Gökçeada Uğurlu Zeytinlik

Transkript

1 T.C. Ç AN AKKALE VALİLİĞİ ÇANAKKALE VALİLİĞİ Guide To Excavations in ÇANAKKALE Kazı Rehberi Gökçeada Uğurlu Zeytinlik 1 Gökçeada Uğurlu Zeytinlik Kazı Broşürü ing-trk..indd 1

2 GÖKÇEADA UĞURLU-ZEYTİNLİK KAZI VE ARAŞTIRMA PROJESİ Uğurlu-Zeytinlik yerleşmesi, ülkemizin en büyük adası olan Gökçeada nın güneybatısında, Uğurlu Köyü nün 1 km. kuzeyinde yer alır. Doğanlı Tepe nin eteklerinde bir yamaç yerleşimi görünümündeki höyüğün boyutları 250x250 2 Gökçeada Uğurlu Zeytinlik Kazı Broşürü ing-trk..indd 2-3 GÖKÇEADA UĞURLU-ZEYTİNLİK ARCHAEOLOGICAL EXCAVATION AND RESEARCH PROJECT The location of Uğurlu-Zeytinlik is on the western part of the Island of Gökçeada, which is the largest island in Turkey. It is 1 km north of Uğurlu Village. The site is a low mound covering an area metredir ve tam ortasından Uğurlu Köyü nü Gökçeada merkeze bağlayan asfalt yol geçmektedir yılından bu yana Trakya Üniversitesi adına Prof. Dr. Burçin Erdoğu başkanlığındaki bir ekip tarafından kazılmaktadır. of approximately 250x250 m. on a gentle slope at the eastern foot of Mount Doğanlı. The main road that connects Uğurlu to the central town of Gökçeada cuts through the site. An excavation project has been conducted under the direction of Prof. Dr. Burçin Erdoğu on behalf of the University of Thrace since

3 ÖNEMİ SIGNIFICANCE Doğu Ege adalarında şimdiye kadar bilinen en erken Neolitik Çağ yerleşmesi olan Uğurlu-Zeytinlik Höyük, hem Avrupa da Neolitik yaşam biçiminin nasıl başladığı sorununa katkıda bulunacak, hem de Neolitik ve Kalkolitik Çağlar da Ege Adaları, Kıta Yunanistan, Anadolu ve Balkanlar arasındaki ilişkileri açığa çıkartacak anahtar bir yerleşim konumundadır. The mound of Uğurlu-Zeytinlik, which is the earliest Neolithic settlement thus far known in the Eastern Aegean Islands, is located in a key position to provide an explanation to the question of how the Neolithic way of life started to spread through the west and also to expose the relationships between Aegean Islands, the mainland Greece, the Balkans and Anatolia in the Neolithic and the Chalcolithic periods. 4 Gökçeada Uğurlu Zeytinlik Kazı Broşürü ing-trk..indd 4-5 TABAKALANMA STRATIGRAPHY Yapılan kazılar 9 tabaka içeren 5 ana kültür evresinin varlığını ortaya koymuştur. IV. ve V. Kültür Evreleri Neolitik Çağ a tarihlenmektedir. Bugünkü bilgilerimize göre adaya ilk yerleşenler kuzey batı Anadolu dan gelen tarımcı topluluklardır. Radyokarbon tarihlerine göre Uğurlu-Zeytinlik Höyük ün en erken yerleşmesi M.Ö yıllarına tarihlenmektedir. Uğurlu-Zeytinlik Höyük ün M.Ö yılları arasına tarihlendirilen IV. Kültür Evresi nde yerleşimin oldukça büyüdüğü gözlemlenmiştir. Bu evreden başlayarak ada kendi kimliğini oluşturmaya başlamış, ana karadan farklı yerel bir kültür ortaya çıkmıştır. Uğurlu-Zeytinlik Höyük ün III. ve II. Kültür Evreleri Kalkolitik Çağlara tarihlenmektedir. M.Ö yıllarına tarihlendirilen III. Kültür Evresi Neolitik ile Kalkolitik Çağ arasındaki geçiş sürecini yansıtmaktadır. Uğurlu-Zeytinlik Höyük ün M.Ö yılları arasına tarihlenen II. Kültür Evresi Batı Anadolu nun Kumtepe IA-Beşik Sivritepe kültürünün geç evresine ait malzemeler vermiştir. Five main cultural phases with nine layers of occupation have been revealed as a result of the excavations so far. The cultural phases of IV and V are dated back to the Neolithic period. As far as we know, the earliest settlers of the island were agricultural colonies from Northwest Anatolia. According to the radiocarbon samples, the earliest settlement in the mound of Uğurlu-Zeytinlik is dated back to 6500BC. It is clearly observed that the settlement enlarged considerably in Phase IV which is dated between 6000 BC and 5650 BC. From this period on, the island began to establish its identity and a new culture different from the one in the mainland rose. The cultural phases of III and II of the mound of Uğurlu-Zeytinlik are dated back to the Chalcolithic periods. The cultural phase of III dating back to BC reflects the transitional period between the Neolithic period and the Chalcolithic period. The cultural phase of II dating back to BC has revealed materials from the later phase of the culture of Western Anatolian Kumtepe IA- Beşik Sivritepe. 5

4 MİMARİ ARCHITECTURE Neolitik Çağ Mimarisi taş temelli tek odalı yapılardan oluşmaktadır. Binaların içinde ve dışında ocaklar ile depolama alanları yer alır. Kalkolitik Çağ a tarihlendirilen III. Evrede yerleşim iki kısma ayrılmıştır. Doğu kısımda duvarları taştan, geniş çok odalı binalar, batı kısımda ise işlikler ve depolama alanları yer alır. Yerleşimin batı tarafında içleri sıvalı yuvarlak silolar ile çok sayıda işlenmiş veya işlenmeye hazır Spondylus olarak bilinen deniz kabuklularından oluşan işlikler bulunmuştur. II. Evrede yerleşimin oldukça küçüldüğü gözlemlenmektedir. Bu evreye ait iki bina kazılmıştır. Binalardan birinin girişinde çok büyük bir boğa boynuzu ve iki adet pişmiş toprak insan figürini bulunmuştur. Binanın kireçli bir toprakla sıvalı tabanı kısmen kırmızı renkli boya ile boyanmıştır. Bu binanın bir konuttan ziyade özel bir amaç için kullanılan bina olduğu düşünülmektedir. The Neolithic architecture is characterized by single-roomed buildings with stone foundation. Hearths and silos are located both inside and outside the buildings. The settlement in the phase III, which is dated back to the chalcolithic period, was divided into two: a residential area with large multi-roomed buildings with stone walls in the east and workshops and storage areas in the west. Workshops, made from seashells called Spondylus in a treated or ready to be treated form and plastered storage pits were found in the west of the site. It is observed that in the Phase II, the settlement dwindled considerably. The excavations revealed two buildings of this phase. A large bull horn as well as two terracotta figurines was found in the entrance of one building. The lime plastered floor of the building was partially painted in red. It is believed that this building was probably used for a special purpose rather than dwelling. 6 Gökçeada Uğurlu Zeytinlik Kazı Broşürü ing-trk..indd 6-7 BULUNTULAR FINDS Uğurlu-Zeytinlik Höyük ün Neolitik Çağ tabakaları zengin buluntuları ile dikkat çeker. Çok gelişkin çanak çömleğin yanı sıra, kemik aletler oldukça yaygındır. Bız, iğne, mablak ve spatulaların yanı sıra insan başı veya hayvan şeklinde işlenmiş kancalar da bulunmuştur. Diğer yaygın buluntu toplulukları taş kaplar, cilalı taş baltalar ve keskilerdir. Deniz kabuğundan ve çeşitli taşlardan yapılmış boncuk ve kolye uçları da yaygındır. Kilden yapılmış insan ve hayvan figürinleri karakteristiktir. Melos Adası ve İç Anadolu dan gelmiş obsidiyenler, Balkanlardan gelmiş bal rengi çakmaktaşları ve anakaradan gelen mermerler bu dönemlerde geniş çaplı ticareti işaret eder. The Neolithic layers of the mound of Uğurlu-Zeytinlik attract interest with their rich finds. Bone tools are abundant as well as pottery of high technological standard. Awls, chisels and spatulas were found alongside human head or animal shaped bone hooks. Other common finds are stone vessels, glazed stone axes and adzes. Beads and pendants from shells are also common. Clay figurines of humans and animals are rare but significant. Melian and Central Anatolian obsidian, Balkan amber flint and marble from the mainland reflect the long-distance trade in this period. 7

5 Kalkolitik çağ tabakaları özellikle pişmiş toprak insan figürinleri ile dikkat çeker. Geniş kalçalı kadın figürinleri ile gövdeleri düz olarak yapılmış sokma başlı figürinler en yaygın olanlarıdır. Spondylus deniz kabuklularından ve mermerden bilezikler bu dönemi karakterize eden buluntulardır. YAYINLAR Erdoğu, B., Uğurlu : A Neolithic Settlement on the Aegean Island of Gökçeada. M. Özdoğan, N. Başgelen ve P. Kuniholm (eds), The Neolithic in Turkey Vol. 5. Northwestern Turkey and Istanbul, 1-33, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat. Erdoğu, B., Uğurlu-Zeytinlik: Gökçeada da Tarihöncesi Dönemlere ait Yeni bir Yerleşme, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 4: Erdoğu, B., A Preliminary Report from the 2009 and 2010 Field Seasons at Uğurlu on the island of Gökçeada. Anatolica XXXVII : The layers of Chalcolithic period are characterized especially by figurines. Acrolithic figurines and antromorphic woman figurines with wide hips and thighs are among the most common of them. Bracelets from Spondylus shells and marble are also among the finds which characterize this phase. PUBLICATIONS Erdoğu, B., Uğurlu : A Neolithic Settlement on the Aegean Island of Gökçeada. M. Özdoğan, N. Başgelen ve P. Kuniholm (eds), The Neolithic in Turkey Vol. 5. Northwestern Turkey and Istanbul, 1-33, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat. Erdoğu, B., Uğurlu-Zeytinlik: Gökçeada da Tarihöncesi Dönemlere ait Yeni bir Yerleşme, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 4: Erdoğu, B., A Preliminary Report from the 2009 and 2010 Field Seasons at Uğurlu on the island of Gökçeada. Anatolica XXXVII : Gökçeada Uğurlu Zeytinlik Kazı Broşürü ing-trk..indd 8