BILG101 Bilgisayara Giriş

Transkript

1 BILG101 Bilgisayara Giriş Ünite 12: İnternet in Altyapısı Doğu Akdeniz Üniversitesi Bilgisayar ve Teknoloji Yüksek Okulu Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bölümü

2 Giriş Bu ünitede İnternet ve Ağ kavramlarını, İnternet, WWW, Proxy, Güvenlik ve e-posta sunucularını, İnternetin nasıl çalıştığını, İnternete nasıl bağlanılacağını göreceğiz. 2/26

3 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar Bilgisayar kullanıcıları Internet Explorer ve Mozilla Firefox gibi internet izleyicisi programları kullanarak sanki telefon eder gibi internet sitelerine bağlanabilmekte ve dünya üzerindeki en geniş bilgi ağına ulaşabilmektedir. İnternet Sunucusu Kendisine bağlanan kullanıcılara internet üzerinden bilgi aktaran, yani üzerinde internet sitesi bulunan bilgisayarlara internet sunucusu adı verilir. 3/26

4 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar Protokol Telefon edeceğiniz kişinin telefon numarasını bilerek çevirmeniz gerekir. İnternetteki bilgisayarlar da karşı bilgisayarın IP numarasını bilmek zorundadır. Ancak cep telefonlarında yaptığımız gibi karşı tarafın numarasını yazmak yerine,rehberden ismini bulup tamam demek yeterli oluyorsa, bilgisayarlarda da IP numarasının karşılığı olan bir isim verilir. Örneğin, Anadolu Üniversitesi internet sunucusunun IP numarası iken herkesçe bilinen ismi, dir. İnternet üzerindeki sunucu bilgisayarlar değişik tür ve içeriklerde bilgiler sunarlar. Yazı ve resim için Web (www) sunucularına, program ve dosya için ftp sunucularına, bir mesaj iletmek için ise e-posta sunucularına ulaşılmalıdır. 4/26

5 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar Ağ Protokolleri İnternette konuşulan dilin adı TCP/IP protokolüdür. Bunlardan yararlanabilmek için, işletim sistemlerinde bazı yazılımların olması gerekmektedir. Bunlar TCP/IP sürücü yazılımlarıdır. Sürücü Yazılımları Sürücü yazılımları, ağ arayüz donanımı üzerinden TCP/IP protokolü ile diğer bilgisayarlarla iletişim kurarlar. 5/26

6 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar TCP/IP protokolü, IP(İnternet Protokolü) ve TCP(Aktarım Kontrol Protokolü) olmak üzere iki parçadan oluşur. IP: İnternet protokolü nedir? Bir bilgisayardan başka bir bilgisayara mesaj gönderileceği zaman öncellikle IP numarasına bakılarak hedef bilgisayarın yerel ağ alanı üstünde olup olmadığına bakılır. Eğer mesaj ağ dışındaki bir bilgisayara yollanacaksa, yerel ağ dışındaki bir bilgisayara ulaşmayı sağlayan yönlendiriciye ihtiyaç vardır. 6/26

7 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar TCP Protokolü nedir? TCP protokolü, bir bilgisayardan diğerine gönderilecek iletiyi, ağ üzerinde gönderilebilecek uzunlukta küçük paketlere böler. IP Numaraları ve Bilgisayar İsimleri DNS sunucusu: IP numaralarının hatırlanması zor olduğundan, bilgisayarlara bir de isim verilir. İsimden IP numarasına, IP numarasından da isme çevirme işlemi DNS sunucusu adı verilen bir bilgisayar tarafından yapılır. Çevrim işlemi DNS sunucusunda çalışan bir yazılım ile gerçekleştirilir. Her yerel alan ağında bir yada birden fazla DNS sunucusu bulunabilir. 7/26

8 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar Alan Adları: Alan adları birbirinden nokta işaretleriyle ayrılmış üç ana parçadan oluşur. Kuruluş tanımlayıcı kısaltma: arçelik, anadolu, dsi, tsk, ve milli piyango gibi. Alan adı tipi: mil (askeri kurumlar), gov (devlet kurumnları), edu (eğitim kurumları), net (internet ağı işleten kurumlar), org (kar amacı gütmeyen organizasyonlar). Ülke Kodu: tr (Türkiye), uk (ingiltere) ve ru (Rusya) gibi. 8/26

9 İnternet Üzerindeki Bilgisayarlar Arasındaki İletişim: Temel Kavramlar İnternet Nasıl Çalışır? Ankara da bulunan bir bilgisayardaki ağ yönetim yazılımı kendi yerel ağında bulunan DNS sunucusuna ulaşarak adının karşılığı olan IP numarasını sorar. Karşılık olarak adresini alır. Bu IP numarası Ankara da bulunan bilgisayarın kendi yerel alan ağında değildir. Kendi ağ yönlendiricisine mesaj gönderir. Mesaj, varsa diğer yönlendiricilerin üzerinden de geçerek Anadolu Üniversites nin yönlendiricisine erişir, kampüs ağını geçer ve ilgili bilgisayara ulaşır. 9/26

10 İnternete Nasıl Bağlanabilirim? İnternete bağlantı çeşitleri nelerdir? İnternete bağlantı çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz; Çevirmeli bağlantı Kiralık hatlar üzerinden bağlantı Çevirmeli Bağlantı: modem üzerinden telefon numarası çevrilerek yapılan bağlantı türüdür. Ev veya küçük bir ofis gibi birimlerden internete ulaşmanın en kolay yolu çevirmeli bağlantıdır. Çevirmeli bağlantının gerçekleştirilebilmesi için; Bilgisayarda modem cihazı olmalı, Bir internet servis sağlayıcı (ISS) ile anlaşma yapılmalı ve Kullanabileceğiniz bir telefon hattı olmalıdır. İnternete bağlanacak bilgisayarın modemi, ISS sistemindeki modemle bağlantı kurduktan sonra, kullanıcı adı ve şifresi yazılarak sisteme giriş yapılır. Böylece çevirmeli bağlantı gerçekleşmiş olur. 10/26

11 İnternete Nasıl Bağlanabilirim? Kiralık Hatlar üzerinden Bağlantı: Çok sayıda bilgisayarı barındıran kuruluşların tercih ettiği bağlantı şeklidir. Kiralık hat ISS ve kurumunun bilgisayar ağı arasındaki bir kablo bağlantısıdır. Telekom un hatları üzerinden geçen bu bağlantıda modem ve yönelendirici bulunur. 11/26

12 İnternet Sunucuları İnternet ortamından her türlü bilgi internet sunucuları aracılığı ile alınır. İnternet sunucularına örnek olarak şunlar verilebilir: WWW sunucusu FTP sunucusu Proxy sunucusu Güvenlik sunucusu E-POSTA sunucusu DNS sunucusu 12/26

13 İnternet Sunucuları : WWW Sunucuları WWW sunucuları nedir? Web sunucuları üzerinde WWW(Web) sunucu yazılımı adı verilen bir program çalışır. Kullanıcılar İnternet Listeleyici (Internet Browser) adı verilen programları kullanarak, HTTP(Hyper Text Transfer protocol Hiper Metin Aktarım Protokolü) adı verilen bu sunucuya ulaşarak istedikleri sayfayı görebilir. Şekilde görüldüğü gibi adres bölümünde yazılanlar, erişilmek istenen sayfanın internet üzerindeki ismidir. Bu gösterim türüne Evrensel Kaynak Yeri (URL Uniform Resoruce Location) adı verilir. 13/26

14 İnternet Sunucuları: WWW Sunucuları Evrensel Kaynak Yeri (URL) üç kısımdan oluşmaktadır. Protokol İsmi Sunucu bilgisayar ismi Dosya adı İnternet Listeleyici, program sunucuya ( trensaatleri.html dosyasını bana gönder anlamına gelen GET/trensaatleri.html mesajını gönderir. Web sunucusu da bunun karşılığında ilgili dosyayı mesaj paketi haline getirerek gönderir. 14/26

15 İnternet Sunucuları: WWW Sunucuları Hiper metin dosyası nedir? WWW sunucularında internet kullanıcılarının yararlanması için sunulan görsel malzeme içeren sayfalara Hiper Metin adı verilir. Hiper metinler, genellikle HTML adı verilen bir tür sayfa tanımlama dilinde yazılmış ve uzantısı HTML olan düz yazı dosyalarıdır. Bir HTML dosyasında, sayfa boyutları, arka plan rengi, yazı tipi, rengi ve boyutu, kullanılan resim dosya adı, boyutu ve sayfadaki yeri gibi web sayfasıyla ilgili bilgiler bulunur. 15/26

16 İnternet Sunucuları: WWW Sunucuları HTML dilinde güzel görünümlü bir sayfa yazılması oldukça zor olabilir. Bu işlemi kolaylaştırmak için HTML editörü denilen yazılımlar geliştirilmiştir. Bu konuda daha detaylı bir bilgi almak, hatta kendi adınıza bir web sitesi oluşturmak istiyorsanız, herhangi bir arama motorundan (Google,Yahoo, vs) web sayfası tasarlamak anahtar kelimelerini girerek, size bu konuda yardımcı olacak pek çok siteye ulaşabilirisiniz. Bir web sayfasının ekran görüntüsü ve bu görüntüyü oluşturan HTML diliyle kodlanmış biçimi. Örnek bir HTML dosyası 16/26

17 İnternet Sunucuları: WWW Sunucuları Değişken içerikli web sayfası nedir? HTML olarak hazırlanan web sayfası bir kez sunucuya kaydedildikten sonra değişmez. Başka bir değişle, ayni sayfayı farklı zamanlarda erişildiğinde de aynı sayfa görülür. Ancak değişken içerikli web sayfaları kullanıcının girdiği değerlere göre değişebilmektedir. Değişken içerikli web sayfası öncesinde bir giriş sayfası bulunur. Burada kullanıcının rakam veya metin girebileceği kutlular, içinden seçim yapılabileceği listeler ya da basabileceği butonlar gibi öğeler bulunur. 17/26

18 İnternet Sunucuları: WWW Sunucuları İnternet üzerinden işlem yapan bankalar, borsa kuruluşları, kamu kurumları, alışveriş yapılan siteler, vb sitelerdeki sunucularda aktif sunucu sayfaları bulunur. Örneğin, TC kimlik numarasının öğrenilmesine yönelik İçişleri Bakanlığınca hazırlanmış değişken içerikli web sayfası yandaki gibidir: 18/26

19 İnternet Sunucuları: FTP Sunucuları FTP sunucuları nedir? FTP dosyalarına ulaşmak için protokol ismi olarak ftp:// kullanılır. FTP sitelerdeki dosyaların yapısı, bilgisayarların sabit diskindeki dosya yapısı ile aynidir. FTP sitesine giriş, ağ sistem yöneticisinin verdiği kullanıcı adı ve şifre yazılarak gerçekleştirilir. Anonim FTP sunucusu: Her Kullanıcı açık olan ftp sunucularına anonim ftp sunucuları adı verilir. Buraya giriş için kullanıcı adı olarak ftp ve şifre olarak da kullanıcının kendi e-posta adresini vermesi yeterlidir. Pub ve incoming dizini: Anonim ftp sitelerinde bulunan dosya ve dizin yapısında, pub dizini herkesin ulaşabileceği dosyaları içerir. Diğer bir dizin olan incoming ise, kullanıcıların ftp sitesinde dosya yüklemeleri için kullanılır. Incoming dizininin içeriği kullanıcılar tarafından görünmez ama program yüklenebilir. Bu durum genellikle ftp sitesinin yöneticisine haber vererek yapılır. Yönetici, bilgisi dahilinde yüklenen bu dosyayı alır ve pub dizinin altında bir dizine kopyalar. 19/26

20 İnternet Sunucuları: Proxy Sunucuları Proxy Sunucuları: Günümüzdeki bir çok kuruluş, internete doğrudan bağlıdır ve internetin bir parçasıdır. Ancak, internete çıkış yapılan bu bağlantının kapasitesi sınırlıdır. Talebi karşılayabilmek için daha yüksek hız sağlayan yeni bir bağlantının kurulması gerekir. Bu çözüm yüksek maliyeti olduğundan, internet bağlantılarının daha verimli kullanılması için proxy sunucuları denen bilgisayarlar kullanılır. Proxy Sunucusu: proxy sunucusu internet bağlantısı üzerinden izlenen WEB sayfalarının bir kopyasını, kendi sabit diskine yedekler. Eğer başka bir bilgisayar daha sonra aynı web sayfasına ulaşmak isterse, yedeklediği sayfayı görmek isteyenin izleyicisine gönderir. Bu şekilde, ayni sayfaları internet bağlantısı üzerinden tekrar yüklemeye gerek kalmaz. 20/26

21 İnternet Sunucuları: Proxy Sunucuları Kısacası, proxy sunucusu bir kuruluştaki internet bağlantısının uygun şekilde kullanılmasını sağlar. Gerekli denetimleri yapar ve gerekirse bağlantının kapasitesini herkese eşit paylaştırır. 21/26

22 İnternet Sunucuları: Güvenlik Sunucuları Güvenlik sunucuları: İnternete bağlanan her bilgisayar, sunduğu kişisel bilgileri yüzünden tam güvenli değildir. Kişisel bilgileri, kopyalamaya yönelik saldırılara açıktır. Bilhassa bankalar, finans kurumları v.b. gibi bilgileri gizlilik arz eden kamu kurumlarında güvenlik büyük önem taşır. Bu sebeple kuruluşlar, kendi yerel ağları ve internet arasında bir güvenlik duvarı oluştururlar. Güvenlik duvarı nedir? Ateş duvarı olarak da adlandırılan bu sistem, internet ve yerel ağ arasında güvenlik görevlisi gibi çalışan bir bilgisayar yazılımıdır. İnternetten yerel ağa giren paketler veya dışarı çıkan bilgileri denetler. İnternetten şüpheli bir erişim saptandığında, paketin gideceği yere ulaşmasını engeller. Ancak ateş duvarı sistemleri, bütün paketleri inceledikleri için zaman kayıplarına neden olurlar. 22/26

23 İnternet Sunucuları: E-Posta Sunucuları E-posta nedir? İnternette kullanıcılar arasındaki mesaj iletişimi yani e- posta iletişimi, yaygın olarak kullanılan bir etkinliktir. Bir e-posta mesajı çok ucuz, hızlı ve kolay bir iletişim yoludur. Kısaca e-posta, üzerinde alıcının adı ve adresinin bulunduğu elektronik bir yazıdır. E-posta adresi iki bölümden oluşmaktadır: E-posta sunucusu denilen bilgisayarın adı, Bu bilgisayarın üzerinde bulunan kullanıcı posta kutusunun adı. 23/26

24 İnternet Sunucuları: E-Posta Sunucuları E-posta sunucu yazılımları yapısı nasıldır? Basit bir e-posta sunucu yazılımı genellikle üç bölümden oluşur: E-postaları geçerli bir adrese gönderilmek üzere kabul eden SMTP(Simple Mail Transfer Protocol - Basit Posta İletim Protokolü) protokol sunucusu. Kullanıcıların hesaplarına gelen e-postaları görmelerini, silmelerini ve saklamalarını sağlayan POP(Psot Office Protocol PosthaneProtokolü) potokolü sunucusu. Gönderdiği adresteki SMTP sunucusunu e-postayı aktaran iletim modülü. 24/26

25 İnternet Sunucuları: E-Posta Sunucuları E-posta kullanıcı arayüzü nedir? Kullanıcılar, e-posta gönderebilmek ve kendilerine gelen e-postaları okuyabilmek için e-posta arayüzüne gereksinim duyarlar. Arayüz donanımlarının en yaygınları Microsoft Outlook Express ve Internet Explorer dir. Web posta da denilen ve Internet Explorer gibi internet listeleyicileri kullanarak erişilen arayüzler de vardır. Buna örnek olarak Doğu Akdeniz Üniversitesi nin Web posta adresi verilebilir. 25/26

26 İnternet Sunucuları: E-Posta Sunucuları E-posta ile mesaj yollamak ne kadar güvenlidir? E-posta her ne kadar internet üzerindeki en yaygın etkinlik olsa da, en güvenli iletişim yöntemlerinden biri değildir. E-posta ile ilgili karşılaşılan genel sorunlar şunlardır: Gönderen bölümünde bulunan adresler sahte olabilir. Gönderen bölümünde bilinen bir kişinin e-posta adresi olmasına rağmen, e-posta o kişiden kaynaklanmamış olabilir. İnternet üzerinden aktarılan e-postalardaki içerik üçüncü kişiler tarafından okunabilir. POP sunucusuna bağlantı için kullanılan posta kutusu adı ve şifresi iyi seçilmediği zaman art niyetli kişiler e-postaları okuyabilir. E-postalar bilgisayar virüslerinin yayılması için kullanılan yöntemlerden biridir. Gönderilen e-postanın gideceği yere ulaşıp ulaşmadığından emin olunamaz. Bir e-postanın hedefine ne kadar sürede ulaşacağı tahmin edilemez. 26/26