Visual Basic Programlama Diline Giriş

Transkript

1 Visual Basic Programlama Diline Giriş Visual Studio Ürünleri Microsoft firmasının ürünü olan Visual Studio, aşağıdaki paketlerden oluşmaktadır. İlk iki paket ücretlidir, üçüncü paket ilk iki pakete göre bazı kısıtlamalara sahiptir fakat kayıt - register- olmak şartıyla ücretsiz olarak indirilip kullanılabilmektedir (bir MSN hesabına sahip iseniz, msn kullanıcı ismi ve şifreniz ile Visual Studio Express Edition sürümüne kayıt olabilirsiniz, aksi halde bu ürünü kısıtlı bir sürede kullanabilirsiniz). Not1: Ücretsiz olarak indirilip kurulabildiğinden, bundan sonraki anlatımlar Visual Basic Express Edition esas alınarak yapılacaktır. Not2: Express Editon ile oluşturulan programlar Professional ve Standart Edition sürümlerinde problemsiz çalışabilmektedir. Not3: Şu anda Visual Studio 2008 sürümü kullanımdadır. Anlatacaklarımız açısından 2005 sürümü ile 2008 sürümü arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. Bundan sonra anlatılacaklar 2005 sürümü üzerinde yapılacaktır fakat anlatılanların hepsi 2008 sürümünde de problemsiz kullanılabilir. Visual Studio 2005 Professional Edition Visual Studio 2005 Standard Edition Visual Studio 2005 Express Edition: Visual Studio 2005 Express ürünleri, öğrencilerin, hobi olarak bu işi yapanların ve sektöre yeni girenlerin Microsoft.NET Framework üzerinde programlamayı öğrenebilmeleri için geliştirilmiştir. Express Edition, Windows programları ve dinamik web siteleri yapabilmek için, diğer Visual Studio ürünlerine göre kullanımı kolay olan (kısıtlı) araçları üzerinde bulundurmaktadır. Web ortamı Visual Web Developer 2005 Express Edition: Bu sürüm, yalnızca web uygulamaları üzerine yoğunlaşmış olup Asp.NET ile birlikte Visual Basic, C#, veya J# dillerinden birini kullanabilirsiniz. Veritabanı SQL Server 2005 Express Edition: Bu sürüm ile, başlangıç düzeyinde veritabanı uygulamaları geliştirebilirsiniz. Windows ortamı: Aşağıdaki programlama dillerinden herbiri, windows form uygulamaları (Windows ortamında çalışacak programlar) geliştirmek için kullanılabilirler. Visual Basic 2005 Express Edition Visual C# 2005 Express Edition Visual C Express Edition Visual J# 2005 Express Edition (Java Programlama Dili) Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 1

2 .NET Framework Nedir? Grafik, Visual Basic 2005 for Dummies (2006) kitabından alınmıştır..net framework açıklamaları, ve adresinden alınmıştır. Bir çok uygulama geliştirme dili ve bu dillerle yazılmış uygulamaları çalıştırmak için ise farklı platformlar vardır..net Framework, windows tabanlı uygulamalar geliştirebilmek için farklı programlama dillerinin birlikte çalışabileceği ortak bir geliştirme ortamıdır. Bu ortam hem yazılımları geliştirmek hem de çalıştırmak için gereklidir..net Framework bileşen yönelimli uygulamaların geliştirilmesini ve yürütülmesini destekleyen bir ortam tanımlamaktadır. Bu sayede; farklı programlama dilleri, farklı işletim sistemleri ile çalışabilme özelliğine sahiptir..net Framework aşağıdaki bileşenlerden oluşur: The Common Language Runtime (CLR), Ortak Dil Çalışma Zamanı: Uygulamaların çalışabilmesi ve yönetilmesine yardımcı olan, dilden bağımsız bir yazılım geliştirme ve çalışma ortamıdır. Programların çalışmasını idare eden, programların taşınabilirliğini sağlayan, aynı zamanda diğer avantajlarının dışında karışık dilde programlamayı destekleyen ve güvenliği sağlayan parçadır. The Framework Class Libraries (FCL), Framework sınıf kütüphaneleri: Framework çatısı altındaki dillerin ortak kullanabilecekleri kütüphaneleri barındırır..net Framework Özellikleri Standart ağ protokollerine ve standartlarına destek: TCP/IP, SOAP, XML, HTTP gibi standart internet protokolleri ve standartlarına destek verir. Farklı programlama dillerine destek: Programcılara istedikleri dilde geliştirme özgürlüğü sunan.net bünyesinde bir çok programlama dilini barındırır. Farklı dillerde geliştirilen programlama kütüphanelerine destek:.net Framework, farklı dillerde oluşturulmuş programlama dillerinde oluşturulmuş program kütüphanelerine destek verir. Kütüphaneler uygulama geliştirmeyi kolaylaştıran bir kere yazılmış bir program parçasını tekrar tekrar yazmaktan kurtaran yapılardır. Farklı platformlara destek:.net Framework bütün windows platformları için mevcuttur. Farklı bilgi işlem platformlarından insanları, sistemleri ve cihazları birbirine bağlar. Meselâ, Windows XP gibi bir masaüstü platformunu kullanan insanlar veya Windows CE kullanan gezgin bir platformu kullanan insanlar Windows 2003 Server gibi bir sunucu sistemine bağlanabilir. Visual Basic (VB) 2005 Express Edition (VBEE) Visual Basic 2005 Express Edition bir programlama arabirimidir. Kullanıcılar için arayüz geliştirme, kod yazma, yazılan kodun hatalarını ayıklama, derleme vb. fonksiyonlarıyla yazılımcıların çözüm geliştirmelerini sağlar. Visual Basic programlama dilinin en son sürümü olan Visual Studio 2005 üzerinde çalışır (yukarıda da değinildiği gibi şu anda 2008 sürümü mevcuttur). Profesyonel Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 2

3 programcıların program geliştirme yöntemi olarak kullandıkları Nesne Yönelimli Programlamayı tam olarak destekleyen Visual Basic 2005, profesyonel uygulamalar geliştirmek için kullanılan bir dildir. VBEE de bu dilin tüm özelliklerini destekler. Diğer taraftan sihirbazlar, sürükle-bırak, hazır programcıklar ve akıllı etiketler sayesinde çok kısa zamanda, çok daha az kod yazarak başarımı yüksek uygulamalar geliştirmeye zemin sağlar (Kaynak: Pcworld dergisi). VB 2008 Express Edition, Microsoft firmasının, internet adresinden şimdilik ücretsiz olarak indirilebilmektedir. İndirilen dosyanın içinde; VB 2008 Express Edition,.Net Framework 3.5, MSDN Express Library 2008, Microsoft SQL Server 2008 Express Edition bulunmaktadır. Bu programların istenirse hepsi aynı anda bilgisayarınıza kurulabileceği gibi, sadece bir veya birkaçı da, o anda veya daha sonra kurulabilir. VBEE ı çalıştırabilmek için bilgisayarınızda bulunması gereken asgari şartlar şunlardır: İşlemci: 600 MHz veya daha hızlı (Tavsiye edilen: 1 GHz veya daha hızlı). RAM: Minimum: 192 MB (Tavsiye edilen: 256 MB, eğer VBEE ile birlikte SQL Express yüklendiyse, 512 MB veya daha fazlası). Hard Disk: Sabit diskinizde en az 500 MB. Boş yeriniz olmalı. Tam kurulum: VBEE kurulum programının tamamını (VB 2008 Express Edition,.Net Framework 3.5, MSDN Express Library 2008, Microsoft SQL Server 2008 Express Edition) bilgisayarınıza yüklemek isterseniz, sabit diskinizde 1.3 GB. Boş alana ihtiyacınız olacaktır. Uyarılar : VBEE nin bilgisayarınızda çalışabilmesi için,.net Framework 3.5 bilgisayarınıza kurulu olmalıdır. VBEE Hakkında Temel Bilgiler Event (Olay): VB Olay Sürümlü (Event-Driven) bir programlama dilidir. VB de Olay için tıklama, yazı kutusuna bir harf yazma örnekleri verilebilir. Olay Sürümlü ifadesi, olay işlemi olmadan Windows un hiçbirşey yapmadan kullanıcıyı beklemesi anlamındadır. Proje: VBEE programının kodları (program satırları), formları, kontrolleri, nesneleri, yardımcı program parçaları vbg. olan bütün bileşenleridir. Yani bir VB programından bahsederken aslında bir VB projesinden bahsetmiş oluyoruz. Bir projede bulunabilecek dosyalar ve uzantılarının anlamları Dosya İsmi.uzantısı Solution İsmi.sln Solution İsmi.suo Proje İsmi.vbproj Dosyanın anlamı Solution dosyası Solution seçimlik dosyası Proje dosyası Çözümdeki her bir proje için bir tane Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 3

4 Proje İsmi.vbproj.user Form İsmi.Designer.vb Form İsmi.vb Form İsmi.resx Bir başka proje dosyası Çözümdeki her bir proje için bir tane Form designer dosyası her bir form için bir tane Formu oluşturan program satırları-kod satırları dosyası her bir form için bir tane Form kaynakları dosyası her bir form için bir tane VBEE nin çalıştırılması Eğer VBEE kurulumunuzu problemsiz bir şekilde gerçekleştirdiyseniz; Başlat-Programlar-Microsoft Visual Basic 2005 Express Edition yolunu takip ederek VBEE yi çalıştırabilirsiniz. Sonradan açılış ile ilgili bazı değişiklikler yapmadıysanız (bu işlemi; VBEE editörüne girdiğinizde, Tools-Options (bu pencerede en alttaki Show all settings seçili olmalı)-environment-startup-at startup yolu ile değiştirebilirsiniz) büyük bir ihtimalle aşağıdaki açılış ekranı ile karşılaşırsınız. Bu ekrandaki; Recent Projects pencerindeki Open ifadesinin yanındaki Project seçeneği; daha önce üzerinde çalıştığınız bir VBEE projesini tekrar açmak için kullanılır. Create ifadesinin yanındaki Project seçeneği; ilk defa oluşturacağınız (başlayacağınız) bir VBEE projesini açmak için kullanılır. Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 4

5 Diğer pencerelerde, VBEE ile ilgili son haberler, yeni kullanıcılar için yardım bölümleri vbg. Linkler bulunmaktadır. Yeni bir projeyi başlatma Açılış ekranından Create Project seçeneği tercih edilirse, aşağıdaki açılış ekranı ile karşılaşılır. Windows Applications: Bu derste Windows Uygulamaları üzerinde çalışılacağından, Tempalates kısmından Windows Applications seçeneği tercih edilmeli ve pencerenin altındaki Name kutusunda (istenirse) projeye bir isim verilmelidir (projeye isim verme işlemini bu pencerede yapmak zorunda değilsiniz, isterseniz sonraki adımlarda da bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz). VBEE Çalışma Ortamı Çalışma ortamında üç halde bulunabilirsiniz; 1-Design modu: projenizi geliştirme, tasarlama durumunda çalıştığınız ortamdır (aşağıdaki ekran görüntüsündeki; Form1.vb [Design] sekmesine dikkat edin, bu ifade kullanıcının şu anda tasarım (design) durumunda olduğunu göstermektedir). 2-Run modu: tasarladığınız projeyi çalıştırdığınız durumdur. 3-Debug modu: projenizi çalıştırma sırasında, sonlandırmadan (proje sonlanmadan) hataları ayıklamak (bulmak) için bulunulan durumdur (projenizin sonlanmadan hangi satırda duracağını siz belirlersiniz, bu durum projenizden uygun değerleri elde edemediğiniz durumlarda ve özellikle programın hangi aşamasında hangi değerler elde ediliyor sorusu için çok kullanışlıdır). Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 5

6 Form Penceresi: Projemizi tasarladığımız penceredir (nesne-kontrol-obje dir), dolayısıyla projeyi oluşturan nesneleri üzerinde bulundurur. Aksi belirtilmediği sürece projemizi çalıştırdığımızda karşımıza gelecek ilk ekrandır. Bundan dolayı bu pencerenin üzerine yerleştirilenler aynı zamanda başlangıç görüntümüz olur. Form penceresine, ekranın sağındaki Solution Explorer penceresindeki Form1.vb ifadesine tıklanarak da ulaşılabilir. Toolbox Penceresi: Projemizi tasarlarken kullanabileceğimiz nesneleri üzerinde bulunduran penceredir. Toolbox üzerinde bulunan nesneler form penceresine taşınarak projeler oluşturulur. Yeri gelmişken şunu da belirtelim; Nesne-Obje- Kontrol ifadeleri VBEE de benzer ifadelerdir ve VBEE nesne yönelimli (object-oriented language) bir programlama dilidir. Properties Penceresi: Form penceresine taşınan nesnelerin özelliklerini ve olaylarını (event) üzerinde bulunduran penceredir. Bu pencere sayesinde projemizde kullanacağımız nesnelerin; boyutları, rengi, üzerinde bulunmasını istediğimiz yazı, büyüklüğü, resmi vbg. özelliklerini değiştirebiliriz ve sözkonusu nesnenin hangi olaylarının kullanılabilir olduğu ve hangilerinin kullanıldığını Properties penceresi sayesinde görebiliriz. Solution Explorer: Projeyi oluşturan bütün program parçalarını üzerinde bulunduran ve bu programlara istediğimiz anda ulaşmamızı sağlayan penceredir. Projede kaç tane form, module, sınıf vs. kullanılmış, bu pencere sayesinde öğrenebiliriz. Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 6

7 En sık kullanılan nesneler Button: Windows ortamında herhangi bir tuşa basma işlemi için kullanılabilecek durumlarda düşünülebilir. Örneğin; göster, gizle, programdan giriş, çıkış, bitir, son, hesapla vbg. işlemler. CheckBox: Birden fazla seçeneğin olduğu ve bu birden fazla seçeneğin de aynı anda seçilebildiği durumlarda kullanılabilir. Örneğin; Lokantada onlarca yemek seçeneğinden birkaç tanesini (birden fazlasını) seçebilme durumunda bu nesne kullanılabilir. RadioButton: Birden fazla seçeneğin olduğu fakat bu birden fazla seçeneğin içinde sadece bir tanesinin seçilebildiği durumlarda kullanılır. Örneğin; Hangi sınıfta okuyorsunuz? sorusuna verilebilecek sadece bir tane cevap vardır. ComboBox: Yerden tasarruf etmek amacıyla, birden fazla seçeneğin açılır bir metin kutusunda toplandığı durumlarda kullanılır. Birden fazla seçeneğin olduğu bütün uygulamalarda kullanılabilir. ListBox: ComboBox nesnesine benzer, tek farkı seçeneklerin bu nesne içinde bir veya birden fazla satırlık alanda listelenebilmesidir. Label: Sonuç, İsminiz nedir?, Sakarya Üniversitesi, Birinci Sayı gibi diğer nesneleri tamamlayıcı (tanımlayıcı) ifadeleri form gibi nesneler üzerinde tanımlayabilmek (yazabilmek) için kullanılır. PictureBox: Form gibi nesneler üzerinde resim gösterebilmek için kullanılır. Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 7

8 TextBox: Metin ifadelerin ekranda gösterilmesi için kullanılır. Örneğin; programın çalışması sırasında elde edilen bir sonucun gösterilmesi, program içinde kullanılacak bilinmeyenlerin sordurulması gibi durumlar için uygundur. İlk VB Programının anlatılması ve çalıştırılması Resim Göster-Gizle programı: Bu program ile; form nesnesi üzerinde tasarım yapabilme, hazırlanan projenin çalıştırılması, kaydedilmesi, geri çağırılması, nesneler üzerinde işlemler, nesnelerin properties işlemlerinin yapılabilmesi, form_load özelliğinin anlatılması, nesnelerin visible özelliğinin gösterilmesi, ilk komutun tanıtılması (end komutu) amaçlanmıştır. Form nesnesinin üzerinde bir adet resim (Picturebox) nesnesi ve üç adet komut (command) butonu olmalıdır. Resim nesnesine bilgisayardaki uygun bir resim atanmalıdır. Komut butonlarının birincisinin üzerinde Göster (nesnenin caption özelliği) Komut butonlarının ikincisinin üzerinde Gizle Komut butonlarının üçüncüsünün üzerinde Programdan Çıkış ifadesi yazılmalıdır Form üzerindeki dört nesne form penceresine uygun bir şekilde yerleştirilir. Proje çalıştırıldığında (F5 tuşu çalıştırma için kullanılabilir), ilk karşılama ekranında resim görülmemeli (resim nesnesinin visible özelliğinin false yapılması), üzerinde Göster yazan komut butonu ve Programdan Çıkış butonu görünür olmalıdır. Göster butonuna basıldığında resim görünür hale gelmeli, Göster butonu görünmemeli, Gizle butonu görünür hale gelmelidir. Gizle butonuna basıldığında resim görünmez hale gelmeli, Göster butonu görünmeli, Gizle butonu görünmez hale gelmelidir. Program birkaç kez Göster Gizle butonlarına basılarak çalıştırılır Programdan Çıkış butonuna basılarak programdan Tasarım ekranına dönülür. Açılış ekranı değiştirilir; ilk karşılama ekranında resim görülmeli (resim nesnesinin visible özelliğinin true yapılması), üzerinde Gizle yazan komut butonu ve Programdan Çıkış butonu görünür olmalıdır. Program birkaç kez Göster Gizle butonlarına basılarak çalıştırılır Programdan Çıkış butonuna basılarak programdan Tasarım ekranına dönülür. Form_Load: Özel bir yordamdır (yordamın ne olduğu ileride anlatılacaktır) Aksi belirtilmediği sürece, bir projenin form ekranının form_load yordamı, diğer yordamlardan önce çalışır. Dolayısıyla bir projenin öncelikle ilk açılış ekranın nasıl olması isteniyorsa, form_load yordamının içine o amaca uygun satırların yazılması gerekir. Bir nesnenin Visible özelliği: Bir nesnenin görünüp görünmeyeceğini belirleyen özelliktir. İki durumu vardır; true olduğunda nesne görünür, false olduğu durumda nesne görünmez. Textbox1.Visible=false Textbox1 isimli nesne görünmez Commandbutton1.Visible=true Commandbutton1 isimli nesne görünür End Komutu: Projenin sonlandırılması için kullanılır Gültekin Çağıl, Bilgisayar Programlama ders notları, Sakarya Üniv. Endüstri Mühendisliği/Hafta 2/Sayfa 8