TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara

Transkript

1 TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsüne Bağlı Olarak Toprak Erozyon Duyarlık Faktörünün Konumsal Değişiminin Farklı Enterpolasyon Yöntemler Kullanarak Belirlenmesi Determination of variability of soil erodibility factor based on land use land cover using different interpolations models Orhan Dengiz 1, Ali İmamoğlu *2 1 Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü, SAMSUN 2 Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, SAMSUN Öz:Bu çalışmada farkı arazi kullanımı ve arazi örtüsü altında dağılım gösteren toprakların erozyona karşı duyarlılıklarının belirlenmesi ve farklı enterplasyon yöntemleri kullanarak dağılım haritasının oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışma 9579 km 2 lik alana sahip Samsun ilinde gerçekleştirilmiştir. İlin deniz seviyesinden yüksekliği m arasında değişmektedir. Çok yıllık ortalamalara iklim verilerine göre en soğuk ay Mart (7.2 o C), en sıcak ay ise Ağustos (25.4 o C) ayıdır. Yıllık ortalama yağış ise mm, ortalama nisbi nem ise % 65.2 ile % 82.5 arasında değişmektedir. Samsun ilinin arazi özellikleri incelendiğinde toplam alanın %72.6 sının eğimin % 0-15 arasında ve %18.4 nün ise dik ve çok dik-sarp araziler (> %20) oluşturmaktadır. İlin mevcut en yaygın arazi kullanım dağılımına göre % 48.5 i orman-fundalık ve % 45.2 si nadasız kuru tarım olarak kullanılmaktadır. Samsun ili sınırları içerisinde % 40.9 ile en yaygın büyük toprak grubu olan Kahverengi orman toprakları oluşturmaktadır. Alüviyal araziler toplam alan içerisinde % 14.7 sini oluşturmakta, Gri-kahverengi podzolik topraklar ise toplam alanın % 25.3 ünü kaplamaktadır. Toprakları farklı arazi örtüsü ve arazi kullanımları altında erozyona karşı aşınabilirlik durumlarının belirlenmesine yönelik Samsun il sınırları içerisinde random sistemde toplam 995 adet toprak örnek numune alınmıştır. Bu noktaların 300 adeti mera, 147 adeti orman ve 548 adeti tarım alanlarından oluşmaktadır. Toprakların aşınabilirlik değerlerinin belirlenmesi amacıyla alına örneklerde bünye, organik madde, strüktür, geçirgenlik ve hacim ağrılığı analizleri yapılmıştır. Her bir kullanım türünden alınan toprak örnekleri için uygulan fiziko-kimyasal parametreler için tanımsal istatistik uygulanmış, arazi kullanımı ve arazi örtüsü ile toprak aşınabilirlik faktörü arasında korelasyon ilişkilisi belirlenmiştir. Wischmeier ve Smith (1978) e göre K faktör eşitliği kullanılarak her bir noktaya ait toprak erodibilite değerleri hesaplanmış, elde edilen aşınım değerlerine 14 farklı enterplasyon modeli uygulanarak, RMSE değeri en düşük olan modele göre çalışma alanı için K dağılım haritası oluşturulmuştur. Çalışma sonucuna göre, alanın çoğunluğu orta derecede aşınabilir topraklardan oluştuğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: K-faktörü, erozyon, toprak özellikleri, jeoistatistik, Samsun Abstract: The objective of this research was to determine soil erodibility chanced under different land use and land covers using different interpolation models to create spatial distribution map of it. This research was carried out Samsun province that covers about 9579 km2. Elevation of the province is between 0 and 1900 m. According to long term climatic data, the coldest mount is March (7.2 o C) and the hottest mount is Agust (25.4 o C). Average annual precipitation and relative humidity are 65.2% and 82.5% in the study area. 72.6% of Total area of the Samsun province has 0% and 15% slope and 18.4% of the study area is high and very high (> 20%). The most common soil type in the Samsun province is brown forest soil which covers about 40.9%. In addition, Alluvial soil is 14.7% in the total area while Gry-podzolik soil is 25.3%. Total 995 soil samples were collected randomly in the study are in order to determine soil erodobility under different land use and land cover. 300 soil samples were taken from pasture while 147 samples were collected form pasture. In addition, 548 samples were also taken from cultivated land. In order to determine soil erodobility, texture, some physico-chemical analysis such as organic matter, structure, permeability and bulk density were done for each soil sample. Descriptive statistical analysis was carried out for phsico-chemical parameters of soils taken from each land use and correlation relationship were determined between land use types and soil erodobility. Erodobility values for each soil sample points were calculated using K factor based on Wischmeier ve Smith (1978). After that, spatial disturibution map of K was created according to the lovest RMSE value after 14 different interpolation models were applied on obtaned erodobility values for each points. According to results, it was found that the study area has dominantly moderatly soil erodibility class Key Words: K-Factor, erosion, soil properties, geostatistic, Samsun * İletişim Yazarı: Ali İmamoğlu, aliimamoglu@yandex.com 750

2 1. Giriş İnsan, bitki ve hayvan hayatında önemli bir etkisi olan toprak, ekolojik, biyolojik, ekonomik ve kültürel fonksiyonları ile en önemli doğal kaynaklarımızdan birisi olup, gerekli önlemlerin alınmaması, aşırı ve yanlış kullanım ve doğal etmenlere karşı etkili korunmaması nedeniyle giderek kaybolmaktadır (Kanar ve Dengiz, 2015). Toprakların korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması ülkemizin geleceği açısından bir zorunluluktur. Erozyona birçok faktör etki ederken, bu faktörlerin etkileri başta toprak ve iklim özellikleri olmak üzere bitki örtüsü, topografya ve insan faktörüne bağlı olarak değişmektedir. Çok fazla yağışın olduğu alanlarda bitki örtüsünün bulunmaması durumunda toprak erozyonu meydana gelmekte ve tarım alanlarındaki verimli yüzey toprakları taşınmaktadır (Dvorak, 1994; Karagöktaş ve Yakupoğlu, 2014). Tarım ve mera arazilerinin yanlış kullanımı sonucu arazilerin erozyon dirençleri düşmektedir. Ayrıca orman tahribatı sonucu orman alanlarında da erozyon miktarı yükselmektedir. Erozyonun zararlarını en aza indirgemek için farklı arazi kullanım/örtüsüne sahip alanların erozyon değerleri belirlenmelidir. Belirlenen erozyon değerleri ışığında farklı arazilerin sürdürülebilir kullanımları planlanmalıdır. Çayır ve meraların tarım arazilerine dönüştürülmesi ile ilk yıllarda yüksek verimle birlikte tarımsal kazancın yüksek olmasına rağmen ilerleyen yıllarda organik maddenin hızla ayrışması ve arazinin eğimine bağlı olarak toprakların taşınmasından dolayı elde edilen verim giderek azalmakta, tarımsal sürdürülebilirlik sınırlanmaktadır (Özdemir, 2002). Ayrıca toprak taşınması sadece uzaklaşma alanında kayıplara neden olmakla kalmamakta, ulaşım alanında da sediment kirliliği ve sularda başta fosfor olmak üzere birçok elementin kirliliğine neden olmaktadır (Lal, 1988). Toprağın erozyona karşı duyarlılığı, onun erozyona uğrama eğilimi olarak tanımlanabilmektedir. Topraklar çeşitli faktörlerin etkileri altında oluşmakta ve oluşumlarında etkin olan faktörlerin etkinlik derecelerine göre, özellikleri bakımından birbirlerinden önemli ölçüde farklılık göstermektedirler. Bu özelliklerden dolayı aynı iklim koşulları, farklı topraklarda farklı miktarlarda aşınma ve taşınmalara neden olabilmektedir (Yakupoğlu ve Demirci, 2013). Son yıllarda yapılan çalışmalarda farklı arazi özelliklerine bağlı olarak toprakların erozyon dirençleri belirlenmeye çalışılmaktadır (Erol vd. 2009, Göl ve Dengiz, 2007). Erozyon boyutlarının belirlenmesinde farklı yöntemlerle uygulanan çok sayıda çalışma mevcuttur. Erozyon derecesinin belirlenmesinde çeşitli faktörler incelenerek toprakların aşınım katsayıları belirlenmeye çalışılmıştır (Dengiz vd., 2014, İmamoğlu vd., 2016). Bu çalışmada farklı arazi kullanımı/arazi örtüsüne sahip alanlardan alınan toprakların aşınabilirlik değerleri belirlenmiş ve K faktörü ile arazi kullanımı/arazi örtüsü arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. 2. Materyal ve yöntem 2.1. Araştırma sahasının yeri ve sınırları Samsun ili Karadeniz Bölgesi nin Orta Karadeniz Bölümü nde bulunmaktadır. Matematik konum olarak 40 o o 51 kuzey enlemleri ile 37 o 08 ve 34 o 25 doğu boylamları arasında bulunan Samsun ili, 9579 km 2 lik alana sahiptir (Şekil 1). 751

3 Şekil 1. Çalışma alanı lokasyon haritası Samsun ili iklim özellikleri kıyıda ve iç kesimde farklılık göstermektedir. Ilıman iklim özellikleri görülen kıyı bölümünde yazlar sıcak kışlar ılık ve yağışlı, iç bölgede ise yükselti ve karasallık etkisine bağlı olarak yazlar serin kışlar soğuk yağmur ve kar yağışlı geçmektedir. Samsun meteoroloji istasyonu verilerine göre yıllık yağış miktarı mm olduğu, en çok yağışın ise Kasım (83.8 mm) ayında düştüğü görülmektedir. İlin yıllık sıcaklık ortalaması ise 14.5 C dir. Ortalama en soğuk ay Şubat (7.1 C), ortalama en sıcak ay ise Ağustos ayıdır (23.5 C) (Çizelge 1). Çizelge 1. Samsun ili meteorolojik veri SAMSUN AYLAR O Ş M N M H T A E E K A Yıllık Yağış mm Sıcaklık o C Yöntem Erodobilite Faktörü (K) K Faktörü: Toprağın aşınabilirlik (K) faktörü toprakların bünyesindeki çeşitli özelliklerden kaynaklanan aşındırıcı kuvvetlere karşı direncini ve erozyona uğrama oranını gösterir. Bu oran devamlı nadas halde % 9 eğimli ve 22.1 metre uzunluğunda standart bir alan üzerinde ölçülen, toprak erozyonundan elde edilen indeks değeridir ((Wischmeier ve Smith, 1978, Fernandez and Nunez, 2011; Değerliyurt, 2013). Toprağın aşınabilirlik değeri aşağıdaki formül kullanmak suretiyle belirlenmiştir OM SI SA SI 2.5 PE ST 2 K K= Toprağın erozyona duyarlılık faktörü, OM= % Organik madde, SI= Silt içeriği, SA= Kum içeriği, PE= Hidrolik iletkenlik, ST= Strüktür sınıfı. Erodibilite (K ) sınıfları ve sınıflara ait değerler Çizelge 2'de verilmiştir. 752

4 Çizelge 2. Erodibilite (K ) sınıfları ve değerleri (Wishmeier and Simith, 1978). Tanım Sınıf Değer Çok Az Aşınabilir Az Aşınabilir Orta Derece Aşınabilir Yüksek Aşınabilir Çok Yüksek Aşınabilir Tanımsal istatistik ve jeoistatistiksel analizler Farklı arazi kullanım türlerine göre alınan toprak örneklerine ait minimum, maksimum, ortalama, standart hata, değişim katsayısı ve çarpıklık katsayısı gibi tanımlayıcı istatistikler yapılmıştır. Araştırılan toprak özelliklerinin normal dağılıma uygunlukları Kolmogorov-Smirnov (K-S) testi ile kontrol edilmiştir. Arazi kullanım durumlarına göre toprak aşınabilirlik faktörünün olası değişimi varyans (ANOVA) analizi ile test edilmiş, çoklu karşılaştırma testi (Tukey) ile arazi kullanımları arasındaki fark belirlenmiştir. Samsun ili topraklarının erozyona duyarlılıklarının belirlenmesinde kullanılan indekslerin hesaplanması ve alan içi dağılımlarının jeoistatistiksel olarak belirlenmesi için farklı aralıklarla random sistemde toplam 995 adet toprak örnek numune alınmıştır. Bu noktaların 300 adeti mera, 147 adeti orman ve 548 adeti tarım alanlarından alınmıştır (Şekil 2). 3. Bulgular ve tartışma 3.1. Arazi kullanımı ve arazi örtüsü Şekil 2. Toprak örnekleme deseni Samsun da genç delta ovalarında alüvyonlar bulunmakla beraber, dik yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar görülmektedir. Samsun ilinde topoğrafik ve iklimsel farklılıklar sebebiyle çeşitli topraklar görülmektedir. Alüvyal topraklar daha çok Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarında ve akarsu vadi tabanlarında yer almaktadır. Alüviyal araziler toplam alan içerisinde % 14.7 sini oluşturmaktadır. Gri-kahverengi podzolik topraklar Terme ilçesinin güneyi ile Çarşamba ilçesinin güneyinde, Kavak ilçesinin kuzey ve batısında, Kavak-Havza ilçeleri arasında bulunur. Toplam alanı ha ile toplam alanın % 25.3 ünü kaplamaktadır. Samsun ili sınırları içerisinde % 40.9 ile en yaygın büyük toprak grubu olan Kahverengi orman topraklarına ilin kent 753

5 yerleşim alanının kuzeybatı ve güneyindeki yerlerde, Alaçam da, Vezirkopru nun kuzeyinde, Bafra ve Taskoy arasında, Bafra nın güney ve güneydoğu kesiminde, Ladik-Kavak arasında, Asarcık çevresinde, Ladik Gölü kenarında ve Ayvacık çevresinde rastlanmaktadır. İlin mevcut en yaygın arazi kullanım dağılımına göre ise % 48.5 i orman-fundalık ve % 45.2 si nadasız kuru tarım olarak kullanılmaktadır (Dengiz ve Sarıoğlu, 2011) Topoğrafik özellikleri Yükselti, eğim ve bakı İlin deniz seviyesinden yüksekliği m arasında değişmektedir (Şekil 3). Samsun ili yeryüzü şekillerine bakıldığında, kıyıda Türkiye nin tarım potansiyeli yüksek ovalarından Çarşamba ve Bafra ovaları bulunmaktadır. Kıyı yakını sahalarda üç farklı seviyede aşınım yüzeyleri bulunmaktadır (Öner, 1996). Aşınım yüzeylerinin güneyinde bulunan Canik dağları bu kesimde çok yüksek ve dik olmaması sebebiyle kıyı ile iç bölgenin bağlantı yolu Samsun dan geçmektedir. İç bölgede bulunan sahalar ise Canik dağlarına göre daha alçak seviyede yer yer ovalardan oluşan alanlardır. Şekil 3. Samsun İli yükseklik dağılımı haritası Samsun ilinin arazi özellikleri incelendiğinde toplam alanın %72.6 sının eğimin % 0-15 arasında olduğu ve %18.4 nün ise dik ve çok dik-sarp arazilerin (>%20) oluşturduğu belirlenmiştir. İlin yöney dağılım (bakı özelliği) durumuna balkıdığında arazilerin büyük bir çoğunluğunun Kuzey ve Kuzey ara yönlerinde olduğu görülmektedir (Çizelge 3 ve Şekil 4). Çizelge 3. Samsun ili yöney (bakı) ve eğim sınıflarının alansal ve oransal dağılımları Yöney Dağılımı Eğim Dağılımı Sınıf Alan (Ha) Oran (%) Sınıf (%) Alan (Ha) Oran (%) Düz Kuzey Kuzey- Doğu Doğu Güney- Doğu Güney Güney- Batı Batı Kuzey- Batı Toplam Toplam

6 Şekil 4. Samsun ili yöney (bakı) ve eğim haritaları İstatistiksel değerler Toprak özelliklerinin tanımlayıcı istatistikleri ve arazi kullanımı /arazi örtüsü ile toprak aşınabilirlik değerleri arasındaki korelasyon ilişkileri Çizelge 4, 5 ve 6 da verilmiştir. Arazi kullanım türlerine göre toprak özellikleri her üç arazi kullanımı için kireç, fosfor, potasyum ve hidrolik iletkenlik değerleri için yüksek değişkenlik katsayısı değerleri göstermiştir. Toprakların ortalama EC değerleri 0.33 ile 0.50 arasında olup tuzluluk problemi görülmemektedir. Toprakların reaksiyonları kuvvetli asit ile hafif alkalin arasında değişmektedir. Kireç değerleri ortalama orman topraklarında 6.98%, mera topraklarında %5.94 ve tarım topraklarında ise %6.20 dir. Toprakların fosfor değerleri en yüksek tarım arazilerinde belirlenmiş olup bu durum gübrelemeden kaynaklanmaktadır. Organik madde içerikleri üç farklı arazi kullanımı/arazi örtüsünde minimum ve maksimum değerleri arasında oldukça belirgin farklılık göstermektedir. En yüksek ortalama değer 755

7 mera topraklarında belirlenmiştir. Orman topraklarında düşük olmasının sebebi özellikle yüzey toprağı üzerinde yer alan ölü örtü olarak adlandırılan organik materyallerin ayrışmasının yavaş olmasındandır. Orman alanlarından alınan topraklarda belirlenen organik madde, silt, kil, toprak aşınabilirlik faktörü ve hacim ağırlığı değerleri normal dağılım göstermişlerdir. Tarım alanlarında sadece kil, mera alanlarında ise kum, silt ve kil normal dağılım gösterirken diğer toprak özellikleri normalden farklı dağılım göstermişlerdir. Çizelge 4. Orman alanları toprak örneklerinin tanımlayıcı istatistikleri özellik minimum maksimum ortalama Std. Değişim Çarpıklık K-S EC ds/cm 0,05 2,13 0,46 sapma 0,23 katsayısı 0,50 katsayısı 3,47 0,000 ph 4,08 7,97 6,95 0,90 0,13-1,18 0,000 Kireç % 0,08 43,16 6,98 9,74 1,39 1,73 0,000 Fosfor 0,10 66,18 9,08 12,08 1,33 2,89 0,000 Potasyum 11,38 220,39 65,03 42,40 0,65 1,26 0,038 Org. M 0,49 5,87 2,71 1,05 0,39 0,54 0,103 Kum % ,18 14,29 0,38 0,39 0,021 Silt % ,47 7,74 0,26 0,37 0,423 Kil % ,36 11,42 0,34 0,09 0,610 Hİ cm/sa 0,08 10,89 0,95 1,34 1,40 4,15 0,000 K 0,017 0,145 0,104 0,025 0,24-0,65 0,576 HA gr/cm3 1,21 1,61 1,39 0,08 0,06 0,22 0,636 Her üç kullanım türüne göre toprak özelliklerinin gösterdiği değişim varyans analizi ile test edilmiştir. Elektriksel iletkenlik, kireç, fosfor, organik madde, kum, silt, kil, hidrolik iletkenlik, toprak aşınabilirlik faktörü ve hacim ağırlığı değerleri arazi kullanım türlerine göre istatistiksel olarak farklılık göstermiştir. Çizelge 5. Mera alanları toprak örneklerinin tanımlayıcı istatistikleri özellik minimum maksimum ortalama Std. Değişim Çarpıklık K-S sapma katsayısı katsayısı EC ds/cm 0,02 1,89 0,33 0,24 0,73 1,16 0,000 ph 3,95 8,01 7,02 0,73 0,10-0,81 0,000 Kireç % 0,00 43,16 5,94 8,30 1,40 1,75 0,000 Fosfor 0,00 72,16 7,72 10,95 1,42 3,08 0,000 Potasyum 8,27 506,56 71,25 62,78 0,88 3,72 0,000 Org. M 0,48 11,09 3,05 1,42 0,46 1,32 0,044 Kum % ,77 14,71 0,44 0,53 0,303 Silt % ,72 9,30 0,28 0,18 0,199 Kil % ,56 11,26 0,34 0,12 0,093 Hİ cm/sa 0,03 27,91 1,48 3,62 2,45 5,00 0,000 K 0,014 0,148 0,079 0,039 0,49-0,16 0,000 HA gr/cm3 1,22 1,63 1,39 0,07 0,06 0,46 0,

8 Çizelge 6. Tarım alanları toprak örneklerinin tanımlayıcı istatistikleri özellik minimum maksimum ortalama Std. sapma Değişim katsayısı Çarpıklık katsayısı K-S EC ds/cm 0,03 2,83 0,50 0,28 0,57 3,92 0,000 ph 3,95 8,01 7,04 0,72 0,10-1,36 0,000 Kireç % 0,08 41,32 6,20 8,45 1,36 1,83 0,000 Fosfor 0,10 79,24 9,79 11,50 1,17 2,56 0,000 Potasyum 6,00 245,30 66,37 38,80 0,58 1,36 0,000 Org. M 0,30 10,35 2,52 0,92 0,36 1,58 0,002 Kum % ,48 13,32 0,50 1,14 0,000 Silt % ,39 9,55 0,29 0,31 0,009 Kil % ,09 12,94 0,31-0,13 0,116 Hİ cm/sa 0,01 17,68 0,61 1,06 1,74 9,18 0,000 K 0,010 0,205 0,110 0,027 0,24-0,83 0,001 HA gr/cm3 1,13 1,64 1,35 0,10 0,07-4,24 0,005 Toprak aşınabilirlik faktörünün farklı arazi kullanımları arasındaki farklılığı ise çoklu karşılaştırma testi ile test edilmiştir. Orman ile tarım alanları arasındaki istatistiksel önemli farklılık bulunmamıştır. Diğer taraftan orman ile mera ve tarım alanları ile mera arasında % 0,1 lik (p<0,001) fark oluşmuştur Enterpolasyon modeller ve K dağılımı Samsun ili topraklarına ait aşınabilirlik indeksinin (K faktörü) alansal analizi kapsamında 14 farklı enterpolasyon yöntemi kullanılmıştır. Hangi dağılımın en doğru olduğunun belirlenmesi amacıyla her bir yöntemin RMSE değeri belirlenmiştir. Yöntemlere ait RMSE değerleri Çizelge 7 da verilmiştir. En küçük RMSE değerini veren yöntemin simple kriging ge ait spherical model olduğu belirlenmiştir. Çizelge 7. Jeoistatistiksel yöntemlere ait RMSE değeri. Jeoistatistiksel Modeller Inverse Distance Weighting Radial Basis Functions Kriging Ordinary Kriging Simple Kriging Universal Kriging K faktörü 1 0, , ,04164 Completely Regularized Spline 0,0358 Thin Plate Spline 0,05158 Spherical 0,03458 Exponential 0,03459 Gaussian 0,03457 Spherical 0,0334 Exponential 0,03345 Gaussian 0,03342 Spherical 0,03458 Exponential 0,03459 Gaussian 0,

9 Simple kriging ge ait spherical model kullanılarak araziden alınan toprak örnekleri için her bir noktaya yönelik olarak belirlenen K değerlerinin alansal dağılımını gösteren harita Şekil 5 de gösterilmiştir. Şekil 5 den anlaşılacağı üzere, alanın yarıdan fazlası az aşınabilir özellik gösterirken, %42.1 i ise orta derecede aşınabilir sınıfta belirlenmiştir. 4. Sonuç Şekil 5. Araştırma sahası K faktörü dağılım haritası. Araştırma sahasında farklı aralıklarla 995 adet örnek numune alınmıştır. Bu örnek noktalarının 300 adeti mera, 147 adeti orman ve 548 adeti tarım alanlarından alınmıştır. Alınan örneklerde EC, ph, kireç, fosfor, potasyum, organik madde, kum, silt, kil, hidrolik iletkenlik, toprak aşınabilirlik faktörü ve hacim ağırlığı analizleri yapılmıştır. Araştırma sahası toprakları K değerleri az Aşınabilir ve orta derecede aşınabilir sınıfına girmektedir. Orta derecede aşınabilir alanlar hakim görülmektedir. Araştırma alanı toprakları K faktörü arazi kullanımı-arazi örtüsü bakımından değerlendirildiğinde orman, tarım ve mera kullanımı altındaki tüm topraklar aşınıma duyarı topraklar bulunmaktadır. Aralarındaki fark istatistiki anlamda önemli olmasa da aşınım derecesinin şiddeti orman, tarım ve mera topraklarına doğru bir artış eğilimi göstermektedir. Bu nedenle İl genelinde potansiyel erozyon riski mevcuttur. Özelliklede engebeli bir topografyaya sahip olması bu durumu daha da hassaslaştırmaktadır. Bu yüzden bitki örtüsünün korunması, mera ve orman alanlarında gerekli bio-fiziksel rehabilitasyon işlemlerinin yapılması ve gerekli önlemler alınması gerekmektedir. 758

10 Referanslar Değerliyurt, M. (2013), Summer. Antakya şehri ve yakın çevresinde meydana gelen erozyonun coğrafi dağılışı ve analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume: 8/8, p , Ankara Turkey. Dengiz O., Sağlam M., Türkmen F., Saygın F., İmamoğlu A., Kanar E., Çakır M., (2014). Soil erosion risk assessment with ICONA model in Madendere watershed, Soil Science Society of Turkey cooperation with Federation of Euroasan Soil Science Societies, October, 2014, Side, Antalya, TURKEY. Dengiz O., Sarıoğlu F.E., (2010). Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak etüd haritalama çalışmalarının önemi, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3), Dvorak J, (1994). Erosion of the soil. In: soil conservation and silviculture (eds. Dvorak J, Novak L), Elseiver, Amsterdam, pp: Erol A., Babalık A.A., Sönmez K., Serin N., (2009). Isparta-darıderesi havzası topraklarında erozyona duyarlılığın arazi kullanım şekillerine bağlı değişimi, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 2, Yıl: 2009, ISSN: , Sayfa: Fernández Martin L. and Nunez, Martinez, M. (2011). An empirical approach to estimate soil erosion risk in Spain. Science of the Total Environment 409, Göl C., Dengiz O., (2007). Çankırı-eldivan karataşbağı deresi havza arazi kullanım-arazi örtüsündeki değişim ve toprak özellikleri, OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 2007,22(1): İmamoğlu A., Bahadır M., Dengiz O., (2016). Çorum alaca havzasında toprak erozyon duyarlılık faktörünün farklı enterpolasyon modeller kullanılarak konumsal dağılımlarının belirlenmesi, Toprak Su Dergisi, 2016, 5 (1): (8-15). Kanar E, Dengiz O, (2015). Madendere havzası topraklarında arazi kullanım/arazi örtüsü ile bazı erozyon duyarlılık indeksleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 2: Karagöktaş, D., Yakupoğlu T. (2014). Erozyon araştırma sahasına dönüştürülmesi planlanan bir alanda aşınabilirlik ve toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi 2 (1) 6-12 Lal R, (1988). Soil erosion reseach methods. Soil and Water Concervation Society, Öner, E. (1996). Samsun ve çevresinin jeomorfolojisi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırma Dergisi, 04 ( ), Ankara. Özdemir N, (2002). Toprak ve Su Koruma. OMÜ Ziraat Fakültesi Ders Notu. Wischmeier WH, Smith DD, (1978). Predicting rainfall erosion cosses a guide to conservation planning. USDA, Agricultural Handbook No 557. Wischmeier, W.H. and Smith, D.D. (1978). Predicting rainfall erosion losses- a guide to conservation. agricultural handbook 537. planning. Science and Education Administration. US Dep. of Agriculture, Washington, DC,USA. p. 58. Yakupoğlu T, Demirci D, (2013). Kahramanmaraş-Narlı Ovası topraklarının erozyona duyarlılıkları ile bazı toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Anadolu Tarım Bil. Derg., 28(1),