Asp'ye giris.asp nedir?

Transkript

1 Asp'ye giris.asp nedir? Asp Microsoft tarafindan gelistirilmis bir script dilidir. Asil adi Active Server Pages (Etkin Sunucu Sayfalari)'dir. Asp çagimizda gittikçe yayginlasan bir dildir, bunun en büyük nedeni kolay yönetilebilir olmasi, veritabani baglantilari ile birçok form isini kolaylastirma gibi özelliklere sahip tabii bunlara birçogunu ekleyebiliriz. Asp dosyalarini çalistirmak için bir browserdan baska asp teknolojisini taniyan bir server (sunucu) lazim. HTML dosyalarinda dosyanin üzerine iki defa tikladigimizda tarayimiz açiliyordu kodlari yorumlayip sayfayi gösteriyordu, ama asp dosyalarinda yani uzantisi.asp olan dosyalarin eger üzerine iki defa tiklarsaniz ya sadece kodlar görünecek ya da tarayiniz bu dosyayi download etmeye çalisacaktir. Çünkü sadece browser asp kodlarini yorumlayamaz ve az önce söyledigim seylerden biri olur. Iste bunlarla karsilasmamak için bir web sunucu kurmaniz gerekir tabii bu dili Microsoft gelistirdigi için Microsoft'un bir web sunucusunu kurmaniz lazim.eskiden asp sadece Microsoft tabanli sunucularda çalistirilabiliyordu ama su an Unix tabanli isletim sistemlerinde de çalistirilabiliyor. Eger Windows 95/98 kullaniyorsaniz PWS ( Personal Web Server - Kisisel Web Sunucu ) veya Windows 2000/Nt kullaniyorsaniz IIS( Internet Information Services - Internet Hizmetleri Yöneticisi ) kullanmaniz gerekir. PWS Windows 98 Cd'si ile birlikte geliyor ve CD'nin Add-on klasöründe bulunuyor. IIS ise Windows'a sonradan ekleniyor. Windows 2000 Professional da kurulmamis, Server da ise kurulmus olarak geliyor. Gerçi Windows 2000 de de Denetim Masasi*Program Ekle/Kaldir*Windows Bilesenleri Ekle/Kaldir'dan ekliyorsunuz. Asp CGI/Perl'e karsi gelistirildigi düsünülmektedir çünkü Asp'den önce veri isleri, form doldurma, yollama gibi isler için CGI kullaniliyordu ama CGI bazi yerlerde yetersiz kaliyordu özellikle veritabani islemlerinde ASP ise bu isi kolaylastirarak bize sunuyor. Asp'nin su an 3.0 versiyonu mevcut ve eminim ki Microsoft 3.5 gibi sürüm üzerinde çalisiyorlardir. Asp sunucu tarafli bir dildir.peki bu nedemek? Sunucu tarafli demek kodlarin sunucuda yorumlarinip sonuçlarin istemciye gönderilmesi demek.yani söyle açiklayim siz bir istemci olarak asp sayfalari kullanan bir siteye gittiginizde tarayiciniz sunucudan adresini yazdigini dosyayi ister.sunucu bakar eger Asp dosyasi ise önce kodlari yorumlar bunu Asp.dll dosyasini kullanarak yapar ve eger hata yoksa bildigimiz HTML halinde sonuçlar çikar bunlarida tarayiciniza yollar tarayicinizda o kodlari yorumlayip sonuçlari size gösterir.bir sitede eger bir asp dosyasini görüntülüyor olsaniz bile kaynaklarinda tek kelime bile asp kodu yoktur bunun nedeni az önce an yazdigimiz server tarafli olmasidir Asp'nin A'si Iste sonunda ASP'nin o güzel dünyasina adim atiyoruz...simdi bazi temel kurallari verelim. Asp kodlarini küçük "<" ve büyük ">" isaretleri arasina yaziyoruz gene ama bir farkla bu sefer söyle yapiyoruz "" ve "", yani bu isaretler arasi ASP kodu demek buda bunlarin arasinda yer alan kodlar hiç bir zaman tarayiciya gitmeyecek demektir. Bunun nedenini ise daha önceki yazilarimizda açiklamistik ama söyle kisaca tekrar deginelim.web sunucusu siz browseriniz 1

2 araciligi ile bir sayfa talep ettiginizde bunu bulur ve tarayiciniza yollar ama sunucunuz eger siz bir.asp uzantili sayfa talep ediyorsaniz durur ve bu sayfayi Asp.dll dosyasina yorumlamasi için yollar.bu dosya bu asp sayfasini yorumlar kodlari yürütür ve sonucu saf bir HTML dökümani olarak yollar ama sunu unutmayin ASP.DLL sadece Asp kodlarini yürütür yani bütün sayfayi yürütmez.. Evet, kisa bir bilgiden sonra isimize dönelim ve ilk asp sayfamizi yazalim.simdi bir metin editçrü açin ve asagidakiler yazip Web sunucunuzun kök dizinine ilksayfa.asp adi ile Dim merhabayazisi merhabayazisi="merhaba Dünya :)" <html> <head> <title>asp ile merhaba</title> </head> <body><center> Browser bize:<b> =Response.Write(merhabayazisi)</b> diyor!</center> </body> <html> Ilk satirda bulunan kod Web Sunucusuna bu.asp sayfasinin VBScript kullanilarak yazildigini bildiriyor.ikinci satirda bulunan Dim ise degisken tanimlamak için kullaniliyor Onun altinda ise az önce belirttigimiz degikene deger atiyoruz burada degiskene "Merhaba Dünya :)" degerini atiyoruz ve asp kodlarimiz bitiyor...simdi standart HTML etiketleri basliyor ve 10.satira kadar böyle gidiyor. 10. satirda ise tekrar ASP kodlari görüyoruz iste burda ASP ile HTML 'nin ne kadar rahat iç içe girdigini görüyoruz. Bu satirda ise az önce tanimladigimiz degiskenin degerini ekrana yazdiriyoruz ve etiketlerimizi kapatip bitiriyoruz sayfayi. Asp kodlari iki dil ile yazilabilir. Microsoft bu dili hazirlarken bunu iyi düsünmüs, çünkü asp'yi ya JavaScript yada VBScript ( Visual Basic Scripting Edition ) dili ile yazabilirsiniz. Dedim ya Microsoft iyi yapmis çünkü eger JavaScript biliyorsaniz onu kullanabilirsiniz ayri bir dil ögrenmeye gerek yok zaten bu kadar çok dil karmasikligi varken. Ama JavaScript asp'de hiçbir zaman VBScript kadar yogun kullanilmadi. Bizde bu sitede su anlik en yogun dil olan VBScripti görecegiz belki ileride JavaScript'ide ekleriz. Asp kodlari yazmaniz için sadece basit bir metin editörüne ihtiyaciniz var tabii çalistirmak için az önce anlattigimiz gibi bir web sunucuya ihtiyaciniz var. Asp kodlarini ne yazikki kafaniza göre hd'nizin her tarafina kaydedemiyorsunuz sadece web sunucunuz kök dizinine kaydedebiliyorsunuz, bu dizinde eger degistirmediyseniz standart olarak C:\inetpub\wwwroot klasörüdür. Bu klasörün içine kaydederek 2

3 çalistirabilirsiniz tabii içinde klasörler yaratip onlarin içinden de çalistirabilirsiniz. Peki madem çift tiklayamiyoruz nasil çalistiracagiz. Bunun yolu ise bilgisayarinizin adini kullanmaktir. Mesela benim bilgisayarimin adi maxipower ise ben tarayicimin adres satirina yazinca az önce verdigim klasöre gider ve içindeki default.asp dosyasini çalistirir. Eger siz bilgisayarinizin adi bilmiyorsaniz karsinizda üç seçenek var ya adreste bilgisayar adi yerine localhost yazacaksiniz ya (bu yerel ip numarasidir) yazacaksiniz ya da bilgisayar adinizi belirleyeceksiniz.kendi bilgisayar adini belirlemeyide konularimiz arasinda bulabilirsiniz. Eger ben adi default.asp den farkli bir dosya çalistiracagim diyorsaniz mesela adi yaz.asp olan dosyayi çalistiracaksiniz adres satirina ör yazacaksiniz veya diyelim ki yaz.asp kodlar klasörünün içinde bizde o zaman yazacagiz. Asp kodlarini yazmak ise çok basittir.asp kodlari normal html etiketleri ile birlikte yazilabildigi gibi hiç html kodu olmadan da yazilabilir. Suna dikkat edilmelidir, bir.asp uzantili dosyada HTML etiketi bulunabilir ama bir.htm uzantili dosyada ASP etiketi bulunamaz! ASP Nesneleri Asp ile programlama yaparken ASP'nin nesnelerini kullanır ve bunlara dayalı programlama yaparız.bunları verileri, almada, kullanmada ve ziyaretçiye yollamada kullanırız.bu nesneler 6 gruptan oluşur. 1- Application/Uygulama 2- Session/Oturum 3- Request/Talep 4- Response/Karşılık 5- Server/Sunucu 6- ObjectContext/Nesne Bağlamı Application/Uygulama: Asp'yi yaratanlar ASP teknolojisinin kullanıldığı bir siteyi uygulama programı olarak düşünmüşler ve bu siteye girecek herhangi biri ziyaretçiyide bu programı kullanan bir kullanıcı olarak düşünmüşler.yani sitenize her bir kullanıcı girdiğinde bir onun için bir program açılıyor gibi düşünülebilir.application nesnesi bize birçok yarar sağlarki bunları daha sonra ele alacağız. Session/Oturum: Bu nesne Application nesnesi ile en çok karıştırılan nesnedir.çünkü ikiside tanımlamalarda aynı özellikleri taşır.session nesnesi ileride değişkenleri tutmak için çok sık kullanıcağız. 3

4 Request/Talep: Adından anlışabileceği gibi veri talep etmek için kullanılır.gerek formlarda, gerek sorgulardan gerekse cookilerden verileri almak için kullanırız. Response/Karşılık: Ziyaretçinin browserına gönderilen verilerin hepsini kapsar.ayrıca cookilerde Response öğesinenin özellikleri arasında yer alır.bu nesne ile ziyaretçiye veri yollarız. Server/Sunucu:Web sunucusu üzerinde bulunan bileşenleri kullanmamızı sağlar.mesela yollamak için, o sunucuda componentının bulunması gerekmektedir. ObjectContext/Nesne Bağlamı: MTS (Microsoft Transaction Server) programının nimetlerinden yararlanmamızı sağlar.ileri düzey asp programcılarına hitap eder. Response Nesnesi Response nesnesi kısaca kullanıcıya karşılık vermekte kullanılan nesnedir.zaten dilimizde ki karşılığıda bu. Peki bunu hangi durumlarda ve neden kullanılırız? Response nesnesini en çok ziyaretçinin tarayıcısına birşey yazdırmak için kullanırız.tabii sadece bu değil bu nesne ile web sayfamızın bir çok özelliğini belirleriz. Response nesnesini sadece bu haliyle kullanmayız bu nesneyide birçok ASP kodunda olduğu gibi "." yazıp sonra özelliğini yazarız.şimdi bunların neler olduğunu ve ne işe yaradığını görelim. 1. Write(Yazdır) : Response nesnesinin en çok kullandığımız özelliğidir.bu kodu ziyaretçinin ekranına birşeyler yazdırmakta kullanırız. Kullanımı: Response.Write "Yazı yaz(dır)ıyoruz" veya ="Yazi yaz(dır)ıyoruz" şeklinde. 2. Buffer(Tampon) : Bu özellik "TRUE" olarak ayarlandığında asp sayfasının tüm kodlarının yorumlanması bitmeden tarayıcıya çıktı yollanmasını engeller.bu sayede çok işlem gerektiren sayfalar bu yöntem ile tamamen yorumlanınca çıktısı tarayıcıya yollanır.veya sizin asp sayfanız yorumlanması bitince ziyaretçiyi başka bir siteye yolluyor bunun için tüm kodların önce yorumlanması gerekir ozamanda bu özellik işinize yarayacak. Kullanımı: Response.Buffer=TRUE 4

5 3. Flush(Hemen Gönder) : Kısaca Buffer özelliğinin tam tersi bir işlem yapar.sayfa yorumlandıkça çıktı tarayıcıya yollanır. Kullanımı: Response.Flush 4. Clear(Temizle) : Buffer özelliğini kullandığınız zaman sayfa yorumlanır, yorumlanan kısım geçici bir alanda tutulur.clear özelliği ile de bu alandaki tüm veri silinir.ama bu özellik neden işimize yarayabilir? Sitemizde alışveriş yapan bir kullanıcı, vazgeçtiği zaman verdiği bütün bilgileri silmek en iyisidir.o zamanda bu özellik yardımımıza koşacaktır Kullanımı: Response.Clear 5. Expires(Süresi Geçme) : Bir internet sitesine girdiğiniz zaman tarayıcımız bu sitedeki resimleri ve kodları cache denen ( bilgisayarımızıdaki Temporary Internet Files klasörü ) bir alanda tutar.böylece daha sonra siz bu siteye tekrar girmek istediğinizde tarayıcı sayfayı buradan yükler.ama kullanıcılar gidip buradan sayfanızın kodlarını görebilir ve bizim asp sayfamızda önemli kodlar olabilir veya bazı şifreler bu sayfada tutuluyor olabilir, o zaman bu sayfanın cache'e alınması pek iyi olmaz.veya sitemiz çok sık yenileniyor ise kullanıcı eski halini görüyor olacak.bunun için biz bu özelliği kullanarak sayfamızın cache'te ne kadar tutulucağını belirleyebiliriz. Kullanımı: Response.Expires=10 Buradaki 10 dakika olaraktır.bu sayıyı 0 yaparsanız hiç cache'e alınmaz. 6. End(Son) : Sayfamızda belli durumlar sonucunda kullanıcıya karşılık vermemesini (yani küsmesini ) sağlayabiliriz. Bu durumda o ana kadar yorumlanan bütün kodlar tarayıcıya ulaşır ve ondan sonraki hiçbir kod yorumlanmaz, buna HTML de dahil. Ayrıca bu özellik ile Buffer özelliğiyle geçici alanda tutulan tüm veri ziyaretçinin tarayıcısı ile buluşur. Kullanımı: Response.End Request nesnesi Sıra geldi ASP de kullanıcıdan veri almaya.hatırlayacağınız gibi en son kullanıcıya veri yollamayı öğrenmiştik, şimdi ise kullanıcıdan veri alacağız böylece asp sistemlerimizi kullanıcıyla tam entegre olarak çalıştırabileceğiz. Kullanıcıdan veri alma nesnesinin adı Request'tir.Bu nesne ile kullanıcıdan bir çok şekillerde veri alabiliriz. Tabi bunun için Request nesnesinin metotlarını kullanacağız.şimdi bunları görelim. 5

6 1.Request.Form: Kullanıcının doldurduğu herhangi bir form öğesinden veri almak için kullanılır.aldığınız bu veriyi sayfanızda herhangi bir yerde kullanabilirsiniz. Kullanımı: Request.Form("form_oge_adi") şeklinde veriyi alabilir ve bir değişkene atayabilirsiniz. Degisken_Adi=Request.Form("form_oge_adi") Not:Yukarıdaki örnekte bulunan form_oge_adi denen isim formdaki öğenin adıdır. 2.Request.QueryString: sayfa.asp?degisken=deger gibi bir urldeki degisken adlı değişkenin değerini almada kullanılır. Kullanımı:Request.QueryString("degisken_adi") şeklinde veriyi alabilir ve Request.Form'daki gibi bir değişkene atanabilir. Eğer birden fazla değişken url ile yollanacak ise sayfa.asp?degisken1=deger&degisken2=deger şeklinde yollanıp yukarıdaki gibi alınabilir. 3.Request.ServerVariables:Server değişkenlerinden veri alma. Hep kullanıcıdan değil de bazen sunucudan veri almamız gerekir, mesela o sırada çalışan asp sayfasının adresini buradan alabilirsiniz. Kullanımı:Request.ServerVariables("degisken_adi") şeklinde bir kod ile değeri alabilirsiniz ve bir değişkene yükleyebilirsiniz. degisken_adi adlı bölümde hangi kodları kullanacağınızı bilmiyorsanız buraya tıklayın ve listeyi görün. Genel olarak Request nesnesi bu metotlarla kullanılır ayrıca Cookies metodu da var ama onu daha sonraki bir konuda göreceğiz. Session nesnesi Session nesnesi ASP uygulamalarınızda çok kullanacağınız bir nesnedir.bu nesnemizi genel olarak tanımlamak gerekirse, eğer sitemizi bir programa benzetirsek sitemize gelen her ziyaretçi bu programı çalıştıran bir kullanıcıdır ve biz bu kullanıcı programı kapatana ( sitemizi terk edene ) kadar bir değişkende veri tutmak isteyebiliriz.ama bu normal yollarla çok zor olur. Çünkü bir değişkeni her sayfada kullanmak için ya url ile bu değişkenleri dolaştıracak ya da cookie kullanacaksınız.işte session nesnesi bu zorluğu yok ediyor. Session nesnesi verilen değeri 20 dakika hafızada tutar ve sonra siler. Ama nasıl? Siz sitenizde her bir session tanımladığınızda ASP uyumla web sunucumuz hemen kullanıcıya 20 dakika sonra geçersiz olacak bir cookie yollar.ve bunu siz kullandıkça otomatik olarak okur.yani böyle bir durumda sizin bir şey yapmanıza gerek yok. 6

7 Şimdi de session nesnesinin özelliklerini görelim. 1.Veri yüklenmesi ve okunması session nesnesine normal bir değişkene veri yükler gibi yüklenir. Kullanımı: session("session_adi")="deger" Okurken de normal bir değişken gibi okunur. Kullanımı: degisken=session("session_adi") 2.Zamanın Uzatılması session nesnesi sizin verdiğiniz bir değeri normal olarak 20 dakika tutar.tabi siz bunu istediğiniz kadar uzatabilirsiniz. Kullanımı: session.timeout=zaman ( zaman yerine dakika olarak bir değer yazın örnek 30 ) 3.Tüm session nesnelerinin değerini sıfırlama Sitemizde öyle bir an olur ki session nesnelerine yüklediğimiz tüm verileri bir defada silmek isteyebiliriz. Kullanımı: session.abandon ASP ile Cookie Kullanımı Arkadaşlar ASP öğrenimimizde sıra Cookielere geldi şimdi.cookieler ASP uygulamalarımızda bize çok yardımcı olacak.peki bunun ne gibi yararları var? Mesela web sayfanıza koyduğunuz bir ankette ziyaretçiler aynı bilgisayardan üst üste oy vermesini engelleyebilirsiniz veya siteye gelip bir form dolduran ziyaretçinin tekrar geldiğinde istediğiniz bilgileri tekrar yazarak zaman kaybetmemesi için verileri o bilgisayara kaydederek buradan hemen okutabilirsiniz. Cookie yollama ve okuma işlemlerini Response ve Request nesnesi ile yapıyoruz.çok basit olan bu işlemleri şimdi yapacağız. 7

8 Cookie Yollama Ziyaretçinin bilgisayarına Cookie yollamak için kullanılan kod. Kullanımı:Response.Cookies("Cookie_adi")("anahtar")="Değer" Cookie'nin Süresi Cookie'nin ne zaman geçersiz olacağını belirlemek için kullanılan kod. Kullanımı:Response.Cookies("Cookie_adi").Expires=# tarih # ( Tarih # July 15, 2001 # ) Cookie'nin Domaini Cookie'nin sadece istenilen domaine yollanmasını sağlar.tam olarak ne olduğunu anlayamadım :( Kullanımı:Response.Cookis("Cookie_adi").Domain="isim.com" Cookie'nin Gönderileceği Yol Cookie'nin karşı bilgisayarda istediğiniz klasöre yollanmasını sağlarsınız. Kullanımı:Response.Cookies("Cookie_adi").Path="www/home" Cooki gönderilmesi için bu kodlar size yetecektir.bunlardan başka 2 özelliği daha var ama onları yazmıyorum. Cookie Okuma Daha önce gönderdiğiniz Cookie'yi okumanızı sağlar. Kullanımı: Cookie_degeri=Request.Cookies("Cookie_adi")("Anahtar") String Düzenleme Bu ne işimize yarayacak? ASP sayfalarında kullandığımız, aldığımız, gönderdiğimiz her veri bir stringtir.mesela bir ziyaretçi bir formu doldurur ve gönderir işte asp sayfamıza ulaşan bu veriye biz String diyoruz.ama aldığımız bu veri bize geldiği hali ile işimize yaramayabilir o zaman biraz operasyon yaparak bu işi halletmeliyiz. Bu derste örnek olarak adı ' MaxiASP ' değeri ise ' Türkçe ASP Merkezi ' olan bir string kullanacağım. InStr : Yukarıdaki gibi uzun bir string içinde daha kısa bir stringi bulmak için kullanılır.şayet sonuç bulunursa bulunduğu noktanın karakter olarak başlangıca uzaklığını verir örn: 3. Bunun kullanımını biraz daha açıklarsak elimizde zaten 8

9 MaxiASP değişkeni var ayrıca biz Kelime adlı bir değişken oluşturuyoruz ve bunun değerini ' ASP ' yapıyoruz. Sonra sonuç 8 çıkıyor Kullanımı: Nokta=InStr(MaxiASP, Kelime) Bu işlemden sonra Nokta değişkeninin değeri 8 çıkmalı. Len : Kullandığımız bir değişkenin uzunluğunu verir. Kullanımı:Uzunluk=Len(MaxiASP) Bu fonksiyon Uzunluk değişkeninin değerini 18 yapmalı. UCase ve LCase : İşleme koyduğunuz değişkeni UCase ile büyük harflere çevirebilir. LCase ile küçük harflere çevirebilirsiniz. Kullanımı: Buyuk_Harh=UCase(MaxiASP) Bu fonksiyon TÜRKÇE ASP MERKEZİ gibi bir sonuç çıkarmalı. Kucuk_Harf=LCase(MaxiASP) Bu fonksiyon ise türkçe asp merkezi gibi bir sonuç ile karşımıza çıkmalı. LTrim, RTrim, Trim : Verdiğiniz değişkenin değerinde bulunan stringin ( sırası ile ) solundaki, sağındaki ve hem sağındaki hem solundaki boşlukları temizler. Kullanımı: Temiz_Hal=Trim(MaxiASP) veya LTrim(MaxiASP) veya RTrim(MaxiASP) Space : Vereceğiniz değer kadar içinde boşluk olan bir değişken oluşturur. Kullanımı: Bosluk=Space(10) Bu işlemden sonra Bosluk değişkeninin değeri ' ' olmalı. String : Yeni bir string oluşturmakta kullanılır.verdiğiniz karakter sayısında ve karakterde bir değişken oluşturur. Kullanımı: YString=String(3, "A") Bu işlemden sonra ise değeri ' AAA ' olan YString adında bir değişkenimiz olur. Left, Right : İstediğiniz bir değişkende soldan ve sağdan istediğiniz karakter kadar görüntülersiniz. Kullanımı: Soldan=Left(MaxiASP, 6) Şu andan itibaren Soldan değişkeninin değeri ' Türkçe ' olacak. Sagdan=Right(MaxiASP,7) Sagdan değişkeninin değeri ise ' Merkezi ' oldu. Mid : Bu çok kullanılan bir fonksiyondur. Bu fonksiyon ile bir string veya bir değişkenin değerinde başlangıç noktasından sonra verdiğiniz karakter uzunluğuna kadar olan alanda yer alan değeri verir. 9

10 Kullanımı: Deger=Mid(MaxiASP, 8, 3) Bu işlemden sonra Deger değişkeninin değeri ' ASP ' olacaktır.ama neden? Bunu da siz bulun :) ASP ile Veritabanı ASP'yi belki bu kadar yaygınlaştıran en önemli etkendir veritabanı kullanımı. Çünkü ASP ile bir veritabanına ulaşmak bunu değiştirmek kolaydır. Genel olarak ASP ile veritabanına ( bundan sonra VT diyeceğim ) ulaşmak için 2 yol kullanılır.bunlardan birisi DSN kullanarak diğeri ise DSN-less denen buna gerek kalmayan bir yöntemdir. DSN'i sunucu bilgisayarda ayarlarsınız ve verilen bir ada göre bağlantı yapılır. Ama DSN bağlantı iyi değildir.çünkü sunucuyu çok yavaşlatır fakat DSNless bağlantıda sunucuya gerek kalmadan siz kodlarda VTnin yerini belirlersin ve bağlanırsınız. DSN bağlantısı pek önerilmez ve birçok bedava hosting hizmeti veren yerlerde bunu desteklemez.ama DSN-less bağlantıyı kullanabilirsiniz. Şimdi çok küçük bir örnek ile veritabanına bağlanalım ve ilk verilerimizi alalım...ama bunun için önce bir VT oluşturun ve bunun adını ilk.mdb yapın (Access'te yaptığınızı varsayıyorum), sonra Yeni diyerek bir tablo oluşturun ve adını ilk yapın. Artık bir tablonuz var.şimdi karşınıza Excel'e benzeyen hücreler çıkmış olmalı buradan da adı Alan1 olan hücrenin adını Adlar yapın ve alttaki hücreye bir değer yazıp kaydedin.şimdilik bu kadar yeter sıra ASP kodumuzda. Dim Ac_Cumle, AdoConn, AdoRs, SQL Ac_Cumle="DBQ="& Server.Mappath("ilk.mdb") &";Driver={Microsoft Access Driver (*.mdb)}" ' Server.Mappath'in içini veritabanı kay- ' dettiğini yere göre değiştirmeniz lazım.bu hali ile aynı klasördeler demek. Set AdoConn=Server.CreateObject("Adodb.Connection") AdoConn.Open Ac_Cumle Set AdoRs=Server.CreatwObject("Adodb.Recordset") SQL="Select * from ilk" AdoRs.Open SQL, AdoConn, 1, 3 Response.Write AdoRs("Adlar") set AdoConn=nothing set AdoRs=nothing AdoConn.close AdoRs.Close 10

11 Bu veritabanını isimler.mdb olarak kaydedin ve metin editörünüzü açın, parmaklarınızı kıtlatıp kod yazmaya başlayın. ' İlk önce veritabanının yerini belirleyelim Veritabani_Yer=Server.Mappath("isimler.mdb") Vt_Ac="DBQ="& Veritabani_Yer &";Driver={Microsoft Access Driver (*.mdb)}" ' Ado nesnemizi açalım. Set Baglanti=Server.CreateObject("Adodb.Connection") Baglanti.Open Vt_Ac ' Kayit dizesini açalım. Set KayitDizesi=Server.CreateObject("Adodb.Recordset") SQL="Select * from Adlar" KayitDizesi.Open SQL, Baglanti, 1, 3 ' Veritabanına bağlandık.şimdi verileri alalım. <table> <tr> <td>ad</td> <td>soyad</td> </tr> ' Verileri tüm kayıtlar bitene dek listeleyelim. do while not KayitDizesi.Eof <td>=kayitdizesi("ad")</td> <td>=kayitdizesi("soyad")</td> </tr> KayitDizesi.MoveNext 'Bir sonraki kayıta geç Loop ' Buna devam et. </table> KayitDizesi.Close Set KayitDizesi=Nothing ' KayitDizesi adlı nesnemizi kapattık. Baglanti.Close Set Baglanti=Nothing Bu kodu çalıştırırsanız eğer bir hata yoksa bütün kayıtları bir tabloda Ad ve Soyad şeklinde sıralaması lazım.kodları biraz incelerseniz ne olduğunu anlayacaksınız.. ASP ile Vt'ye ActiveX aracılığı ile ulaşırız.bizim Vt ile işlem yapmamızı ise ADO nesnesi sağlar.aslında ADO bir ASP nesnesinden çok, sunucu bileşeni sayılır.tabi ASP ye direk ADO ile değil ADO nesnesinin özellikleri ile ulaşırız. 11

12 Connection: ADO nesnesinden yararlanabilmek için kullanacağımız ilk nesnedir. Birçok kodda bunu görmüşsünüzdür. Dim Baglanti Set Baglanti = Server.CreateObject("ADOBD.Connection") Baglanti.Open "dsn_adi" Yukarıdaki kod her veritabanına bağlanma işleminde kullanılan koddur. Genel olarak işlevi Vt ile iletişime geçer ve açar yalnız içindeki kayıtlara ulaşmaz. Recordset : Çok fazla kullanacağımız ADO'nun bu nesnesi ise verilerle oynamamızı ve Vt'de kayıtlı duran verileri istediğimiz gibi kullanmamızı, değiştirmemizi ve silmemizi sağlayacak.recordset nesnesi ile yapabileceklerimizi aslında daha önceki konularımızda gördüğümüz SQL ile de yapabiliriz ama Recordset nesnesinin kullanımı daha kolay olduğu için birçok kişi Recordset'i tercih eder. Biz genel olarak Recordset'in.Open,.AddNew,.Delete,.Update.Close gibi özelliklerini göreceğiz. Open: Recordset ile bağlantıyı açmak için kullanılır. Yazdığınız SQL koduna göre bağlantıyı açar ve kullanıma hazır bir hale getirir. Dim Baglanti Set Baglanti = Server.CreateObject("ADOBD.Connection") Baglanti.Open "dsn_adi" Dim KayitDizisi Set KayitDizisi = Server.CreateObject("ADODB.Recordset") SQL = "Select * from Tablo_Adi" KayitDizisi.Open SQL, Baglanti, 1, 3 AddNew, Delete, Update ve Close: Bunlar ise Vt'de oynama yapmamız için gerekli olan kodların bir bölümü.hepsi İngilizce ve Türkçe anlamları var. Yani YeniKayıt, Sil, Güncelle ve Kapat gibi. SQL Structured Query Languge demektir yani dilimizde Yapısal Sorgu Dili anlamına gelmektedir.zaten SQL'i biz sorgularımızda kullanacağız.sql'in bir çok komutu vardır ama biz genel olarak SELECT, UPDATE, INSTERT, DELETE'i göreceğiz. Ama en çok üstünde duracağımız ve sizinde en çok kullanacağınız SELECT olacak diğer komutların işlevlerini ise Recordset ile yapacağız. SELECT : Veritabanından veri çekmeye yarayan kod.zaten sözlük karşılığı ile Seç anlamına gelen bu komut ile veritabanımızdaki verileri istediğimiz 12

13 kriterlere göre seçeriz. Kullanımı: SQL = "Select * from tablo_adi" tablo adı yazan yere ise tablonuzun adınızı yazıcaksınız. Bu komut ile tablo_adi adındaki tablonun içerdiği tüm kayıtlar seçilmiş olur. Ama siz belli bir kritere göre seçme yapmasını istiyor olabilirsiniz.mesela, Kayitlar tablomuzdaki Yas alanından yaşı 18 olanları seçebilirsiniz. SQL = "Select * from Kayitlar where Yas = 16" Bu SQL'in kullanıldığı bir bağlantıda yaşını 16 olarak giren tüm kayıtlar seçilmiş olacaktır. Buda değil de siz adına göre seçme yapmak istiyorsanız aşağıdaki gibi bir SQL koduna ihtiyacını olacak. SQL = "Select * from Kayitlar where Isim = 'Mine' " Yukarıdaki kod ile aralarında bir fark var değil mi? Evet ' işaretleri fark. Bu işaretler vt'den bir veriyi text ile seçmek için kullanılır ama sayıda buna gerek yoktur. Bu kadar yöntemden başka siz ben adında geçen harflere göre arama yapmak istiyorum dersleniz.şöyle bir kod işinizi görür. SQL = "Select * from Kayitlar where Isim like 'ER' " Bu kod ile yaptığınız seçmede adında ER geçen tüm kayıtlar seçilir.(örn: mert, berk,..) WHERE NEREDE Bir veritabanından sorgularken daha önce verileri nasıl belli bir kritere göre sıralayacağımız görmüştük ama bu kadar yüzeysel yapılan bir iş değil. Bizde şimdi bu işin ayrıntılarını göreceğiz çünkü bunu çok kullanacaksınız. SQL ile sorgulama komutu WHERE dir. Şimdi where komutu ile sorgulamayı görelim.yalnız where ile 2 çeşit sorgulama yapabiliriz.tam karşılığa göre sorgulama, yaklaşık değere göre sorgulama. Tam Değere Göre Sorgulama: 1- Sayı Sorgulamak için: Eğer veritabanımızdaki kayıtlarda örneğin kişilerin yaşına göre sorgulama yapacaksak ve sadece yaşı belli bir sayı olanları alacaksak, SQL = "Select * from tablo_adi where YAS = 17" Bu komut ile yaşı 17 olan kişileri seçersiniz. 2- Metin Sorgulamak için: Eğer veritabanımızdaki (örn:) kişileri adına göre sorgulayacaksak, SQL = "Select * from tablo_adi where AD = 'MINE' " Bu komut sayesinde adı Mine olan kızları seçtik 13

14 Yaklaşık Değere Göre Sorgulama: Aslen yukarıdaki sayı ve metin sorgulama ile aynı komuttur sadece küçük bir değişiklik ve birkaç ek vardır.bu sorgulama ile (örn:) adında ay geçenleri sorgula dersek Ayla, Ayşe, Tolunay gibi kayıtlarda gelecektir. SQL = "Select * from tablo_adi where AD like '%AY%' " Bu komut sayesinde yukarıdaki örnekte olduğu gibi isimler gelecektir.. ARRAY: Dizi değişkenlere Array denir ve içinde birden çok değer tutabilir.ama normal bir değişken sadece bir değer tutar.bunu bir örnekle açıklayalım.şimdi bir Hafta adlı bir dizi değişkenimiz olsun ve biz bu değişkene haftadaki günleri yükleyelim. Dim Hafta=Array("Pazartesi","Salı","Çarşamba","Perşembe","Cuma","Cumartesi", "Pazar") Gördüğünüz gibi Hafta değişkeninin toplam 7 değeri var ve siz bunlardan istediğinizi kullanabilirsiniz.örneğiniz Cumartesi gününü ekrana yazdırmak için =Hafta(5) gibi bir kod kullanmanız lazım.bu 5 sayısı Cumartesinin sıra sayısıdır.şimdi bazı arkadaşlar benim için sayfayı bilmiyor orada 6 yazmalıdır diyebilir ama değil orada 5 yazmalı çünkü VBScript saymaya 0'dan başlar onun için 5 Cumartesi demektir. ASP sayfalarınızda bir dizi değişken oluşturmak istiyorsanız bunu aşağıdaki gibi belirtmeniz lazım. Kullanımı: Dim Dizi_Degisken_Adi() normalde parantezler içinde alacağı değerlerin toplam sayısı yer almalı ama biz burada sayı vermeyerek dinamik bir değişken oluşturuyoruz. Eğer bu dizi değişkeninin eleman sayısını daha sonra belirlemek istiyorsanız, Kullanımı: ReDim Dizi_Degisken_Adi(5) bu şekilde yazmanız lazım.ama bu yazacağınız kod değişken içindeki değerleri siler. Verilerinizi korumak içinse, Kullanımı : ReDim Preserve Dizi_Degisken_Adi(5) kodunu kullanmanız lazım.böylece verilerinize birşey olmaz. Tabi sadece bu işe yaramaz bir dizi değişkende ki her değere 2 tane değer verebilirsiniz.biraz karışık olan bu olayı bir örnekle açıklayayım. Dim Ogrenciler() Ogrenciler(1,1)="Bahadır" Ogrenciler(1,2)="ARSLAN" 14

15 Ogrenciler(2,1)="Hasan Aybars" Ogrenciler(2,2)="ARSLAN" Yukarıda Ogrenciler dizi değişkenine her kullanıcının hem adını hem de soyadını yükledik.buradaki değerleri de istediğimiz gibi sıralayabiliriz. İF ELSE Dinamik bir dizi değişkenimizin eleman sayısını öğrenmek içinse, Eleman_Sayisi=UBOUND(Ogrenciler) kodunu kullanmanız lazım. Biraz İngilizce bilenler hemen kavrayacaklardır zaten. if dilimizde eğer, else ise veya demektir.herhalde biraz anlamışsınızdır.yani burada yapılacak olay eğer şu şöyle ise böyle yap yok öyle değilse böyle yap. Kullanımı: if koşul then bu koşulda yapılacaklar else else diğer durumda yapılacaklar. Bu konuyu kısa bir örnekle özetleyelim ve öğrenelim. if Hour(Date) > 12 then Response.Write "Günaydın" else if Hour(Date)>12 and <14 then Response.Write "Tünaydın" else Response.Write "İyi Akşamlar" end if Arkadaşlar gördüğünüz gibi çok kısa bir kod ile bunu gördük.burada ne oluyor.asp programımız önce öğesinden Hour değerini alıyor böylece saati elde ediyoruz ve diyoruz ki eğer saat 12'den küçükse daha sabahtır günaydın.yok 12'den büyük ama 14'ten küçükse daha öğlen o zaman tünaydın yok o da değilse akşam veya gecedir biz kısaca iyi akşamlar diyelim diyoruz... 15

16 FSO nedir? FSO nun açılımı FileSystemObject tir. FSO ile dosya yaratabilir, silebilir, özelliklerine bakabiliriz. Şimdi FSO ile yapacağımız ilk örneğe geçelim. <HTML><BODY BGCOLOR="#FFFFFF" TEXT="#000000" LINK="#000000" VLINK="#000000"> <BR> <B>Dosya Arşivim:</B><BR><BR> <TABLE BORDER=0 CELLPADDING=3 CELLSPACING=0> <TR BGCOLOR="#b0c4e5"><TD><FONT COLOR="#FFFFFF"><B>Dosyaadı:</B></FONT></TD><TD><FONT COLOR="#FFFFFF"><B>Byte:</B></FONT></TD><TD><FONT COLOR="#FFFFFF"><B>Dosya Tipi:</B></FONT></TD><TD><FONT COLOR="#FFFFFF"><B>Yaratılış Tarihi:</B></FONT></TD> ' FSO objesini yarattık Set DosyaObjem=Server.CreateObject("Scripting.FileSystemObject") ' Klasor objesini yarattık Set Klasorum=DosyaObjem.GetFolder(Server.MapPath("shared")) 'Kayıtları tekrarladık FOR EACH thing in Klasorum.Files <TR BGCOLOR="#c0c0c0"><TD><A HREF="shared/=thing.Name">=thing.Name</A></TD><TD ALIGN=RIGHT>=thing.Sizebyte</TD><TD>=thing.Type</TD><TD> =thing.datecreated</td> NEXT </TABLE> </BODY> </HTML> 16

17 Çıktısı: Dosya Arsivim: Dosyaadi: Byte: Dosya Tipi: Yaratilis Tarihi: byte Şimdi de bu kodda neler yaptığımızı açıklayalım. 9.ncu satıra kadar olan kısımda table ı yarattık. 9.ncu ASP scriptimize başladık. 11.ncu satırda dosya objesini yarattık. 13.ncu satır bizim için çok önem taşıyor. Çünkü burada içini gözetleyeceğimiz klasörün ismini giriyoruz. O da shared olarak girilmiş. Ana klasöre yani root a bakmak istiyorsak o satırı şöyle değiştirmeliyiz: Set Klasorum=DosyaObjem.GetFolder(Server.MapPath("/")) Daha sonra thing adlı bir obje yarattık. Thing sayesinde dosyanın özelliklerine bakabildik. FSO nesnesi aslında tehlikeli bir nesnedir.yanlış kullanıldığında tüm sunucuyu göçertebilir çünkü tüm dosyalara tam erişim elde edilebilir tabi eğer sunucu güvenlik olayına fazla önem vermedi ise.yine de pek iyi işler için kullanılmayan bu sistem aslında bir web sitesinin dosyalarını FTP olmadan herhangi bir yerden değiştirmek için kullanılabilir. FSO nesnesi bir sunucu nesnesi olduğunda veritabanı nesnesi olan ADO'yu açar gibi açıyoruz.yani, Dim FSO Set FSO = Server.CreateObject("Scripting.FileSystemObject") Bundan sonra FSO nesnesini kullanabilmek için bazı özellikleri ve değerleri almamız gerekir.mesela sunucudaki sürücülere ( C:, D: gibi ) ulaşabilmek için. Drives nesnesini kullanırız.yalnız bizim alacağımız değer bir koleksiyondur.o bilgisayardaki tüm sürücüleri içerir. Dim Suruculer Set Suruculer = FSO.Drives 17

18 ... İlk önce standart bağlantı kodlarımızı yazalım... Dim FSO, Suruculer, Surucu, KokKlasor, glnklasor glnklasor = Request.QueryString("klasor") Set FSO = Server.Createobject("Scripting.FileSystemObject") if GlnKlasor = "" then Set KokKlasor = Fso.GetFolder("C:\Inetpub\wwwroot") else Set KokKlasor = Fso.GetFolder(GlnKlasor) end if Set altklasorler = KokKlasor.SubFolders Set Dosyalar = KokKlasor.Files Kodlarımızın başında değişkenleri tanımladıktan sonra glnklasor diye bir şey aldık url'den.bunu biraz sonra kullanacağımız bir sorgu için başta alıyoruz.bundan sonra ise FSO nesnemizi yarattık ve az önce bahsettiğimiz sorguya geldik.burada glnklasor değişkeninin boş olup olmadığına bakıyoruz eğer boşsa C:\Inetpub\wwwroot klasörüne eğer değilse bize url ile yollanan klasöre gitmesini söylüyoruz.sıra az önce gittiğimiz klasördeki dosyalar ve alt klasörler. SubFolder ve Files Dosya nesnesinin birer öğeleridir.biraz İngilizce biliyorsanız hemen anlamlarını çözeceksinizdir.alt Klasörler ve Dosyalar anlamına gelir.bunlarda sürücüler nesnesi gibi koleksiyondur yani tüm klasör ve dosyaları içeririler.bunları da sıra ile For...Each döngüsü yardımını da alarak listeyebiliriz. Degiskenler bizim Asp programlari yazarken en yakin dostlarimiz olacaklar.ilk örnegimizde bir degisken tanimlamistik.ama simdi biz simdi bu isin ayrintilarina girecegiz. Hatirladiginiz gibi degiskenleri DIM komutu ile tanimliyoruz.dim kelimesi Dimension kelimesinin kisaltilmasindan geliyor.bu komutu asp sayfalarinizda çok çok kulanacaksiniz ama isterseniz kullanmayabilirsiniz.nasil? VBScript diger dillerdeki gibi illa kulanilan bütün degiskenlerin tanimlanmasini zorunlu kilmaz ve sanki siz bunu tanimlamissiniz gibi sayfayi çalistirir.ama bu iyi bir programcilik degildir.çünkü siz hiç degisken tanimaladan sayfa içinde kafaniza göre degiskenleri belirliyorsunuz ama bir kaç yerde degiskenin adini yanlis yazarsaniz bir hata mesaji ile karsilasmazsiniz ve hata yaparsiniz. Peki bu nasil önlenir.vbscript'i yapanlar bunu da düsünmüs.bunun için 18

19 sayfanizin basina OPTION EXPLICIT yazarsaniz VBScript eger DIM komutu ile tanimlanmamis bir degiskeni kullanirsaniz hata verdiriyor. Bu kadar bilgiden sonra artik su isin detayina girelim.degiskenleri degisik sekillerde tanimlayabilirsiniz ama nasil? Mesela böyle: Dim Ad, Soyad, Yas, Ad="Bahadir" Soyad="ARSLAN" Yas=16 Yukaridaki örnek standart bir yol yani ilk önce degiskenlerin adlari sonra degerleri yazilir ama burda size farkli gelen bir sey var mi?eger dikkatli bir ziyaretçi iseniz Yas=16 satirinda tirnak (") isaretinin olmadigini fark etmissinizdir degil mi? Bu degisken tanimlanirken bir kuraldir, yani eger bir degiskenin degerini sayi olarak atiyacaksaniz tirnak isareti kullanilmaz.peki kullanirsaniz ne olur? Eger bu degiskenlerle matematik islemi yapmaya kalkarsaniz toplama hariç hata alirsaniz ama toplamada bu sayilar yanyana gelir.bunu bir örnekle görelim. Dim ilksayi, ikincisayi, toplam ilksayi="15" ikincisayi="5" toplam=ilksayi + ikincisayi =toplam Bu yukaridaki kodlari web sunucunuzun kök dizinine toplama1.asp adinda kaydedin ve açin.sonuç ne? 155 degil mi? Simdi iki sayinin önündeki ve arkasindaki tirnaklari kaldirip toplama2.asp adinda kaydedip açin.simdi sonuç ne? 20 degil mi? Iste tirnak koymanin farki budur. Hazir aklima gelmisken bir degisken tanimlarken kesinlikle türkçe karakter kullanmayin çünkü serveriniz bunu desteklemeyebilir.bunun nedeni çogu asp serverinin Ingilizce olmasi... Bu konuda bu kadar en kisa zamanda devami ile bulusmak üzere... 19

20 Veriler, hedefiniz ASP sayfasidir. Bir formdan ASP ile veri almak çok kolay ve zevklidir.isterseniz hiç lafi uzatmayalim ve hemen basliyalim. Simdi basit bir html dosyasindan ASP sayfasina veri aktaracagiz.iste yukarida da dedikya bu çok kolaydir, HTML veya JavaScript ile ugrasanlar bilirler; bir sayfadan diger sayfaya veri göndermek için o kadar çok çalisirlardi ki sonunda çogu vaz geçerdi ama ASP de bunun ne kadar kolay olduguna simdi hepimiz sahit olacagiz. Peki nerelerde bunu kullaniriz? En basit örnek ziyaretçi defteri, mesaj formu, kayit islemleri, hep bu yöntemle yapilir.bunu ögrendikten sonra sizde yavas yavas güzel seyler yapabileceksiniz ASP ile. Simdi örnegimiz için bir HTML sayfasi yaratip bunu, form.html diye kaydediyoruz. <html> <head> <title>form</title> </head> <body> <center>asagidaki formu doldurur musunuz?</center> <form name=deneme action=veri_al.asp method=post> Adiniz:<input type=text size=20 name=isim><br> Adresiniz:<input type=text size=20 name= ><br> <input type=submit value=gönder><br> </body> </html> Burada hersey normal simdi ASP de bu isi nasil yapacagiz? VBScript'te biz baska bir sayfadan form aracilgi ile gelen veriyi almak için veri=request.form("formdaki_adi") kodunu kullaniriz.eger veri form ile degilde sorgu ile geliyorsa (örn:söyle bir link ile veri_al.asp?isim=maxipower) bu sefer bu veriyi alip kullanmak için ise su kodu kullaniriz. 20

Daha göster