7 İnovasyonları ve gayrimaddi varlıkları nasıl koruruz

Transkript

1 7 İnovasyonları ve gayrimaddi varlıkları nasıl koruruz Anahtar kelimeler Fikri mülkiyet, gizlilik sözleşmesi, fikri mülkiyeti koruma, icat, ticari varlık, ticari sır Bu bileşeni okuduktan Fikri Mülkiyet araçlarının ne olduğunu, bu araçların işinize ne gibi bir fayda sağlayabileceğini açıklayabileceksiniz. Bu bileşende fikri mülkiyeti koruyan araçların, bir KOBİ nin inovasyon potansiyelini nasıl güçlendirebileceğini göreceksiniz. Gizlilik sözleşmeleri sayesinde gizli bilgilerin nasıl açıklanabileceğini öğreneceksiniz. Bu bileşeni tamamlamak için yaklaşık 45 dakikaya ihtiyacınız olacak. Giriş İnovasyon günlük hayatımızın da bir parçasını oluşturuyor. Kullandığımız her ürün veya hizmet uzun bir inovasyon zincirinin sonucu. İnovasyon karşımıza bir ürünün daha iyi görünmesini veya daha iyi işlemesini sağlayan yeni bir tasarım veya iyileştirme şeklinde de çıkabiliyor. Daha açık bir ifade ile inovasyon günlük yaşamımızın itici gücü. Bu gücü işletmemizde tam manasıyla kullanabilmek için fikri mülkiyetin bize ne gibi imkânlar sağlayabileceğini bilmemiz gerekir. Yaratıcılık ve icat kabiliyetinin olduğu her yerde fikri mülkiyet de vardır. İşletmenizde hangi ürünü üretirseniz üretin veya hangi hizmeti verirseniz verin, muhtemelen büyük miktarda fikri mülkiyet kullanıyorsunuz ya da yaratıyorsunuz. Bu yüzden fikri mülkiyeti korumak, yönetmek ve kullanmak için gereken adımları sistemli bir şekilde gözden geçirmeli, bu sayede fikri mülkiyete sahip olmanın getirdiği olası en iyi ticari sonuçları elde etmelisiniz. 1 Fikri mülkiyetin aslında günlük yaşamımızın nasıl da ayrılmaz bir parçasını oluşturduğunu bir örnekle anlatabiliriz. Sizin de masanızda mutlaka bir tükenmez kalem vardır. Ünlü Macar mucit László Bíró sayesinde tükenmez kalemleri her yerde görebilirsiniz. Biro, icadını bir patentle korumuştu. Bir tükenmez kalemde, ticari marka görevi gören unsurlar taşıyabilir. MP3 çalarlar da güzel bir örnek. MP3 çalarlar farklı seviyelerde korunuyor: Patent, MP3 kullanımını koruyor, MP3 çaların tasarımının üzerinde ise endüstriyel tasarım hakları var, ticari marka hakları MP3 çaların markasını koruyor ve tabii ki çaldığınız parçanın sanatçısının da telif hakkı ve başka hakları bulunuyor 2 Etrafınıza bakıp, patent veya ticari marka ile korunan üç ürün sayabilir misiniz? Bu bilgi Leonardo da Vinci Programı kapsamında yürütülen bir Avrupa Projesinden alınmıştır: /13 INNOCASE

2 7.1.1 Fikri mülkiyeti koruma araçları nelerdir? Tüm dünyada liberalleşme rüzgârları esiyor. Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasıyla iş yapma kuralları da değişti. 3 Bugün işletmeler, tüketicilerin bir ürünün/hizmetin nereden geldiğini anlamasını sağlayan ayırt edici bir ortam oluşturmak için önemli miktarda çaba ve para harcıyor. Tablo 1 de fikri mülkiyet koruma araçlarının bir listesini görüyorsunuz. Her bir fikri mülkiyet aracı, fikri bir eserin farklı boyutlarını korur ve telif hakkı dışında (telif hakkı Bern Antlaşmasına tabidir) diğer fikri mülkiyet koruma araçları bölgeseldir ve bu yüzden bir esere ilişkin hakları belli bir ülkede korumak isterseniz o hakları o ülkede tescil ettirmeniz gerekir. Ancak, bu haklar stratejik olarak bir araya getirildiğinde aşılmaz bir koruyucu bariyer teşkil eder ve çok iyi bir şekilde kullanılabilir. 4 Fikri mülkiyet kategorisi İnovatif ürünler ve süreçler Kültürel, sanatsal ve edebi eserler, bilgisayar yazılımı, derlenmiş veriler Tekstil tasarımı dahil tasarım Ayırt edici işaret Mikroçip Belli bir kaliteye sahip mallara ilişkin işaret Gizli ticari ve teknik bilgiler Fikri mülkiyeti koruma şekli Patent, ticari sır ve faydalı model Telif hakları ve ilgili haklar Endüstriyel tasarım hakları Ticari markalar, toplu markalar, sertifikasyon markası, coğrafi işaretler Entegre devrelerin topografisine ilişkin dizilim tasarımı Coğrafi işaret Ticari sır Tablo 1 Fikri Mülkiyet Koruma Araçları Fikri mülkiyeti neden koruyalım? Eninde sonunda pek çok küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ), birden fazla pazarda faaliyet gösterir, ülke sınırlarının ötesinde ürünlerini veya hizmetlerini satar veya sahip olduğu fikri mülkiyet hakları ve know-how için lisans / franchise olarak verir. Bununla beraber, fikri mülkiyet hakları bölgeseldir, bu yüzden genellikle ya kendi ülkesinde veya koruma başvurusunun yapıldığı ve kabul edildiği bölgede koruma sağlar. Dolayısıyla, iç pazarda fikri mülkiyeti korumanın getirdiği faydaları ihracat pazarlarında da aynen elde edebilmek için fikri mülkiyetin ihracat pazarlarında da korunması çok önemlidir. Ürününüzü veya hizmetlerinizi 3 Bu bölüm, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünün bir belgesine dayanarak hazırlanmıştır: 4 A.g.y /13 INNOCASE

3 yakın gelecekte ihraç etme veya lisanslama ihtimaliniz olan tüm ülkelerde fikri mülkiyet koruması elde etmek için başvuruda bulunmayı düşünmelisiniz. 5 İşletmenizde hangi ürünü üretirseniz üretin veya hangi hizmeti verirseniz verin, muhtemelen önemli miktarda fikri mülkiyet kullanıyorsunuz ya da yaratıyorsunuzdur. Bu yüzden fikri mülkiyeti korumak, yönetmek ve icra etmek için gereken adımları sistemli bir şekilde gözden geçirmeli, bu sayede fikri mülkiyete sahip olmanın getirdiği olası en iyi ticari sonuçları elde etmelisiniz. İnovatif ürünlerinizi geliştirmek için emek ve para harcadıysanız ve başkalarının da sizin emeklerinizin meyvelerinden kâr elde etmesini istemiyorsanız o zaman fikri mülkiyeti koruyan araçları kullanmayı düşünmelisiniz. 6 Lütfen durun ve düşünün: Organizasyonunuzda fikri mülkiyet ile korunması gereken ürünler veya hizmetler nelerdir? Bu ürünleri aşağıdaki ifadelerden yola çıkarak tespit edebilir misiniz? Teknolojik bir inovasyondur Kültürel bir inovasyondur Daha fazla geliştirilebilir Bu ürünü veya hizmeti farklı pazarlarda sattıktan sonra kuruluşumda yeni işler yaratabilirim. Kuruluşum yakında yabancı piyasalarda da faaliyet gösterecek Müşterilerimin güvenini arttırmayı istiyorum Etkin ve adilane bir fikri mülkiyet sistemi, tüm ülkelerin, fikri mülkiyetin ekonomik kalkınma ve sosyal ve kültürel refah bakımından ne kadar önemli olduğunu fark etmesine yardımcı olabilir. Fikri mülkiyet sistemi inovatörün çıkarları ile kamu çıkarları arasında bir denge kurmaya ve herkesin faydalanacağı şekilde yaratıcılığı ve icatları teşvik eden bir ortamı yaratmaya yardım eder Koruma araçları nerelerde kullanılabilir? Bir işletmenin potansiyel olarak inovatif bir fikri olduğu andan itibaren o fikrin veya kavramın sır olarak tutulması şarttır. Bu fikrin yaratılmasını sağlayan bilgiler, dikkatli bir şekilde ticari sır olarak saklanmalıdır /13 INNOCASE

4 Ticari olarak kullanılabilen fikirlerin hepsi patentlenemez bundan dolayı bu fikirlere özellikle başlangıç aşamasında ticari sır muamelesi yapmak önemlidir. Patentlenebilir bir icatla sonuçlanabilecek bir fikir söz konusu ise bu fikrin korunması için ticari sır yolunun mu yoksa patent yolunun mu seçileceği konusu, geliştirmenin daha sonraki bir aşamasında, patent almak için gereken tüm şartların karşılanmasından sonra alınacak stratejik bir iş kararı olarak görülmelidir. Bu tercihi yaparken icadın niteliği, iş potansiyeli, rakiplerin durumu, bu icadı çoğaltmanın kolay olup olmadığı, rakiplerin nihai ürüne bakarak ters mühendislik yoluna gitmesinin mümkün olup olmadığı dikkate alınır. Nihai karar ne olursa olsun bu fikir başlangıçta bir ticari sır olarak korunmalı, böylece daha ileriki bir aşamada patent alma seçeneği de muhafaza edilmelidir. Patent aldıktan sonra bile fikrin bir kısmı ilişkili ticari sır olarak kalabilir. 9 Lütfen durun ve düşünün. Ticari sırlarınızı doğru şekilde yönetiyor musunuz? Sizce pazarlama stratejiniz ticari sırrınızı ve inovasyonunuzu destekleyebilir mi? Fikri mülkiyet etkiii bir şekilde kullanıldığında mevcut ve potansiyel müşterilerinizin gözünde faaliyetinize dair bir imaj yaratan ve işletmenizi pazarda konumlandıran önemli bir araçtır. Fikri mülkiyet haklarını reklam ve diğer satış promosyon faaliyetleri gibi diğer pazarlama araçlarıyla bir arada kullanarak Ürünlerinizi ve hizmetlerinizi farklılaştırabilir ve kolay tanınmasını sağlayabilirsiniz Ürünlerinizi veya hizmetlerinizi tanıtabilirsiniz ve sadık bir müşteri kitlesi yaratabilirsiniz Pazarlama stratejinizi farklı hedef gruplara göre çeşitlendirebilirsiniz Ürünlerinizi veya hizmetlerinizi yabancı ülkelerde pazarlayabilirsiniz Fikri mülkiyeti koruma araçlarını nasıl kullanacağız? PATENTLER Ticari Marka ve Hizmet Markası Endüstriyel Yeni, kullanışlı ve ilk bakışta nasıl çalıştığı anlaşılmayan icatları korur. Bir patentin eksiksiz bir şartname sunulmasından sonra koruma süresi 20 yıldır Kişisel isimler, harfler, rakamlar, şekiller (logolar), gözle algılanabilen 2 veya 3 boyutlu şekiller veya bunların kombinasyonları dahil olmak üzere, sözcük/işaret gibi malları veya hizmetleri ticarette kullanılma şekliyle bağlantılı olarak ayırt etmekte kullanılan ayırt edici işaretleri korur. Bazı ülkelerde sesler ve ayırt edici kokular da ticari marka olarak tescil edilebilir. Zaman zaman yenilenmek kaydıyla süresiz devam edebilir. Bir ürünün gözle görülen, kendine özgü, fonksiyonel olmayan şekil, 9 A.g.y.. 10 InnoSupport: KOBİ lerde İnovasyonu Desteklemek. 7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları Lütfen bu rehberde 7.2 ayılı Uluslararası Fikri Mülkiyet Hakları Düzenlemelerine bkz /13 INNOCASE

5 Tasarım Tescili Telif Hakkı Entegre Devreler için Dizilim Tasarımları Coğrafi İşaretler Ticari Sırlar ve İfşa Edilmemiş Bilgiler Akdi Lisanslarda yer alan Rekabetçi Uygulamalar konfigürasyon, örüntü, süsleme veya çizgi veya renk kompozisyonlarını korur. Bu sayılanlar ürünün üzerine endüstriyel bir süreçle veya elle, mekanik veya kimyasal olarak iki veya üç boyutlu veya hem iki hem de üç boyutlu olarak uygulanabilir ve bitmiş mamulden ayrı veya bitmiş mamulle birleşik olabilir. Bu tescilin belli bir süresi vardır (başlangıçta 10 yıldır ve sonra 10 yıllık bir süre için daha yenilenebilir). Müzik, edebiyat, sanat eserlerini, oyunları, sanat reprodüksiyonları, modelleri, fotoğrafları, bilgisayar yazılımları vs. gibi yaratıcı eserleri korur. Eser sahibinin ömrü boyunca ve eser sahibinin ölümünden sonra da asgari 50 yıl boyunca geçerlidir. Koruma kapsamı sadece korunan çipi değil içindeki kalemleri de içerir. Koruma süresi 10 yıldır. Bir ürünün bir ülkenin belli bir yerinden veya bir bölgeden veya bir yerden geldiğini veya orada yapıldığını gösteren ayırt edici adını korur. Bu durumda o ürünün kalitesi, itibarı veya diğer özellikleri esasen coğrafi kökenine bağlıdır. Coğrafi işaretin süresi başlangıçta 10 yıldır, dönem dönem yenilenmek kaydıyla süresiz geçerlidir. Bir kişiye/kuruma ait bilgilerin o kişinin/kurumun rızası olmadan ticari uygulamalara aykırı bir şekilde başkalarına açıklanmasına, başkalarınca elde edilmesine veya kullanılmasına karşı koruma sağlanır. Söz konusu bilginin sır olması ve sır olmasından dolayı da ticari değerinin bulunması gerekir. Lisans sözleşmelerine ticareti olumsuz etkileyebilecek ve teknoloji transferini engelleyebilecek kısıtlayıcı hükümlerin (örn. münhasır geri verme koşulları, geçerliliğe itiraz edilmesini önleyen koşullar ve zorlayıcı paket lisanslama vs.) konulmasına karşı koruma sağlar. Bir düşünün, başkalarına ait bilgiyi veya ürünleri kullanırken yukarıdaki fikri mülkiyet araçlarını gözetiyor musunuz! Fikri mülkiyet araçlarının maliyetleri ülkeden ülkeye büyük değişiklikleri gösterse de tüm bu maliyetleri dört gruba ayırabiliriz. İlk grupta, ulusal veya bölgesel patent ofislerine ödenen başvuru ücretleriyle ve diğer yasal ücretlerle ilgili maliyetler yer alır. İkinci grubu başvurunun hazırlanmasına yardım eden patent avukatı/acentesiyle ilgili maliyetler oluşturur. Üçüncüsü tercüme maliyetidir. Tercüme sadece başvurunun hazırlanmış olduğu dilden farklı bir resmi dilin konuşulduğu yabancı ülkelerde fikri mülkiyet koruması alacağınız zaman gerekir ancak özellikle çok teknik patent başvurularında tercüme maliyetleri oldukça yüksek olabilir /13 INNOCASE

6 Dördüncüsü de patent ofisine yapılan ödemelerle başvuruların ve patentlerin devam ettirilmesine ilişkin maliyetlerdir. Bu ücretler genellikle başvurunun veya patentin devamı için düzenli aralıklarla (örn. yılda bir kez veya beş yılda bir kez) ödenir. 13 Fikri mülkiyet hakları meselesine işin geleceğini düşünerek bakmak gerekir ve sistemi etkili şekilde kullanmak için de pek çok faktör dikkate alınmalıdır. Bu nedenle firmanın misyonunu destekleyen ve bu misyon ile bütünleşmiş, sağlıklı ve dikkatle hazırlanmış bir Fikri Mülkiyet Politikası benimsenmelidir. Fikri mülkiyet hakları konusunda kurumsal destek verilmesi ve çalışanların fikri mülkiyet haklarıyla ilgili temel bilgilerden haberdar olması inovasyon yönetimi açısından şarttır. 14 İşinizde fikri mülkiyeti kullanmak için Katma değerli inovasyonlar yapmak Bunları tanımlamak ve Farklı koruma araçlarını zamanında kullanarak iş yaptığınız ülkelerde fikri mülkiyet haklarını korumak, bu maksatla uluslararası sözleşmelerden en iyi şekilde yararlanmak 15, ürünlerde/süreçlerde/hizmetler bulunan fikri mülkiyet haklarını korumak, ihlal karşısında yasal yollara başvurmak ve/veya gerekirse bu hakları devretmek, lisansla kiralamak, ticari sırları bedeli karşılığında know-how şeklinde satmak hatta çapraz lisanslar vasıtasıyla hakları takas etmek ve çoğu kez fikri haklar portföyünü güçlendirmek ve kullanma özgürlüğü elde etmek için başkalarından fikri mülkiyet haklarını devralmak gerekir. Muhtelif şirketlerin patent faaliyetleri ile ciroları arasındaki ilişkiye bakarak, stratejik fikri mülkiyet hakları ile bir işletmenin gelirleri arasındaki ilişki bulunduğu ispatlanmıştır. 16 Patent ve ticari marka bölgesel haklardır ve belli ülkeler için verilirler ve belli bir süre geçerli kalırlar (bir patent 20 yıl süre ile geçerli kalır), oysa telif hakları eser sahibinin ölümünden sonra 50 yıl süre ile geçerlidir. Topluluk patenti ve topluluk ticari markası (İspanya, Alicante deki OHIM Ofisi tarafından idare edilir), tek bir başvuru ile tüm Avrupa ülkelerinde koruma sağlayan koruma araçlarıdır. Bu nedenle, tüm AB üyesi devletlerinde 25 farklı patent başvurusu yerine tek bir başvuru ile bir Avrupa patentini 25 ülkede korumak daha ucuzdur Daha fazla bilgi için lütfen bu rehberde 7.2 Uluslararası Düzenlemelere bkz /13 INNOCASE

7 7.1.5 Gizlilik Sözleşmeleri Şimdi de ticari sırların korunmasında kullanılan resmi bir yöntem olan gizlilik sözleşmelerini öğreneceğiz. Bu bölümdeki bilgileri Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünün gizlilik sözleşmeleriyle ilgili yazılarına dayanarak hazırladık. 17 Tüm dünyada gizli ticari bilgileri (veya ticari sırları) koruyan kanunlar çok değişiklik gösterir. Neleri koruyabiliriz? Tüm firmaların sırları vardır. Bu sırlardan bazıları bir imalat sürecinin ayrıntılı şartnamesi gibi tekniktir, bazıları da bir rakibin çok işine yarayacak müşteri isimleri ve adresleri listesi gibi işle ilgili sırlardır. Bazıları ise çok değerdir; (örneğin Coca Cola nın tarifi) bazıları da daha az değerlidir. Bazıları basittir, hatta tek kelimeliktir, örneğin bir firmanın satın almayı hedeflediği başka bir firmanın adı ticari sır olabilir. Bazıları da çok karmaşıktır, örneğin planlanan reklam kampanyasının ayrıntıları sır olabilir. Tüm bu bilgilerin ortak noktası hepsinin korunabilmesidir. Son yıllarda pek çok ülke gizli ticari bilgilerin Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşmasında (TRIPS) önerilen şekilde korunması için yeni yasalar çıkardı. TRIPS e göre bir bilginin yasal olarak korunması için bu bilgi gizli olmalı, daha açık bir ifadeyle bu tür bir bilgiyle ilgilenen kişilerce genel olarak bilinmeyen veya hemen erişilemeyen nitelikte olmalı; sır olmasından dolayı ticari bir değeri olmalı; sahibi sır tutmak için makul adımları atmış olmalı. Bir KOBİ, değerli bilgilerinin değerini korumasını ve gizli kalmasını sağlamak için konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmalı ve firma içinde mantıklı kurallar uygulamalıdır. Koruma konusundaki önemli bir faktör de yönetimin gereken kontrolü yapmasıdır. Yöneticiler, sadece bilmesi gereken personelin sırlara erişmesine izin vermelidirler. Bir firmanın gizli bilgilerini kaybetmesinin en önemli nedeni bir çalışanın işten ayrıldıktan sonra aynı alanda faaliyet gösteren başka bir firmada çalışmaya başlamasıdır. Gizli belgelere gizlidir ibaresinin konması önemli olsa da her belgeyi bu şekilde işaretlerseniz bir süre sonra anlamını yitirir ve kimse ciddiye almaz. Başka güvenlik tedbirlerine de ihtiyaç olabilir, örneğin bilgiye şifre ile erişilmesini sağlayarak koruyabilirsiniz. Lütfen 10 dakikanızı ayırın ve firmanızda gizlilik konusunda yönetim kontrolü sağlayacaksanız kimleri dahil etmeniz gerektiğini düşünün. Neden bu kişilerin gizli bilgilerle /13 INNOCASE

8 ilgilenmesi gerektiğini de düşünün. İşle ilgili tüm bilgilerin herr çalışanın örneğinn firmanın bilgisayar sunucusunda saklamayın! Bir sırrıı paylaşmak Gizlilik sözleşmesi ulaşabileceği bir yerde, Zaman zaman bir firmanın bir sırrını başka bir firmayla paylaşması gerekir. Bir imalatçı bir prototipp üzerinde özel testler yaptırmak istiyor ancak rakiplerinin de yeni ürününn ayrıntılarını bilmesini istemiyor olabilir. Montaj yapan bir firma, bir tedarikçisinin piyasada kendisini çabucak avantajlı konuma getirecek yeni ve zor bir şartnameyi karşılayıp karşılayamayacağını öğrenmek istiyor ancak başkalarının aynı şartnameyi kullanmasını istemiyor olabilir. Her iki örnektee de prototipin de şartnamenin de sahibi olan firma bunları dışarı vermek durumundadır ama tabii ki gizli bilgilerinin kontrolünü elinde tutmalıdır. Buradaa çözüm, gizli bilgileri alacak firmaya bir Gizlilik Sözleşmesi imzalattırmaktır r 18 Örnek Gizlilik Sözleşmeleri Basit bir gizlilik sözleşmesi örneğini yalnızca çevrim içi i rehberden indirebilirsiniz ( Bu örneği kullanabilirsiniz. İki Yönlü Gizlilik Sözleşmeleri Kimi zaman bilgi akışı iki yönlüdür vee her iki taraf da birbirlerine gizli bilgileri açıklar. Yeni kurulan bir ortak girişim örnek olarak verilebilir. Tek yönlü bir gizlilik sözleşmesinde bir kaç değişiklik yaparak böyle bir düzenlemey ye uygun hale getirilebilir. Gizlilik Sözleşmelerini Ne Zaman Kullanmalıyız? Firmalar Gizlilik Sözleşmelerini çok sık kullanmamalıdır. Bir sırrı saklamanın en iyi yolu o sırrı kimseyee söylememektir. Bir sırrı gerçekten paylaşmanız gerekiyorsa, sadece ticari hedefinize ulaşmak için gereken asgari miktardaa bilgiyi paylaşın. Kimi zaman sadece genel bir bilgi vermeniz yeterlidir, ancak teknik bir değerlendirme yapılacaksa know-how ın tüm ayrıntıları ile verilmesi gerekebilir. Kimi zaman bir gizlilik sözleşmesinde belli bir süre verilir, buna b göre belli bir yılda açıklanan bilgiler sözleşmenin kapsamına girer. Bir ortak girişimin kurulması gibi karmaşık teknik anlaşmalarda bu yöntem faydalı olabilir, ancak nihayetinde ayrıca bir ortak girişim sözleşmesinin yapılması gerekecektir. Bilgiyi alacak olanı da dikkatli bir şekilde seçin. Gizli bilgileri sır olarak k saklayacağından emin olun /13 INNOCASE I

9 Sırlara getirilen yasal korumanın bir zayıflığı şudur. Bir sır bir kez yayınlandı mı artık sır olmaktan çıkar. Sırrın sahibi mahkemeye gidip tazminat kazansa bile bilgiyi gizli tutmanın kendisine sağlayacağı faydayı muhafaza edememiş olur. Rakipleri firma sahibinin büyük çabalarla elde ettiği sırları serbestçe kullanabilir. Bu yüzden yapılacak en iyi şey sırrı iyi saklamaktır. Bu bölümde gizli bilgilerin ne olduğunu ve İngiliz hukukuna göre nasıl korunabileceğini özetledik. Ancak bu bağlamda İngiliz hukukunun ilkeleri başka pek çok ülkede de uygulanabilir Fikri Mülkiyeti Koruma Araçlarının kullanılmasına ilişkin örnekler Örnek 1 WIPO KOBİ sayfasından bir Fikri Mülkiyet Uyuşmazlığının bir İş Fırsatına nasıl dönüştürüldüğüne dair bir örnek Hindistan ın güneyindeki Karnataka Eyaletinde, Bangalore, Chikpet te küçük bir kuyumcu firması bulunuyor. Bu kuyumcu yıllardır oğlunun da yardımıyla yeni tasarımlar yapıyor, takılar üretiyor ve doğrudan müşterilerine satıyor. Bir gün, Bangalore da dükkanların yoğun olduğu bir caddede yürürken büyük bir Hintli endüstriyel holdingin ünlü mücevher firmasının mağazasının vitrininde kendi orijinal tasarımlarına göre yapılmış takıların satıldığını görüyor. Neye uğradığını şaşıran kuyumcu ne yapması gerektiğini bilemiyor. Oğlu ise bu işin peşini bırakmamaya karar veriyor. Bangalore da bir fikri mülkiyet hukuku uzmanı avukatı buluyor. Kuyumcu kendi tasarımlarını Hindistan daki tasarım kanununa göre tescil ettirmemiş olsa da avukata söz konusu tasarımla ilgili olarak en başta kağıda yaptığı ilk tasarımları ve çizimleri gösteriyor (çizimler otomatikman telif hakkıyla korunur). Bu çizimler tasarımı nasıl geliştirdiğini açıkça gösteriyor. Hindistan daki büyük holdinge yasal bir ihtarname tebliğ ediliyor. Holdingin avukatı ise kötü niyet olmadığını ve aslında bu tasarımın çalışanları tarafından bağımsız şekilde geliştirildiğini ve ortada sadece bir tesadüf olduğunu ileri sürüyor. Kuyumcunun oğlu bu cevabı alınca satış kayıtlarını incelemeye başlıyor. Kasa kaydında, büyük holdingin yeni yıl hediyesi olarak dağıtmak üzere bu kalemden satın aldığını gösteren kayıtları buluyor. Bu delil sayesinde büyük holding mahkemeye gitmeden uzlaşmayı kabul ediyor. Uzlaşmada kuyumcuya defaten bir ödeme yapılıyor. Ayrıca bu holdingin bu kalemin imalatına son vermesi ve beş yıl boyunca ihtiyaçlarını bu küçük firmadan satın alınması konusunda anlaşmaya varılıyor. Bu vaka çalışması çok önemli bir kaç şeyi anlamamızı sağlıyor. İlk olarak çizimlerin, tasarımların ve ticari işlemlerin kayıtlarının saklanmasının önemli olduğunu, bu kayıtların /13 INNOCASE

10 gelecekte fikri mülkiyetle ilgili i bir anlaşmazlık olduğunda delil olarak kullanılabileceğini gösteriyor. Tabii ki kuyumcu tasarımını daha en başında Hindistan ın tasarım kanunlarına göre tescil ettirmiş olsaydı her şey çok daha kolay olurdu. Ancak yine de söz konusu altın takıların çizimlerini sistemi bir şekilde (tarih ve sayı verilmiş, imzalanmış ve düzgün şekilde dosyalanmış) saklaması ve büyük şirketin bir zamanlar r kendisinden takı satın aldığını ispatlayan kasa kayıtlarını doğru girmiş olması sayesinde işler yine kuyumcunun lehine dönmüş. Bu vakaa çalışması ikinci olarak fikri mülkiyet hakları konusunda nitelikli tavsiye almanınn önemini de gösteriyor. Üçüncüü olarak, bir fikri mülkiyet uyuşmazlığının nasıl bir ticari fırsata dönüştürülebileceğini gösteriyor, r, çünkü nihayetinde bu b büyük firma kuyumcunun küçük firmasının önemli bir müşterisi haline gelmiş. 20 Fikri mülkiyet düzenlemelerininn önemini gösteren ikinci vakaa çalışmasını yalnızca çevrim içi rehberden indirebilirsiniz. ( Önemli noktaların özeti Fikri mülkiyet, tüm ülkelerin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınması k bakımından önemli bir araçtır. Fikri mülkiyeti etkili bir şekilde kullanmayı ve korumayı bilmek son derece önemlidir. Fikri mülkiyet, icatlar, edebi eserler, sanat eserleri gibi yaratıcı eserler ve ticarette kullanılan semboller, isimler, görünümler ve tasarımlardır. KOBİ ler, inovasyonu da düşünerek fikri mülkiyet haklarını korumalı ve inovasyonlarını ve ticari sırlarını paylaştıkları çalışanlarını ve ortaklarını dikkatli bir şekilde seçmelidirler. Dış pazarlarda faaliyet göstermek istiyorsanız uluslararası yönetmeliklerindenn de haberdar olmalısınız. düzenlemelerden ve farklı patent Bu bileşende fikri mülkiyeti bir r ticari bir varlık olarakk nasıl kullanabileceğinizi ve işiniz açısından ne anlama geldiğini incelediniz. Bu modülde, kendi işletmenizde kullanabileceğiniz en önemli fikri mülkiyet koruma araçlarını öğrendiniz. Faaliyetinizi daha da verimli yürütmek için ticari sırlarınızı ve sözleşmele erinizi gizlilik sözleşmeleriyle koruyabileceğinizi de öğrendiniz. 20 Bu vaka çalışması şu kaynaktan alınmıştır: : ip_mct_apr_04_5.pdf s /13 INNOCASE I

11 KAYNAKÇA Young Enterpreneurs Training 2007, University of Prague, 5 Eylül 2008 de görüntülendi Vision-IPR, Mumbai, India Prof.Ganguli, Prabuddha. (2004) Intellectual Property: A business tool (WIPO Introductory Seminar on Intellectual Property) -5 Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004): Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004): Eylül de görüntülendi. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004): Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004): Eylül 2008 de görüntülendi InnoSupport: KOBİ lerde İnovasyonu Desteklemek. 7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları < - 5 Eylül 2008 de görüntülendi World Intellectual Property Organization (2004) Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004) Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004) Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004) Eylül 2008 de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004) Eylül 2008 de görüntülendi İlave Kaynaklar /13 INNOCASE

12 Yo Takagi, Larry Allman, Mpazi A. Sinjela (2008). Published by: World Intellectual Property Organization, Cambridge Universtity Press: Teaching of Intellectual Property - Principles and Methods Web Siteleri 5 Eylül 2008 de görüntülendi Avrupa Patent Ofisi (EPO) 38 Avrupa ülkesinde patent koruması isteyen şirketlere ve mucitlere tek bir başvuru prosedürü sunuyor. Avrupa Patent Örgütünün bir kolu olan Ofis, İdare Konseyi tarafından denetleniyor. 5 Eylül 2008 de görüntülendi Avrupa Birliği ticari marka ve tasarım tescil ofisi OHIM, 27 AB Üye Devletinde geçerli ticari markaların ve tasarımlarının tescilinden sorumlu resmi AB kurumu. 5 Eylül 2008 de görüntülendi Bu sayfada Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütünün tüm üye ülkelerinin irtibat bilgilerini bulabilirsiniz. TERİMLER SÖZLÜĞÜ Ticari sır: Gizli tutmak için makul çaba sarf edilen ve ticarette herkes tarafından bilinmediği için değeri olan ticari bilgi. Bu gizli bilgiler, uygunsuz yöntemlerle veya gizlilik yükümlülüğünü ihlal ederek erişen kişilere karşı korunur. Bir ticari sırrın ihlali haksız rekabet türüdür (Kaynak: Faydalı model Faydalı model, belli bir süre için geçerli nizami bir tekeldir. Mucit, başka bir kişiye icadı hakkında yeterli bilgi vererek o kişinin o icadı ilgili alanda kullanmasına müsaade eder. Faydalı model kanunlarının verdiği haklar patent kanunlarında verilen haklara çok benzer, ancak daha ziyade artırımlı icat olarak görülür. Küçük patent, inovasyon patenti gibi terimler de faydalı model tanımına girer. (Kaynak: Fikri endüstriyel mülkiyet hakkı Endüstriyel mülkiyet mevzuatı, fikri mülkiyet olarak bilinen daha geniş bir kanunun bir parçasını oluşturur. Fikri mülkiyet genellikle endüstriyel mülkiyet ve telif hakkı olmak üzere iki kola ayrılır. Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına Dair Paris Sözleşmesinde endüstriyel teriminin geniş tanımı açıkça yapılmıştır (Madde 1 (3): Endüstriyel haklar kavramı en geniş anlamıyla anlaşılacak, ve yalnız sanayi ve ticaret alanı için değil, aynı zamanda tarımsal ve tabii ürünler maden çıkarma sanayileri ile, örneğin şarap, tahıl, tütün yaprağı, meyve, sürü hayvanları, mineraller, maden suları, bira, çiçekler ve un gibi bütün üretilen veya doğal ürünler için de geçerli olacaktır. (Kaynak: ) /13 INNOCASE

13 Topluluk patenti Avrupa Topluluğu veya AT patenti olarak da bilinen ve kimi zaman COMPAT olarak kısaltılan topluluk patenti, Avrupa Birliğinde tartışılan bir patent hukuku tedbiridir. Bu tür bir patent, kişilerin ve firmaların Avrupa Birliğinin tamamında tek bir patent elde etmesine izin verecektir. Topluluk patenti, Avrupa Patent Anlaşması altında verilen Avrupa patentleriyle karıştırılmamalıdır. Avrupa patentleri bir kez alındığında belli devletlerde ulusal seviyede uygulanabilen patentler topluluğu haline gelir. Bu da hem patent sahibi hem de üçüncü taraflar için pahalıdır, patentin uygulanması için farklı ülkelerin ulusal mahkemelerine girmek gerekebilir ve dokuz aylık itiraz süresi sona erdikten sonra patent iptalinin tek yerden yapılması mümkün değildir (Kaynak: /13 INNOCASE