GRUP: 3560 PLASTİK SANAYİ ÜRÜNLERİ 1. TERMO PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI. A. Enjeksiyon Ürünleri İmalatı:

Transkript

1 GRUP: 3560 PLASTİK SANAYİ ÜRÜNLERİ 1. TERMO PLASTİK ÜRÜNLERİ İMALATI A. Enjeksiyon Ürünleri İmalatı: a) Enjeksiyon kalıplama kapasitesi enjektörlerin katalog gramajlarına göre bulunur. Tablo 1 den enjektör gramajına karşılık gelen günlük (8 saatlik) plastik madde sarfiyatı (E) bulunur. Katalog gramajları plastik hammadde cinsine bağlı olarak tespit edildiği için. Tablo 1 den enjektör gramajına karşılık gelen günlük plastik hammadde sarfiyatı (E) katologda belirtilen plastik cinsinden bulunmuş olur. K (kg/yıl)= E (kg/gün) x 300 x R E (kg/gün): Günlük plastik sarfiyatı (Tablo 1) R : Randıman faktörü (Tablo 2 den) b) Şayet enjektörlerin katalog değerleri bilinmiyorsa, enjeksiyon pistonunun çapı (D) ile enjektör silindirinin (strok) boyu alınarak (L) bulunan hacime (D 2.L/4), Tablo III te verilen yoğunluktaki plastik doldurulduğu kabul edilmek (doldurma yoğunluğu) suretiyle enjektör gramajı bulunur. Enjektör Gramajı= Silindir Hacmi (cm 3 ) x Doldurma Yoğunluğu (gr/cm 3 ) Yıllık kapasite (a) şıkkındaki gibi hesaplanır. c) Büyük gramajlı (6000 gr ın üzerinde) ve özel imalat yapan enjeksiyon makinalarının kapasite tespiti: K (kg/yıl)= (A/1000) x 60 /B x 8 x 300 x R formülünden bulunur. A: Bir şarjda yüklenen plastik miktarı, gr. B: Şarj süresi (doldurma-boşaltma dahil), dak. R: Randıman (Tablo II den) 1

2 Tablo I- Günlük (8 Saatlik) Plastik Hammadde Sarfiyat Cetveli Enjektör Gramajı (Gr) Günlük Plastik Madde Sarfiyatı (Kg.) NOT: Cetvelde belirtilmeyen gramajlar için günlük kapasite enterpolasyon ile bulunur. Tablo II- Enjektör Türlerine Göre Randımanlar: Enjektörler Randıman Faktörü (%) 1- Basit Enjektörler Dik Enjektörler Yarı Otomatik Yatık Enjektörler Tam Otomatik Enjektörler 85 2

3 Tablo III- Plastik Yoğunlukları ve Verim Katsayıları Cetveli: Plastik Cinsi Yoğunluk (Gr/cm 3 ) Verim (%) Enjektör Doldurma Yoğunluğu (Yoğunluk x Verim) A.Y. Polietilen 0, ,64 Y.Y. Polietilen 0, ,71 Polipropilen 0, ,73 P.V.C (sert) 1, ,12 P.V.C (yumuşak) 1, ,02 Polistiren 1, ,91 ABS 1, ,88 Polikarbonat 1, ,96 NOT: Diğer plastiklerde ise doldurma verimi ortalama % 80 alınır, plastik yoğunluğu ile çarpılarak enjektör doldurma yoğunluğu bulunur. Bu tablo enjeksiyon katolog gramajı bilinmediği zaman kullanılır. d) Döner tablalı enjeksiyon kalıplama (injection moulding): Döner tablalı ve çok istasyonlu olan bu tür imalatlarda ayakkabı, terlik, taban, şişe vb. ürünlerin imalatı yapılır. Kapasite tespitinde, döner tabladaki istasyon sayısı, kalıp adedi, mamul gramajı ile döner tablanın tur süresi tespit edilerek yıllık kapasite hesaplanır. N (Adet/yıl)= n x (60/t) x 8 x 300 x R n: İstasyon sayısı t: Bir tam turun süresi, dak. R: Randıman (% 70-90) K (Ton/yıl)= N (adet/yıl) x Ürün Ağırlığı B- Budinozler (Ekstruderler): 1.1. Plastik Film Makinaları (Blown film) Budinozde sonsuz vida çapı mm. olarak ölçülür ve saatte kullanabileceği hammadde miktarı aşağıdaki cetvelden tespit edilir. Bilgisayar kontrollu ve nümenik olmayan Film budinözlerinde kapasite tespiti budinözün vida çapı ölçülmek ve yüklü vaziyette devir sayısı bulunmak suretiyle yapılır. 3

4 Vida Çaplarına Göre Sarfiyat Cetveli Sonsuz Vidanın Çapı, (mm.) Sarfiyat (Kg/Saat) NOT: Cetvelde belirtilmeyen çaplar için sarfiyat enterpolasyon ile bulunur. Cetvelde verilen rakamlar, sonsuz vida yüklü vaziyette ve dakikada 60 devir yaptığına göre hesaplanır. Sarfedilen hammadde sonsuz vida devir sayısı ile doğru orantılı olduğundan sonsuz vidanın yüklü vaziyette azami devir sayısı (D.S) tespit edilir ve gerçek sarfiyatı orantı ile hesaplanır. Ancak, devir sayısı azami 60 d/dak. kabul edilir. Randıman faktörü (R), makinanın eskilik yenilik durumuna göre % alınır. Yıllık kapasite: K (kg./yıl)= A x 8 saat x 300 x (D.S./60) x R A (kg/saat): Saatlik sarfiyat (cetvelden) Plastik Şişirme Makinaları (Blown Moulding): Şişe, bidon, vb. mamullerin yapıldığı makinalardır. Bu makinadaki istasyon sayısı ve her istasyon sayısı ve her istasyondaki kalıp veya göz sayısı ile dakikada yapılan baskı sayısı ve mamul gramajı tespit edilir. Radıman makinasının teknolojik özelliğine göre % alınır. K (kg./yıl)= N x 60 x 8 x 300 x R N: Dakikadaki baskı sayısı NOT: 1. Çift vidalı budinözlerde kapasite tek vidalılarda olduğu gibi hesaplanır, bulunan miktara % 50 ilave yapılır. 2. Yüksek devirli ( d/dak. gibi) adyabatik makinaların kapasiteleri vida çaplarının esas alınması suretiyle bu bölümün 4. sahifesindeki cetvelde gösterilen saatlik sarfiyatın 2 katı alınarak hesaplanır. 120 den aşağı devirli makinalarının kapasite hesabı ise devirleri ne ise ona göre yapılır. 3. Plastik eşya imalatında termoplastik hammaddeler toplamının binde 5 i oranında plastik boyası ve binde 5 i oranında titan dioksit verilir. Bu miktar hammaddeden düşülmez. 4

5 4. Titandioksit toz yerine, içinde % 50 nin üzerinde titandioksit ihtiva eden masterbatch (plastik + titandioksit karışımı granül) kullanıldığı takdirde, işlenen termoplastik reçinenin % 5 i oranında masterbatch verilir. Bu miktar işlenen hammadde miktarının içindedir. 2. İLERİ TEKNOLOJİ İLE İMAL EDİLMİŞ BİLGİSAYAR KONTROLLÜ EKSTRUDERLER: 2.1. Film İmalatı (Blown film): Eksruderin vida çapı, film ebat ve kalınlığı, film ağırlığı ve film çekme hızı belirlenerek yıllık kapasite miktarı hesaplanır. Çekme hızı en az bir saatlik tetkik sonucu tespit edilen dakikadaki film çekme hızıdır. K (kg/yıl)= M x V x 60 x 8 x 300 x R/1000 M: Filmin bir metresinin ağırlığı gr/metre V: Film çekme hızı, m/dak. R: Randıman (% 70-95) 2.2. Boru, Profil ve Levha (Film İmalatları): Bu tür mamulleri imal eden ekstruderler genellikle düşük devirli (20-50 d/dak) ancak sarfiyatları yüksek olan makinalardır. Çalışır durumda olan ekstruderlerde kapasite tespiti çekme hızları ve sarfiyat cetveline göre bulunan miktarlar arasında darboğaz araştırması yapılarak bulunur. Randıman, işetmenin teknolojik koşulları göz önüne alınarak eksperler tarafından kontrol edilir. a) Çekme Hızına Göre Kapasite Tespiti: Ekstruderde çekilen profillerin kesit ebatı, boruların çap ve et kalınlıkları, levhaların kalınlık ve genişlikleri ile bir metrelerinin ağırlıkları ve ekstruderin vida sayısı, konik veya paralel olması durumu da belirtilerek çekme hızları kronometrajla tespit edilir. Çekme hızı en az bir saat süreyle tetkik edilerek bulunur. Her makinada farklı kalıplar kullanılarak farklı ebatta ürünler çekildiğinden, en çok kullanılan kalıplar dikkate alınarak her mamül için yıllık kapasite ayrı ayrı hesaplanır. K (ton/yıl)= M x V x 60 x 8 x 300 x R/1000 M: Mamülün metre ağırlığı, kg/m. V: Üretim hattının çekme hızı (metre/dak.) R: Randıman (% 70-95) NOT: V çekme hızının en az bir saatlik kronometrajla tetkik edilerek bulunması esastır. Ancak bu durumun tespit edilememesi halinde aşağıdaki şekilde hesaplanabilir. V=. D. n/1000 V: Çekme (çevre) hızı, metre/dak. D: Vida çapı, mm. n: Vida devir sayısı, devir/dak. b) Sarfiyat Cetveline Göre Kapasite Tespiti: 5

6 Boru, profil ve levha üretiminde aşağıda vida çaplarına göre saatlik plastik hammadde sarfiyatlarını veren tablodan bulunan sarfiyat miktarlarına göre yıllık kapasite miktarı hesaplanır. Ekstruderlerin Vida Çaplarına Göre Sarfiyat Cetveli (Tek Vida İçin): VİDA ÇAPI SARFİYAT, KG/Saat (mm) BORU PROFİL LEVHA (Film) K (ton/yıl)= A x 8 x 300 x R/1000 A: Cetvelden bulunan saatlik sarfiyat, kg/saat. R: Randıman (%70-% 95) NOTLAR: 1- Toz PVC kullanılarak PVC hamuru veya granül imal eden tesislerde karışımda kullanılan plastifiyan, stabilizatör, dolgu, boya gibi maddeler ile toz PVC miktarları toplamı yüzde yüzü aşamaz. Ayrıca mikserlerin kapasitesinin yeterli olup olmadığı mikserlere yapılan şarj miktarı ve şarj süresi tespit edilerek hesaplanır. 2- Poliprobilen şerit, polyester flament iplik, polipropilen ve polyester elyaf imalatlarında 2.2. maddesindeki esaslara ve sarfiyat tablosundaki Levha (film) değerlerine göre kapasite tespiti yapılır. 3- Çift vidalı paralel ve konik ekstruderlerde yukarıdaki cetvelden tek vida için bulunan miktara % 50 ilave edilir. Cetvelde bulunmayan miktarlar enterpolasyonla bulunur. 4- Kapasite hesapları günde 8 saat yılda 300 iş günü çalışıldığı esasına göre yapılır. Çift yönlü gerdirilmiş polipropilen film (BOPP), polipropilen şerit, polyester flament iplik, polipropilen ve polyester imalatlarında Teknolojik zorunluluk nedeniyle 24 saat çalışılmaktadır notu konulur, ancak kapasite hesabı 8 üzerinden yapılır. 3- DİĞER TERMOPLASTİK ÜRÜNLER A- Suni Deri veya Branda (Spreaderler) Sun i deri imalathanelerindeki ihzar ve imalat makineleri olmak üzere iki kısımda mütalâa edilirler. 1- İhzar Makineleri: 6

7 a- Malaksörler: Yatık veya dik ajitatörlü olmak üzere dizayn edilmişlerdir. Derinlik ve eni ölçülerek hacmi hesaplanır ve 1,25 vasati plastik hamuru kesafeti üzerinden beher şarjı kg. cinsinden bulunur. Bir şarjda 400 kg. dan az mal olan malaksörler için, doldurma boşaltma dahil karıştırma müddeti 20 dakikadır. Daha fazla miktarda mal olan malaksörlerde bu müddet 25 dakika hesaplanır. Randıman faktörü azami % 95 tir. A x B x 60/20 x 8 x 300 x 0,95= Kg./yıl veya A x B x 6,84= Ton/yıl A= Malaksör adedi B= Beher şarjın ağırlığı b- Ezme ve Süzme Silindirleri: Malaksörlerden çıkan mal, daha mütenacis hale getirilmek üzere tek silindirli süzme veya 3-5 silindirli ezme makinalarından geçirilir. Sun î deri veya benzerlerinin imali için her tesiste bu makinaların (ezme veya süzme) bulundurulması zaruridir. Aksi halde eksper hey eti ekspertizden imtina eder. 1- Ezme Silindirleri: 3 silindirli ezme makinelerinde ön silindir sathının beher santimetre karesinde dakikada 2,5 gr. ve 5 silindirli ezme makinelerinde ön silindir sathının beher santimetre karesinde dakikada 5 gr. pasta ezildiği; 2- Süzme Silindirleri: Süzme silindirlerinin beher santimetre karesinde dakikada 7,5 gr. pasta süzüldüğü; Kapasite hesabında esas ittihaz edilecektir. Sun î ve yer muşambası imalâtında son katların behemehal ezme silindirinden geçirilmesi mecburi olduğu halde alt katlar pastası sadece süzme silindirlerinden geçirilmekte iktifa edilebilir. Fakat sadece süzme silindirinden geçirilmek suretiyle kullanılacak olan alt kat pastalarının ajitatörlerdeki hazırlanması 20 ve 25 dakika olmayıp asgari 1 saatlik bir müddetle ajitasyona maruz bırakılması mecburiyeti vardır. Bu sebepten dolayı yukardaki bazlara göre ezme ve süzme silindirlerinin kapasiteleri hesap edildikten sonra malaksörlerin hesabatı tekrar gözden geçirilerek dar boğaz teşkil edip etmedikleri yeniden kontrol edilecektir. 3 silindirli ezme makinaları için: 100 x 1000 = Ton/yıl veya; D x L x 1,1304 x R=. ton/yıl. D= Valsin kutru, cm. L= Valsin boyu, cm. 7

8 R= Randıman % 95 (azami). NOT: Tesiste yalnız süzme silindiri varsa malaksör kapasitesi, beher şarj 1 saatte hazırlandığına göre hesap edilecektir. 2- İmalat Makineleri : a- Suni Deri İmal Eden Makineler (Spreader): Spreader makinelerinde fırın boyu ve iş genişliği tespit edilir. Kronometrajla makinenin ne kadar suni deri ürettiği m/dak olarak bulunur. Buna göre; K 1 = V x B x 60 x 8 x 300 x R= M 2 /yıl suni deri. V= Suni derinin üretim hızı (M/dak) B= İş genişliği (M) R= Randıman (en çok % 90 alınır) K 2 = G x K 1 = kg/yıl suni deri. G= Çıkan mamülün 1 M 2 sinin ağırlığı (kg) İhtiyaç maddeleri uçucu madde ve imalat firesi yüzdeleri firmanın isteğine göre belirlenir. b- Arkası Bezli ve Bezsiz Yer Muşambası İmal Eden Makineler: Kapasite hesabı suni deride olduğu gibi yapılır. c- Branda Bezi İmal Eden Fular Makineleri: Kapasite hesabı sun î deride olduğu gibi yapılır. B- Kalenderej: Kalender makineleri ile yapılan imalatta plastik macununun ihzarı için sırasıyle malaksör ve hamur makineleri kullanılır. Ayrıca hamur makinelerindeki yoğurma müddetini kısaltmak gayesiyle bamburi isimli diğer bir karıştırıcı da ihzar safhasında iştirak ettirilir. Bu karıştırıcının yeri malaksör safhasından sonradır. 1- İhsar Makineleri: a- Malaksörler: Malaksörler, spreader makinelerinin ihzar kısmında kullanılanların aynıdır. Kapasite hesabı bölüm A-1 de olduğu gibi yapılır. b- Hamur Makineleri: Hamur makineleri malaksör den çıkan plastik macununu yoğurarak daha mütecanis bir hale getirmek maksadıyla kullanılır. Plastik hamur makinelerinde ön silindirin hamurla temas eden her santimetre karesi bir partide 1,1 gr. plastik macunu ezebilir. Hamurun makinede devamlı olarak 15 dakika müddetle pişirilerek ezilmesi gerektiğine göre 8 saatlik devamlı çalışmada nazari olarak 32 parti hamur yapılabilir. Hakiki rakamı bulmak için randıman faktörünün nazarı itibare alınması lazımdır ki bu da % 80 dir. D x L x x 1,1 x % 80 x 1/1000= kg.hamur/8 saat. D x L x 0,0884 x 300= kg.hamur/yıl 8

9 D x L x 26,5= kg.hamur/yıl Kutur yerine çevre ölçülmüş ise (n) n x L x 8,44= kg.hamur/yıl 2- İmal Makineleri: a- Kalenderler: Kalenderlerde plastikleştirilmiş PVC terkipleri ile elde edilebilecek levha kalınlıkları 0,003-0,020 inç (0,076-0,5 m/m) ve vasati 0,3 m/m dir. Metre kareye isabet eden plastik hamuru firmanın geçmiş senelerdeki sarfiyatı ile ve gr. arasında kalmak üzere tespit edilir. Şayet böyle bir malumat alınamıyorsa metre kare gramaj 350 kabul edilir = m 2 mal/yıl m 2 x 0,350= Kg. Plâstik hamuru/yıl. NOT: Şayet bir tesiste hamur makinaları ile paralel çalışan banburi makinesi bulunuyor ise, banburiden çıkan hamurun hamur makinelerinde 5 dakikada yoğuracakları kabul edilir. D= Vals kutru (cm.) L= Vals boyu (cm.) A= Dakikadaki devir adedi R= Randıman (Kalender yeniliğine göre) (% 80-95) C- Presaj: (Şekillendirme ve Pişirme İçin) 1- İhzar Makineleri: a- Malaksörler: Bölüm 3, a-1 de olduğu gibi yapılır. NOT: Presajda, kalenderajda olduğu gibi banburi makinelerinin kullanılması şart değildir. Bu makine ihzar safhasına iştirak ettirildiği taktirde faydası kalenderajda olduğu gibi mütalaa edilir. b- Banburiler ve Hamur Makineleri: Kısım 4, 1-b de olduğu gibi yapılır. c- Sucuk Budinözleri: Prese edilecek olan plastik macunu sırası ile malaksör, banburi ve hamur makinelerinden geçirildikten sonra nihai jelifikasyon un yapılması için sucuk budinözlerinden geçirilir. Makineden çıkan hamurun temperatürü C den aşağı olmamak üzere kronometraj yapılır ve çıkan hamur tartıldıktan sonra randıman (% 70-85) faktörü nazarı itibare alınarak budinözün 8 saat üzerinden senelik kapasitesi hesaplanır. NOT: Sucuk budinözüne ait muhtelif kalıplar mevcutsa vasati kalıp takılarak kronometraj yapılır. 9

10 2- İmal Makineleri: a- Soğuk Presler: (Şekillendirme Presleri) İhzar safhasını tamamlamış, yani sucuk budinözünden de geçirilerek pişirilmiş (jelifiye edilmiş) olan hamur, soğuk preslere gönderilir ve orada şekillendirme amaliyesine tabi tutulur. Ameliye müddeti vasati ağırlığa göre ve kronometrajla tespit olunur. Kapasite hesabı yapılırken makinenin durumuna göre % 85 i kadar randıman faktörü nazarı itibare alınır. b- Sıcak Presler: (Pişirme Presleri) İhzar safhasının tamamlanmasını müteakip elde edilen plastik hamuru levhalar halinde sıcak preslere gönderilir. Bu preslerde nihai jelifikasyon (pişirme) ameliyesi tamamlanarak kitle şekillendirilmiş olunur. Jelifiye müddeti mamulun kalınlığına tabidir. Evvela imal edilmekte olan levhaların vasati kalınlığı tespit edilir ve bilehare aşağıdaki cetvelden pişme müddeti hesaplanır. Doldurma, soğutma ve boşaltma müddetleri de ilave edildikten sonra vasat kalınlıktaki mamülün sikletine göre presin kapasitesi hesaplanır. Ayrıca % 95 e kadar randıman faktörü nazarı itibare alınacaktır. Muhtelif Kalınlıktaki Levhaların Jelifiye Müddetleri Kalınlık m/m Jelifiye Zamanı Dakika , , , , , , , , , , D- Presaj: (Kesme için) a- Eksantrik Presler: Eksantrik preslerde günde (8 saatte) pres tonajı başına 4 kg. selüloid levha hesap edilir. Presin durumuna göre randıman faktörü nazarı itibare alınır. Presin tonajı makine ve madeni eşya sanayiinde izah edildiği şekilde hesaplanır. 10

11 b- El Presleri: Günde (8 saatte) pres tonajı başına 3 kg. sellüloit levha hesap edilir. Presin durumuna göre randıman faktörü alınır ve pres tonajı makine ve madeni eşya sanayiinde izah edildiği şekilde hesaplanır. c- Sıcak Presler: (Tarak için) İmal ettiği taraklar kronometraj ile tespit edilir ve makinenin durumuna göre bir randıman faktörü nazarı itibare alınır. Vasati tarak ağırlığı firesi dahil 25 gr. kabul edilir. d- Mütenavip Hareketli Tarak Kesme Presi (Siyah): İmal ettiği taraklar kronometraj ile tespit edilir ve makinenin durumuna göre bir randıman faktörü nazarı itibare alınır. Vasati tarak ağırlığı firesi dahil 25 gr. kabul edilir. E- Kesme Makinaları: (Tarakçılar İçin) 1- İmalat Makineleri: a- Çift Testereli Otomatik Makineler: Saatte 120 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 120 x 8 x 25 x 300 x 1/1000= kg. sellüloit levha/yıl. A x 7200= kg. sellüloit levha/yıl. A= Makine adedi. 25= Vasati tarak ağırlığı (gr.) b- Tek Testereli Otomatik Makineler: Saatte 60 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 60 x 8 x 25 x 300 x 1/1000= kg. sellüloit levha/yıl. A x 3600= kg. sellüloit levha/yıl formülü ile bulunur. A= Makine adedi. 25 x vasati tarak ağırlığı (gr.) c- Çift Testereli El Makineleri: Saatte 45 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 45 x 8 x 25 x 300 x 1/1000= kg. sellüloit levha/sene. A x 2700= kg. sellüloit levha/sene formülü ile bulunur. d- Tek Testereli El Makineleri: Saatte 35 tarak hesabı ile senelik malzeme: A x 45 x 8 x 25 x 300 x 1/1000= kg. sellüloit levha/sene. A x 2100=. kg. sellüloit levha/sene. 11

12 Sellüloit levhadan tarak imal eden tesislerde imal makinelerine ilave olarak aşağıdaki yardımcı miktarların bulunması zaruridir. 1. Tepsi testere 2. Oluk ve freze 3. Polisaj Hammadde: sellüloit levha. NOT: Tarak kesme makinelerinde ayrıca bir randıman faktörü nazarı itibara alınmaz. F- Vakumlu Şekillendirme Presleri: Bir parçanın imal müddeti kronometrajla tespit edilir. Makinenin kullanabileceği levhanın azami sathı bulunur. Kesafeti 1 alınarak makinenin durumuna göre % 90 a kadar randıman fatörü ile kapasitesi hesaplanır. Hammadde olarak termoplastik levha verilir. 4- TERMOSETTİNG İMALAT (FENOL-FORMALDEHİT, ÜRE-FORMALDEHİT, MELAMİN-FORMALDEHİT): A. Presler: 1- Hidrolik Presler: Hidrolik preslerde kapasite tespiti için presin kaç katlı olduğu, her katta kaç kalıp bulunduğu, her kalıba ne kadar baskı tozu konulduğu ve doldurma-boşaltma dahil baskı süresi tespit edilir. A x B x C x (60/D) x 8 x 300 x 0,85/1000=. kg./yıl A x B x (C/D) x 122,4= kg/yıl. A= Presteki kat sayısı. B= Her kattaki kalıp sayısı. C= Her kalıba konulan baskı tozu miktarı (gram olarak). D= Baskı süresi (dakika veya dakikanın ondalık kesirleri cinsinden) (Üretim birkaç baskıda tamamlanıyorsa toplam baskı süresi) 2- El Presleri: a- Vidalı Presler: Vidalı preslerin tonajı, vida diş gibi kutru ölçülerek ve 300 kg./cm 2 gerilme kuvveti (yerli malzeme ile yapılanlarda) kabul edilerek hesaplanır. T x 1,4 x 450 x 300 x R x 1/1000= T x 189=.. kg/yıl. T= Pres tonajı. 1,4= Ton başına gr. malzeme, 450= Günlük baskı adedi. R= Randıman (% 70) 12

13 NOT: İthal malı metalik malzeme ile yapılan veya doğrudan doğruya ithal edilen vidalı preslerde gerilme kuvveti 350 kg/cm 2 kabul edilir. b- Kollu Presler: Bu tip preslerde tonaj azami çekme kuvveti 50 kg. kabul edilerek dişli tertibatından ve manivela boyundan mekanik olarak hesap edilir. Kollu preslerin kapasite hesabı, tonaj bulunduktan sonra vidalı preslerde olduğu gibi yapılır. Presler İçin Hammadde: Fenol-formaldehit, üre-formaldehit, melamin-formaldehit baskı tozu, sofra eşyası imal edenlere ayrıca % 5 oranında melamin esaslı parlatma tozu verilir. NOT: Eksantrik ve friksiyon presleri bakalit için kullanılamaz. B- Kesme Makineleri: (Düğmeciler İçin) 1- İhtihsal Makineleri: Düğme imalatında bu maksat için boru testereli kesme makineleri kullanılır. Matkaplar da bu imalat için kullanılabilir. Otomatik kesme makineleri için günlük plak adedi kronometrajla tespit edilir ve azami % 95 e kadar randıman verebilir. K x PL x 300 x R x 1,2= kg. malzeme/sene. K= Kesme makinesi adedi. PL= Beher kesme makinesi için plak sayısı vasati x 20 plak/gün 1,2= 1 plak ağırlığı (kg.) R= Randıman, makinanın durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır. 2- Yardımcı Maddeler: a) Torna (şekil vermek için fason) b) Delik makinası c) Polisaj-Taş Beher kesme makinesi için yukarıda isimleri belirtilen makinelerde en az birer adet bulunması lüzumludur. Ham Madde: Galait, nakroplex, poliester, emsalleri gibi bu imalata el verişli thermosettin plastik levhalar. Yardımcı Malzeme: Beher kesme makinası için: (senelik) Sud kostik Kireç kaymağı Anilin boya Karbonat dü sud Asit asetik 500 kg. 500 kg. 50 kg. 100 kg. 50 kg. C- Tornalar: (Düğme, tesbih, ağızlıklar için) 13

14 1- Otomatik Makineler: Otomatik makinelerde malzeme sarfiyatı ya kataloglardan veyahut da kronometrajla tespit edilir. A x 60 x 8 x 300 x 3 x 1/1000= kg. malzeme/sene. A= Makinanın dakikada sarfettiği çubuk/gr. R= Randıman, makinenin durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır. Ham Madde: Galalit çubuk veya bu imalat için el verişli diğer termosetting plastik çubuklar. Yardımcı Malzeme: Beher otomat için: (senelik) Sud kostik Kireç kaymağı Anilin boya Karbonat dö sud Hidrojen peroksit Asit asetik 600 kg. 600 kg. 60 kg. 120 kg. 60 kg. 60 kg. 2- Revolver Tornalar: (Ağızlık İçin) 1 revolver torna için günde (8 saat) 10 kg galalit çubuk veya bu maksada el verişli diğer thermosetting plastik çubuklar verilir. Yardımcı Malzeme: Sud kostik Kireç kaymağı Anilin boya Karbonat dö sud Hidrojen peroksit Asit asetik 30 kg. 15 kg. 150 kg. 150 kg. 15 kg. 15 kg. 3- Tesbih Tornası: Günde (8 saat) 3,5 kg. galalit, katalin, çubuk veya bu imalat için el verişli diğer thermosetting plastik çubuklar. Yardımcı Malzeme: (Beher tesbih tornası için) Sud kostik Kireç kaymağı Anilin boya Karbonat dö sud 10 kg. Hidrojen peroksit 5 kg. Asit asetik 50 kg. 50 kg. 5 kg. 5 kg. 4- Çubuk Tornası: (Düğme İçin) Ham ve yardımcı maddeler miktar ve cins itibariyle tesbih tornasında olduğu gibidir. 5- Puntolu Silme Tornası: (Ağızlık İçin) 14

15 Ham ve yardımcı maddeler miktar ve cins itibariyle tesbih tornasında olduğu gibidir. 6- Kemane: Günde (8 saat) 2 kg. galalit, katalin, çubuk veya bu imalat için el verişli diğer thermosetting plastik çubuklar. Yardımcı malzeme tesbih tornasında olduğu gibi verilir. 7- İmame Tornası: Ham ve yardımcı maddelere kemanede olduğu gibi verilir. 8- Düz Ayna: (Punto ve arabasız) Ham ve yardımcı maddelere kemanede olduğu gibi verilir. 5- FIRÇA İMALATI: 1- Diş Fırçası Makineleri: a) Evans Tipi Makineler: Günde 4 kg. plastik kıl randıman % 85 b) İtalyan makinelerinde günde 2 kg. plastik kıl randıman % 85 (makinenin durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır). Bu makineler aynı zamanda a) Günde 8 kg. b) Günde 4 kg. domuz kılı işleyebilirler. Sanayici arzu ettiği taktirde diş fırçası imalatı için istenilen nispetlerde plastik ve domuz kılı tahsisi yapılabilir. NOT: Domuz kılında zaiyat % 20 dir. Yardımcı Malzeme: Apaka tel: Mecmu kıl ağırlığının % 10 udur. 2- Elbise Fırçası Makineleri: a) Evans Yarım Otomatik Şablonlu: Evans marka yarım otomatik şablonlu elbise fırça makineleri günde 8 kg. çeşitli elyaf sarfederler. R= Randıman, makinenin durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır. Ham Maddeler: Plastik kıl % 30 Domuz kılı % 25 Tambiko veya palmire elyafı % 25 At kılı % 20 b) Zahoranski Yarım Otomatik Şablonlu: Zahoranski marka yarım otomatik şablonlu elbise fırça makineleri günde11 kg. çeşitli elyaf sarfederler. R= Randıman, makinenin durumuna göre azami % 80 kabul edilir. 15

16 Ham Maddeler: Plastik kıl % 30 Domuz kılı % 25 Tambiko veya palmire elyafı % 25 At kılı % 20 c- Evans, Zahoranski, Şlesinger Şablonsuz Adi Fırça Makineleri: Bu tip makineler günde 4 kg. çeşitli elyaf sarfederler. R= Randıman, makinenin durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır. Ham Maddeler: Plastik kıl % 20 Domuz kılı % 20 Tambiko veya palmire elyafı % 20 At kılı % 40 Yardımcı Maddeler: (Elbise ve adi fırçalar için) Alpakatel: fire hariç mecmu elyafın % 10 u beher fırçada, fire hariç ortalama 22 gr. elyaf mevcut olduğu kabul edilerek müessesenin senede imal edebileceği elbise fırçası adedi bulunur ve beher fırça için: Sellülozik boya Sellülozik vernik Tiner verilir ve ayrıca ilave edilmez. 12 gr. 6 gr. Elbise fırçaları için. 3 gr. 3- Sanayi Fırça Makineleri: a) Şablonsuz Tel Fırça Makineleri: Slesinger marka şablonsuz tel fırça makineleri günde 50 kg. fırçalık tel sarfeder. R= Randıman, makinenin durumuna göre tespit edilir ve azami % 85 alınır. Ham Madde: Çelik fırça teli b) Şilesinger Tam Otomatik Fırça Makineleri: Şilesinger marka tam otomatik tahta fırça makineleri günde 10 kg. nebati elyaf sarfeder. Ham Madde: Palmira elyafı % 50 Tambiko % 50 Yardımcı Malzeme: Alpaka tel: Mecmu elyafın % 10 u. c) El işçiliği ile hayvani kıllardan boya fırçası, badana fırçası, traş fırçası ve nebati elyaftan tahta ve sanayi fırçaları yapanlara o işte çalışan her işçi için günde 1000 gr. hayvani ve nebati kıl verilir. Ham Maddeler: At kılı % 25 Domuz kılı % 25 16

17 Plastik kıl % 25 Tambiko veya palmira % 25 Yardımcı Malzeme (Beher fırça için): Teneke 20 gr. 3 gr. Sellülozik boya 6 gr. 1,5 gr. Sellülozik vernik 3 gr. 1,5 gr. Alpaka tel: Mecmnu elyafın % 10 u. NOT: Genel olarak çeşitli fırça imalatı için fire nispetleri At kılında % 50 Domuz kılında % 20 Nebati elyafta % 20 kabul edilir. 6- TERMO-PLASTİK VİNYL ASBEST YER KAROSU İMALÂTI Termo-Plastik Vinyl Asbest Yer Karosu imalatında iki değişik teknoloji uygulanmaktadır. 1) Devamlı ve seri sistem, 2) Çok safhalı ve kesikli sistem. Termo-Plastik Vinyl Asbest Yer Karosu imalatı iki safha arz etmektedir. I- Hazırlama: Bu safhada, a) Formülasyon-karıştırma, b) Ezme, hamur elde etme kısımları mevcuttur. II- İmal Safhası: Bu safhada ise; a) Kalenderaj, b) Soğutma-ürkütme c) Kesme kısımları mevcuttur. A- 1- Tam ve yarım otomatik tesislerde fiili kronometraj ve tartı sonuçlarıyla bulunan dar boğazdaki üretime göre yapılır. 2- Çok sayfalı ve kesikli sistemde çalışan tesislerde ise fiili değerlerden elde edilen ve aşağıda belirtilen kriter uygulanmasına göre yapılır. Bu uygulamada kullanılan kriter şöyledir: a) Hamur makinaları için kullanılacak formül: L x D x 3,14 x 1,1 x 60/10 x 8 x 300 x R x 1/1000 kg/yıl hamur. Burada: L= Hamur makinesinin silindir boyunu, D= Hamur makinesinin silindir çapını, 3,14= Pi sayısını 1,1= Silindirin 1 cm 2 sinde ezilen azami hamur miktarını (dr.) olarak 60/10= 10 dakikalık fiili ezme süresini R= Cetveldeki randımanı gösterir. NOT: Ezme süresi 10 dakika ve R= % 70 olduğuna göre formül: D x L x 3,14 x 1,1 x 60/10 x 8 x 300 x 0,70 x 1/1000= 17

18 D x L x 34,82= kg/yıl hamur olur. b) Kalenderler için kullanılacak formül: V x L x 60 x 8 x 300 x R=.. m 2 /yıl veya V x L x x R=.. m 2 /yıl Burada; V= Hızı (mt/dak) Katolog veya Kronometrajla, L= Fiili çalışma genişliği (kesme presi kalıbının eni + 0,20) R= Cetveldeki randımanı gösterir. c) Kesme Preslerinin Üretimi: Fiili kronometrajla tespit edilir. Kapasite tespitinde bu üç ameliyeden en küçük değerde olanı üretim hesabına esas alınır. B- Randıman: 1) Yabancı orjinli tam otomatik tesislerde % 95 2) Yabancı-yerli karma tam otomatik tesislerde % 90 3) Yabancı orjinli yarım otomatik tesislerde % 85 4) Yabancı-yerli karma yarım otomatik tesislerde % 80 5) Yerli yarım otomatik tesislerde % 75 6) Çok sayfalı ve kesikli sistemde çalışan % 70 diğer tesislerde olarak alınmıştır. C- Tetkik esnasında çalışılan levha kalınlığı ve m 2 ağırlığı ölçülerek raporda ayrıca belirtilir. D- Yukardaki şartlara uygun olarak bulunan üretim için gerekli ana ham ve yardımcı maddeler ise aşağıda gösterilen nisbetlerde hesaplanır. Polivinilklorür 0,25 Plastifiyan 0,05 Amyant 0,20 Dolgu (kalsiyum karbonat vb.) 0,33 Titan dioksit 0,06 Stabilizatör 0,02 Klorparafin 0,04 Reçine (poliester veya alkid) 0,02 Tabii ve suni mumlar 0,005 veya; Hint yağı 0,01 Organik veya anorganik Pigment (boyar madde) 0,02 Penta eritrit 0, PLASTİK DOĞRAMA ATÖLYELERİ Komple plastik doğrama bir bütün olarak sınayi mamül sayıldığından ve imalatın kısmen iş yerinde kısmen de montaj mahalinde yapıldığı dikkate alınarak; Kapasite 1 m 2 Plastik PVC doğrama başına 1,5 saat işçilik saati üzerinden hesaplanır. a) Tesisin mükemmeliyeti ve makina parkı dikkate alınarak % 50-% 90 arasında işçilik verimi eksper heyetince taktir olunur. 18

19 b) Eksper heyetince doğramanın ebatı ve tipi de dikkate alınarak ham ve yardımcı madde ihtiyacı olarak 1 m 2 plastik doğrama için aşağıda belirtilen malzemeler verilir. PVC profil kg/m 2 Galvanizli saç profil kg/m 2 Plastik fitil -0,500-0,700 kg/m 2 Ambalajlık malzeme (kağıt ve naylon) -0,200-0,300 kg/m 2 Diğer yardımcı ve işletme malzemeleri üretimle uyumlu miktarlarda ayrıca belirlenir. İşçi sayısı x 8 x 300 x verim İşçilik saati (1,5) = m 2 plastik doğrama. Tesiste En Az Bulunması Gerekli Makina ve Teçhizat: 1- Profil kesme makinası (PVC) 2- Köşe kaynak makinası 3- Köşe temizleme makinası 4- Freze tezgahı 5- Demir testere 6- Matkap (sütunlu veya masa veya el matkabı) 7- Su tahliye delik frezesi 19