Beş Kıtada 31 Ülke Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemiyle Karşılaştırılması. Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı

Transkript

1 Beş Kıtada 31 Ülke Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemiyle Karşılaştırılması Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı

2 Editör: Prof. Dr. Ali BALCI KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM SİSTEMLERİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 2013, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Ağustos Baskı: Şubat 2013 Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖNSÖZ Karşılaştırma, özünde bir düşünme ve düşünceyi geliştirme yöntemidir. Karşılaştırmanın sağladığı yararı aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: Bir şeyin diğerine üstünlüğünün ya da ondan düşüklüğünün gösterilmesi. Bu, bir ölçüde bir şeyin daha iyi/kaliteli olduğu kanıtlanmış bir şeyle karşılaştırılması (benchmarking) olup onun geliştirilmesi gerekli boyut ya da öğelerinin gösterilmesidir. Bilinenle karşılaştırılarak bilinmeyen hakkında bilgi edinilmesi. Görünürde birbirine benzemeyen iki şeyin gerçekte ne kadar benzer olduğunun görülmesi ya da tersi olarak görünürde birbirine çok benzer iki şeyin gerçekte ne kadar ayrı/farklı olduklarının saptanması. Bir şeydeki değişimin ya da değişim derecesinin gösterilmesi. Karşılaştırmada amaç; benzerlik ya da ayrılıkları göstermek yanında açıklamak, ikna etmek ya da bilgilendirmektir. İki ülke eğitim sisteminin ya da bir ülke eğitim sisteminin diğer ülkelerin eğitim sistemleriyle karşılaştırılmasından da karşılaştırmanın, yukarıda belirtilen amaç ve yararlarının elde edilebileceği açıktır. O halde bu yazıya konu edilen ülkelerin eğitim sistemlerinin örgüt ve yönetimleri bakımından karşılaştırılması, anlamlı ve önemlidir. 1. Eğitim sistemlerinin karşılaştırılmasında önemli bir nokta da karşılaştırma yaklaşımıdır. Karşılaştırma konusunda iki yaklaşımdan söz edilebilir: (1) İki ülke eğitim sisteminin belli ölçütler bakımından birebir karşılaştırılması yaklaşımı. Örneğin A ülkesi eğitim sisteminin B ülkesi eğitim sistemiyle amaç ve politika, yönetsel yapılanma ve yönetim- süreç bakımından karşılaştırılmasında; önce A ülkesi eğitim sisteminin amaç ve politikası ile B ülkesi eğitim sisteminin amaç ve politikası bire bir karşılaştırılır. Sonra da aynı karşılaştırma diğer iki ölçüte göre birebir yapılır. (2) Diğer yaklaşım ise A ve B ülkeleri eğitim sistemlerinin bütüncül olarak; yanı önce A ülkesi eğitim sisteminin amaç ve politikası, yönetsel yapılanması ve yönetimi- süreci betimlenir. Sonra da B ülkesi eğitim sisteminin benzer olarak üç ölçüte göre betimlemesi yapılır. En sonra da bu iki sistem bu ölçütlere göre karşılaştırılır. Biz, hocası olduğumuz Karşılaştırmalı Eğitim Yönetimi doktora dersinde ve editörü olduğum bu çalışmada ikinci yolu benimsedik. Bu yol esasen alanın duayeni ve Türkiye de Eğitim Yönetimi alanının diğer ilkleri gibi Karşılaştırmalı Eğitim Yönetimi dersinin de ilk okutanı değerli hocam Prof. Dr. Ziya Bursalıoğlu nun benimsediği bir yaklaşımdı. Kendisine şükran duyuyoruz. Bu kapsamda Karşılaştırmalı Eğitim Yönetimi doktora dersindeki ülke incelemelerinde şöyle bir yol izlendi. Önce ilgili odak ülke eğitim sisteminin arka planının oluşturan coğrafi konumu, sosyal, siyasal, ekonomik ve tarihsel gelişimi genel çizgileriyle irdelendi. Sonra odak ülke eğitim sistemi, örgütün temel boyutları olan; (1) amaç ve politika, (2) yapılanma; (a) yönetsel yapılanma, (b) öğretim ya da okul sistemi yapılanması, (3) işlemesi-yönetimi ya da süreç ölçütlerine göre betimlendi. Sonra da odak ülke eğitim sistemi, bu ölçütlere göre Türk Eğitim Sistemi ile karşılaştırıldı. Derste sunulan ve her yönüyle eleştirilen bu çalışmalar geliştirilerek yayına uygun hale getirildi. Kitapta incelenen 23 ülke ile yazarları Çizelge 1 de gösterilmektedir. iii

4 Çizelge 1. Ülkeler ve yazarları Ülke adı Türkiye A.B.D Almanya Avusturya Belçika Danimarka Endonezya Fransa Güney Afrika Hindistan İrlanda İspanya İtalya Japonya Kanada Küba Lüksemburg Mısır Özbekistan Polonya Rusya Uganda Güney Kore İncelemeyi yapan doktora öğrencisi Mustafa Erdem Fatih Mehmet Harmancı Züleyha Ertan Kantos Hasan Basri Memduhoğlu Kürşad Yılmaz Aydın Alkan Hilmi Süngü Ali Erden Hilmi Süngü Fatih Mehmet Harmancı Abdurrahman İlğan Ali Erden Kürşad Yılmaz Ayten Memmedova Telci Murat Taşdan Fatma Hamarat Abdurrahman İlğan Ebru Oğuz Demet Niron Gören Murat Taşdan Ayten MemmedovaTelci Demet Niron Gören Cemalettin İpek Özverili ve özenli çalışmaları için öğrenci ve meslektaşlarımı, kaliteli bir yayın gerçekleştirdikleri için de Pegem Akademi çalışanlarını kutluyorum. Eserin öğrenci, öğretim elemanı, eğitim politikacısı ve uygulamacılarına yararlı olmasını diliyorum. Temmuz 2007, Ankara Prof. Dr. Ali Balcı Editör iv

5 İKİNCİ BASKI İÇİN ÖNSÖZ Kitabın ilk baskısının gördüğü ilgi, kısa sürede ikinci baskı için hazırlık yapmayı gerektirdi. İkinci baskıda, geliştirilen Karşılaştırmalı Eğitim Yönetimi Doktora Dersi dönem ödevleri, birinci baskı içeriğine ilave edildi. İkinci baskıda, birinci baskıdakilere ilave olarak yer verilen ülkeler (alfabetik sıra ile) ve yazarları çizelge 2 de gösterilmiştir. Çizelge 2. İkinci baskıya ilave edilen ülkeler ve yazarları Ülke Estonya Gürcistan İsviçre İzlanda Moldova Singapur Suriye Şili Yazarı Oxana Manolova Neşe Gür Çiğdem Apaydın Murat Özdemir Oxana Manolova Çiğdem Apaydın Neşe Gür Murat Özdemir Birinci baskıda olduğu gibi özverili ve titiz çalışmaları için öğrenci ve meslektaşlarımı kutluyorum. Eseri titiz bir çalışmayla yayına hazırlayan Pegem Akademi çalışanlarına da şükran duyuyorum. Eserin ilgililere yararlı olmasını diliyorum. Mart- 2009, Ankara Prof. Dr. Ali Balcı Editör v

6 ÜÇÜNCÜ BASKI İÇİN ÖNSÖZ Kitabın ikinci baskısı da kısa sürede tükendi. Bunda, dünyanın değişik 30 ülkesi eğitim sisteminin topluca kitapta yer alması kadar tam ve doğru yansıtılması ve kitabın baskı kalitesinin etkili olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla yazarları ve PEGEM Akademi Yayın Evini kutluyorum. Üçüncü baskıda, ilk baskıdan bu yana geçen süre dikkate alınarak Ülkemizin değişik yerlerinde görev yapan yazarların (eski doktora öğrencilerimin) kendi bölümlerini güncellemeleri istendi. Ayrıca kitaba 32. bölüm olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Eğitim Sistemi incelemesi de (yazarı Hale Erden) eklendi. Kitabın, ilgililere yararlı bir başvuru kaynağı olmasını diliyorum. Aralık Ankara Prof. Dr. Ali Balcı Editör vi

7 BÖLÜMLER ve YAZARLARI 1. Bölüm: Türk Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Mustafa Erdem Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2. Bölüm: Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi Dr. Fatih Mehmet Harmancı Emniyet Genel Müdürlüğü Personel Daire Başkanlığı Şube Müdürü 3. Bölüm: Federal Almanya Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Dr. Züleyha Ertan Kantos Ankara Mamak Şafaktepe Đlköğretim Okulu 4. Bölüm: Avusturya Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Hasan Basri Memduhoğlu Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5. Bölüm: Belçika Eğitim Sistemi Doç. Dr. Kürşad Yılmaz Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6. Bölüm: Danimarka Eğitim Sistemi Aydın Alkan Emekli Đlköğretim Müfettişi 7. Bölüm: Endonezya Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Hilmi Süngü Bozok Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 8. Bölüm: Estonya Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Oxana Manolova Girne Amerikan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi 9. Bölüm: Fransa Eğitim Sistemi Dr. Ali Erden Doğu Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10. Bölüm: Güney Afrika Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Hilmi Süngü Bozok Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 11. Bölüm: Güney Kore Eğitim Sistemi Doç. Dr. Cemalettin Đpek Rize Üniversitesi Eğitim Fakültesi vii

8 12. Bölüm: Gürcistan Eğitim Sistemi Neşe Gür Ümit Bilim ve Sanat Merkezi 13. Bölüm: Hindistan Eğitim Sistemi Dr. Fatih Mehmet Harmancı Emniyet Genel Müdürlüğü Personel Daire Başkanlığı Şube Müdürü 14. Bölüm: İrlanda Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman İlğan Celal Bayar Üniversitesi Demirci Eğitim Fakültesi 15. Bölüm: İspanya Eğitim Sistemi Dr. Ali Erden Doğu Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16. Bölüm: İsviçre Eğitim Sistemi Dr. Çiğdem Apaydın Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17. Bölüm: İtalya Eğitim Sistemi Doç. Dr. Kürşad Yılmaz Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18. Bölüm: İzlanda Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Murat Özdemir Çankırı Karatekin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölüm Başkanı 19. Bölüm: Japonya Eğitim Sistemi Dr. Ayten Memmedova Telci Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 20. Bölüm: Kanada Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Murat Taşdan Kafkas Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21. Bölüm: Küba Eğitim Sistemi Fatma Hamarat Ankara- Mamak Saime Kadın İlköğretim Okulu 22. Bölüm: Lüksemburg Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman İlğan Celal Bayar Üniversitesi Demirci Eğitim Fakültesi viii

9 23. Bölüm: Mısır Arap Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Ebru Oğuz Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24. Bölüm: Moldova Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Oxana Manolova Girne Amerikan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi 25. Bölüm: Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Dr. Demet Niron Gören Milli Eğitim Bakanlığı 26. Bölüm: Polonya Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Murat Taşdan Kafkas Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27. Bölüm: Rusya Eğitim Sistemi Dr. Ayten Memmedova Telci Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 28. Bölüm: Singapur Eğitim Sistemi Dr. Çiğdem Apaydın Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29. Bölüm: Suriye Eğitim Sistemi Neşe Gür Ümit Bilim ve Sanat Merkezi 30. Bölüm: Şili Eğitim Sistemi Yrd. Doç. Dr. Murat Özdemir Çankırı Karatekin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölüm Başkanı 31. Bölüm: Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Dr. Demet Niron Gören Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü 32. Bölüm: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Eğitim Sistemi Hale Erden ix

10 İÇİNDEKİLER Önsöz... iii İkinci Baskı İçin Önsöz...v Üçüncü Baskı için Önsöz...vi Bölümler ve Yazarları... vii İçindekiler...x Şekiller Listesi... xxv Tablolar Listesi... xxvi 1. Bölüm TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ (ss: 1-29) Sosyal ve Siyasal Yapılanması...1 Türk Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları...2 Türk Eğitim Sisteminin Yapılanması...5 Yönetsel Yapılanma...5 Okul Sistemi Yapılanması...10 Örgün Eğitim...11 Okul Öncesi Eğitim...11 İlköğretim...11 Ortaöğretim...12 Yükseköğretim...13 Yaygın Eğitim...14 Çıraklık Eğitimi...15 Özel Eğitim...16 Öğretmen Yetiştirme...17 Türk Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu...19 Sonuç...27 Yararlanılan Kaynaklar Bölüm AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: 31 47) Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı...30 ABD Eğitim Sisteminin Amaç ve İlkeleri...32 ABD Eğitim Sisteminin Yapılanması...32 Yönetsel Yapılanma...32 ABD Eğitim Sisteminde Okul Sistemi Yapılanması...35 Yaygın Eğitim...40 Öğretmen Eğitimi...40 x

11 ABD Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu...41 ABD ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması...42 Sonuç...46 Yararlanılan Kaynaklar Bölüm FEDERAL ALMANYA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: 49 68) Federal Almanya Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Tarihi Gelişimi...50 Federal Almanya Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Amaçları...52 Federal Almanya Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Yapılanması...53 Yönetsel Yapılanma...53 Okul Sistemi Yapısı...54 Federal Almanya Cumhuriyeti'nde Mesleki Eğitim Sistemi...58 Yabancıların Eğitimi...59 Özel Eğitim...59 Öğretmen Yetiştirme...60 Alman Eğitiminde Yönlendirme Etkinlikleri...61 Federal Almanya Cumhuriyeti Eğitiminde Süreç Boyutu...62 Türk ve Alman Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması...64 Eğitimin Yapısı...64 Yönetim Şekli...64 Eğitimin Planlanması...65 Öğretimin İçeriği...65 Sonuç...66 Yararlanılan Kaynaklar Bölüm AVUSTURYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: 69 92) Siyasal, Sosyal, Coğrafi Yapı ve Tarih...69 Demografik, Ekonomik ve Siyasal Yapı...70 Eğitim sisteminin Tarihsel Gelişimi...71 Eğitimin Bugünkü Genel Durumu...72 Eğitimin Amaçları ve İlkeleri...73 Okulöncesi Eğitimin Amaçları...73 İlköğretimin Amaçları...74 Ortaöğretimin Amaçları...74 Yükseköğretimin Amaçları...74 Eğitim Sisteminin Yapısı...74 Yönetsel Yapılanma...75 Okul Sisteminin Yapılanması...75 xi

12 Okulöncesi Eğitim...76 İlköğretim (Volkschule)...77 Ortaöğretim...79 Yükseköğretim...80 Eğitim Sisteminin Yönetim Süreci...83 Eğitim Finansmanı...86 Öğretmen Yetiştirme...86 Türkiye ve Avusturya Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması...87 Yararlanılan Kaynaklar Bölüm BELÇİKA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş...93 Sosyal ve Siyasal Yapı...93 Belçika Eğitim Sistemi...95 Belçika Eğitim Sisteminin Amaçları ve Temel İlkeleri...95 Belçika Eğitim Sisteminin Yapısı...96 Belçika-Flaman Topluluğu Eğitim Sisteminin Yönetim Yapısı...99 Belçika-Fransız Topluluğu Eğitim Sisteminin Yönetim Yapısı...99 Belçika-Alman Topluluğu Eğitim Sisteminin Yapısı Belçika Eğitim Sistemi Okul Sistemi Yapısı Okulöncesi Eğitim Belçika'da Zorunlu Eğitim İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim Öğretmen Eğitimi Özel Eğitim Türk Eğitim Sistemi ile Belçika Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Yararlanılan Kaynaklar Bölüm DANİMARKA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Danimarka'nın Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı Danimarka Eğitim Sisteminin Amaçları Danimarka Eğitim Sisteminin Yapı Boyutu Yönetsel Yapılanma Danimarka'da İlköğretim Danimarka'da Ortaöğretim xii

13 Danimarka'da Yükseköğretim Hizmetiçi Eğitim ve Ar-Ge Danimarka Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu Danimarka Eğitim Sisteminin İklim (Hava) Boyutu Danimarka Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm ENDONEZYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapılanma Endonezya Eğitim Sisteminin Yasal Dayanakları ve Amaçları Endonezya Eğitim Sisteminin Yapılanması Endonezya Eğitim Sisteminin İdari Yapılanması Endonezya Eğitim Sisteminde Okulların Yapılanması Eğitim Sisteminin Yönetimi Endonezya Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm ESTONYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Estonya nın Sosyal ve Siyasal Yapılanması Estonya Eğitim Sistemi Estonya Eğitim Politikası Estonya Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Okul Yapılanması Estonya Eğitim Sisteminin İşleyişi Okul Öncesi Eğitim Temel Genel Eğitim Meslek Eğitimi Yükseköğretim Genç ve Yetişkin Eğitimi Estonya ve Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xiii

14 9. Bölüm FRANSA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Sosyal ve Siyasal Yapılanma Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları Eğitimin Sisteminin Yapılanması Eğitim Sisteminin Yönetimi (Süreç) Fransa Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapılanma Güney Afrika Eğitim Sisteminin Yasal Dayanakları ve Amaçları Güney Afrika Eğitimim Sisteminin Yapılanması Güney Afrika Eğitim Sisteminin İdari Yapılanması Okulların Yapılanması Eğitim Sisteminin Yönetimi Güney Afrika Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm GÜNEY KORE EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Coğrafi Yapı ve Sosyal Göstergeler Tarih Yönetim Eğitim Sistemi Eğitimin Tarihi Gelişimi Eğitimde Amaç ve Yasal Temeller Eğitim Kademeleri Okulöncesi Eğitim İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim xiv

15 Öğretmen Yetiştirme Öğretmenlerin Hizmetiçi Eğitimleri Öğretmenlerin Sosyal Hakları Özel Eğitim Yaşam Boyu Eğitim Eğitim Sisteminin Yönetim Yapısı ve İşleyişi Yerel Eğitim Ofisleri Eğitim Konseyleri Eğitim Bütçesi Güney Kore Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Kaynaklar Bölüm GÜRCİSTAN EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Gürcistan ın Eğitim Sistemine Etki Eden Faktörler Coğrafik Durum Demografik Özellikler Tarih Dil Din Politik Sistem Ekonomik Durum Gürcistan Eğitim Sistemi Eğitim Sisteminin Amacı ve Politikası Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Okul Yapılanması Gürcistan Eğitim Sisteminin İşleyişi Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Ortaöğretim Yüksek Öğretim Özel Eğitim Özel Öğretim Yetişkin Eğitimi ve Yaygını Eğitim Öğretmen Yetiştirme ve İşbaşındaki Öğretmenlerin Durumu Eğitim Finansmanı Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırma Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xv

16 13. Bölüm HİNDİSTAN EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı Hindistan Eğitim Sistemi Hindistan Eğitim Sisteminin Amaç ve İlkeleri Hindistan Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Hindistan Eğitim Sisteminde Okul Sistemi Yapılanması Hindistan Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu Hindistan ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm İRLANDA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş İrlanda Eğitim Sisteminin Amaçları İrlanda Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanması Okul Sisteminin Yapısı İrlanda Eğitim Sisteminin Denetim Yapısı İrlanda Eğitim Sisteminin Yönetimi Okulöncesi Eğitim İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğrenim İrlanda Eğitim Sistemiyle Türkiye Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Amaçlar Bakımından Yapı Bakımından İşleyiş Bakımından Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xvi

17 15. Bölüm İSPANYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Sosyal ve Siyasal Yapılanma Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları Eğitim Sisteminin Yapılanması Yönetsel Yapılanma Okul Sistemi Yapılanması Eğitimin Yönetimi (Süreç Boyutu) İspanya Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Yararlanılan Kaynaklar Bölüm İSVİÇRE EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Coğrafi Durum, Sosyal ve Siyasal Yapılanma İsviçre Eğitim Sistemi İsviçre Eğitim Sisteminin Genel Amaçları Eğitim Sisteminin Yapılanması Ulusal Düzey Kanton Düzeyinde Komün düzeyde Okul yönetimi İsviçre Eğitim Sisteminde Süreç Okul Sistemi Yapılanması Okul Öncesi İlköğretim Okulları Ortaöğretim Öğretmen Eğitimi İsviçre ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm İTALYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal ve Siyasal Yapı İtalya Eğitim Sistemi İtalya Eğitim Sisteminin Amaçları ve Temel İlkeleri xvii

18 İtalya Eğitim Sisteminin Yönetsel Yapısı ve Genel Özellikleri Yönetsel Yapılanma Okul Sistemi Yapılanması Okul Sisteminin Yönetimi Yetişkin Eğitimi Öğretmenlerin Yetiştirilmesi Türk Eğitim Sistemi ile İtalyan Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Yararlanılan Kaynaklar Bölüm İZLANDA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş İzlanda nın Toplumsal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı İzlanda Eğitim Sistemi Amaç ve Politikalar Yapı İzlanda Eğitim Sisteminin İşleyişi İzlanda ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm JAPONYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Japon Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikası Eğitim Sisteminin Yönetsel Yapılanması Eğitim Sisteminin Örgütsel Yapısı Japon Eğitim Sisteminin Okul Yapısı ve İşleyişi İlköğretim Ortaöğretim Eğitim Sisteminin Yönetimi Akademik Yıl Eğitim Finansmanı Öğretmen Eğitimi Programın Okullarda Uygulanması Japon ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xviii

19 20. Bölüm KANADA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Kanada Eğitim Sisteminin Amaçları Okul Öncesi Eğitimin Amaçları İlköğretimin Amaçları Ortaöğretimin Amaçları Yükseköğretimin Amaçları Kanada Eğitim Sisteminin Yapısı Kanada Eğitim Sisteminin İdari Yapılanması Okul Sistemi Yapılanması Kanada Eğitim Sisteminde Yönetim Süreci Kanada Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm KÜBA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı Küba Eğitim Sisteminin Politika, İlke ve Amaçları Felsefi Temelleri Temel İlkeleri Amaçları Küba Eğitim Sisteminin Yapısı İdari Yapılanma Okul Sisteminin Yapısı Küba Eğitim Sisteminin Yönetimi, Süreç Boyutu Türk Eğitim Sistemi ile Küba Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Yararlanılan Kaynaklar Bölüm LÜKSEMBURG EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Lüksemburg Eğitim Sisteminin Amaçları Okulöncesi Eğitimin Amacı İlköğretimin Amacı Ortaöğretimin Amacı xix

20 Lüksemburg Eğitim Sisteminin Yapısı Bakanlık Yapısı Okul Sisteminin Yapısı Lüksemburg Eğitim Sisteminin İşleyişi Eğitim Bakanlığının İşleyişi Okulöncesi ve İlkokulun İşleyişi Ortaöğretimin İşleyişi Yükseköğretimin İşleyişi Türkiye Eğitim Sistemi ile Lüksemburg Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm MISIR ARAP CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Sosyal ve Siyasal Yapılanması Mısır Eğitim Sisteminin Amaçları Mısır Eğitim Sisteminin Yapısı Okul Sisteminin Yapısı Hazırlık Eğitimi Özel Eğitim Mısır'da El-Ezher Eğitim Sistemi Mısır Eğitim Sisteminde Yönetim Süreci Yönetsel Yapılanma Mısır Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırılması Kaynakça Bölüm MOLDOVA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Moldova nın Coğrafi, Tarihi, Ekonomik, Siyasal ve Sosyal Yapılanması Moldova Eğitim Sistemi Moldova Eğitim Politikası Moldova Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Okul Yapılanması Moldova Eğitim Sisteminin İşleyişi Okul Öncesi Eğitim Üniversite Öncesi Eğitim Yükseköğretim Üniversite Sonrası Eğitim xx

21 Moldova ve Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Amaçları Okul Öncesi Eğitimin (Mektepgeçe Terbiye) Amaçları Genel Eğitimin (Umumiy Talim) Amaçları Okul Dışı Eğitimin (Mektepten Taşgari Talim) Amaçları Mesleki ve Teknik Eğitimin (Hüner ve Teknika Talimi) Amaçları Ön Lisans Eğitiminin (Orta Mahsus Talim) Amaçları Yüksek Öğretimin (Aliy Taliminin) Amaçları Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Yapısı İdari Yapılanma Okul Sistemi Yapılanması Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin İklim Boyutu Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm POLONYA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Polonya Eğitim Sisteminin Amaçları Okul Öncesi Eğitimin Amaçları İlköğretimin Amaçları Orta öğretimin Amaçları Yükseköğretimin Amaçları Yetişkin Eğitimin Amaçları Polonya Eğitim Sisteminin Yapısı İdari Yapılanması Okul Sisteminin Yapılanması Polonya Eğitim Sisteminde Yönetim Süreci Polonya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xxi

22 27. Bölüm RUSYA EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapısı Rusya Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikası Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Rusya'da Okul Sistemi Yapılanması Rusya Eğitim Sistemi Yönetim Süreci Öğretmen Eğitimi Eğitim Finansmanı Eğitimin Denetimi Rusya ve Türkiye Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Yararlanılan Kaynaklar Bölüm SİNGAPUR EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal ve Siyasal Yapılanma Coğrafi Yapı Sosyal Yapı Ekonomik Yapı Siyasi Yapı Singapur Eğitim Sistemi Eğitimin Genel Amaçları Eğitim Sisteminin Yapılanması Merkez Örgüt Yapılanması Okullar Bölümü Eğitimin Türleri Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Genel ve Mesleki Ortaöğretim Özel Eğitim Yüksek Öğretim Singapur Cumhuriyeti ile Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar xxii

23 29. Bölüm SURİYE EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Eğitim Sistemine Etki Eden Faktörler Coğrafi Durum Demografik Özellikler Dil Din Politik Sistem Ekonomik Durum Eğitim Sistemi Eğitim Sisteminin Amaçları Eğitim Sisteminin Yapısı Yönetsel Yapılanma Okul Yapılanması Eğitim Sisteminin İşleyişi Okul Öncesi Eğitim Zorunlu Eğitim Ortaöğretim Yükseköğretim Öğretmen Yetiştirme Hizmetiçi Eğitim Türk Eğitim Sistemi İle Karşılaştırma Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm ŞİLİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal Yapılanma Toplumsal Yapı Siyasal ve Yönetsel Yapı Ekonomik Yapı Şili Eğitim Sistemi Eğitimde Merkeziyetçi Dönem Eğitimde Desantralizasyon Dönemi Reformların Değerlendirilmesi Şili Eğitim Sisteminin Mevcut Yapısı Şili ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Sonuç ve Doğurgular Yararlanılan Kaynaklar xxiii

24 31. Bölüm UGANDA CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Giriş Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yapı Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Amaçları İlköğretimin Amaçları Ortaöğretimin Amaçları Yükseköğretimin Amaçları Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Yapısı İdari Yapılanma Okul Sistemi Yapılanması Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin Süreç Boyutu Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sisteminin İklim Boyutu Uganda Cumhuriyeti Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Sonuç Yararlanılan Kaynaklar Bölüm KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ EĞİTİM SİSTEMİ (ss: ) Sosyal ve Siyasal Yapılanma Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları Eğitimin Sisteminin Yapılanması Yönetsel Yapılanma Okul Sistemi Yapılanması Örgün Eğitim Yaygın Eğitim Eğitimin Yönetimi (Süreç Boyutu) KKTC Eğitim Sistemi ile Türk Eğitim Siteminin Karşılaştırması Yararlanılan Kaynaklar xxiv

25 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1: Milli Eğitim Bakanlığı Örgüt Şeması...9 Şekil 1.2: Milli Eğitim Bakanlığı Taşta Örgüt Şeması...10 Şekil 2.1: ABD'de Okul Sistemi Yapılanması...36 Şekil 2.2: En Fazla Tercih Edilen Lisans Eğitimleri...38 Şekil 2.3: İlköğretim ve Orta Öğretimde Eğitimin Finansmanı...39 Şekil 2.4: Devlet Üniversiteleri ve Özel Üniversitelerin Finansmanı...40 Şekil 3.1: Alman Eğitim Sisteminin Temel Yapısı...56 Şekil 4.1: Avusturya Eğitim Sistemi ve Okul Kademeleri...76 Şekil 5.1: Belçika Eğitim Sistemi Şekil 5.2: Belçika Flaman Topluluğu Eğitim Sisteminde Okul Sisteminin Yapısı Şekil 5.3: Belçika Fransız Topluluğu Eğitim Sisteminde Okul Sisteminin Yapısı Şekil 5.4: Belçika Alman Topluluğu Eğitim Sisteminde Okul Sisteminin Yapısı Şekil 6.1: Danimarka Eğitim Sisteminde Öğretim Basamakları Şekil 7.1: Endonezya Eğitim Sisteminin Yönetsel Yapısı Şekil 7.2: Endonezya Okul Sistemi Şekil 8.1: Estonya Milli Eğitim ve Bilim Bakanlığı nın Yönetsel Yapılanması Şekil 9.1: Okul Sisteminin Yapısı Şekil 10.1: Güney Afrika Milli Eğitim Sisteminin Yapılanması Şekil 11.1: Güney Kore Haritası Şekil 11.2: Kore Eğitim Sisteminin Yapısı Şekil 12.1: Gürcistan Eğitim ve Bilim Bakanlığı Örgüt Şeması Şekil 12.2: Gürcistan Okul Sistemi Şekil 13.1: Hindistan Eğitim Sisteminin Okul Yapısı Şekil 15.1: İspanya Eğitim ve Bilim Bakanlığı Örgüt Şeması Şekil 16.1: İsviçre nin Fiziki Şeması Şekil 17.1: İtalyan Eğitim Sisteminde Öğretim Kademeleri Şekil 18.1: İzlanda Eğitim Bilim Kültür Bakanlığı Örgüt Şeması Şekil 18.2: İzlanda Okul Sistemi Şekil 18.3: İzlanda ve Türk Sistemlerinin Karşılaştırılması Şekil 20.1: Kanada Okul Sisteminin Yapısı Şekil 21.1: Küba Eğitim (Okul) Sistemi Şekil 22.1: Lüksemburg Okul Yapısı Sistemi Şekil 24.1: Moldova Eğitim ve Gençlik Bakanlığı nın Yönetsel Yapılanması Şekil 24.2: Moldova Okul Sisteminin Yapılanması xxv

26 Şekil 25.1: Özbekistan Cumhuriyeti Eğitim (Okul) Sistemi Şekil 26.1: Polonya Okul Sisteminin Yapısı Şekil 28.1: Singapur un Fiziki Haritası Şekil 28.2: Singapur Eğitim Bakanlığının Merkezi Örgüt Yapısı Şekil 28.3: Okul Örgüt Yapısı Şekil 28.4: Singapur Eğitim Sistemi Şekil 28.5: Singapur Ortaöğretim Gösterimi Şekil 29.1: Suriye Eğitim Yönetiminin Örgüt Yapısı Şekil 29.2: Suriye Eğitim Sisteminde Öğretim Kademeleri Şekil 29.3: Yıllara Göre Eğitimle İlgili İstatistikler Şekil 31.1: Uganda Eğitim ve Spor Bakanlığı nın Örgütsel Yapılanması Şekil 31.2: Uganda Eğitim Öğretim Sistemi Şekil Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Örgüt Şeması Şekil Kuzey Kıbrıs Türk Eğitim Sistemi TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1: Öğretim Yılında Okulöncesi Eğitim Kademesinde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayıları...20 Tablo 1.2: Öğretim Yılında İlköğretim Kademesinde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayıları...21 Tablo 1.3: Öğretim Yılında Ortaöğretim Kademesinde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayıları...22 Tablo 1.4: Öğretim Yılında Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kademesinde Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayıları...23 Tablo 1.5: Öğretim Yılı Yükseköğretim Kurumlarında Ön Lisans, Yüksek Lisans, Doktora ve Tıpta İhtisas Öğrenci Sayısı...24 Tablo 1.6: Öğretim Yılında Türkiye Geneli Özel Eğitimden Yararlanan Öğrenci ve Öğretmen Sayıları...25 Tablo 2.1: Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Amaç Boyutunda Karşılaştırması...43 Tablo 2.2: Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Yapı Boyutunda Karşılaştırması...44 Tablo 2.3: Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Süreç Boyutunda Karşılaştırması...45 Tablo 4.1: Avusturya nın Demografik Yapısı (2005)...70 Tablo 4.2: Avusturya Eğitim Sistemi ile İlgili Bazı Veriler (2005)...72 Tablo 4.3: Okulöncesi Eğitime İlişkin Bazı Veriler (2005)...77 Tablo 4.4: İlköğretime İlişkin Bazı Veriler (2005)...78 Tablo 4.5: Ortaöğretime İlişkin Bazı Veriler (2005)...79 Tablo 4.6: Yükseköğretime İlişkin Bazı Veriler (2005)...81 Tablo 5.1: Flaman Yerel Toplumu Bakanlığı...98 Tablo 5.2: Fransız Yerel Toplumu Bakanlığı xxvi

27 Tablo 5.3: Belçika Flaman Topluluğu Eğitim Sisteminde Öğrenci, Öğretmen ve Okul Sayıları ( ) Tablo 5.4: Belçika Flaman Topluluğu Eğitim Sisteminde Yükseköğretimde Öğrenci, Öğretim Elemanı ve Okul Sayıları ( ) Tablo 5.5: Belçika Fransız Topluluğu Eğitim Sisteminde Öğrenci, Öğretmen ve Okul Sayıları ( ) Tablo 5.6: Belçika Alman Topluluğu Eğitim Sisteminde Öğrenci, Öğretmen ve Okul Sayıları 109 Tablo 6.1: Danimarka Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Karşılaştırılması Tablo 7.1: Endonezya Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırılması Tablo 8.1: Estonya Okul Sistemi Yapılanması Tablo 8.2: Estonya Temel Eğitim I. Kademe Öğrencilerin Sınıflara Göre Ders Saatlerinin Dağılımı Tablo 8.3: Estonya ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı ve İşleyiş Açısından Karşılaştırması Tablo 9.1: Fransa Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Amaç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 9.2: Fransa Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo 9.3: Fransa Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Süreç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 9.4. Fransa Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo 9.5. Fransa Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Süreç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 10.1: Güney Afrika Cumhuriyetine Ait Temel Ekonomik Göstergeler Tablo 10.2: Yılları Arasında Yerel Yönetim Bütçelerinde Eğitim Harcamalarının Yüzdesi Tablo 10.3: Güney Afrika Eğitim Sisteminin Türk Eğitim Sistemi ile Karşılaştırılması Tablo 11.1: Güney Kore Bütçesinin (Konsolide Bütçe) Sektörlere Göre Dağılımı Tablo 11.2: Güney Kore Eğitim Bütçesinin Kendi İçinde Dağılımı Tablo 12.1: Eğitim Kurumlarındaki Öğrencilerin Yıllara Göre Sayıları Tablo 12.2: Yıllara Göre Okul Öncesi Eğitim Kurumları ve Bu Kurumlardaki Toplam Öğrenci Sayısı Tablo 12.3: İlköğretim 1. Kademede Haftalık Ders Programı Tablo 12.4: İlköğretim 2. Kademede Haftalık Ders Programı Tablo 12.5: Mesleki Eğitim Kurumlarının Yıllara Göre Sayıları Tablo 12.6: Devlet Okullarında Eğitim Kademelerine Göre Öğretmen Sayıları Tablo 12.7: Gürcistan ve Türk Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Tablo 13.1: İlköğretim ve Orta Öğretim Okullarının Yönetim Kaynakları Tablo 13.2: Nüfus ve Okur Yazarlık Durumu Tablo 13.3: Hindistan Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Amaç Boyutunda Karşılaştırması xxvii

28 Tablo 13.4: Hindistan Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo 13.5: Hindistan Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Süreç Boyutunda Karşılaştırması Tablo Hindistan Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sistemlerinin Süreç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 14.1: İrlanda Eğitim Sistemi Tablo 14.2: İrlanda Okul Sistemi İçerisindeki Eğitim Öğretim Yılındaki Öğrenci, Okul Sayısı ve Öğretmen Sayısı Tablo 15.1: Ortaöğretim II. Devrede Öğrenim Alanları ve Bölümleri Tablo 15.2: İspanya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Amaç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 15.3: İspanya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo 15.4: Ortaöğretim II. Devrede Öğrenim Alanları ve Bölümleri Tablo İlköğretimde olan dersler ve toplam saatleri Tablo İspanya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Amaç Boyutunda Karşılaştırması Tablo İspanya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo İspanya Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Süreç Boyutunda Karşılaştırması Tablo 16.1: İsviçre ve Türk Eğitim Sistemlerinin Parametrik Karşılaştırılması Tablo 17.1: Okulöncesi Eğitimde Okul, Öğrenci, Öğretmen Sayıları, Öğrenci / Öğretmen Oranı Tablo 17.2: İlköğretim Düzeyinde Okul, Sınıf, Öğrenci, Öğretmen Sayıları ve Öğrenci/ Öğretmen ve Öğrenci / Sınıf Oranı Tablo 17.3: Ortaöğretim Düzeyinde (I. Devre) Okul, Sınıf, Öğrenci, Öğretmen Sayıları ve Öğrenci / Öğretmen ve Öğrenci / Sınıf Oranı Tablo 17.4: Ortaöğretim Düzeyinde (II. Devre) Okul, Öğrenci, Öğretmen Sayıları ve Öğrenci / Öğretmen ve Öğrenci / Sınıf Oranı Tablo 17.5: Yetişkin Eğitimi İle İlgili İstatistiksel Bilgiler ( Öğretim Yılı) Tablo 18.1: İlköğretim Okullarında Sınıflara Göre Haftalık Ders Saatleri Tablo 18.2: 10 Yıllık Eğitim Sonunda Alınan Derslerin Yüzdeleri Tablo 19.1: Ulusal ve Devlet Okulları İçin Eğitim Harcamaları Tablo 19.2: Her Eğitim Düzeyindeki Kayıtlı Öğrenci Oranları Tablo 22.1: Genel Liselerdeki Alanlar Tablo 22.2: Mesleki Teknik Ortaöğretimdeki Alanlar Tablo 22.3: Eğitim Öğretim Yılında Öğrenci ve Öğretmen Sayıları Tablo 22.4: Türkiye Eğitim Sistemi ile Lüksemburg Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması Tablo 23.1: Mısır Eğitim Sisteminin Okul Yapısı xxviii

29 Tablo 24.1: Moldova Temel Ekonomik Göstergeler Tablo 24.2: Türk ve Moldova Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı ve İşleyiş Açısından Karşılaştırması Tablo 25.1: Yıllarına Göre Okul Öncesi Eğitimi Kurum ve Öğrenci Sayıları, Okullaşma Oranları ve Kurum Sayısının Yeterliliği Tablo 25.2: Yıllarına Göre Genel Eğitim Okul ve Öğrenci Sayıları Tablo 25.3: Yıllarına Göre Mesleki ve Teknik Eğitim Enstitüleri, Kolej ve Genel Okul Sayıları Tablo 25.4: Yıllarına Göre Yüksek Eğitim Enstitüleri ve Üniversiteler ile Öğrenci Sayıları Tablo 26.1: Polonya da İlköğretim Okul Türleri Tablo 26.2: Polonya da Ortaöğretim Okul Türleri Tablo 26.3: Polonya da 1., 2. ve 3. Sınıflar (1. Aşama) Haftalık Ders Saati Tablo 26.4: Polonya da 4.,5. ve 6. Sınıflar Arası (2. Aşama) Haftalık Ders Saati Tablo 28.1: Etknik Grupların Gelir Dağılımları Tablo 28.2: Singapur Ekonomisi ve Ekonomik Politikanın Kronolojik Sıra İçinde Gösterimi Tablo 28.3: Singapur ve Türkiye Eğitim Sistemlerinin Parametrik Karşılaştırılması Tablo 29.1: Öğrencilerin Değerlendirilmesi Tablo 29.2: Suriye ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç Boyutundaki Benzerlikler ve Farklılıklar Tablo 29.3: Suriye ve Türk Eğitim Sistemlerinin Yapı Boyutundaki Benzerlikler ve Farklılıklar Tablo 29.4: Suriye ve Türk Eğitim Sistemlerinin Süreç Boyutundaki Benzerlikler ve Farklılıklar Tablo 30.1: Şili Eğitim Sisteminde Yetki Dağılımı Tablo 30.2: Kamu ve Özel Okullardaki Öğrenci Oranları, Tablo 30.3: Çağ Nüfusunun Eğitim Kademeleri İçerisinde Okullaşma Oranı Tablo 30.4: Toplam Eğitim Harcamalarının GSYİH ye Oranı Tablo 30.5: Kamu ve Özel Sektörde Öğretmen Aylıkları: En Az Değerler Tablo 31.1: Sınıfa ve Cinsiyete Göre Okul Öncesi Eğitime Erişim Tablo 31.2: Mezuniyet Derecelerine ve Cinsiyete Göre Okul Öncesi Eğitimi Öğretmen Sayıları Tablo 31.3: Yılları Arasında İlköğretim Öğrencileri, Okulları, Sınıfları, Öğretmenleri, Kitapları ve Kılavuz Kitap Rakamları Tablo 31.4: Tavsiye Edilen Bir Haftalık İlköğretim Programı Tablo 31.5: Okul Çeşidine ve Cinsiyete Göre Ortaöğretim Okullarına Erişim Oranları Tablo Öğretim Yılında Okulöncesi Eğitim 4 ve 5 Yaş Grubu Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları xxix

30 Tablo Öğretim Yılında İlkokul Kademesinde Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo Öğretim Yılında Bağımsız Ortaokul Kademesinde Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo Öğretim Yılında Lise Kademesinde Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo Öğretim Yılında Mesleki Teknik Ortaöğretim Kademesinde Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo Öğretim Yılında Ortaöğretim Kademesinde Toplam Müdür, Müdür Muavini, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları Tablo Öğretim Yılında KKTC Üniversitelerinde Öğrenim Gören Öğrencilerin Dağılımı Tablo KKTC Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Amaç Boyutunda Karşılaştırması Tablo KKTC Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Yapı Boyutunda Karşılaştırması Tablo KKTC Eğitim Sistemi ile Türkiye Eğitim Sisteminin Süreç Boyutunda Karşılaştırması xxx

31 1. BÖLÜM TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ 1 Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERDEM Sosyal ve Siyasal Yapılanması Türkiye, km 2 lik yüzölçümüne sahiptir. % 3'lük bölümünün yer aldığı Avrupa'daki topraklarına Trakya, yüzölçümünün % 97'lik bölümün oluşturan Asya'daki topraklarına ise Anadolu denilmektedir. Türkiye nin kara sınırlarının uzunluğu km 2, deniz sınırlarının uzunluğu da km dir. Türkiye merkezden yönetim esasına dayalı yönetilir. Ülkenin yönetsel hizmetleri, merkezi yönetim yanında il özel idareleri; belediyeler ve köyler gibi kamu tüzel kişiliğine, görevlerine, yetkilerine ve malvarlığına sahip yerinden yönetim örgütleri tarafından yürütülür (TBMM, 1982, md. 126,127). Türkiye, Ortadoğu'nun en yoğun nüfusa sahip ülkesidir yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarına göre Türkiye nin toplam nüfusu 73,722,988 kişiyi bulmuştur. Nüfusunun 36,6 milyonunu kadınlar, 37 milyonunu erkekler oluşturmaktadır. Yıllık nüfus artış hızı, 2006 da binde 12,1 dir (TÜİK, 2011). Türkiye genç nüfusa sahip bir ülkedir yılı verilerine göre toplam nüfus içerisinde 0 14 yaş grubunun payı % 30, yaş grubunun payı % 64,4 ve 65 ve üstü yaş grubunun payı % 5,6 dır verilerine göre ise bu oranlar 0-14 yaş grubunda %25 e düşerken, yaş grubunda %67 e, 65 yaş üstü ise %7,2 ye yükselmiştir (TÜİK, 2011). Yine de bu oranlar Avrupa Birliği ülkeleri ile karşılaştırıldığında, 0 14 yaş grubunun toplam nüfus (BYEGM, 2005) içerisindeki payının % 17,2 ile Türkiye oranının epey altında olduğu görülmektedir. 65 ve üstü yaş grubunun ise, toplam nüfus içerisindeki payının % 15,7 ile Türkiye oranının büyük oranda üstünde olduğu görülmektedir. 1 Bölümü, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 652 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre uyarlayan Araştırma görevlilerimiz; Çetin Erdoğan ve Uğur Akın a teşekkür ederim (Editör).

32 2 Karşılaştırmalı Eğitim Sistemleri Türkiye 1960'lı yıllardan itibaren dünyanın en hızlı kentleşme sürecini yaşayan ülkelerinden biridir yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçları, il ve ilçe merkezlerinde 44 milyon, bucak ve köylerde 23,7 milyon insan yaşadığını göstermektedir. TÜİK in 2010 verilerine göre ise bu oran büyük ölçüde değişmiş Türkiye de toplam nüfusun %79,3 ü (56 milyon) il ve ilçe merkezlerinde %23,7 si (17 milyon) belde ve köylerde ikamet etmektedir. 81 il içinde en fazla nüfus alan ilk üç il 13 milyon nüfusla İstanbul, 4 milyon nüfusla Ankara ve 2,6 milyon nüfusla İzmir'dir (TÜİK, 2011). Türkiye nin resmi dili ve eğitim dili Türkçedir. Türkiye nin para birimi Türk Lirasıdır. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2010 yılında kişi başına gayri safi milli hasıla (GSMH) Türk Lirası, dolar olarak da yaklaşık 1079$ dır. Birleşmiş Milletler Örgütü'nün kurucu üyelerinden olan Türkiye, NATO ülkesidir. Ayrıca Karadeniz Ekonomik İşbirliği'nin kurucu üyesi ve Avrupa Birliği'ne giriş sürecindedir. Türk Eğitim Sisteminin Amaç ve Politikaları Türk eğitim sistemi, T.C. Anayasası, Eğitim ve Öğretimi Düzenleyen Yasalar, Hükümet Programları, Kalkınma Plânları, Millî Eğitim Şûraları esas alınarak düzenlenmektedir. Türk Milli Eğitimi Sistemi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunuyla düzenlenmiştir. Bu kanun, Türk Milli Eğitiminin düzenlenmesinde esas olan amaç ve ilkeleri, eğitim sisteminin genel yapısı, öğretmenlik mesleği, okul bina ve tesisleri, eğitim araç ve gereçleri ve devletin eğitim ve öğretim alanındaki görev ve sorumluluğu ile ilgili temel hükümleri bir sistem bütünlüğü içinde ele almaktadır. Milli Eğitim Temel Kanununda; eğitim ve öğretim hizmetinin devlet adına yürütülmesinden, gözetim ve denetiminden Millî Eğitim Bakanlığı sorumlu tutulmakta ve askerî maksatlarla açılacak okullar hariç, kanun hükümlerine aykırı hiç bir eğitim faaliyetinde bulunulmaz denilmektedir (MEB, 2002). Türkiye'de ilkokul, ortaokul, lise veya dengi okullar, Millî Eğitim Bakanlığının izni olmaksızın açılamaz. Millî Eğitim Bakanlığı veya diğer bir bakanlık tarafından açılmış veya açılacak okullar ile özel okulların derecelerinin tayini, Millî Eğitim Bakanlığına aittir (MEB, 2002). Türk vatandaşlarının yurt dışında eğitim, öğrenim ve ihtisas görmeleri ile ilgili Devlet hizmetlerinin düzenlenmesinde (askerî öğrenciler hariç) de Millî Eğitim Bakanlığı sorumlu tutulmuştur (MEB, 2002). Milli Eğitim Temel Kanununda Türk Millî Eğitiminin genel amaçları şöyle ifade edilmiştir:

33 Türk Eğitim Sistemi 3 Türk Milletinin bütün fertlerini, Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek, Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek, İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak, Bu amaçların, bir yandan Türk toplumunun ve Türk milletinin refah ve mutluluğuna katkıda bulunması diğer yandan da milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi ve sosyal kalkınmayı desteklemesi ve hızlandırması beklenmektedir. Sonuç olarak bu amaçların Türk milletini, çağdaş uygarlığın yapıcı ve yaratıcı seçkin bir ortağı yapması umulmaktadır (Başaran, 1994, 36). Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiş ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve aşağıda sıralanan temel ilkelere uygun olarak tespit edilmiştir sayılı Milli Eğitim Temel Kanunuyla Türk Millî Eğitimine temel 14 ilke belirtilmiştir. Bu ilkeler aşağıda sıralanmıştır: Genellik ve eşitlik ilkesi: Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayırımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Ferdin ve toplumun ihtiyaçları ilkesi: Milli eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir. Yöneltme ilkesi: Fertler, eğitimleri süresince, ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler. Eğitim hakkı ilkesi: İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. İlk öğretim kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar.

34 4 Karşılaştırmalı Eğitim Sistemleri Fırsat ve imkân eşitliği ilkesi: Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır. Maddi imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır. Süreklilik ilkesi: Fertlerin genel ve mesleki eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi esastır. Gençlerin eğitimi yanında, hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı olmak üzere, yetişkinlerin sürekli eğitimini sağlamak için gerekli tedbirleri almak da bir eğitim görevidir. Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği ilkesi: Eğitim sistemimizin her derece ve türü ile ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılap ve ilkeleri ve Anayasada ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. Milli ahlak ve milli kültürün bozulup yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir. Milli birlik ve bütünlüğün temel unsurlarından biri olarak Türk dilinin, eğitimin her kademesinde, özellikleri bozulmadan ve aşırılığa kaçılmadan öğretilmesine önem verilir; çağdaş eğitim ve bilim dili halinde zenginleşmesine çalışılır ve bu maksatla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ile işbirliği yapılarak Mili Eğitim Bakanlığınca gereken tedbirler alınır. Demokrasi Eğitimi İlkesi: Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve manevi değerlere saygının, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında Anayasada ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine aykırı siyasi ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki günlük siyasi olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir şekilde meydan verilmez. Lâiklik ilkesi: Türk Milli Eğitimi'nde laiklik esastır. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilköğretim okulları ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Bilimsellik ilkesi: Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. Eğitimde verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmenin sağlanması bilimsel araştırma ve değerlendirmelere dayalı olarak yapılır. Bilgi ve teknoloji üretmek ve kültürümüzü geliştirmekle görevli eğitim kurumları gereğince donatılıp güçlendirilir. Bu yöndeki çalışmalar maddi ve manevi bakımından teşvik edilir ve desteklenir. Plânlılık ilkesi: Milli eğitimin gelişmesi iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak eğitim insan gücü istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle,