FİZİK DERNEĞİ FİZİK KONGRESİ. etler İSPARTA

Transkript

1 FİZİK DERNEĞİ FİZİK KONGRESİ etler İSPARTA

2 TURKISH PHYSICAL SOCIETY 21 th PHYSICS CONFERENCE TR ABSTRACTS TÜRK FİZİK DERNEĞİ 21. FİZİK KONGRESİ ÖZETLER Eylül 2002 Süleyman Demirel Üniversitesi, İsparta

3 ÖNSÖZ Türk Fizik Derneği ITFD) bünyesinde her yıl Anadolu'nun bir Üniversitesinde düzenlenen TFD Fizik kongreleri yun idinde ve dışında çalışan bilini adamlarını bir araya getirerek son gelişmeler hakkında bilgi alış verişini ve işbirliği imkanlarının tartışılmasını sağlaması açısından oldukça önemli bir platform oluşturmaktadır. Böylesi bir kongreler zincirinin 21.sinin Üniversitemizin W. kuruluş yılında bölümümüz, tarafından organize edilmiş olması düzenleme kurulu olarak bizleri mutlu etmiştir. Bizlere güvenerek kongre organizasyonunu bizlere veren basta TFD genel başkam Prof.Dr. M.Nizamettin ERDURAN olmak üzere tüm yönetim kurulu üyelerine, bizlerden desteklerini esirgemeyen Üniversitemizin Rektörü ve a\nı zamanda Kongremizin Onursal Başkanı olan Prof.Dr. Lütfü ÇAKMAKÇI ile Dekanımız Prof.Dr. Güleren ALSANCAK ' a şükranlarımın.sunarız. Ayrıca bu kongrenin gerçekleşmesi için bizlere katkı sağlavan başta TÜBİTAK olmak üzere tüm özel ve kamu kurumlarına, davetimizi kabul ederek bilim kurulunda görev alan, çağrılı konuşmacı ve diğer bildirilerime destek veren savgıdeğer bilim adamı meslektaşlarımıza teşekkür ederiz. Saygılarımızla.-. Doç.Dr. Nuri Ö7.EK Yrd.Doç.Dr İskender AKKURT TFD-21 Fizik Kongresi Düzenleme kurulu adına

4 Destekleyen Kuruluşlar lapana Valiliği İsparta Belediye Başkanlığı Süleyman Demire/ Üniversitesi Rektörlüğü Fen-Eüebiyat. Fakültesi Dekanlığı Türk Fi~ik Derneği TÜBİTAK AKSU Enerji ve Ticaret A.Ş. Gnltaş A.Ş. İYAŞ AKSA JENERATÖR

5 Bilim Kurulu Osman AD1GÜZEL (FÜ) Bakı AKKUŞ(İÜ) Bekir AKTAŞ (GYTE) Ömür AKYÜZ (Yeditepe Ü) Mustafa ALTUNBAŞ(Marmaru Ü.) Engin ARIK (Boğaziçi Ü.) Metin ARIK (Boğaziçi Ü.) Pervin ARIKAN (TAEKj Bilal TANATAR (Bılkent Ü.) Semiha BAHÇELİ (SDÜ) Askeri BARAN (Trakya Ü.) Gökçe BİNGÖL (Hacettepe Ü.) Muharrem DİNÇER (OMU) Mahmut DOĞRU (FÜ) T.Nuri DURLU(Kmkkale Ü.) Hasan ERDOĞAN (PÜ) M. Nizamettin ERDURAN (İ.Ü.) Nihat BERKER (İTÜ) Bülent GÖNÜL (Gaziantep Ü) Erhan GÜLMEZ (Boğaziçi Ü.) ErgunGÜLTEKİN(iÜ) Yiğit GÜNDÜÇ(Hacettepe Ü.) H. Hüseyin GÜVEN (İTÜ.) Refik KAYALI (Niğde Ü.) Mustafa KESKİN (EÜ Kemal KOCABAŞ (EÜ.) Ali KÖKÇE (SDÜ) Fevzi KOKSAL (OMU) Mustafa MERDAN (SDÜ) Yavuz NUTKU (Feza Gürsey Ens) Nazmı OKUMUŞOĞLU (KTÜ) Şener OKTİK (MÜ) Gülsen ÖNENGÜT(ÇÜ) Durul ÖREN (YTÜ.) Emin ÖZBAŞ (Marmara Ü.) Atılla ÖZMEN (Gazi Ü) SaimSELVİ(EÜ) Metin SU B AŞI (YTÜ) Saleh SULTANSOY (Gazı Ü.) Yusuf ŞAHİN (Atatürk Ü.) Mehmet ŞİMŞEK (Gazi Ü.) Mehmet TOMAK (ODTÜ) A. Mecit TÜRÜT (Atatürk Ü.) Nazı m UÇ AR (SDÜ) Nuri ÜNAL(AkdenizÜ.) Halil YARANERİ (Mersin Ü.) Aytaç YALÇINER (ULUDAĞ Ü.) Ömer YAVAŞ (AÜ) Y. Kemal YOĞURTÇU) Atatürk Ü.) Düzenleme Kurulu M.Lütfü ÇAKMAKÇI (Onursal Başkan S.D.Ü. Rektörü) Nuri ÖZEK(Koordinatör) İskender AKKURT(Sekreter) Ekrem ARTUNÇ (SDÜ) Seyfettin ÇAKMAK (SDÜ) Fatih UCUN (SDÜ) Suat ÖZKORUCUKLU (SDÜ) Mel ı h BOSTAN (İÜ) SefaERTÜRK(NÜ) Mevlüt DOĞAN (AKÜ) Işık KARABAY (YTÜ) Mehmet KARAKILÇIK (ÇÜ) Sehhan KARTAL (İÜ) Belsin ONAT Yerel Organizasyon Kurulu Mükerrem ŞAHİN Abdullah KAPLAN Mehmet UZUNKAVAK Nalan ÇİÇEK BEZİR Ahmet Faruk ÖZDEMİR Adnan SAĞLAM Halil OTURAK Ahmet TOKATLI Osman ŞAHİN Şükrü ÇAKMAKTEPE Erdal DİKMEN ZehhaÇIRÇIROĞLU

6 TFD- 21. Fi-ik Kt'iigresi E\lıil2(Hl2SDÜ. ÇAĞRILI KONUŞMACILAR INVITED SPEAKERS

7 Tl-D 21. Fi:ik Kon^rcu Eylül 2002 SDÜ. hpnnu Ç K l NANOPARCACİKLARİN BASİNÇ ALTINDAKİ FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ MEHMET ACET Tieftemperaturphysik. Gerhard-Mercalor Universitaet Dııisburg. D üuisburg. Almanya Parçacık büyüklüğü yaklaşık 30 nanometre boyutuna indiğinde sergilenen fiziksel özellikler bulk örneklerinkine göre farklılıklar gösterirler. Farklılıkların nedeni temel olarak yüzey alanının hacime oranının anmasına, dolayısıyla yüzeyden etkilerinden gelen katkıların belirginleşmesine bağlanabilir. Nanoparçaciklar basınç altına alındığında bulk örneklerde olduğu gibi çeşitli yapısal faz geçişleri gözlenebilir. Ancak, faz geçişlerin oluştuğu basınçlar parçacık büyüklüğü ile değişimler gösterebilir ve hal denklemlerinden elde edilen bilgilere göre yüksek basınçtaki kararlı olan fazın sertliği alçak basınç fazınınkine göre daha düşük olabilir. Bu çalışmada yarı iletken ve melal nanoparçıklann hal denklemleri incelenip, gözlenen yeni fiziksel özellikler sunulacaktır.

8 TFD21. Fizik Kongresi J l-14 Eylül 2002 SDÜ. İsparta ÇK2 CP BOZULMASI YENİ FİZİK ETKİLERİ TAKHMAS1B M. ALIEV Orta Doğu Teknik Üniversitesi TÜRKİYE

9 TFD21. Fi-ik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. İsparta ÇK3 RAŞİT TURAN Orta Doğu Teknik Üniversitesi TÜRKİYE

10 TFD21. Fizik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. İsparta TR NEUTRONS IN NUCLEAR PHYSICS...FROM "BILLIARD BALLS" TO QUARK-GLUON STRUCTURE JOHN R. M. ANNAND Glasgow University Physics and Astronomy Glasgow. SCOTLAND Neutrons and protons are the main building blocks of atomic nuclei and neutrons have been used to probe nuclear structure since the pioneering days of nuclear physics. As strongly interacting hadrons they have a high probability of reaction and, being uncharged, they are unaffected by the nuclear Coulomb field. Neutron scattering for example has been used to determine nuclear sizes and shapes. However the strong interaction inhibits the neutron from penetrating the surface "skin" of the nucleus and to gain information on the interior a relatively weakly interacting probe such as a photon or electron is superior. As the energies of electron accelerators have increased, shorter distances may be probed, until at a photon momentum of -200 MeV/c the reduced wavelength is 1 fm, roughly the dimension of the neutron or proton. From this point one starts to become sensitive to the internal structure. Until recently most experiments have concentrated on the proton as a hydrogen target is experimentally straightforward. There is of course no free neutron target, but with an improved understanding of how nuclear binding affects the neutron embedded in deuterium or helium-3, these materials may be considered as effective neutron targets. The extra information obtained from examining an up-down-down-quark neutron, as opposed to an up-up-down-quark proton, will be vital to achieve a full understanding of the ways in which elementary quarks and gluons interact to make composite hadrons. New results from the MAMI accelerator in Germany are presented and an extension of these measurements at Jefferson Laboratory in the USA is previewed. As well as being pivotal to the development of fundamental nuclear physics, neutrons have immense technological importance. Many of the early neutron scattering experiments were driven by a need to understand nuclear fission processes for power generation or weapons production, but neutron beams have also been widely used in medicine for the treatment of cancerous tumours. Nowadays photon-beam radiotherapy is more common, but neutron photo-production constitutes a significant source of secondary dose received during a course of treatment. The programme to measure these effects at Lund in Sweden is described, along with methods of calculating neutron dose in tissue using nuclear-physics techniques originally developed to obtain the response of neutron detectors.

11 TFD21. Fizik Kongresi Eylül 2002 SDÜ, İsparta ÇK5 PECULIAR FEATURES OF EPR OF CHARGE SEPARATED STATES IN PHOTOSYNTHETIC REACTION CENTERS Kiev Salikhov Kazakistan Üniversitesi KAZAKİSTAN

12 TFD21. F'i-H Kongresi E\-liil 2002 SOU. IspıırHi ÇK6 PARÇACIK HIZLANDIRICILARI: DÜNYA VE BİZLER S.SULTANSOY 21.Yuzyilin -lojenerik teknolojisinden biri olan Paıcacik Hizlandiricilari, temel parcacik fiziğinden molekuler biyolojiye, nükleer fizikten tipu. izotop üretiminden gida sterilizasyonuna, enerji üretiminden anjiografiye, malzeme biliminden savunma sanayiye, polimer kimyasindan arkeolojiye bilim ve teknolojinin yüzlerce alanında kııllanilmaktadir. Konuşmada parcacik hizlandiricılari alaninda son gelişmeler irdelenecek ve ülkemizde bu stratejik alanin gelişmesi için gereken tedbirler tartisilacaktir. Ankara ve Gazi üniversiteleri elemanlarından oluşan "Türk hizlandiricı kompleksi arastirma grubu"nun DPT projesi çerçevesinde önerdiği Ulusal Hizlandirici Laboratuvari ile ilgili son calismalar anlatilacak ve bu laboratuvarda kurulmasi planlanan hizlandiricilarda yapilacak temel ve uygulamali araştırmalar incelenecektir. Ayrica, Toryumun nükleer yakit olarak kullanilmasina imkan sağlayacak, hizlandiricilara dayali yeni tip nükleer reaktörler ile ilgili son gelişmeler irdelenecek, ülkemizde bu konuda neler yapilabilecegi tartisilacaktir.

13 TFD- 21. Fizik KOH.WU Eylül 2002 SDÜ. BİLDİRİLER (PRESENTATIONS) ASTRO FİZİK (AF) ATOM VE MOLEKÜL FİZİĞİ(AMF) FİZİK EGITIMI(FE) İSTATİSTİK FİZİK (IF) MATEMATİKSEL FİZİK(MF) NÜKLEER FİZİK UYGULAMALI FİZİK (UF) YÜKSEK ENERJİ FİZİĞİ(YEF) YOĞUN MADDE FİZİĞİ(YMF) ASTRRO PHYSICS ATOMIC AND MOLECULER PHYSICS PHYSICS EDUCATION STATISTICAL PHYSICS MATEMATICAL PHYSICS NUCLEER PHYSICS APPLIED PHYSICS HIGH ENERGY PHISICS CONDENSED MATTER PHYSICS

14 TFD- 21. Fizik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. İsparta AF_SI TÜBİTAK ULUSAL GÖZLEMEVİ'NE (TUĞ) KURULACAK OLAN TAYFÖLÇER VE YAPILACAK ÇALIŞMALAR M. AKY1LMAZ. İ. YEĞİNGİL, M. SAHAN Çukurova Üniversitesi Fen-Edebıyat Fakültesi Fizik Bölümü Adana Gökadamızda sönük, yayılmış kaynakların, ve özellikle yıldızlararası ortamın incelenmesi amacı ile bir Fabry-Perot tayfölçerı yapılmıştır. 7,5 cm çapında çift etalonlıı, basınç ayar sistemli, çözünürlüğü R= olan bu tayfölçer, Tübitak Ulusal Gözlemevi'nde (TUĞ) bulunan 150 cm çapındaki teleskopla (T150) birlikte kullanılacaktır. Yaz aylarında TUG'a taşınması planlanan bu tayfölçerle başlangıçta teleskop kullanılmadan çalışmalar yapılacaktır. Bu durumda sadece zenit gözlemleri yapılacaktır. Teleskopla birlikte kullanıldığında, yıldızlararası ortamın H u dalgaboyunda incelenmesine ağırlık verilecektir. Wisconsin Üniversitesi'nde WHAM (Wisconsin H-Alpha Mapper) projesiyle yapılan çalışmada gökadamızın 1 uzaysal çözünürlükle çıkarılan H n haritasındaki ilginç bölgeler, bu çalışmada teleskopla birlikte 4" uzaysal çözünürlükle incelenecektir.

15 TFD- 21. Fi-ik Kongresi E\ lit! 2002 SDÜ. hparıu A F_S2 ULTRA -YÜKSEK ENERJİLİ KOZMİK IŞINLARIN KAYNAKLARININ ARAŞTIRILMASI İ. SEMİZ, L. KURNAZ, U. KEMİKTARAK, İ.B. ALTUNKAYNAK Boğaziçi Üniversitesi Fiz.ik Bölümü Ultra -Yüksek Enerjili Kozmik Işınların (UHECR) orijini, astrofiziğin en önemli problemlerinden bindir. 58 parçacıktan oluşan Akeno Giant Air Shower Array (AGASA) verileri, galaksilerarası manyetik alanın düzgün olduğu varsayımıyla hesapsal metodlarla analız edildi. Aynı metodlarla kendi oluşturduğumuz, AGASA verilerine eşdeğer rassal venler de analız edildi ve AGASA verilerinin rassal verilerden ayırdedılemediği bulundu. Bu sonuç "top-down"' fiknni. yani UHECR'lerin astrofiziksel kaynaklardan değil de, erken evrenden kalma yüksek kütleli parçacıklann bozunumundan kaynaklandığı fikrini desteklemektedir.

16 TFD- 21. Fi-ik Kongresi II-14 Eylül 2002 SDÜ, Ispaıra AF_S3 Bianchi III Tipi Uzay-Zamanlarda Kütlesiz Duffin-Kemmer-Petiau Denklemi ve Maxwell Denklemleri A. HAVARE 1, T. YETKİN 2 1 Fizik Bölümü. Fen-Edebiyut Fakültesi. Mersin Üniversitesi, Mersin. Türkiye " Fizik Bölümü. Fen-Edebiyut Fakültesi. Çukurova Üniversitesi, Adana. Türkiye Maxwell denklemleri ile dinamiği klasik olarak incelenen ışığı, kuantum kuramı kullanarak incelemek için literatürde bozonlar için yazılmış olan göreli dalga denklemleri kullanılmaktadır. İçinde yaşadığımız uzay-zamanın eğri olduğu göz önüne alınırsa bu çalışmaların genel görelilik formalizmine taşınarak yapılması daha uygundur. Işığın kuantumu olan fotonu betimlemek için, bozonları betimleyen denklem olan Duffin- Kemmer-Petiau (DKP) denkleminde kütlenin sıfır alınmasıyla elde edilen denklem kullanılır. Bu çalışmada; ds 2 = - [dx + R(x )H(x')dx 2 ] 2 + R(x ) 2 [(dx 1 ) 2 + D(x') 2 (dx 2 ) 2 + (dx 3 ) 2 ] ile verilen, hem dönme hem de genişleme terimleri içeren evren modeli için kütlesiz DKP denklemi yazılıp ikinci dereceden diferansiyel denklem biçimi elde edilmiştir. Sonra aynı model için Maxwell denklemleri spinör formalizmi kullanılarak ikinci dereceden diferansiyel denkleme dönüştürülmüştür. Bu iki denklemin aynı matematiksel biçime sahip olduğu görülmüştür. Daha sonra dalga fonksiyonunun bileşenleri ile Maxwell alan tensörünün bileşenleri arasındaki karşılaştırma yapılmıştır.

17 TFD- 21. F U k Kımarcsi Eylül 2fKı2 SDÜ. Ispumı AF_SJ BAZI DÖNEN VE GENİŞLEYEN AA EVREN MODELLERİ İÇİN FOTON DENKLEMİNİN TAM ÇÖZÜMLERİ O. AYDOĞDU'. A. HAVARE 1, T. YETKİN 2 1 Fizik Bölümü, Fen-Edebiyat Fakültesi. Mersin Üniversitesi, Mersin, Türkiye ~ Fizik Bölümü, Fen-Edebiyat Fakültesi. Çukurova Üniversitesi, Adana. Türkiye Bu alanda yapılan çalışmalarda ışığın, eğri uzay-zamandaki dinamiğini anlamak için. klasik kuramını veren Maxwell denklemleri eğri uzay-zamanda farklı modeller için çözülmüştür. Bu çalışmada Maxwell denklemlerini çözmek yerine, ışığın kuantum kuramını betimleyen kütlesiz Duffin-Kemmer-Petiau denkleminin aşağıda verilen evren modelleri için çözümleri incelenmiştir: (1) Som-Raychadhuri uzay-zamanı ds : = -dt 2 + dr 2-2r 2 d(pdt + r 2 ( l -r)d<p 2 + dz 2, (2) Hoenselares-Vishveshwara uzav-zamanı t ı ds' = - df + dr -(l/2)(c-1 )(c-3)dcp- -2(c-1 )dıpdt+dz", (3) Rebouças uzay-zamanı 2,.2 ds' = - df + dr +4cosh 2rdcpdt - (3coshf 2r+1 )d(p" + dz", (4) Robertson-Walker uzay-zamanı (5) Euclidyen uzay-zaman ds 2 = - dt 2 + «2 (t)(dx 2 + dy 2 + dz 2 ), ds" = - dt 2 + dx 2 + dy 2 + dz 2. Bu metrikler için önce dalga fonksiyonları elde edildi, enerji spcktrumları bulundu ve sonuçlar karşılaştırıldı. 10

18 T F D- 21. Fizik Kongresi Eylül 2002 SDÜ, İsparta AF_PI SIKIŞTIRILABİLİR VE SIKIŞTIRILAMAZ MAGNETO- HİDRODİNAMİK AKIŞLARIN DENGESİZLİK DAĞILIMI METODU İLE İKİ BOYUTLU NÜMERİK ÇÖZÜMLERİ Ş. BALCI 1. N. ASLAN 2 'Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fizik Böl. Göztepe, İstanbul, Türkiye 2 YeditepeÜniversitesi, Fizik Böl. Kayışdağı, İstanbul, Türkiye Yüklenebilir akışkanları da ele alabilen Magneto-Hidrodinamik denklemleri (MHD) lineer olmayan hiperbolik denklemler olup, akış hızına göre kesikli çözümler içerebilen denklemlerdir. Bu tür denklemlerin çözümleri, laboratuarda oluşturulan plazma parçacıklarının elektrik ve manyetik alanlarla etkileşimlerinin incelenmesinde, astrofıziksel plazmaların stabilitelerinin araştırılmasında, atmosferdeki elektro-manyetik dalgaların yayılmalarının incelenmesinde, simetrik ve asimetrik patlamaların incelenmesinde, güneşten gelen radyasyonun manyetize veya manyetize olmayan gezegenler üzerlerindeki etkilerinin araştırılmasında ve diğer pek çok fiziksel problemlerin anlaşılabilmesinde son derece önem taşımaktadır. Dengesizlik Dağılımı (DD) Metodu ilk defa Roe [1] tarafından Euler denklemleri için geliştirilmiştir. Bu çalışmada, Roe metodu baz alınarak, iki boyutta (z yönünde akış olmayan) düzlemsel MHD denklemleri için elde edilen magneto-akustik ve entropi dalgalari içeren MHD-A dalga modeli [2,3] ele alınmış ve bu modelin yerçekimi etkilerini de içerecek şekilde nasıl geliştirildiği gösterilmiştir. Kullanılan nümerik metod homojen üçgensel örgülerde çalışabilen, DD metodu olup, MHD problemlerine uyarlanan ilk meıod'dur. Bu yeni model ve kullanılan nümerik metotla, sıkıştınlabilir ve sıkıştırılamaz akış türündeki (şok yansıması, Kelvin-Helmholtz instabilite problemi, gravitasyon problemi) çeşitli test problemlerinin iki boyutlu (ve diğer araştırmacılar tarafından başka metodlarla elde edilen sonuçlara uygun olan) nümerik çözümleri elde edilmiş ve dalga modeli ve DD metodunun oldukça iyi çalıştığı gösterilmiştir. Bu sonuçlar göstermektedir ki. geliştirilmiş MHD-A modeli hem sıkıştırılabilir hem de sıkıştırılamaz akışları incelemede güvenlikle kullanılabilmektedir. Kaynaklar [1] P. L. Roe and L. M. Mesaros. 'An Improved Wave Model for the Multidimensional Upwinding of the Euler Equations, in Thirteenth International Conference on Numerical Methods in Fluid Dynamics (Rome), July, [2] Ş. Balcı ve N. Aslan, 'Euler ve MHD Denklemlerinin Dalga Modelleri ile Üçgensel Örgülerde Dengesizlik Dağılımı Metodu ile Nümerik Çözümleri', TFD 17. Fizik Kongresi, Ekim, 1998, Alanya. [3] Ş. Balcı, 'İki Boyutlu Magneto-hidrodinamik Denklemlerinin Üçgensel Örgülerde Dengesizlik Dağılımı Metoduyla Nümerik Çözümleri', Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi. İstanbul. Türkiye,2000.

19 TFD2L Fi-ik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. hpancı AMF_S1 Ne+H 2 + SAÇILMA PROBLEMİNİN ZAMANA BAĞLI KUANTUM MEKANİKSEL İNCELENMESİ H. OTURAK'. A. KÖKÇE', F. cöğtaş 2 'Süleyman Demirel Üniversitesi. İsparta, Türkiye : Fırat Üniversitesi.Fizik Bölümü. Elazığ. Türkiye Bu çalışmada Ne+H2*(v,j) >Ne+H2+(v',j) inelastik saçılma ve Ne+H 2+ > NehT reaktif saçılma problemleri için zamana bağlı Schrödinger denklemi çözülerek bireysel kuantum seviyeleri arasındaki reaksiyon ihtimaliyetleri hesaplandı. Zamana bağlı Schrödinger denklemi Chebychev polinomları cinsinden bir açılım kullanılarak çözüldü. Hhamiltoniyen işlemcisinin dalga fonksiyonu üzerindeki etkisi hızlı Fourier dönüşümü ve (FFT) ve kesikli değişken gösterimi (DVR) teknikleri ile gerçekleştirildi. Elde edilen sonuçlar, Ne+Fİ2 + saçılmasının büyük ihtimaliyetle inelastik olduğu, inelastik saçılma ihtimaliyetlerinin parite seçim kuralına uydukları, reaktif saçılma ihtimaliyetlerinin ise genelde eşik davranışı sergiledikleri görülmüştür. 12

20 TFD2I. Fizik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. İsparta AMF_S2 ÜÇ BOYUTTA He+CO İNELESTİK SAÇILMA PROBLEMİ 'S. AKP1NAR.! N. BULUT, 2 H. OTURAK ve 'F. GÖĞTAŞ Fırat Üniversitesi.Fizik Bölümü. Elazığ. Türkiye 'Süleyman Demirel Üniversitesi. İsparta. Türkiye Bu çalışmada üç boyutta He+CO(v,j)^He+CO(v'.j') in elastik saçılma problemi zamana bağlı kuantum dalga paketi metodu kullanılarak incelenmiştir. Zamana bağlı Schrödinger denklemi, hızlı fourier dönüşümü ve kesikli değişken gösterimi teknikleri kullanılarak çözüldü. Dalga fonksiyonunun zamana bağlı yayılımı Chebychev polinomları cinsinden bir polinom kullanılarak yapıldı. He+CO(vj) >He+CO(v',j') inelaslik saçılma ihtimaliyetleri, çalışılan enerji aralığında benzer salınımları göstermektedir. Reaktik kanal kapalı olduğundan, bütün kuantum durumları üzerinden toplam ihtimaliyet birdir. Çalışmada aynı zamanda ürün dönme dağılımları da bir kaç dönme değeri için hesaplanmıştır. Ürün dönme dağılımlarının parite seçim kuralına uymadığı görülmüştür. 13

21 TFD21. Fizik Kongresi Eylül 20H2 SDÜ. lapana TR AMF_S3 A 400 MHz ATOMIC HYDROGEN SOURCE T. ACSENTE, O. GHEORGHIU National Institute for Laser. Plasma and Radiation Physics. P.O.B MG Bucharest, octavghrorkhiu@yahoo.com The Hydrogen maser is a frequency standard with the highest frequency stability. The atomic Hydrogen beam for the maser is realized with a RF discharge (400 MHz) produced between the plates of the condenser of a capacitively loaded coaxial cavity. The molecular Hydrogen is stored in a FeTi hydrure bottle at a pressure of 0.2 MPa. After the passage of a Palladium leak the pressure is reduced in the range of 0.1 Torr, ie the pressure in the discharge tube, where the molecular Hydrogen is dissociated, resulting the atomic Hydrogen beam. The electronic part controls the pressure in the discharge in order to control the atomic beam intensity.x We studied the dependence of the maser level and the discharge luminosity against the power in the discharge. We found that for a given pressure, the maser oscillation level is constant after a certain power level is exceeded. We concluded that a RF discharge is very convenient to use because: -The cavity ensures a good shielding which limit the parasitic field in the maser room at a very low value. -The cavity allows us to know the discharge parameters -The cavity ensure a good cooling of the discharge tube -The dissociation rate increases with frequency and the breakdown is very easy to obtain. 14

22 TFD21. Fi-ik Kongresi Eylül 2002 SDÜ. İsparta AMF_S4 A SYSTEMATIC STUDY ON THE QUASI-EXACTLY SOLVABLE POTENTIALS R. KOÇ', H. TÜTÜNCÜLER' 'Gaziantep University. Faculty of Engineering. Department of Physics. 2731(1 Gaziantep. Turkey. A set of quasi exactly solvable potentials have been studied. We present a unified approach to obtain the potentials from each other by using point canonical transformation. We also show that a specific form of the QES coulomb potential corresponds to the coulomb correlation problem for a system of two electrons in an external field. 15

23 TFD21. Fi-ik Kongresi Eylül 2002 SDÜ, İsparta AMF_S5 ADİ LABORATUAR ŞARTLARINDA ELEKTROLİZ YOLUYLA ELEKTRON YÜKÜ (e ) NÜN BULUNMASI NAİL ÖZEK, S.GÖNEN. M.T.KAVAK D.Ü.Eğitim Fakültesi. OFMA Eğitimi Bölümü. Fizik Eğitimi ABD Diyarbakır J.Bruner'in buluş yoluyla öğrenme yaklaşımı için, adi laboratuar şartlannda, elektron yükü (e") nın ölçülmesi ele alındı. Ucuz malzemeden araç ve gereç elde edilmesi ilkesinden hareketle, Diyarbakır kazancılar çarşısından, kullanılacak voltametreye uygun boyda çubuk ve levha bakır parçaları alındı. CuSOj çözeltisi hazırlandı. Olabildiğince mükemmel temizlenen Cu çubuk ve levhaların elektrot olarak kullanıldığı çok sayıda CuSO4 elektrolizleri yapıldı. Deney sonuçlan ele alınarak, bilişsel sevileri normal ve bilişsel süreç becerileri gelişmiş öğrencilere yönelik, gösteri yöntemine ve tümevarım uygulamalanna yer verildi. Faraday kanunlannın doğruluğu bağlamında, elektron yükü e=l, x 10-19C olarak bulundu. Anahtar kelimeler: Bruner yaklaşımı, fizik eğitimi, elektroliz. 16

24 TFD2I. Fizik Kongresi Ev/»/ 201)2 SDÜ. İsparta AMF_S(> Ag N (N=13,14,19,20) ATOM YIĞINLARININ "PARALLEL TEMPERING MONTE CARLO" SİMÜLASYON YÖNTEMİ İLE ISI KAPASİTELERİNİN BULUNMASI H.ARSLAN'. M. H. GÜVEN', E. YURTSEVER- 'Zonguldak Karaelmas Üni. Devrek Fen-Ed. Fak. Fizik Böl ZONGULDAK : Koç Üniversitesi. Kimya Böl Sarıyer. İSTANBUL Atom yığınlarının faz geçişlerinin incelenmesinde, deneysel ve teorik verilerin karşılaştırılması bakımından ısı kapasitelerinin tespit edilmesi oldukça önemlidir. Bu yığınların termodinamik özelliklerinin Metropolis Monte Carlo ve Moleküler Dinamik (MD) yöntemleri ile elde edilmesi sırasında "quasiergodic" etkilerden dolayı bazen hassas sonuçlar elde edilememekte bazen de hiç sonuç elde edilememektedir'. Son zamanlarda önerilen "Parallel Tempering" Monte Carlo 2 * simulasyon yöntemi ile atom yığınlarının, potansiyel enerji yüzeylerinde düşük ve yüksek sıcaklıklar arasında konfigürasyon alış verişi yapılarak "ergodic" olarak örneklenmesi sağlanabilmektedir. Bu çalışmada AgN (N=13,14,19,20) atom yığınlarının ısı kapasiteleri "Parallel Tempering" Monte Carlo simulasyon yöntemi ile incelenmiştir. Simülasyonda çok cisim etkileşmelerini içeren Sutton-Chen' potansiyel enerji fonksiyonu kullanılmıştır. Bu yöntemle incelenen Agn ve Agm atom yığınları için tek aşamalı, Agu ve Ag2n atom yığınları için ise iki aşamalı faz geçişleri gözlenmiştir. [1 Neıroiti. J.P.. Calvo. F.. Freman. D. L. Doll, J.D.. J. Chem. Phys. 112(23) (2000) 12] Calvo.. F..Neirottı. J.P.. Freman. D. L..Doll, J.D.. J. Chem. Phys. l 12(23) (2000) 31 Sutlun. A.P. and Chen.J.. Phılos. May. Letl , (1990) *Yazarl:ır "Parallel Tempering" Monte Carlo program desteği için Dr. F. Calvo'va tefekkür eder. 17

25 TFD2I. Fizik Kongresi Ev/1, SOU. Is/xirnt AMF_S7 ASMA YAPRAKLARINDA ICP-AES İLE ELEMENT ANALİZİ D.AKMAN, F.S.EREEŞ, S.AKÖZCAN. S.ÇAM Celal Buyur Üniversitesi. Fen-Edehiyul Fakültesi.Fizik Bölümü. Murudiye-Manisu Bağlarla ilgili yapılan çalışmalarda yüksek verim ve kaliteli ürün elde etmek için azotlu ve potasyumlu gübrelerin yanı sıra demir, bakır, sodyum içerikli ilaçlar kullanılmaktadır. Kullanılan bu gübre ve ilaçlar bitkinin yaprak ile meyve bünyesinde absorplanmaktadır. Asma yaprağı, Türk mutfağında önemli bir yere sahip olması nedeniyle gıda maddesi olarak tüketilmektedir. Bu çalışmada, kullanılan ilaç ve gübrelerin asma yapraklarındaki konsantrasyonları incelenirken; yaprak yüzeyinde binken ve yaprağın bünyesinde bulunan elementlerin tespiti için Manisa İli Yağcılar Beldesi bağlan seçilmiştir. Bu amaçla; araştırmada yöreyi temsil edecek şekilde 25 bağdan yaprak örnekleri temin edilmiştir. Bağın ihtiyaç durumuna göre yapılan gübreleme ve ilaçlama uygulamaları sebebiyle yaprak ayasında biriken tortuyu gidermek için yaprağın saf su ile yıkandığı ve yıkanmadığı iki farklı durumda yaprak sayıma hazırlanarak Ca, Mg. Na, Cu. K, Fe, Mn, Zn, P elementi analizleri ICP-AES ile. </< total N elementi tayini Kjeldahl yöntemi ile yapılmıştır. Elde edilen verilere göre sonuçlar tartışılmıştır. 18

26 TFD2I. Fi-ik Kon K,-L'si Eylül 2002 SOU, hparm AMF_S8 ATOM NUMARASI 40 < Z < 92 ARASINDAKİ ELEMENTLER İÇİN L X-ISINI ÜRETİM TESİR KESİTİ K. SADE', p. TUNAY', M. ERTUĞRUI/, H. ERDOĞAN' 1 Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyal Fakültesi. Fizik Bölümü. DENİZLİ " Atatürk Üniversitesi. Kuzıınkarabekir Eğitim Fakültesi. Fizik Eğitimi Bölümü. ERZURUM Bu çalışma da kev'luk foton enerjileri ile uyarılan atom numarası 40 < Z < 92 arasındaki elementler için L x-ışını üretim tesir kesitleri hesaplandı. Hesaplanan değerler tablo haline getirildi. Bu tablolardan yararlanılarak, enerji (kev) ile L x-ısını üretim tesir kesiti (barn/atom) arasında ve atom numarası (Z) ile L x-ışım üretim tesir kesiti (bam/atom) arasında grafikler çizildi. Sonuç olarak, üretim tesir kesitinin artan atom numarası ile arttığı, artan enerji ile azaldığı gözlendi. 19

27 TFD2I. Fizik -Kongresi Eylül 2002 SDÜ. hpurıcı BAZI AKTİNİT DÖRTLÜ HALOJENÜR MOLEKÜLLERİNİN ERGİME NOKTALARI CİVARINDAKİ İYONLAR-ARASI ETKİLEŞMELERİ 1 Trakya Üniversitesi. Uluslararası Fizik ve Uygulamalı Mat. Araş. Merkezi P.K Karaağaç-Edirne 1 Trakya Üniversitesi. Fcn-Edebiyat Fakültesi. Fizik Bölümü Edirne : Trakya Üniversitesi. Kırklareli Meslek Yüksek Okulu. Teknik Bölümler, Kırklareli Bu çalışmada aktinit dörtlü halojenür molekül grupları için öne sürülen iyonlararası kuvvet modeli ile kararlılığı açıklanmada güçlük çekilen ThX^ ve ZrX4 ( X=F, Cl, Br ve I ) moleküllenndeki iyonlararası etkileşmeler, ergime noktası civarındaki metalik deneysel sıvı yapı faktörü kullanılarak incelenmiştir. İyonlararası etkileşmeler ilk üç kabuk için ele alınmış; molekül grupları için verilen parametreler kullanılarak moleküllerin bağlanma enerjileri hesaplanmıştır. Aynca moleküllerin statik katı küre sıvı yapılan hesaplanmış ve moleküllerdeki halojen polanzasyonunun etkisi tartışılmıştır. 20

28 TFD21. l-'izıi. Konimi E\liil SDÜ. hpaıhı AMF_SIO BAZI SIVI NADİR TOPRAK METALLERİNİN ATOMLARARASI ETKİLEŞME POTANSİYELLERİ VE STATİK YAPILARI 1 S. Ş. DALGIÇ 12, S. DALGIÇ 2. M. ÇELTEK-' Uluslararası Fizik ve Uyg. Maıeınatik Arattırma Merkezi. PK Trakya Üniversitesi. Karaağaç - Edirne * Fizik Bölümü. Trakya Üniversitesi Edirne 3 Eğitim Fak.. Trakya Üniversitesi Edirne Bu çalışmada hep sıvı nadir toprak metalleri için öne sürülen Wills - Harrison çiftler etkileşme potansiyellerinin Karmakar - Joarder ve Singh formları, iki parametreli Heine - Abarenkov model potansiyeli ve farklı ekranlama fonksiyonlun kullanılarak incelenmiştir. Ele alınan sistemlerin statik yapıları gelişigüzel faz yaklaşımı (RPA) kullanılarak hesaplanmış ve deneysel değerler ile karşılaştırılmıştır. 21

29 TFD2I. Fi;ik Kongresi EV/H/ 201J2 SDÜ. Ispaı-tu AMF_SI l Na VE Li İYONLARININ MODEL ZARLARIN YAPISAL VE DİNAMİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE OLAN ETKİLERİNİN ESR İLE İNCELENMESİ C. AYDAS. M. KORKMAZ Türkiye Atom Enerjisi Kurumu. H.Ü.. Fizik Mühendisliği Bölümü Canlılarda bulunan ve basit bir engel oluşturmanın ötesinde bünyesinde değişik karmaşık biyokimyasal tepkimeler ile parçacık ve enerji taşınması ve benzer olayların gerçekleştiği biyolojik zarlarının incelenmesinde çok sayıda parametrenin kontrol edilmesi gerekir. Biyolojik zarların karmaşık yapı ve işlevlerine ışık tutabilmenin çıkar bir yolu, biyolojik zan temsil eden ancak tek tip lipit kullanılarak hazırlanan model zarlar kullanılarak inceleme yapmaktır. Model zarların yapısal ve işlevsel özelliklerini etkileyen parametrelerden birisi zarların su içeriği, diğeri de bu zarların temasta olduğu ortamların türü ve ortamların içeriğidir. Sözgelimi model zarların temasta oldukları ortamlardaki iyonlar ile zar bileşenleri arasındaki etkileşmelerin, zarların yapısal ve işlevsel özelliklerinde önemli değişiklikler yarattığı belirlenmiştir. İyonların biyolojik zarlar ve model zarlar üzerine olan etkilerinin incelenmesi ve etkileşme mekanizmalarının aydınlığa kavuşturulması son dönemlerde önemli bir araştırma konusu olmuştur. Bu çalışmada dipalmitolfosfotidilkolin (DPPC) molekülünün oluşturduğu çokkatmanlı yapılara Li + ve Na* tek değerlikli katyonlarının 0-5 M arasındaki denşımlennin etkileri 5- doksil steank asit spin etiketi kullanılarak Elektron Spin Re/.onans (ESR) tekniği ile ayrıntılı olarak incelenmiştir. Çalışmada 25 mg/ml ve 50 mg/ml oranlarında sulandırılmış lipit dispersiyonlan hazırlanarak bunların K sıcaklık aralığında ESR spektrumlannda ortaya çıkan değişimler izlenip faz geçiş sıcaklığında ve düzen parametresinde luz derişimine bağlı olarak gözlenen değişimler belirlenmiştir. Moleküier ilgi zamanı kavramından hareketle, jel ve sıvı kristal fazlar için aktivasyon enerji değerleri hesaplanmıştır. 22

30 TFD2I. Fizik Koııgmı I1-/4 Eylül 20H2SDÜ. İsparta AMF_S12 BULUT OLUŞUM DİNAMİĞİ VE MIE SAÇILMA TEORİSİ Y.BABUR ', S.Y1LMAZ 1, A.MAMEDOV 2 'Harran Üniversitesi.Fen Ed. Fakültesi. Fizik Bölümü Yenis.eliir-S.Urfa "Çukurova tlniversitesi. Fen Ed. Fakültesi, fizik Bölümü Balcalı-Adana Bulutların elektriksel davranışının araştırılması, hem statik, hem de dinamik elektrik alanlardaki etki açısından büyük önem taşımakta olup, birçok uygulamaların temelim teşkil etmektedir. Bu açıdan bulut ve bulutsu kümelerin oluşumu, oluşum dinamiği ve özelliklerinin teorik olarak incelenmesi güncel bir problem olarak karşımıza gelmektedir. Bu çalışmada, belirli elektromagnetik dalganın bulut içindeki dağılımı ve özellikleri Mie saçılma teorisi bazında incelenmiştir. Bulut ve bulutsu makroskopik kümelerin oluşumu ve oluşum dinamiği hakkında veriler elde edilmiştir. Elde edilen teorik veriler deneysel sonuçlarla karşılaştmlarak bulutsu kümelerin morfolojisi ve elektriksel özelliklerini içeren model geliştirilmiştir. 23