Aydinlatma ve Aydinlatmada Kompakt Floresans Lamba Kullanimi

Transkript

1 Aydinlatma ve Aydinlatmada Kompakt Floresans Lamba Kullanimi Yd. Doç. Dr. Ata ATUN Yakın Doğu Üniversitesi Ata ATUN Mart 1995 ÖZET Kullanım başlığı altında Kuzey Kıbrıs'ın elektrik sorunu ve bu sorun içinde aydınlatmanın payı ve Elektriğin aydınlatmada kullanımı ve tüketimi kavramı. Kullanılan lamba türleri ve özellikleri. Aydınlatmada yanlış kullanımın nedenleri, boyutları ve elektrik üretimine etkisi. Aydınlatmada doğru kullanım yöntemlerinden bazıları. Kompakt floresans lamba kavramı, çeşitleri, özellikleri. Kompakt floresans lamba kullanımında alınması gereken tedbirler. GİRİŞ Elektrik kesintileri, nedenleri ve nasıl önleneceği konuları bütün devlet büyüklerini, konu ile ilgili teknik elemanları ve halkımızı meşgul etmeye başlamış ve bu kesintiler nedeni ile Elektrik üretimi, kullanımı ve verimli kullanımı önemli güncel bir sorun haline gelmiştir. Daha az enerji ile ayni verim kavramının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Elektrik üretimi ve verimli kullanım konusu, devlet ve bilim adamlan ile birlikte bütün bireyleri ilgilendirdiği için her derecedeki okul ve üniversite programlarına alınmalıdır. Tüketiciler için, her tarafta konferanslar, seminerler, ve TV programları düzenlenmeli, her türlü basım ve yayım araçları ile toplumumuz bilinçlendirilmeye çalışılmalıdır. KKTC'de KTMMOB'nin düzenlediği enerji kongresi dolayısı ile verimli elektrik kullanımı kavramı ve verimli elektrik kullanımı için alınacak önlemler, bu önlemlerin KKTC çapında ele alınması, standartlaştırılması ve yasallaştırılması konuları, genel bir felsefede ele alınmıştır. ENERJİ ÜRETİMİ Elektrik en pahalı enerjidir. Evimize kadar gelen elektrik için harcanan petrol enerjisinin %32'si Santraldaki üretim safhasında, sürtünme, aşınma ve hareketlerin yön değiştirmesi gibi etkenlerle harcanmakta ve %34 'de tellerle nakledilirken ve trafolarda kullanılır düzeye indirgenirken kaybolmaktadır. Elektrik üretilirken girdi olarak konan %100 oranındaki organik kökenli enerjinin sadece %34'ü elektrik enerjisi olarak evimize ulaşmakta, geri kalan %66 ise gerek üretim safhasında, gereksede nakil safhasında fiziksel nedenlerle kaybolmaktadır. Bu günkü koşullarda Elektrik üretimi için gerekli olan santralın yapım maliyeti her 1 Kilovvatt için $1500 veya 60,000,000 TL'dir. Elektrik üretimi yerine öncelikle var olan enerjiyi en yüksek verimle kullanmayı öğrenmeli, öğretmeli ve yasal tedbirler almalıyız. Ekonomideki artış hızı ve nüfusdaki artış hızı göz önüne alınırsa (Yıllık %7), mevcut kullanım düzeyimiz (120 MW) 6 sene sonra, 2000 yılında 180 MVV'a çıkacaktır. 2 ci ünite devreye girer girmez, 3cü ünitenin yapımına başlanmalıdır. KULLANIM Kuzey Kıbrıs'da büyük bir enerji krizi yaşanmakta ve üretilen enerji tüketime yetmemektedir. Üretilen 120 Mega vvatlık elektrik enerjisi;

2 1. Aydınlanma 2. Isınma 3. Su ısıtma 4. Soğutma 5. Mekanik dönüş, Motor gereksinimlerini karşılamak için kullanılmaktadır. AYDINLANMA Yoğun olarak kullandığımız içinde tel olan elektrik ampülleri, akkor flamanlı lambalar, elektrik enerjisini hem ışığa hemde ısıya çevirmektedir. Aydınlanmak için bizlerin sadece ışığa ihtiyacımız olduğundan, eski teknoloji olan akkor flamanlı lambaları kullanmamız nedeni ile bir kısım elektrik enerjiside, aydınlanmak uğruna boşuna ısıya çevrilmektedir. Bu kullanımdada zayiat oranı %66'dir. Akkor flamanlı lambaların yerine Floresans lamba veya dahada ekonomik olan küçük Floresans lamba (Compact Fluorescent Lamp, CFL), Metal şerareli lamba veya yüksek basınçlı sodyum lamba kullanılmalıdır. Kullanılan elektrik enerjisi, ampüle oranla asgari %66 daha az olacağından, hem elektrik giderleri daha az olacak, hemde ulusal hazinemizi boşuna harcamamış olacağız. KKTC'de standart olan T12 Floresans lambaların imali ve satışı tarihinden itibaren Amerika'da yasaklanmıştır. T8 olarak nitelelen ve %15 daha az enerji kullanan Floresans lambalar ve Küçük Floresans lambalar sadece kullanılabilmektedir. Küçük Floresans lambalar (CFL) ve İnce Floresans Lambaların (T8) kullanımı ekonomik, ömürleri uzun ve verdikleri ışık, gün ışığına daha yakındır. KOMPAKT FLORESANS LAMBA Çoğu Kıbrıs'lı Kompakt floresans lambaların varlığından haberdar değildir. Bu olağanüstü lambalar E27 - vidalı veya B22 - kulaklı standart duylara takılabilmekte ve geleneksel akkor flamanlı lambalara benzer ışık vermektedirler. Bu lambalar, ses ve ışık titreşimi yapmaksızın anında yanmaktadırlar. Kompakt floresanslar enerji tasarrufunda büyük yarar sağlamaktadırlar. Geleneksel akkor flamanlı lambaların ömrü saat iken T12 floresans lambanın ömrü 2000 saat ve daha uzun ömürlü olan kompakt floresans lambaların ömrü 4000 saat, elektronik ballastının ömrü ise saatdir. Geleneksel akkor flamanlı 60 wattlık bir lambanın verdiği ışığın aynı miktarını ve ısı spektrumunda daha iyisini 34 vvatlık klasik T12 floresans lamba veya 11 vvatlık Kompakt floresans lamba verebilmektedir senelik, normal bir kullanımda saat dayanıklı olan klasik ampül görünümlü olan floresans lambalar ise bu sürede atmosfere, akkor flamanlı lambalara kıyasla yarım ton daha az C0 2 yayılmasını sağlamakta ve çevre kirlenmesini asgariye indirgemektedir.

3 Normal bir akkor flamanlı lamba yerine Kompakt floresans lamba kullanmak için ilk alımda ödenecek ücret fazla gözükmesine rağmen, kullanım sıklığı ve lamba ömrü göz önüne alındığında yatırımın %25-50 daha kazançlı olduğu görülecektir. Yanık kalma sıklığı ve süresine göre kullanılacak lamba türüne karar verilmelidir. Kapı önlerindeki lambalar ve sokak lambaları Yüksek basınçlı Sodyum lambası olmalıdır. AYDINLATMADA ÖNCELİKLİ DOĞRU KULLANIM YÖNTEMLERİ : Doğru aydınlatma'nın basit yöntemleri vardır. Tasarrufta en etkili yol, eğer ihtiyaç yoksa lambaları bilinçli olarak söndürmektir. Aydınlatmada enerji tasarrufu sağlayan lambalar kullanılmalıdır. Bütün akkor flamanlı lambaların yerine Floresans lamba, Kompakt floresans lamba, Metal şerareli lamba veya yüksek basınçlı sodyum lamba kullanılmalıdır. Akkor flamanlı lamba kullanılmaya mecbur kalınmış yerlerde, kripton gazlı olanı, tungsten-halojen ya da infrared yansıtıcılı olanları kullanılmalıdır. Büyük akkor flamanlı bir tek ampülün, iki küçük akkorludan daha verimli olacağı bilinci ile 2 adet 60 vvatlık lamba yerine bir adet 100 vvatlık lamba kullanılmalıdır. Lambalar üzerindeki tozlanma ışığı emer ve enerji israfına yol açar, bu nedenle belli periyodlarla lambalar temizlenmelidir. Lambaların arkasındaki yansıtıcılarda biriken toz ışığın yansımasına mani olur ve enerji israfına yol açar, bu nedenle belli periyodlarla lambaların arkasındaki yansıtıcılarda temizlenmelidir. AKKOR FLAMANLI LAMBANIN KOMPAKT FLORESANS LAMBA İLE DEĞİŞİMİ SONUÇ ANALİZİ Mevcut akkor flamanlı lamba : 75 W, 1210 Lumen (Lumen= Lambadan çıkan ışık miktarı = lux. m 2 ) Kompakt floresans lamba : 20 W, 1200 lumen, Elektronik ballast Tasarruf edilen enerji : 55 W Yıllık kullanım miktarı : 730 i saat Yıllık tasarruf edilen enerji, kwh : 55 w x 730 saat = kwh Akkor flamanlı lamba'nın ömrü : 600 saat (en iyimser varsayım ile) Kompakt floresans lamba'nın ömrü : 4,000 saat veya 4 yıl ortalama Elektrik maliyet/kwh, gerçek : 4,500 TL Elektrik maliyet/kwh, tüketici : 1,500 TL Elektrik maliyet/kwh, sübvansiyon : 3,000 TL 1 yıllık ulusal tasarruf : 4,500 TL x kwh = 180,675 TL 1 yıllık Tüketici tasarrufu : 1,500 TL x kwh= 60,225 TL 1 yıllık Sübvanseye tasarrufu : 3,000 TL x kwh = 120,450 TL Lamba ömrünce Ulusal tasarruf : 4 x 180,675 = 722,700 TL Lamba ömrünce Tüketici tasarrufu : 4 x 60,225 = 240,900 TL Lamba ömrünce Sübvansiye tasarrufu: 4 x 120,450 = 481,800 TL A. F. Lambanın alım maliyeti : 70,000 TL 4,000 saat'de değişim miktarı : 4000 / 600 = 6.67 kere 4,000 saat'de A. F. L. alım maliyeti : 6.67 x 70,000 = 466,900 TL 1 yıllık değişim maliyeti tasarrufu : 466,900/4= 116,725 TL Toplam 1 yıllık Ulusal tasarruf Toplam 1 yıllık Tüketici tasarrufu : 180, ,725 = 297,400 TL : 60, ,725 = 176,950 TL

4 Kompakt floresans lamba maliyeti : 395,000 TL Yatırımın geri alınış zamanı, Ulusal : 395,000/297,400= 1.33 yıl veya 16 ay Yatırımın geri alınış zamanı, Tüketici : 395,000 /176,950 = 2.23 yıl veya 27 ay 1 adet akkor flamanlı lambanın 1 ader kompakt floresans lamba ile değişiminden Ulusal olarak 297,400 TL tasarruf sağlanırken, tüketici bazında aradaki sübvansiyeden dolayı 176,950 TL tasarruf sağlanmaktadır. ANALİZ SONUCU Gerek Devlet istatistiklerinde, gereksede K.T. Elektrik Kurumunda kesin ev adedi belirlenmediğinden, seçmen listelerine göre Kuzey Kıbrıs'da 58,000 ev bulunduğu varsayılarak yapılan hesaplamada, her birinde 1 tane Kompakt floresans lamba kullanıldığı takdirde, 1 yılda : 58,000 x 180,675 = 10,479,150,000 TL 'lik Ulusal Enerji tasarrufu ve tüketici başına 4 yılda 466,900 TL'lik Akkor Flamanlı Lamba yerine 1 adet 395,000 TL'lik kompakt floresans lamba alınarak 466, ,000 = 71,900 TL / 4 yıl veya 1 yılda 71,900 / 4 = 17,975 TL 'lik kişi bazında lamba alınımıda tasarruf ve 58,000 x 17,975 = 1,042,550,000 TL 'lik lamba ithalatından dolayı Ulusal döviz tasarrufu olacaktır. Toplam olarak yıllık Ulusal tasarrufumuz 11,521,700,000 TL ($281,000) olacaktır. Gayri Safi Milli Hasılamızın 15,375,000,000,000 olduğu göz önüne alınırsa; Her evdeki 1 adet akkor flamanlı lambanın 1 adet kompakt floresans lamba ile değişiminden % 0.75 'lik Ulusal tasarruf sağlanacaktır. KOMPAKT FLORESANS LAMBALARIN DAYANIKLILIK TEST SONUÇLARI Twin Tube Modeli : Bolitong Marka, Çin yapımı, 11 W, 4000K, Ballastsız FLS Marka, Çin yapımı, 11 W, 4000K, Ballastsız Light Bulb Modeli : Panasonic, Japon Yapımı, 16W, Beyaz renk, E. Ballastlı Elektronik Ballast : Lohuis Marka, Hollanda yapımı Manyetik Ballast : BG Marka, Hong Kong Yapımı, 20W, 0.37A 20 adet Kompakt Floresans Lamba ve ilave Ballastlar ile 1 adet Ampül modelli lamba, 60 gün devamlı çalışacak şekilde, 2'li ve 5'li paralel bağlantılı olarak ve ulusal elektrik sistemine, jeneratöre ve invertere bağlı olarak teste tabi tutulmuşlardır. Elektronik ballastı ile beraber yapılmış Panasonic Light Bulb modeli lamba hiç arızasız ve sönmeden her koşulda çalışmıştır. 1 adet, 2'li paralel bağlantılı, elektronik ballastlı, FLS marka, Twin tube modeli kompakt floresans lamba, hiç arızasız ve sönmeden her koşulda çalışmıştır. 1 adet, 2'li paralel bağlantılı, Manyetik ballastlı, Bolitong marka Twin tube modeli kompakt floresans lamba, ulusal elektrik sistemi ve jeneratörle sadece 72 saat çalışmıştır. 2 adet, 2 li paralel bağlantılı, elektronik ballastlı, Boli,topng marka, Twin tube modeli kompakt floresans lamba, hiç arızasız ve sönmeden sadece ulusal elektrik sisteminde çalışmıştır. 5 adet, 5'li paralel bağlantılı, elektronik bailastlı, Bolitong ve FLS marka Twin tube modeli kompakt floresans lamba, ulusal elektrik sistemi ve jeneratörle sadece 48 saat çalışmıştır.

5 10 adet, 5'li paralel bağlantılı, elektronik bailastlı, Bolitong ve FLS marka Twin tube modeli kompakt floresans lamba, ulusal elektrik sistemi, jeneratör ve inverterle sadece 120 saat çalışmıştır. Bu test sonuçları, belirli standartların işaretini taşımayan kompakt floresans lambaların ve elektronik ballastların üzerlerinde belirtilen kadar ömürleri olmadığını göstermektedir. KKTC'nin kompakt floresans lamba çöplüğü olmaması için, Enerji ile ilgili Bakanlığımızın, K.T.M.M.O.Birliği ile işbirliği yaparak derhal asgari standardı tespit etmesi gerekmektedir. ALINMASI GEREKEN KISA VADELİ. YASA GÜCÜNE DAYALI TEDBİRLER. Standart, Akkor flamanlı lambarın ithalatı ve imalatı yasaklanmalıdır. Kompakt floresans lambaların ve elektronik ballastların derhal kabuledilir asgari standartı tespit edilmeli ve uygulamaya konmalıdır. Kompakt floresans lambaların ithalatında, gümrük alınmamalı, ve halkımız kompakt floresans lamba kullanımına teşvik edilmelidir. Böylesi bir tedbir ve uygulama elektrik tüketimimizi, ulusal düzeyde en az %25 civarında azaltacaktır. Kompakt floresans lamba kullanıcılarına Elektrik Dairesi özel düşük tarife uygulamalıdır. Yoğun bir aydınlatma kampanyası başlatılarak, elektriğin ne pahasına üretildiği ve ekonomik olarak en verimli bir şekilde nasıl kullanılacağı halkımıza öğretilmelidir. SONUÇ Elektrik Mühendisleri Odası, Makine Mühendisleri Odası, İnşaat Mühendisleri odası ve Mimarlar Odasına bağlı teknik elemanlarında yer alacağı bir ULUSAL ELEKTRİK KOMİTESİ oluşturularak, bu teknik elemanların tavsiyeleri ile Enerji ile ilgili Bakanlığımızın elemanlarının ve Elektrik Kurumunun tecrübeleri birleştirilerek elektrik enerjimizin en verimli bir şekilde kullanılması sağlanabilir. Verimli elektrik enerjisi kullanımı için gerekli tedbirleri saptamak ve uygulamak, yeni santral yapımı ve elektrik tellerinin yenilenmesi için harcanacak olan paradan daha az olacaktır. Eğitim düzeyi yüksek olan halkımız aydınlatıldıktan sonra ve saptanacak tedbirler uygulandıktan sonra ulusal ihtiyacımız olan 120 MW elektrik yerine, 85 MVV'lık bir üretimle aynı sonuçlar alınabir. Bibliogarphy: 1. Energy Efficiency Training Program Washington, fail Bob Davis Lighting Options for Residential Buildings Energy Efficiency Training Program Washington, fail Bob Davis Lighting Systems for Commercial Buildings Energy Efficiency Training Program Washington, fail Lee Anderson Lighting Systems for Commercial Buildings Energy Efficiency Training Program Washington, fail Çevre, Kıbrıs Gazetesi 20 Şubat Ata Atun, Elektrik Enerjisi Kullanımı ve Üretimi KKTC Meclisi araştırma komitesine verilen rapor 3 Aralık 1994

6 REFERENCES i KKTC'de bir evde ortalama 9 lamba olduğu ve 1 günde toplam olarak 18 saat yandığı varsayımı ile her lambanın ortalama 2 saat günde ve 730 saat 1 yılda yandığı temel alınmıştır. Konut yapım tarzı ve soğuk iklime göre yapılaşmadan dolayı bu rakam Amerika'da 7.18 saat alınmaktadır.