Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu 47. Dönem Toplantısı

Transkript

1 Etkinlik Değerlendirmeleri 145 Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu 47. Dönem Toplantısı Nilüfer Timisi Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyin Kadının Statüsü Komisyonu toplantıları çerçevesinde 47. Oturum 3-14 Mart 2003 tarihinde New York Birleşmiş Milletler Merkezinde gerçekleştirildi. Toplantıda Türkiye, Kadının Sorunları ve Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan resmi heyet ve Birleşmiş Milletler Türkiye Daimi temsilciliği görevlileri tarafından temsil edildi. 1 Toplantı Birleşmiş Milletler 4. Dünya Kadın Konferansı (4-15 Eylül 1995, Pekin) ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından düzenlenen "Kadın: 2000, 21. yy için Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kalkınma ve Barış" konulu 23. özel oturumunda (5-9 Haziran 2000, New York) belirlenen 12 stratejik alana ilişkin izleme, değerlendirme ile yeni eylem planlarının oluşturulmasını hedeflemiştir yılında Pekin'de gerçekleştirilen Dördüncü Dünya Kadın Konferansı bir "taahhütler konferansı" olarak adlandırılmaktadır. Konferansın sonunda Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu isimli iki belge kabul edilmiştir. Türkiye her iki belgeyi hiçbir çekince koymadan kabul etmiştir. Pekin Deklarasyonu, hükümetleri kadımn güçlenmesi ve ilerlemesi, kadınerkek eşitliğinin geliştirilmesi ve toplumsal cinsiyet perspektifinin ana politikalara ve programlara yerleştirilmesi konularında yükümlü kılmakta ve Eylem Platformunun hayata geçirilmesini öngörmektedir. Eylem Platformu ise kadının güçlendirilmesinin gündemi olarak tanımlanmaktadır. Eylem Platformunun uygulanması ve izlenmesinde temel görev hükümetlere verilmiştir ve Platform uyarınca bu görev Birleşmiş Milletler kuruluşları, bölgesel ve uluslararası kuruluşlar, gönüllü kuruluşlar ile sivil toplumun işbirliği ile yerine getirilecektir. Pekin Konferansından sonra meydana gelen gelişmeleri değerlendirmek ve yeni eylem ve girişimleri belirlemek amacıyla iletişim : araştırmaları 2003 >1(1):

2 146 iletişim : araştırmaları düzenlenen 23. özel oturum sonucunda Siyasi Deklarasyon ve Sonuç Belgesi kabul edilmiştir. Her iki belge sonucunda hükümetler belirlenen 12 kritik alana ilişkin taahhütlerini yinelemiş, karar ve önerilerin uygulanması için çağrıda bulunmuştur. 12 kritik alan şunlardır: kadının eğitimi ve öğretimi, sağlık, şiddet, silahlı çatışmalar, ekonomi, yetki ve karar almada kadın, kadının ilerlemesi için kurumsal mekanizmalar, kadının insan hakları, medya, çevre, yoksulluk, kız çocuklarının ilerlemesi Oturum için gündem iki temel kritik alan çerçevesinde saptanmıştır. Bu temel stratejik alanlardan biri medya ve yeni iletişim teknolojileri ve toplumsal cinsiyet ilişkisini ele almaktadır. Bu toplantı "Medya ve Enformasyon ve İletişim Teknolojilerine Kadınların Katılımı ve Erişimi ve Bu Araçların Kadınların İlerlemesi ve Güçlenmelerinde Etkisi ve Kullanımı" başlığım taşımaktadır. Diğer alan ise "Kadınların İnsan Hakları ve Kadınlarla ve Kız Çocuklarına Yönelik Her Türlü Şiddetin Ortadan Kaldırılması"dır. BM Kadının Statüsü Komisyonu tarafından ilk kez ele alınan enformasyon ve iletişim teknolojileri (ICT) ve toplumsal cinsiyet eşitliği önceki yıllarda yapılan ülke çalışmalarının gözden geçirilmesi ve yeni önerilerin ortaya konması amacını taşımaktadır. Komisyon toplantısında ortaya konan sonuçlar bu sorun çerçevesinde küresel düzeyde politika yapım sürecinin çerçevesini belirlemek ve 2003 yılında Geneva, 2005 yılında Tunus'ta iki düzeyde gerçekleştirilecek olan "Enformasyon Toplumu Dünya Zirvesi" için eleştirel bir katkıyı sağlamayı amaçlamıştır. "Enformasyon Toplumu Dünya Zirvesi" enformasyon toplumuna ilişkin küresel düzeyde bir vizyon ortaya koymayı ve bu çerçevede ortak bir anlayış gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. 47. Oturum çerçevesinde gerçekleştirilen "Medya ve Yeni İletişim" ve "Enformasyon Teknolojileri" toplantıları aynı oturum içerisinde yer alan "Kadınların İnsan Hakları" ve "Kadınlarla ve Kız Çocuklarına Yönelik Her Türlü Şiddetin Ortadan Kaldırılması" toplantılarıyla paralel toplantılar olarak düzenlenmiştir. Oturuma ülkelerin resmi delegasyonları dışında oldukça kalabalık bir biçimde Sivil Toplum Örgütleri katılmış ve bu örgütlerin kendi aralarında düzenledikleri toplantılar da diğer toplantılarla paralel toplantılar biçiminde gerçekleştirilmiştir. Gerek resmi delegasyonların gerekse sivil toplum örgütlerinin aktif katılımı ile gerçekleşen toplantı, katılımcıların kendi ülkelerinin durumlarını anlatmaları, mevcut politikaların gözden geçirilmesi ve tartışılması için önemli bir kamusal platform yaratmıştır. "Medya ve İletişim" ve "Enformasyon Teknolojileri" toplantılarının bütününe te-

3 Timisi BM Kadının Statüsü Komisyonu 47. Dönem Toplantısı 147 mel oluşturan perspektif, kaynağını Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformundan almaktadır. Bu temel perspektif şöyle özetlenebilir: Küresel medya ve yeni iletişim ve enformasyon düzeni içinde kadınların iletişim araçlarının her alanında ve düzeyinde eşit erişim olanaklarına sahip olması; yönetim, programcılık, eğitim, araştırma ve geliştirme alanlarını da içerecek biçimde kadınların medyada tam ve eşit katılımları; enformasyon üretimi ve enformasyon yönlendirici programlar hazırlanmasında kadınların katılımları; enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kadınlar tarafından kullanılması için fırsat olanağı yaratılmasıdır. Kadının Statüsü Komisyonu bu genel perspektif içerisinde kadınların medyaya erişimleri, katılımları, yönetimlerinin önündeki engelleri ortadan kaldırmak ve olanakların önünü açmak konularına özel bir önem vermektedir. Bu anlamda toplantılar boyunca varolan temel arka plan ya da perspektif, yalnızca kadınların değil erkeklerin ve genel olarak toplumun bütününün medya aracılığıyla aydınlatılması, eğitilmesi ilkesine dayanmaktadır. Komisyon toplantıları boyunca üzerinde önemle durulan konu giderek yaşamın her alanını kapsayan küresel iletişim şebekeleri ve bunların kamu politikaları ile birlikte özel tutum ve davranışlar üzerindeki etkisidir. İletişim ve enformasyon teknolojileri bilgi toplumuna katılımda kadınların önüne yeni olanaklar açmaktadır. Bu olanaklar siyasal, toplumsal ve kültürel katılımın önündeki engellerin ortadan kaldırılmasıyla ilişkili iken, bu teknolojiler ekonomik bir değer olarak yeni iş olanaklarının yaratılmasının da araçları konumundadır. Elektronik ticaret, küresel medya ortamında medya ve iletişim ve enformasyon teknolojilerini yalnızca fikir, haber ve enformasyonun dolaşıma girdiği araçlar değil, aynı zamanda ekonomik bir değer olarak belirginleştirmektedir. Kadınların küresel ekonomik pazara üretici ve girişimci olarak girmeleri bu teknolojilerin kullanımlarının önündeki engellerin ortadan kaldırılmasını gerektirmektedir. Bu engeller ise, yoksulluk, fırsat eşitliği olmaması, okuryazarlık oranındaki düşüklük, bilgisayar kullanma bilgisine sahip olmama, bilgisayar ve internet kullanımında yabancı dil bilgisinin (internet için hakim dil olan İngilizce bilgisi) sınırlılığı ve bununla ilişkili olarak yerli içerik üretiminin kısıtlılığıdır. Toplantılar boyunca yapılan öneriler ve alınan kararlar bu engellerin ortadan kaldırılması için küresel ve ulusal düzeyde alınacak önlemleri içermektedir. Bilgisayar ve internet kullanımı kadınlar açısından bu engelleri içermekle birlikte yine bu araçları bu engelleri ortadan kaldırmak içinde önemli açılımlar ortaya koymaktadır. Bu anlamda bu araçların ikili bir rolü olduğu toplantılar boyunca vurgulanmıştır. Erişim ve kullanım önündeki engeller bir kez ortadan kaldırıldığında, bu araçların kullanımı bu en-

4 148 iletişim : araştırmaları gellerle mücadele etmek için de yaşamsal olabilmektedir. 47. Dönem Oturumu içerisinde yer alan "Medya ve Yeni İletişim" ve "Enformasyon Teknolojileri" için BM Kadının Statüsü Komisyonu Sekreteryası tarafından hazırlanan taslak metnin görüşmelere açıldığı ilk toplantıda, taslak metnin bütünü üzerine Türkiye resmi delegasyonu, küresel iletişim ortamında yeni iletişim ve enformasyon teknolojilerinin kadınlar için önemini, açmış olduğu fırsatları değerlendirmiş ve metnin bütünü için gerçekleştirilecek önerilerde küreselleşme ile özelleştirilme süreçlerinin enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanımını ticari bir pazar içerisine oturttuğu ve ticarileşme eğiliminin kadınların erişim ve kullanımları önüne yeni engeller çıkardığı vurgulanmıştır. Toplantılar boyunca ortaya çıkan öneriler üzerinde taraf ülkelerin müzakereleri yoğun bir biçimde sürmüştür. Bu müzakereler sonucunda 4 temel karar ve 24 maddeden oluşan eylem planı oy birliği ile kabul edilmiştir. Eylem planmda somutlaşan önerilerin hayata geçirilmelerinde Komisyon hükümetleri, Birleşmiş Milletlerin bütün ilgili kaynak ve programlarını, örgütlerini ve uzmanlaşmış kurumlarını, uluslararası finans kurumlarını, özel sektör de dahil olmak üzere sivil toplumu ve diğer tarafları sorumlu görmekte ve bu eylem planının hayata geçirilmesi için davet etmektedir. Diğer bir kritik alanı oluşturan "Kadının insan hakları ve kadına yönelik şiddetin önlenmesi" oturumları yine Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu'na referansla, kadına yönelik şiddeti, kadınların ve kız çocuklarının insan haklarını ve temel özgürlüklerini kullanmalarını engelleyen evrensel bir olgu olarak ele almıştır. "Kadına yönelik şiddet" terimi kadının fiziksel, cinsel veya psikolojik zarar görmesiyle veya acı çekmesiyle sonuçlanan veya sonuçlanması muhtemel olan, bu tip hareketlerin tehdidini, baskıyı ya da özgürlüğün keyfi engellenmesini de içeren, ister toplum önünde, ister özel hayatta meydana gelmiş olsun, cinsiyete dayalı her türden şiddet anlamına gelmektedir. Silahlı çatışmalarda kadının insan haklarının ihlal edilmesi özellikle cinayet, sistematik tecavüz, cinsel kölelik ve gebeliğe zorlama; zorla kısırlaştırma, kız bebeklerin öldürülmesi ve doğum öncesi cinsiyet seçimi; kadın ticareti, kültürel, toplumsal, dinsel kaynaklara dayalı kötü muamele, zorlama (zorla evlendirilmeler, namus cinayetleri, kız sünneti vb.), kaynaklara erişim ve yoksulluk önündeki engellerin ortadan kaldırılmaması kadına yönelik şiddet kapsamı içinde değerlendirilmektedir. Şiddetin önlenmesi uluslararası, bölgesel ve ulusal düzeyde işbirliği sonucunda gerçekleştirilecek kamu politikalarının ortaya konması ve uygulanması ile doğrudan ilişkili görülmektedir.toplantılarda bu politikalara yön verecek bilgi, enfor-

5 Timisi BM Kadının Statüsü Komisyonu 47. Dönem Toplantısı 149 masyon kaynaklarının geliştirilmesi, yasal ve diğer önlemlerin alınması, eğitim ve güçlendirme programlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, kadınının durumunu ve şiddeti belgeleyecek istatistiklerin güvenli yollardan sağlanması kamu politikalarının hazırlanmasında temel kaynaklar olarak belirtilmiştir. Yeni iletişim teknolojileri ve geleneksel medya şiddetin önlenmesine ilişkin temel kurumlardan biri olarak ele alınmıştır. Şiddetin nedenleri ve sorunlarına ilişkin olarak bilgilendirici, eğitici ve güçlendirici bir rol üstlenebilecek olan medyanın öz-düzenleyici kurallar ve politikalar aracılığı ile medya içeriğinin denetlenmesini sağlaması benimsenmiştir. Yeni iletişim teknolojileri ve internetin cinsel sömürü, pornografi, şiddet ve cinsel şiddetin yeniden üretimi için bir araç olarak kullanılmasının engellenmesi için önlemler ve koruyucu güvenlik önlemleri geliştirilmesi içerik sağlayıcı kurumlarla işbirliği çerçevesinde yine öz düzenleyici mekanizmalara bırakılmıştır. İnternetin sağladığı olanakların seks ticareti için kullanılmamasına ilişkin önlemler alınması da toplantıda ortaya çıkan sonuçlardan birisidir. Kadına yönelik şiddetin ortadan kaldırılması konusunda toplantılar sonucu ortaya çıkması beklenen eylem planı üzerinde taraf ülkelerin tam olarak uzlaşı sağlamaması nedeniyle, altı temel karar ve 46 maddeden oluşan taslak metnin sonlandırılması ülkelerin BM Daimi Temsilciliklerine bırakılmıştır. BM Kadının Statüsü Toplantıları küresel düzeyde toplumsal cinsiyet politikalarının oluşturulması için temel kurumlardan birisidir. BM'e üye ve üye olmayan ülkelerin resmi delegasyonları ve sivil toplum kuruluşlarının yoğun katılımı ile gerçekleşen toplantılar kadın hareketinin gündemi ve feminist politikaların değerlendirilmesi açısından oldukça önemli bir forum oluşturmaktadır. Bu yıl gerçekleşen sözkonusu toplantı müzakereleri, kadın hareketinin gündeminin ülkelerin içinde bulundukları blok ve birliklerin gündemi ile yer değiştirdiğini göstermektedir. Müzakerelerde ülkeler içinde bulundukları uluslararası ve bölgesel birliklerin politik öncelikleri çerçevesinde tavır almışlardır. Avrupa Topluluğu ülkeleri, G-77 ve Çin grubu kendi içlerinde bir grup oluşturmakta, bu grupların dışında ABD, Kanada ve Japonya önemli tarafları oluşturmaktadır. Bu tarafları kesen ortak payda Pekin Deklarasyonu öncelikleri olmakla birlikte, müzakereler tarafların kendi önceliklerinin toplantı kararlarına yansımasının mücadelesi biçiminde gerçekleşmektedir. Bunun yanında kimi toplantılarda ise Batı ve Doğu ülkelerin arasında ittifaklar biçimlenmektedir. Bu anlamda yoğun bir iktidar savaşı yaşanmaktadır. Şiddet oturumlarının sonucunda kararlar üzerinde uzlaşılamamış olması bu iktidar savaşının bir sonucudur. BM tarihinde ilk kez bir karar metni üzerinde uzlaşılamadan toplantıların sonlandırılması, kadın hareketinin ve

6 150 iletişim : araştırmaları feminist hareketin küresel düzeyde parçalanmasının göstergesi olarak yorumlanabilir. Notlar 1 Toplantıya Türkiye resmi delegasyonu olarak Başbakanlık KSSGM Müdürü Leyla Coşkun Çınar, KSSGM Dış İlişkiler Uzmanı Serap Ercan, A.Ü. İletişim Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Nilüfer Timisi'den oluşan bir heyet ve BM Türkiye Daimi Temsilciliği adına Büyükelçi Ümit Pamir ve Hakan Tekin katıldı. 2 Pekin-5 Siyasi Deklarasyonu ve Sonuç Belgesi, Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu için bkz. KSSGM Yayınları, Eylül 2001 Ankara.