahip ortamlardan hangilerinde diğer şartlar uygun olmak kaydıyla her zaman maksimum reaksiyon verir? 6. Enzimatik bir reaksiyonda serbest enzim miktarının zamana bağlı değişimi aşağıdaki gibidir. Serbest enzim miktarı A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV Enzimler III. ve IV. özelliklere sahip ortamlarda diğer şartlar optimum olmak kaydıyla her zaman maksimum reaksiyon verir. (Cevap E) Zaman Serbest enzim miktarındaki değişmenin grafikteki gibi olduğu tepkime ile ilgili, Enzim substrat kompleksi miktarı Substrat miktarı Ürün miktarı 3. Enzimlerle ilgili, I. Sadece hücre içinde üretilir ve işlev gösterir. II. DNA'daki şifreye uygun olarak sentezlenir. I Zaman II Zaman III Zaman III. Aktivitesi, ortam sıcaklığı ve p değişimlerinden etkilenir. açıklamalarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) II ve III Enzimler hücre içinde üretilir. ücre içinde ve dışında işlev gösterir. er enzimin sentezinden sorumlu bir gen vardır. Enzim aktivitesi ortam sıcaklığı ve p değişiminden etkilenir. (Cevap E) grafiklerinden hangileri doğru olur? Enzimatik bir tepkime; Enzim + Substrat Enzim - Substrat kompleksi Enzim + Ürün şeklinde özetlenebilir. Buna göre verilen grafiklerden tümü doğru olur. (Cevap E) Enzimler, biyokimyasal tepkimelerin aşağıdaki özelliklerinden hangisini değiştirir? A) Ürün çeşidi B) Aktivasyon enerjisi miktarı C) Kullanılan substrat çeşidi D) Kullanılan enerji çeşidi E) İlerleme yönü Enzimler tepkimenin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisini düşüren biyolojik katalizörlerdir. (Cevap B) 7. Farklı tepkimeleri katalizleyen enzimlerin aşağıdaki özelliklerinden hangisi aynı olamaz? A) Etkiledikleri substrat çeşitleri B) Protein yapıları C) Oluşturdukları ürün çeşitlerinin bir kısmı D) Bulundurdukları amino asit çeşitleri E) Etkinlik gösterdikleri p dereceleri er enzim kendine özgü bir protein kısma sahiptir. (Cevap B)

20 Test A 2. E 3. E 4. B 5. A 6. E 7. B 8. A 9. D 10. C 11. D 12. C 8. Aşağıdaki grafik enerjinin tepkimenin ilerleyişine bağlı değişimini göstermektedir. a b 11. Biyokimyasal bir reaksiyonun hızının zamana bağlı değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Reaksiyon hızı Aktivasyon enerjisi düzeyi Tepkimenin ilerleyişi a : Enzim kullanıldığındaki harcanan enerji b : Enzim kullanılmadığındaki harcanan enerji Grafiğe göre, I. Enzimler aktivasyon enerjisini düşürür. II. Enzimler biyokimyasal tepkimeleri başlatır. III. Enzimler aktivasyon enerjisi olarak kullanılır. yargılarından hangileri doğrudur? Grafiğe göre enzimlerin aktivasyon enerjisini düşürdüğü söylenebilir. (Cevap A) 9. Aşağıda E 1, E 2, E 3 ve E 4 enzimleri tarafından katalizlenen tepkimeler dizisi gösterilmiştir. A B E 1 E 2 D C E 3 E E4 3 E Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) C maddesi E 1 enziminin görev almadığı metabolik yollarla da üretilebilir. B) E 1 enziminin ürünü, E 3 enziminin substratı olabilir. C) E 3 enzimi çift yönlü çalışır. D) Tepkime çeşidi sayısı kadar enzim çeşidi görev almıştır. E) E 3 enziminin çalışmaması, E 4 'ün katalizlediği tepkimeyi olumsuz etkileyebilir. E 3 enzimi iki farklı tekimeyi katalizler. Dolayısıyla beş çeşit tepkime 4 çeşit enzim tarafından katalizlenmiştir. (Cevap D) F Zaman Reaksiyon hızının grafikteki gibi değişmesine aşağıdaki durumlardan hangisi neden olmuş olabilir? A) Ortam sıcaklığının sürekli artırılması B) Enzim miktarının sabit tutulup, substrat miktarının sürekli artırılması C) Substrat miktarının sabit tutulup, enzim miktarının sürekli artırılması D) Diğer şartların optimum değerde tutulup enzim ve substrat miktarının sürekli artırılması E) Diğer şartların optimum değerde tutulup substratın azaltılması Grafik incelendiğinde reaksiyon hızının sürekli arttığı görülür. Bu duruma diğer şartların optimum değerde tutulup enzim ve substrat miktarının sürekli artırılması neden olmuş olabilir. (Cevap D) 12. Aşağıda inhibitör maddelerin aynı enzim çeşidi üzerindeki etkisi gösterilmiştir. Aktif bölge Normal Durum Apoenzim + Substrat İnhibitör + Enzim substrat bileşiği Reaksiyon yok. + Ürünler 10. Aşağıda üç farklı enzime ait özellikler verilmiştir. Enzim 1, X molekülünü Y ve Z moleküllerine dönüştürür. İnhibitör Etkisi + Reaksiyon yok. 20 Enzim 2, Y ve T moleküllerini R molekülüne dönüştürür. Enzim 3, R ve K molekülünü P molekülüne dönüştürür. Buna göre Enzim 1, Enzim 2 ve Enzim 3 ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir? A) Enzim 1'in ürünü olan Y, Enzim 2'nin substratıdır. B) P molekülünün oluşumu için Enzim 1, Enzim 2 ve Enzim 3 takım halinde çalışır. C) Ortamda T molekülünün bulunmaması, Enzim 1'in çalışma hızını olumlu etkiler. D) Enzim 1 hidroliz tepkimesini katalizlemiş olabilir. E) Enzim 2 ve Enzim 3 anabolik tepkimeleri katalizlemiş olabilir. Enzim X Y + Z, Enzim Y + T R, Enzim R K + P Buna göre ortamda T molekülünün bulunmaması Enzim 1 çalışma hızına etki etmez. (Cevap C) İnhibitör Buna göre inhibitörler ile ilgili, I. Enzimin aktif bölgesine bağlanarak enzim - substrat bileşiğinin oluşmasını engeller. II. Enzimin aktif bölgesinin yapısını değiştirerek enzim - substrat bileşiğinin oluşmasını engeller. III. Substrata bağlanarak apoenzimin substratı tanımasını engeller. ifadelerinden hangileri doğrudur? Şekle göre inhibitörlerle ilgili olarak I ve II. ifadeler doğrudur. (Cevap C)