T. C. Başbakanlık, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TÜRK TARİH KURUMU

Transkript

1 T. C. Başbakanlık, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TÜRK TARİH KURUMU Türk Tarih Kurumu, Kızılay Sokağı No: Sıhhiye - ANKARA Tel: , Faks:

2

3 Türk Tarih Kurumu üyeleri adına Kurban Bayramınızı tebrik eder saygılar sunarım. Prof. Dr. Mehmet Metin Hülagü Türk Tarih Kurumu Başkanı

4 Bayramlar Osmanlı kültür hayatında önemli bir yeri olan bayramlar için Saray da ve halk arasında özel törenler tertiplenirdi. Saray da Padişah ile yapılan bayramlaşmaya Muayede Alayı ya da Resm-i Muayede adı verilirdi.

5 Cülus Tebrikinden Sonra En Ehemmiyetli Merasim Osmanlı sarayında cülus tebrikinden sonra en ehemmiyetli merasim Ramazan ve Kurban Bayramlarında yapılan tebriklerdi. Zira Bayram merasimleri, mahiyetine istinaden yapılmakla birlikte, Osmanlı hanedanının ihtişamını ortaya koyması açısından da çok önemliydi. Çünkü İslam dünyasında iktidar sadece askeri güçle değil, saray ihtişamıyla ve zengin kamu törenleriyle de ölçülürdü.

6 Osmanlı Devleti nde resmi düzeyde bayramlaşma bir merasim çerçevesinde icra edilmiştir. Fatih Kanunnamesi ile söz konusu merasimin usul ve esasları belirlenmiş ve bu yöndeki düzenleme çok az değişikliklerle uzun müddet devam etmiştir.

7 Bayram Alayı Osmanlı padişahlarının bayram namazlarını kılmak için saraydan camiye gidiş ve dönüşleri sırasında yapılan merasimdir. Padişahın namaza gidiş gelişini Paus Lucas eserinde şöyle dile getirir: At üzerindeki hükümdarın ihtişamı ile hiçbir şey mukayese edilmezdi. Bindiği ve yedekte götürdüğü atları yeryüzünün en güzel atları idi. Atların koşumları altın, inci ve mücevherlere boğulmuştu. Üniformaların çeşitliliği ve debdebesi, atların güzelliği ve koşumlarının zenginliği ve subayların çokluğu içinde alay intizam ve hem kendisinden hem de seyreden halktan gelen dikkate şayan bir sessizlik içinde yol alıyordu. Gerçekten de dünyanın en eğlenceli ve en meraklı gösterisi idi.

8 Bayram tebrik merasimleri 19 uncu yüzyılın ortalarına kadar Topkapı Sarayı nda, 1867 yılından itibaren (Sultan Abdülhamid döneminde Yıldız Sarayı nda yapılan iki bayram töreni hariç) Dolmabahçe Sarayı nın orta kısmındaki Büyük Muayede Salonu nda yapıldı. Sultan II. Abdülhamid döneminde ve yirminci yüzyılın başlarında bayramlar daha sade bir biçimde kutlanmakla birlikte temel unsurlar devam etti.

9 Bayram Namazı Bayram namazı için gidilecek camiyi bayramdan önce padişahın kendisi seçer, bu, genellikle Ayasofya veya Sultan Ahmet camilerinden biri olurdu. Padişahların bayramın birinci günü sabah namazını Hırka-i Saadet Dairesi nde kılmaları adet idi. Darüssaade Ağası ile Silahdar Ağa ve sair Padişah yakınları bayramlaşmayı burada yaparlardı.

10 Bayramda Top Atışları Bayram arife günü top atışlarıyla başlar ve bayramın son gününün ikindisinde atılan topla sona ererdi.

11 Kurban Bayramı nda Padişah a mahsus hazırlanan koç, özel kıyafetli vazifeliler tarafından beslenir ve taşınırdı.

12 Kurban bayramlarında padişah için 9 baş kurban kesilirdi. Bunların ikisi arife günü akşamı Topkapı Sarayı nda kesilip adandığı medreseye gönderilir. Diğer yedisi ise bayramın birinci günü sabahı, Hünkâr ın merasimden Saray a dönüşünde binek taşı önünde arabadan inişlerinde merasim ile kesilirdi.

13 Kurban Hayvanı Bir yabancı seyyahın kalemiyle Osmanlı payitahtındaki bir Kurban Bayramı şöyle anlatılır: Tanzimat öncesinde sığır eti pek makbul olmadığından koyun eti tüketilirdi. 17 Kasım Cuma günü Türklerin bayramı idi Bayram üç gün devam etti. Bu bayramda pazara pek çok koyun getiriliyor. Herkes koyun yemek istiyor. Fakirlere de et dağıtıyorlar ve birbirlerine ikram ediyorlar. Bayramda çok neşeli oluyorlar... Hali vakti yerinde olanlar koyun kesip fakirlere dağıtıyor. Bu bir nevi sadaka oluyor. Türkler buna kurban diyorlar.

14 İstanbul a Kurban Sevkiyatı Anadolu ve Rumeli deki koyun yetiştirilen bölgelerden Dersaadet e yıllara göre artıp azalmakla birlikte 1791 de 60 bin, 1811 de 116 bin, 1820 de 179 bin, 1823 te 105 bin, 1825 te 75 bin, 1826 da 127 bin, 1827 de 94 bin 700 adedinde on binlerce koyun getirilmişti.

15 Bayram Maaşı ve İkramiyesi Bayramdan önce subaylara ve memurlara birer maaş ikramiye dağıtılırdı. Ancak devlet hazinesinin zor durumda olduğu dönemlerde bazen bu ikramiye yarım maaşa düşürülmüş, bazen de hiç verilmemiştir. Ayasofya, Sultanahmet, Süleymaniye, Fatih gibi büyük camilerin ulemaya kürk bahası veya iftariye adı altında hediyeler dağıtılırdı. Cezasının üçte ikisini çekmiş mahkûmların bir kısmı, Bayram vesilesiyle, affedilirdi.

16 Bayramlarda Asker ve Zaptiye Bayramlarda askere şeker, kuzu eti, helva ve salata verilirdi. Zaptiyeye ise birer adet fes ve püskül verilir veya bedeli ödenirdi. Bayramın birinci günü, hapishanelerdeki mahkûmlara da helva dağıtılırdı.

17 Kanuni Sultan Süleyman ve oğlu İkinci Selim dönemlerinde 29 yıl şeyhülislâmlık yapan Ebussuud Efendi nin fetvalarından kurbanla ilgili olanı şöyledir: Soru: Kurban olunacak hayvan kesilirken hangi ayağının bağlanıp hangi ayağının boşta kalması caiz olur. Cevap: Üç ayağı bağlanır, arka ayağının sağı boş konup, sol yanı üzerine yatırılır. Soru: Zeyd, Kurban Bayramı nda, fakir komşusu Amr a kurban parasını verse, üzerine lazım olan kurban vazifesini yapmış sayılır mı? Cevap: Caiz olmaz. Eğer kurban günleri geçerse, ondan sonra caiz olur. Soru: Zeyd in Allah rızası için olmayıp, belki kötü niyetle ziyafet maksadıyla kestiği davar Allahu Teala hazretlerinin Allah tan başkası için kesilecek kurban helal olmaz kelam-ı şerifine dahil olup, haram olur mu? Cevap: Hayvanı, arkadaşı Amr a hürmeten boğazlamış olur.

18 Bayramlar ve Tatil Bayram günleri, Devlet-i Aliyye-i Osmaniye de tatil günleri olarak ilan edilmiştir. Ancak devletin zor durumda olduğu zamanlarda Bayram tatilleri kısa tutulmuştur. Örneğin 1919 yılı Kurban Bayramı nda, ülkenin içinde bulunduğu durum nedeniyle bayramın üçüncü ve dördüncü günlerinde devlet daireleri açılmış ve bütün memurlar işlerinin başında mesaiye devam etmişlerdir.

19 Ø Ø Ø Bir Bayram (Günü) İhtilafı Osmanlı döneminde, bayramların başlangıcı, yeni ayın girmesiyle başlardı. Bunun için de hilal gözlenirdi. Bazen yeni ayın girdiği yönünde farklı söylentiler çıkar ve bunun üzerine halk hangi günün bayram olduğu konusunda tereddüde düşerdi Kurban Bayramı nda da böyle bir durum yaşanmıştı. İstanbul kadısı, Zilhicce ayının başlangıcını 8 Eylül Salı günü olarak tespit edip, 1592 yılı Kurban Bayramı nı 17 Eylül Perşembe günü olarak ilân etmişti. Ancak Üsküdar kadısına göre bayram 16 Eylül Çarşamba günü başlıyordu. Ø 1592 yılı Kurban Bayramı gününün tespitinde tartışma çıkınca bayram günü karışmış, halk kurban kesmeyi bir gün sonraya bırakmıştı.

20 Hayırlı Bayramlar Türk Tarih Kurumu, Kızılay Sokağı No: Sıhhiye - ANKARA Tel: , Faks: