program Stimmen DES Lichts ınterkulturelles Konzert 35 MusikerInnen aus 7 Nationen unter der Leitung von Dr. R. Oruç Güvenç Predigerkirche

Transkript

1 Türkische Musik in Forschung & Präsentation ınterkulturelles Konzert Stimmen DES Lichts 35 MusikerInnen aus 7 Nationen unter der Leitung von Dr. R. Oruç Güvenç Predigerkirche Predigerplatz / Zähringerplatz, 8001 Zürich , Beginn: Konservatorium Bern Kramgasse 36, 3011 Bern , Beginn: program Türkisches Generalkonsulat Zurich

2 Işığın Sesi Konser Programı Yöneten: Yard. Doç. Dr. Rahmi Oruç Güvenç I. Bölüm Koşaney ile improvize: Ruhun hikayesi Koşaney: Azize Andrea Güvenç Sümer ilâhisi (3000 yıl) Solo: Süyümbike Güvenç Samavır İdil Ural Türkleri. Konuk geldiğinde semaverle çay ikram ederken söylenen bir şakı. Solo: Gülten Urallı, Pazırık Çengi: Hande Başaran Göktürk Ezgisi (1200 yıl) Göktürk Kılkopuzu - Moğolistan da bulunan 1200 yıllık enstrümanın bir benzeri ile icraat: Emre Başaran Kılkopuz ile improvize Kazak Türklerinin ötelerden beri kullandığı bir enstrüman. Solo: R. Oruç Güvenç Sandogaç İdil-Ural Türkleri. Bülbülün şarkısı Yodel (1000 yıllık gelenek) Solo: Margarete İnci Müller Gece bekçisinin şarkısı (14. yüzyıl) Dişiye övgü. Hugo v. Montfort: Bregenz de yaşadı. Politikacı, şair, besteci. Alman halk şarkıları (kişisel bir yorumla) Passelande: Tatjana Grosskopf, Stephanie Peters, Szara Mainholz & Mathias Mainholz Erkenekon Türklerin en eski destanlarından. Manas Destanı (1000 yıllık destan) Kırgız hükümdarı Manas ı anlatan bir milyon mısralık destanın kısa bir bölümü. Süyümbike Destanı (500 yıl) Kazan Türklerinin efsanevi kraliçesi Süyümbike nin destanı. Solo: Süyümbike Güvenç Sen Gelmez Oldun Azerbaycan Türkleri. Sevgi ve bekleyiş üzerine bir şarkı. Solo: Süyümbike Güvenç, Kanikey Güvenç, Dans: Farima Berenji İrkem İdil-Ural Türkleri. Dostluk hakkında bir şarkı. Baksı Dansı Binlerce yıldır baksılar tarafından kullanılan, Kırgız, Kazak ve Altay Türklerinin bugün de yaşattığı bir dans. Müzik ve hareket terapisinin yaşayan en eski örneği. Dans: Farima Berenji

3 II. Bölüm Yaybahar solo Görkem Şen Çare kendimde (1400 yıllık güfte) Şehnaz ilâhi. Güfte: Neced li bir şair. Beste: R. Oruç Güvenç Taleal Bedru Aleyna (1400 yıl) Medine li kadınların Hz. Muhammed geldiğinde onu karşılarken söyledikleri eser. Solo: Hande Başaran Dinle Sözümü (800 yıl) Segâh ilâhi. Müzik: Sultan Veled. Shakuhatchi solo Nina Harrer Yatugan solo Byambaa Purevsuren Guggisberger Lied (400 Yıl) Yvonne Sevim Ehrbar, Felix Ferid Wüst, Rene Raschid Scheier In Seinem Namen (21. yüzyıl) O nun adıyla. Söz Müzik ve Solo: Gernot Galib Stanfel Wenn Dein Herz wünscht (21. yüzyıl) Nihavent ilâhi, Andrea Azize Güvenç Solo: Andrea Azize Güvenç Nevruz tarika (800 yıl) Safiyuddin Abdülmümin Urmevi. Solo: Fatih Oral Hicaz Dua Ahmet Hatipoğlu. Solo: Derya Çınar Oral I m in love with love Nothing is said (21. yüzyıl) Solo: Andrea Farida Busemann Gülçemen (20. yüzyıl) Uygur Türklerinin sevgi üzerine bir şarkısı. Solo: Andrea Azize Güvenç, Dans: Farima Berenji Şu Tuva Moğolistan. Kervan korucularının şarkısı.

4 Işığın Sesi Günümüzde maalesef müziğin tedavi edici, maddi ve manevi olgunlaştırıcı ve eğitici özelliklerinin unutulup sadece eğlence ve vakit geçirmek için bir vasıta olarak algılandığı ve bunun da ötesinde, tahrip edici özelliklerinin ön plana çıktığını gözlemlemekteyiz. Bilindiği üzere tekniğin ve modern yaşamanın gelişmesiyle, ses kirliliği azami bir seviyeye varmaktadır. Gerek trafik, gerekse tekniğin makine faaliyetleri ve bunlara ilaveten yüksek sesli ve hızlı ritimli müziklere yer verilmesi ve bunların günlük hayata korunma olmadan girmesiyle insan farkında olarak veya olmayarak tahrip olmaktadır. Bilim adamlarının görüşüne göre seksen desibelin üzerindeki titreşimler, başta kulak olmak üzere beyin, fizik bünyemiz ve psikolojik bünyemizi olumsuz şekilde etkilemektedir. Beyin hücre kaybından kişilik değişimine, kalp hastalığından psikolojik rahatsızlığa, otizme, alienasyon adı verilen yabancılaşmaya kadar geniş bir yelpaze içinde önemli olmaktadır. Burada kısaca değindiğimiz bu konu, aslında çok geniş kapsamlı ve önemlidir. Konunun bir başka önemli yönü de, hızlı ritimli, yüksek sesli müziğin insanda stres oluşturması ve bu stresle beraber öfke, kin ve saldırganlığın artmasıdır. Ayrıca, uyuşturucu ve alkol gibi faktörlerin de bu kaosun içinde olduğu göz önünde bulundurulursa, özellikle gençlerin ve çocukların korunması çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tahribat yapan bir müziğin merhamet taşımayacağı, tam tersi stresle, öfkeyle, kinle ve saldırganlıkla, insana bahşedilen insani değerleri tahrip ettiği noktasından hareket ettiğimiz zaman, bunun zıddı bir modele ihtiyaç duyulduğu açıkça ortaya çıkmaktadır. Bu nedir diye sorduğumuzda insanlar arasındaki yardımlaşmayı merhamet, şefkat, sevgi, saygı hoşgörü duygularını öngören, bunlara yardım eden birtakım sanat faaliyetlerinin, olumsuzluğu olumluya çevirme yönünde etkileri tartışılmaz bir hakikat olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilindiği gibi, bu sanat faaliyetleri arasında insana en kısa zamanda etki eden ve etkisi en kalıcı olan da müziktir. Günümüzde icra edilen müzikal eserlerin daha çok magazin düzeyinde olması ve beşeri duygulara ağırlık vermesi sebebiyle insanı insan yapan değerlerin, manevi değerlerin, insanlar arasında birliği sağlayan pedagojik ve psikolojik değerlerin geri plana itildiği görülmektedir. Dolayısıyla sadece müzikal anlamda değil, müziğin içeriği, taşıdığı bilgi değerinde de bir gerileme, bir uyumsuzluk görülmektedir. Bunun için eski dönemlerde icra edilen bazı eserlerin yeniden gözden geçirilip değerlendirilmesinde fayda görmekteyiz. Günümüzde müzikal kayıp çok önemlidir. Gürültü ve agresif rezonatörlerin karşısında, eski gönül sahiplerince üretilen müzikal örneklerin tekrar kullanılması ve merhametli ve şifalı müziğin tekrar keşfedilip uygulanması gerektiği kanaatindeyiz. Muinüddin Çişti Hazretleri ise Allah-ü teala nın evrende yarattığı ilk şeyin peygamberler olduğunu, onları kendi mutlak ışığından (nurundan) yarattığını söylüyor. Aktarılan bazı hadislerde ise ceylan gözlü hûrilerin eşlerine şarkı söyledikleri, biz

5 hayırlı güzel dilberleriz, şerefli, değerli gençlerin eşleriyiz, biz ebedileriz, ölmeyiz, nimet içindeyiz, sıkıntı görmeyiz, râzileriz, hiç kızmayız, kalıcılarız, göç etmeyiz dedikleri rivayet edilmektedir. Müzik konusunda, Abdülkadir Geylani hazretlerinin rivayet ettiği şu hadis de önem taşımaktadır: Semağ ve onda okunan şiirlerden bahar ve onun çiçeğinden; ud ve onun titreyen sesinden kim zevk almıyorsa mizacı bozuktur. Hz. Mevlânâ nın da, cennette Adem in cüzü olarak bu sesleri dinlemiş olmamız ve ses hafızamızda bu seslerin kayıtlı olması mealindeki sözleri de önem taşımaktadır. Cennetteki huriler de şarkılarında hiç kızmadıklarını belirtmektedirler. Zaten Kuran da da biz onların sinelerinden kini söker alır ve onları cennete koyarız mealindeki ayetlerde de bu konuya işaret edilmiş ve kin ile cennete girilemeyeceği belirtilmiştir. Şu halde, olumlu, yararlı müziğin de kin, öfke, agresyon değil, bunların tersi olan bir duyguyu aktarması gerekmektedir. Bu sebeple, müzik terapide kullanılacak müziğin ön koşullarından biri merhametli olmasıdır. Aşk alemine dair bir çok sözler ve sırlar vardır ki ifade ve anlatımlara sığmaz. Hak Teala onları rebab gibi sazlardan ortaya çıkarır. Aşıklar bu esrarı onların seslerinden anlayarak dertlerine derman ederler. Ortaçağ reform ve rönesansı, Doğu da ve Batı da hoşgörü ve hürriyetin gelişmesi, Hz. Mevlânâ, Hoca Ahmet Yesevi, Muineddin Çişti, Hacı Bektaş-ı Veli, Hz. Şems Tebrizi gibi büyük sufilerin ortaya çıkması ve müziğin söz ve melodi olarak gelişmesi günümüzdeki ihtiyaca cevap verebilecek rezonatörlerdir. Bütün bunların toplamından hareket ettiğimiz zaman, Ortaçağ ın kaotik, siyah tablosunun bir anda ışıkla aydınlanması ve bu aydınlanmayla beraber insanlık âleminde yeni ve faydalı duyguların oluşmuş olması, aynı dönemlerde yüce gönüllülerin gönül âleminde, ses haline gelen bilgilerin kalitesini ve değerini bize göstermektedir. İşte bu açıdan mümkün olduğunca bozulmamış müzikal değerleri ihtiva eden müzikal kalitelerin tekrar bulunması ve tekrar uygulanmaya konması düşüncesi gelişmeye başlamıştır. Bunun malzeme itibarıyla, çok eskiden uygulanan ve bugün yeniden keşfedilen şifalı müzikle yakın ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. Şifalı müziğin merhamet taşıması, şefkat taşıması, insanlığın ihtiyacı olan bazı duyguları tekrar kazandırmaya yardımcı olması, onu günümüzün müzikal kaosunu aydınlatabilecek yeni bir ışık olarak gündeme getirmektedir. Bu görüşten hareket ederek, Almanya, Türkiye, Avusturya, İsviçre ve İspanya dan bu fikri paylaşan 22 sanatçı, 4 Mayıs 2012 tarihinde, Almanya nın Münih şehrinde bir araya gelmişler, tespit edilmeye başlanan çok eski sözlü ve enstrümantal repertuar örneklerini çalışıp uygulamaya başlamışlardır. Nitekim 4 Mayıs a kadar olan dönemde bu eserler çalışılmış, 4 Mayıs günü bir konser verilmiş ve 5 Mayıs günü de bu konuda bir seminer tarzında ilgililere sunulmuştur. Burada 4-5 bin yıl önceye kadar giden Sümer müziği örnekleri, 1200 yıl önceye giden Göktürk müziği örnekleri, 1000 yıl önceye giden Moğol ve Kırgız müziği örnekleri, çok eski tasavvuf müziği örnekleriyle eski Hıristiyan ilâhileri gündeme gelmiş, çalışılmış ve uygulanmıştır.

6 Adı geçen eserlerin icraatında da, bugün unutulmuş ve örnekleri hemen hemen kalmamış bulunan bazı müzik aletleri devreye sokulmuş ve bu kapsamda bir Sümer çengi yapılmıştır. Ayrıca Mayıs 2012 de internet bilgisiyle ulaşılan, Altay bölgesi Karabalasagun şehri yakınlarında bir türbede bulunan kılkopuzun bir benzeri üzerinde çalışılmaya başlanmıştır. Arıca Altaylardaki Pazırık Vadisinde bulunan çengin de bir benzeri yapılmış olup yeniden kullanılmaya başlanmaktadır. Bunlar gibi örneklerle, bütün insanlık alemini ilgilendiren eski müzik aletlerinin orijinaline uygun şekilde yapılması, öğrenilmesi ve icra edilmesi de bu projenin içinde yer almaktadır. Bu çalışmanın bir tekrarı, 7-12 Mayıs 2013 tarihlerinde, Türkiye, Almanya, İsviçre, Avusturya ve İspanya dan 40 sanatçının katılımı ile, 7 Mayıs 2013 İstanbul, 9 Mayıs 2013 Ankara, 11 Mayıs 2013 Manisa ve 12 Mayıs 2013 İzmir illerinde gerçekleştirilmiştir. Proje, 3 Ekim 2014 te Bregenz de ve 5 Ekim 2014 te Viyana da verilen konserlerle Avusturya ayağıyla devam etmiştir. Kullanılan Enstrümanlar Koşaney, şankopuz, mızraplı kopuz, overtone fülüt, ney, kılkopuz, arp, çeng, Pazırık çengi, rebab, mazhar, tar, Göktürk yaylı kopuzu, dombra, keman ud, Drehleier, scheitholz, akordeon, gitar, su, yatugan (yatak). Rahmi Oruç Güvenç 1948 yılında Kütahya Tavşanlı da doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü nü bitirdi. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniği nde, müzikle tedavi konusunda klinik psikoloji doktorası yaptı ve Türk Musikisini Araştırma ve Uygulama Merkezi ni kurdu. Daha sonra Cerrahpaşa Tıp Fakültesi nden ayrılarak Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü nde Türk Musikisini araştırma ve Tanıtma Birimi nde öğretim üyesi olarak görev aldı. Bu görevden emekli oldu. Marmara Üniversitesi, Avusturya Rosenau Müzik Terapi Okulu ve Münih Üniversitesi Yüksek Müzik Akademisi işbirliği ile bu üniversitenin Türk müziği ile terapi pilot projesi başlatılmıştır. Ayrıca Almanya da Berlin ve Mannheimm, İsviçre de Zürih, İspanya da Barselona ve Madrid şehirlerinde müzik ve hareket terapisi eğitim kursları açmış ve öğretime devam etmektedir yılında kurduğu TÜMATA (Türk Musikisini Araştırma ve Tanıtma) grubuyla, Orta Asya kaynaklı Türk musikisinin kökenini ve terapi değerlerini araştırmaktadır. Allah ın Sevdikleri Hz. Mevlânâ isimli, İngilizce de yayınlanan bir eseri ve müzik terapi konusunda bir de kitabı vardır. Klasik Türk musikisi ve tasavvuf musikisi türlerinde, güfte ve bestesi kendisine ait olan eserleri vardır. Tarz-ı vefa isimli bir makam icat etmiş, bu makamda bir saz semaisi ve bir peşrev bestelemiştir. Süyümbike ve Kanikey isimlerinde iki kızı vardır. Ergoterapist olan eşi Azize Andrea Güvenç ile birlikte çalışmaktadır. Azize Andrea Güvenç, bu çalışmaları ihtiva eden Hey Reisender, Ey Yolcu and Heilende Musik aus dem Orient isminde iki kitap yazmıştır.

7 TÜMATA TÜMATA, 1976 yılında, Türk Musikisi nin doğuşunu, gelişmesini, tedavi değerini, repertuar ve enstrüman zenginliğini araştırmak ve tanıtmak amacı ile Yard. Doç. Dr. Rahmi Oruç Güvenç tarafından kurulmuştur. En az yıllık bir geçmişi olduğu ileri sürülen Türk Musikisi nin günümüze ulaşabilmiş repertuar, icra şekilleri, dansları kıyafet ve dekorları, sosyo kültürel ve psikolojik kaynakları, moderm tıpta yeniden keşfedilen müzikterapinin uygulama malzemeleri TÜMATA nın genel faaliyet konularıdır. TÜMATA; Türk Musikisi nin tarih ve coğrafya bakımından devamlılık ve bütünlük gösterdiği inancı ile, Türk ün bulunduğu her yerin musikisini detayı ile incelemek ve yaşatmak çabasındadır. İkiyüzden fazla otantik Türk musikisi âleti bu gaye ile toplanmış ve bir müze oluşturulmuştur. Plâk, kaset, video, nota, arşiv çalışmaları ile musiki değerlerimiz toplanmakta ve sayıları otuzu bulan grup üyeleri tarafından etnomüzikoloji konserleri ile meraklılara ve ilim -sanat topluluklarına sunulmaktadır. Yurt İçinde ve dışında seminer, sempozyum ve festival faaliyetleri de TÜMATA nın önemli çalışma alanıdır. Geçtiğimiz yıllarda Avusturya daki okul ile birlikte, üç sempozyum, iki festival ve çeşitli ülkelerde pek çok seminer düzenlenmişdir yılında Münih Müzik Üniversitesi ile Avusturya Rosenau Müzikterapi Okulu ve TÜMATA arasında bir eğitim protokolü oluşmuştur. Adı geçen Sempozyum ve Festivallerde, Türk musikisine Etnomüzikoloji ve tıp açısından bakılmış ve EEG, EKG, Galvanometre gibi parametrelerle değerlendirilen laboratuvar bulguları gündeme getirilmiş, Türk musikisinin tedavi değeri psikiyatri, pedagoji, fizik tedavi ve rehabilitasyon konularında bu sempozyumlarda kabul görmüştür. TÜMATA nın idealleri ve çabaları yurt içinde ve dışında Radyo, TV programları, çeşitli basın organları tarafından kamuoyuna duyurulmaktadır.

8 Organizasyon: Azize Andrea Güvenç Buluşum Derneği (Buluşum Verein) Dışilişkiler sorumlusu (Verantwortliche für die Auslandskontakte) Adresse: Alay Köşkü Cad. 20B Cağaloğlu, Istanbul Türkiye Tümata Passelande Otağ Müzik Sanatçılar: Türkiye Dr. Rahmi Oruç Güvenç Ney, Rebab, Kopuz, Dombra, Solo, Koro Andrea Azize Güvenç - Solo, Koro, Rebab Yaşar Güvenç Tar, Dombra, Mazhar, Koro Gülten Urallı - Solo, Koro, Mazhar Süyümbike Güvenç - Solo, Koro, Mazhar Kanikey Güvenç - Solo, Koro, Mazhar Hande Başaran Rebab, Solo, Koro Emre Başaran Ney Bengisu Başaran - Baksi Tanz, Sema Fatih Oral - Ney, Solo, Koro Derya Çınar Oral - Solo, Koro, Mazhar Görkem Şen - Yaybahar, Koro Avusturya Gernot Galib Stanfel - Ud, Rebab, Solo, Koro Veronika Rahime Winkler - Rebab, Koro Susanne Saime Tuschl - Ud, Rebab Margarete İnci Müller - Akkordeon, Jodeln Ilyas Gerald Klawatsch - Ud, Rebab Vera Kessler Mrseli - Rebab, Ud Doris Scherner - Rebab Helmut Scherner - Ud Almanya Tatjana Grosskopf Harfe, Solo, Koro Stephanie Peters Solo, Koro, Marionette Szara Mainholz - Solo, Koro, Violine Mathias Mainholz - Solo, Koro- Gittare Andrea Farida Busemann Gitarre, Solo, Koro Nina Haarer Shakuhachi, Koro Sabine Banu Heck - Ud Puje Purevsuren - Yatugan Uwe Clemens - Harp Dilara Erenoğlu - Rebab Yunus Hentschel - Ud İsviçre Felix Ferit Wüst Ud, Koro, Rebab, Ney Yvonne Sevim Ehrbar Ney, Koro Rene Raschid Scheier - Drehleier, Scheitholz, Obertonflöte İran Farima Berenji - Tanz Address: Alayköşkü Cad. 20/B, Cağaloğlu - İstanbul Tel: Fax: tumata@tumata.com Web: Shop: