TEKNOLOJİ ÜRETİMİNDE PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİNİN YERİ

Transkript

1 TEKNOLOJİ ÜRETİMİNDE PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİNİN YERİ Bilge ŞENER Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı Ankara TÜBİTAK-BİDEB-Y.İ.B.O Öğretmenleri Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı YİBO-3(Çalıştay , Ocak 2010, Gebze-TÜSSİDE

2 SUNU PLANI Teknoloji Teknoloji ve Bilim Teknoloji Üretimi Proje Geliştirme Proje Danışmanlığı Örnekler

3 TEKNOLOJİ Teknoloji, bilginin sanayideki işlemlerde sistematik olarak uygulanmaya alınmasıdır. Kürselleşen dünya ekonomisinde REKABET gücü, yeni teknolojiler üretme ve bu yeni teknolojileri hızla üretime dönüştürme ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ulaşma yeteneğine dayanmaktadır. Bu amaçla; Araştırma yapılarak teknoloji üretilir. Teknoloji transferi gerçekleştirilir. (edinme, benimseme, uyarlama, özümseme, iyileştirme, geliştirme, yaratma ve yayma) Bilinen teknolojiler modernize edilir.

4 TEKNOLOJİ Teknoloji, pazarlanabilir ürün üretiminde bir araç olarak görülmektedir. Strateji Sürdürülebilir daha iyi üretim programı kapsamında, üretim alet ve sistemlerini geliştirmek, kaliteyi yükseltmek, maliyeti düşürmek, piyasaya sürülecek yeni ürünler yaratan mühendislik dalları yaratmak, üretimde otomasyona geçişi oluşturan yazılımları geliştirmek, ve bütün bu işlevler arasındaki etkin eşgüdümü yaratma esasına dayanan bir sistemdir. Teknolojik bilginin üretimi ve geliştirilmesi, uluslararası rekabette ülkeleri bir adım öne çıkarmaktadır.

5 Teknoloji ve Bilim Bilim, bilginin kullanılabilirliğidir. Bilimle teknoloji arasında tabii bir döngüsel ilişki vardır; bilimsel çalışmalar uygulamaya elverişli bilgi üreterek teknolojik gelişmeye yol açarken, teknolojik gelişmeler de bilimsel araştırmaların daha uygun şartlarda yapılmasını sağlayarak bilimsel gelişmeyi hızlandırmaktadır.

6 Bilgi ve Teknoloji Politikaları Bilgi Politikası; Bilgi alt yapısını kurmak Mevcut bilgilerin işlenmesine, depolanmasına, bu bilgilere gerektiğinde erişilmesine olanak sağlayan teknolojileri, kuralları, standartları ve politikaları kapsamaktadır. Ulusal bilgi altyapı sürecini tamamlamış ülkeler; sermaye ve beyin gücünün ülkelerinde tutulması, yeni istihdam olanaklarının yaratılması, ülkenin ekonomik açıdan güç kazanması, önemli teknolojilerde liderlik, yaşam boyu öğrenen, eğitimli ve ülkelerindeki ve dünyadaki gelişmelerden haberdar bir toplumun yetiştirilme olanağının oluşturulması gibi avantajlara sahiptir.

7 Ulusal politika Bilimin ve teknolojinin sınırlarını genişletmeye yönelik temel araştırmalara öncelik vererek ortaya çıkan bulguların ekonomik ve/veya toplumsal faydaya dönüşmesi sağlanmalıdır. Araştırma-geliştirme faaliyetleri belirgin bir amaca ulaşıyorsa, kullanılabilir bir ürüne dönüşüyorsa ekonomik ve/veya toplumsal anlamda fayda sağlayabilir. Bilim ve teknoloji politikaları eğitim-öğretim ve sanayi politikaları ile bir bütünlük içinde ele alınmalıdır. Özellikle üniversite-sanayi işbirliğini geliştirici çalışmalara ağırlık verilerek sanayi ve üniversitelerdeki bilgi birikiminin, gelişmiş ülkelere fayda sağlamak yerine, ekonomik ve toplumsal faydaya dönüşmesi sağlanmalıdır. Bu suretle bilim-teknoloji-üretim döngüsü tamamlanabilir hale gelebilir.

8 Teknoloji Üretimi Ulusal ve uluslar arası proje fon kaynaklarından yararlanılması önemlidir. Bilimsel araştırmalar-temel araştırmalara öncelik verilmeli, ortaya çıkan bulguların ekonomik ve toplumsal faydaya dönüşmesi sağlanmalıdır. Sürekli inovasyon-mevcut bir teknoloji üzerinde sürekli olarak iyileştirmeler yapılarak ilk teknolojiden farklı yeni bir teknoloji üretilmiş olur. Örn. Teknoloji, kanserli dokuların IR lazer ışınları ile dağlanarak tedavi edilmesi ve sağlıklı doku kayıplarınınen aza indirgemesini hedefliyor.

9 TEKNOLOJİ ÜRETİMİ Ülkenin yapısına ve insan kaynağına uygun yeni gelişen alanların seçilmesi ve o alanlarda uzmanlaşılması gerekir. Hedefler belirlendikten sonra eğitim sistemi de o hedeflere uygun olarak tasarlanmalıdır. örn. Hindistan, yazılım alanında çok sayıda uzman yetiştirmiştir.

10 TEKNOLOJİ ÜRETİMİNDE STRATEJİLER İnsan kaynakları stratejisi Bütünleşik eğitim programları oluşturmak, emekli uzmanların deneyimlerinden, ve başarılı yabancı uzmanları davet ederek onlardan faydalanmaktır Temel araştırmalar stratejisi Teknoloji üretiminde ve temel araştırma alanlarında küreselleşme ve çesitliliği hedefleyen, üniversitelerdeki temel araştırmalar ve altyapının güçlendirilmesi Yenilik (daima yenilenme) stratejisi Öncelikli araştırma alanları belirlenmesi biyoteknoloji, çevre teknolojileri, nanoteknoloji ve bilgi teknolojileri vs. Uluslararası strateji Arastırma ortamı kurma, başarılı yabancı bilim adamlarını ithal etme, bilgi akışını güçlendirmek dahil uluslararası aktiviteleri özendirme

11 Teknoloji Üretiminde Stratejiler Ürün geliştirme ve farklılaştırma Ürünün tasarlanıp piyasaya sürülmesi Tasarlanma süresinin kısaltılması Pazara uyum sağlaması Ar-Ge de pazar ihtiyaçları doğrultusunda faaliyette bulunmak Ar-Ge projelerini arttırmak Ar-Ge personelini arttırmak Teknoloji parklarını desteklemek

12 AR-GE Sistemi AR-GE sistemi üç faaliyeti kapsamaktadır: Temel araştırma, Uygulamalı araştırma ve Deneysel geliştirme

13 AR-GE Temel araştırma rma, görünürde herhangi bir özel uygulaması veya kullanımı bulunmayan ve öncelikle olgu ve gözlemlenebilir gerçeklerin temellerine ait yeni bilgiler edinmek için yürütülen deneysel veya teorik çalışmadır. Uygulamalı araştırma rma da yeni bilgi edinme amacıyla yürütülen özgün araştırmadır. Bununla birlikte uygulamalı araştırma, öncelikle belirli bir pratik amaç veya hedefe yönlenmiştir. Deneysel geliştirme tirme, araştırma ve/veya pratik deneyimden elde edilen mevcut bilgiden yaralanarak yeni malzemeler, yeni ürünler ya da cihazlar üretmeye; yeni süreçler, sistemler ve hizmetler tesis etmeye ya da halen üretilmiş veya kurulmuş olanları önemli ölçüde geliştirmeye yönelmiş sistemli çalışmadır. 3 kuruluş (üniversite, kamu ve özel araştırma kuruluşları)

14 AR-GE Ar-Ge Bölümü nde çalışmalar üç ana başlık altında gerçekleşmektedir: 1) Proses geliştirme 2) Analitik yöntem geliştirme 3) Teknik dökümantasyon

15 PROSES GELİŞTİRME Yeni ürün proseslerinin, organik sentez veya fermentasyon ile geliştirilerek üretime aktarılması Geliştirilen yeni üretim proseslerinin patent korumasına alınması Mevcut ürün proseslerini iyileştirerek üretim maliyetlerinin düşürülmesi Geliştirilen proseslere ait bilimsel verilerin oluşturulması

16 ANALİTİK YÖNTEM GELİŞTİRME Farmakopelerde olmayan analitik yöntemlerin geliştirilmesi Bilinmeyen safsızlık molekül yapılarının belirlenmesi ve Referans standartların hazırlanması Analitik yöntem validasyonlarının gerçekleştirilmesi

17 TEKNİK DÖKÜMANTASYON Uluslararası yöntem kitaplarına Farmakopeler, EP, USP gibi kitaplara monograf hazırlanması Drug Master File (DMF) hazırlanması

18 Üniversite-Sanayi Üniversitedeki araştırma etkinliklerini, bilimsel ortamlardaki sonuçların genişletilmesi bilginin kamu hizmetine dönüştürülmesi, ekonomik değer oluşturulması disiplinler arası çalışmaların başlatılması ve akademik ve profesyonel ortaklıklara girilmesi hedeflenmelidir.

19 TEKNOPARKLAR Teknoparklar, ülkelerin, yönetim ve uzman kişilerin işbirliği ile oluşturduğu, uluslararası rekabet gücünü arttıran, dünya ekonomisi ve ticaretine yeni bir yön veren alanlar olarak hızla yayılıyorlar. Yüzyılımızın ekonomi ve sanayi alanlarına en büyük kâr payı getirisi Teknoparkların kurulması ile oluşmuştur. Toplumlar artık sermaye ve işgücü üretimi ifadesinden, bilgi ve teknoloji üretimi ifadesine geçiş yapmıştır. Bu geçişin önemli nedeni, varolan ve öğretilenlerin dışında, insanoğlunun incelemeye, araştırmaya, keşfetmeye ve uygulamaya yönelik merakı, hayatı daha bilinçli, ekonomik ve zamanı daha iyi harcamaya yönelik bilgiyi bulmaya ve bunu en son noktaya kadar geliştirmeye fırsat sağlamıştır. Teknoparklar, tüm bu oluşumları içinde barındırmaktadır.

20 TEKNOPARKLAR Teknoparklar, kendilerine sağlanan bütçe ve altyapılarla, kuruluş amaçlarını gerçekleştirdiklerinde, insan gücünden yararlanma olanakları gelişecek, iş sahibi olanların sayısı artacak, daha iyi hammaddelerle, yüksek kalite uygun fiyata alıcı bulacak ve kâr oranları yükselecek, yabancı yatırımcıların ülkeye gelmesi artacaktır.

21 TEKNOPARKLAR- (Araştırma ve Geliştirme Bölgeleri) Bilim ve Teknolojinin, dünyada ve Türkiye de hızla ilerlemesi, yeni akımların oluşmasını sağlıyor. Uygulama alanında kendine yer bulan bilimsel bilgiler Teknoparklarla gelişme göstermektedir. Teknoparkları bilim ve teknolojinin buluşma noktası olarak nitelendirmek mümkün. Teknoparklar; gerçek ve tüzel kişilerin, belirli üniversite, araştırma, geliştirme veya enstitülerin olanaklarından yararlanarak, kullanılan ileri teknolojiyi geliştirmek, ticari bir ürün haline getirmek, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek adına oluşturdukları alanlar. Bu alanlar, olanaklarından yararlanılan kurumların içinde veya yakınında faaliyet gösteriyorlar.

22 TEKNOPARKLAR 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası, bu yasa kapsamında kurulan Teknoparklarda yer alan ve Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan şirketlere önemli vergi avantajları sağlamaktadır. KOBİ'ler bu bölgelere taşınarak ya da bu bölgelerde Ar-Ge birimleri kurarak KDV, Kurumlar Vergisi ve çalışanların Gelirler Vergisinden muafiyet elde edebilirler. Teknoparkların kiraları yüksek olmakla birlikte sağlanan vergi avantajı birkaç Ar-Ge mühendisi ve daha fazlasını çalıştıran işletmeler için tercih edilebilir olmalarını sağlamaktadır.

23 TEKNOPARKLAR Teknokent te yer alan firmaların ve Üniversite öğretim üyelerinin yaratıcı/yenilikçi (inovatif) proje ve iş fikirlerinin uygulamaya geçirilmesinde Proje-İş Geliştirilmesinden Finans Teminine kadar bütün sürece destek olmak üzere risk sermayesi ve mevcut çeşitli fonlardan destek temin edebilmek amacıyla Avrupa Birliği Fonları-Çerçeve Programı-7 ve benzerleri, TÜBİTAK-TEYDEB, KOSGEB-TEKMER, TTGV ve çeşitli uluslararası fonlara müracaat edebilmek amacıyla proje hazırlama, proje müzakereleri ve kabul edilen projelerin takibi, fikri mülkiyet haklarının korunması, patent alımı ile ilgili konularda yardımcı ve destek olmak üzere üniversite teknoparkları çalışmaya istekli ve alanında başarılı faaliyetler gerçekleştirmiş firmalarla işbirliği anlaşmaları yapılmaktadır.

24 Teknoloji Grupları Bilişim Teknolojileri Grubu (BİLTEG) Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu (BİYOTEG) Elektrik ve Elektronik Teknolojileri Grubu (ELOTEG) Makina İmalat Teknolojileri Grubu (MAKİTEG) Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri Grubu (METATEG)

25 PROJELER Geliştirilmiş üretim metotlarının oluşturulmasına yönelik olmalıdır. Temel teknolojileri oluşturacak konulara örn. Süper iletken, yeni malzemeler, biybnoteknoloji, yeni elektronik malzemeler, yazılım (software) öncelik verilmelidir. Ekolojik sistemin korunmasına yönelik olmalıdır. Kaynakların temininin sağlanması Araştırmanın koordinasyonu Araştırma sonuçlarının uygulamaya geçirilmesindeki gecikmelerin önlenmesi gereklidir.

26 PROJE DESTEKLERİ Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) TÜBİTAK-TEYDEB Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarının araştırma -teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek ve ülkemizde girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla projeleri desteklemektedirler.

27 PROJE DANIŞMANLIĞI Misyon Yeni ürün ve proses tasarımına katkı sağlayacak malzemelerin üretimine, şekillendirilmesine ve korunmasına yönelik teknolojilerin geliştirilmesine katkıda bulunmak, ulusal ve uluslararası diğer araştırma merkezleri arasında bilimsel ve teknik bilgi değişimini sağlamaktır. Vizyon Uluslararası düzeyde günümüzün ve geleceğin şekillendirilmesine temel oluşturacak bilgileri üreten ve bu bilgileri toplumun faydasına sunmaktır.

28 PROJE DANIŞMANLIĞI Projelerde Alanındaki ileri düzeydeki problemleri tanımlamak ve çözümleyebilmek için gerekli bilgiyi kavrama ve kullanma, İleri düzeydeki problemleri çözebilmek için yöntem geliştirme, Alanındaki yeni konulara ilişkin özgün fikir ve yöntemleri geliştirme ve uygulama, Bilimsel ve teknolojik gelişmelerle ilgili bilgilere erişme ve sürekli yenileme, Değişik alanlardaki bilgileri bütünleştirme ve karmaşık problemleri çözebilme, Alanındaki bilgi, beceri ve deneyimlerini disiplinlerarası uygulamalara aktarabilme,

29 PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİ Bilimsel çalışmalarda değerlendirme, veri analizi yapma ve sonuçları yazılı/sözlü sunma, Bilimsel çalışmalar için gerekli olan teknikleri/modern araçları kullanma, Değişik alanlarda ve düzeylerde takım çalışması yapabilme ve/veya bu takımlarda liderlik yapabilme, Ulusal/uluslararası ve disiplinler arası çalışabilme, Bilimsel bir çalışma için amaç ve hedef belirleme yol haritası oluşturma, planlı çalışma, Araştırma bulgularını teknolojik uygulamada ve/veya bilimsel araştırma konularını yönlendirmede kullanabilme becerileri kazandırılmalıdır.

30 PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİ Proje önerisi sunma, çalışmaları tasarlama, yürütme ve elde edilen verileri değerlendirme ve yorumlama Araştırma bulgularını teknolojik uygulamada ve/veya bilimsel araştırma konularını yönlendirmede kullanabilme Toplum ve endüstrinin gereksinimlerine göre literatüre katkı sağlayabilecek araştırma konularını belirleyebilme Bağımsız araştırma yapma, bilimsel olayları derin bir bakış açısı ile irdeleyerek yorum yapma Bilime yenilik getirme/yeni bir bilimsel yöntem geliştirme/bilinen yöntemi yeni bir alana uygulama Literatüre katkı sağlayacak özgün çalışma yapabilme becerileri kazandırılmalıdır.

31 PROJE ÖRNEKLERİ Domates karotenoidlerinden likopenin doğal renklendirici ve antioksidan olarak fonsiyonel gıda üretiminde kullanımı Aspir çiçeğinden (Carthamus tinctorius) süperkritik karbondioksit ekstraksiyonu ile doğal boya eldesi ve uygulanabilirliği Böğürtlen (Rubus sp.) meyvesinin karbon dioksit ile süper kritik ekstraksiyonundan doğal boyar madde eldesi ve uygulanabilirliği Ceviz kabuğundan polimer kompozit levha üretimi ve bazı teknolojik özelliklerinin belirlenmesi Devekuşu üretimi

32 PROJE ÖRNEKLERİ DOĞAL BİTKİ ÖZLERİNDEN ÖZELLİKLİ KİMYASALLAR ÜRETİMİ -TEKNOLOJİ VE ÜRÜN GELİŞTİRİLMESİ % 100 DOĞAL ANTİOKSİDAN YAĞ TÜRKİYE DE YETİŞEN Colchicum TÜRLERİNDEN EKSTRAKSİYON YÖNTEMİYLE KOLŞİKOZİT ELDE EDİLMESİ ve BUNLARDAn TİYOKOLŞİKOZİT ÜRETİMİ Yumurta Tavukçuluğuna Uygun Verim Artırıcı Herbal Uçucu Yağ veya Yağ Kombinasyonlarının Belirlenmesi

33 BAKTERİLERDEKİ ELEKTRİK ÜRETİM TEKNOLOJİSİ Rhodofeax ferriredunces olan bir bakteri elektrik üretimi için kullanılabiliyor. Yakında radyo, saat ya da cep telefonlarının pillerini, prize değil de bir kutu şekere takacağımız cihazla şarj edebileceğiz. Mükemmel tasarıma sahip mikroorganizmaların bizler için sağladıkları yeni bir imkan.

34 Günümüzde enerji üretimi için birçok yöntem kullanılıyor. Bunların pek çoğu kömür, petrol gibi fosil kökenli yakıtlara dayalı. Kömür ve petrol yeryüzünde yaygın olmadığı için bu yöntemle enerji üretmek her zaman mümkün olmuyor. Üstelik bunları kullanarak enerji üreten tesisler için büyük yatırımlar yapmak gerekiyor. Bazen yatırım konusunda problem olmasa bile çeşitli çevresel sorunlarla karşılaşılabiliyor. Massachusetts Amherts Üniversitesi nde geliştirilen bir yöntem enerji üretimindeki tüm yatırım ve çevresel sorunlara çözüm olmaya aday. Prof. Derek Lovley ve araştırmacı Swades Chaudhuri, bilimsel adı Rhodoferax ferriredunces olan bir bakterinin yaradılışındaki bir özelliği kullanarak elektrik ürettiler. Bu mikroorganizma karbonhidratları kullanarak doğrudan doğruya elektrotların üzerine transfer edilebilen bir elektrik üretebiliyor. Üretim sırasında elde edilen tek yan ürün ise karbondioksit.

35 Bakteri elektrik üretmek için bir dizi kimyasal işlem yapıyor. Bilim adamları yapılan işlemi demir oksitteki oksijeni, şekerin oksitlenmesinde kullanmak ve sonuçta açığa çıkan elektronları hasat etmek biçiminde özetliyorlar. Bu yöntem ile üretilen enerji bir kase şeker kullanılarak 60 watt lık bir ampulü 17 saat boyunca yakabilecek bir kapasiteye sahip. Bilim adamları şu an bakterilerden bir hesap makinesini çalıştırabilecek kadar elektrik üretebiliyorlar. Lovley daha iyi iletkenlerin ve daha çok bakterinin bağlanabileceği bir reseptörün kullanılması durumunda daha büyük kapasitelerde enerji elde edeceklerini söylüyorlar. Karbonhidratlı yiyecekler enerji bakımından oldukça zengin. Endüstriyel kuruluşların ve konutların atıklarında da böyle bir enerji bulunuyor. Enerji bakımından zengin gıdalardan sadece bedensel faaliyetlerimizde kullanmak üzere yararlanıyoruz ama şu anki teknolojik seviyemiz gıdaları kullanarak elektrik santrallerini çalıştırmayı mümkün kılmıyor. Atıklar ise çözülememiş çevresel bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

36 PROJE DANIŞMANLARI Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin toplumsal ve ekonomik yararlara dönüştürülmesinde araştırma etkinliklerine ve yenilikçi girişimlere yardımcı olmaktır. Bu amacın gerçekleştirilmesi için, kontrat öncesi aşamada, proje danışmanları çeşitli ulusal ve uluslararası hibelere başvurmalıdır.

37 PROJE DANIŞMANLARI Araştırmacılara uygulama yönergelerine ve iç ve dış finansman fırsatlarına ilişkin güncel bilgiler sağlamak Proje ortaklarıyla iş ilişkiler geliştirmek ve gerektiğinde konsorsiyumlar kurmak Bütçeleme ve sözleşme gereksinimlerine ilişkin standartlar oluşturmak ve bunları sürdürmek Sözleşme teklifinin yazılmasına ve bütçenin hazırlanmasına yardımcı olmak, Üniversitenin tüm öğretim üyelerine başvuru sürecinde yardımcı olmak Anlaşmaların, sözleşmelerin hazırlanması, anlaşmazlıkların çözülmesi konularında yasal danışmanlık yardımı sağlamak ve Üniversite adına her türlü sözleşmeyi gözden geçirmek Başarılı olan tekliflerin Sözleşme Hazırlığı Aşamasında gerek duyacağı tüm formları ve bilgileri sağlamak Gerektiğinde müzakere aşamasında eşgüdüm sağlamak

38 BİYOTEKNOLOJİ ve GEN TEKNOLOJİSİ Bilim toplumlarındaki biyoteknoloji ve gen-teknolojileri alanlarındaki baş döndürücü hızdaki araştırma ve uygulamalar başta kanser, diyabet, hepatit, böbrek yetmezliği gibi yaygın ve ölümcül hastalıkların tedavisinde alternatifi olmayan ilaçlar, rekombinant ilaçlar, rekombinant asılar, DNA asıları, yapay doku ve organ üretimi, embriyonik kök hücreleri ve somatik kök hücrelerin elde edilmesi gibi çarpıcı konularda sonuç ve beklentileri kapsamaktadır. Gen çip teknolojisinin uygulanması ile genetik çesitlilikler (varyasyon, polimorfizm, mutasyon) ile fenotipik çesitlilik (hastalıklara yatkınlık, ilaçlara duyarlılık) arasındaki iliskilerin belirlenmesi gerçeklestirilmektedir.

39 BİYOTEKNOLOJİ Diğer taraftan, modern biyoteknoloji yöntemleriyle; tarım, ziraat ve hayvancılık alanlarında elde edilen transgenik ürünlerin, klasik ıslah yöntemleri ile çözülemeyen, ekonomik ve insani önemi olan bazı sorunları çözebileceği görülmektedir. Besin değerinin artırılması, uygun olmayan iklim ve toprak koşullarında bile ürün alabilme, tarımsal ilaç kullanımında azalma, verimlilikte ve raf ömründe artış sağlanabilmektedir. Bu bağlamda bilimde ileri ülkelerde, biyoteknoloji alanlarındaki belirlenen hedeflere ulaşabilmek ve ötesine geçebilmek için; yapısal ve islevsel genombilim, transkripteomiks, proteomiks ve metabolomiks, rekombinant DNA teknolojileri, hücre tedavisi ve kök hücre teknolojileri, ilaç tarama ve tasarım teknolojileri, terapötik protein üretim teknolojileri ve kontrollü salım sistemleri, biyoinformatik temel alanlarında yoğun araştırma ve geliştirme çalışmaları yürütülmektedir.

40 GEN TEKNOLOJİSİ Türkiye de gen teknolojisi yatırımlarının insan sağlığı, biyolojik çeşitliliğin korunması (endemik türlerin genetik koruma altına alınması ) ve ekonomik potansiyeli yüksek olan bitki ve hayvansal kaynakların genetik ıslahı, verimliliğin artırılması alanlarından kendi hedef ve amaçlarına uygun konulara yönlendirilmesi düşünülebilir.

41 GEN TEKNOLOJİSİ Ar-Ge ye kaynak aktarımı, insan gücü yetistirme ve stratejinin izlenmesi için yol haritaları ve alanlar saptanmalıdır. Sağlık, Tarım, Ziraat, Hayvancılık, Gıda, Endüstri, Genetik Kaynaklar ve Çevre alanları hakkında durum saptaması yapan, öncelik ve hedefleri belirleyen, ürün geliştirebilen ve rekabet edebilen bir endüstri geliştirmek hedeflenmelidir. Kamu kuruluşları ile üniversite ve sanayi işbirliğini teşvik etmek, Devlet öncülüğünde ve özel sektör desteği ile biyoteknoloji alanında enstitü ve araştırma kuruluşları oluşturmak ve bunları etkin olarak işletmek önemlidir. Türkiye bitki gen kaynaklarında sahip olduğu zenginliği bitki biyoteknolojisi ile daha etkin kullanabilir hale gelmesi için önemli besin kaynağı olan kültür bitkilerinde çesitliliği artırmak ve yeni çeşitler geliştirmek zorundadır.

42 NANOTEKNOLOJİ Nanomalzemeler, metal, seramik, organik moleküler topluluk, polimerik ya da kompozit malzemeler olarak sınıflandırılabilecek malzemelerdir. Tanımlayıcı nitelikleri 1 ile 100 nm arasındaki boyutlarıdır. Nanomalzemeler, yalnızca minyatürizasyonda yeni bir aşama olarak düsünülmemelidir; tümüyle yeni bir alandır: nanodünya, atomik ve kuantum fenomenleri ile hacimsel (bulk) malzeme ölçeginin arasında yer almaktadır. Geleceğin teknolojilerinin atom, molekül ve nanoküme boyutlarında, malzemenin şeklinin kontrol edilmesi, nanoyapıların organize edilmesi, aygıtlara dönüştürülmesi, malzemenin ve yüzeylerin tasarlanması-işlenmesi üzerine insa edileceği öngörülmektedir. Bu malzemelerin kullanımıyla gelecek yıllarda farklı ürünler ve yeni pazarlar beklenmektedir. Nanoteknoloji devriminin insanlığın yakın geleceğinde yaratacağı değişiklik sadece ana hatları ile tahmin edilebilmektedir. Nanoteknolojiye hazırlıklı olmak ve bu tür konularda hem temel bilimler açısından hemde teknolojik olarak yeterli çalışmaları gerçekleştirmek gerekmektedir.

43 NANO MALZEMELER Nano-malzemeler: Nano boyut düzeylerinde (metrenin milyarda biri) atom atom malzeme tasarımı ve kazanılan yepyeni işlevsel üstün özellikleriyle bu alanda önemli sıçramalar öngörülmektedir. Polimerler, seramikler, metal ve kompozitler alanında nanomalzeme araştırmaları bütün yoğunluğu ile devam etmektedir.

44 AKILLI MALZEMELER Sentetik malzeme geliştirme süreçlerinde geliştirilen yani ve multidisipliner çalışmalarla akıllı (intelligent) malzeme kavramı ortaya çıkmıştır. Bu ayrımdaki malzemeler, normal malzeme sistemlerine göre dıştan verilen etkilere tepkiler verebilen ve uyum yeteneği olan ve performansını buna göre ayarlayan ve faydalı malzeme kullanım ömrünü uzatabilen işlevlere sahip olan malzemelerdir. Gelecekte bu ayrım kapsamında akıllı malzemelerin, aynı zamanda kendi kendini tamir edebilen, kopyalayabilen ya da imha edebilen niteliklere de (özellikle nanoteknolojinin katkısı ile) ulaşabileceği öngörülmektedir.

45 TAKLİT MALZEMELER Biyo-mimetik(taklit) malzemeler: Üzerinde uzunca bir dönem yoğun araştırmalar yapılmakta olan biyo-taklit, biyo-mimetik malzeme sistemleri, özünde doğada bulunan biyolojik canlı sistemlere benzer nitelikte özelliklerin kazanılmasını amaçlamaktadır. Son derece sert ve koruyucu özellikte olan midye kabuklarının yapısını taklit ederek tasarımlanan zırh sistemleri gibi. Bazı örümcek cinslerinin ağ yapılarının esnek ve aynı zamanda son derece dayanıklı yapılarını taklit ederek sentetik malzemenin taklit edilmesi gibi DNA yapısının taklit edilerek benzeri elektronik devre elemanları tasarımı ve daha büyük potansiyele ve kapasiteye sahip bilgi depolama sistemleri yapılması gibi

46 BİYOTEKNOLOJİ Biyolojik organizmaların, biyolojik sistemlerin veya biyolojik proseslerin üretim ve servis endüstrilerine uygulanmasıdır. Biyoteknolojik temek bilim-dallarına, biyokimya ve biyomedikal mühendislik-alanlarına dayanan çok-disiplinli arastırmalarla üretilen bulgu ve bilgiler ile, endüstriyel biyoteknoloji, medikal biyoteknoloji, bitki biyoteknolojisi, ve hayvancılık biyoteknolojisi ile ilgili sektörlerde vu uygulama alanlarında yeni ürünler ve servisler gelistirmek temel amaçtır. Bu çerçevede, biyoteknolojik temel bilim dallarındaki temel arastırmalardaki yeni buluslar ve bulusların uygulama basarısı bilim-teknoloji güdümünde yeni biyo-teknolojiler yaratılmasında önemli sıçrama noktaları olusturacaktır. Arastırmalarda ve üretilen bilgi ve bulguların uygulanmasında biyoteknolojik regülasyonlara uyularak dogal yasamın korunması, sosyal sorunları önleyerek gelisimi destekleyecektir.

47 NÜKLEER ENERJİ Dünya daki enerji üretimi incelendiği zaman, yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam enerji üretiminin % 2 sini ve elektrik enerjisi üretiminin ise sadece % 1 ini teskil etmektedir. Bu oranlar nükleer enerji üretimi söz konusu olduğunda % 7 ve % 17 olmaktadır. Nükleer yakıtlar (233U, 235U, 239Pu gibi), kimyasal yakıtlara (kömür, petrol gibi) göre birim kütle başına (kg) takriben 108 misli daha fazla enerji ihtiva etmektedirler. Buna paralel olarak, konvansiyonel teknolojiden nükleer teknolojiye geçiş esnasında, medeniyet ve teknoloji alanında yapılan sıçrama, yelkenli gemiden buharlı gemiye, atlı arabadan benzinli motorları kullanan arabalara ve uçaklara geçişte yaşanan tekâmülden daha büyük olmuştur. Ülkemizde, ilerideki yıllarda elektrik ihtiyacının önemli bir kısmını karşılaması için sipariş edilmesi zaman zaman gündeme getirilen nükleer santralların, elektrik üretiminin yanı sıra, ülkemizin çağdaş teknoloji alanında da önemli bir sıçrama yapmasına hizmet edecektir.

48 DOĞAL MADDE KİMYASI Doğal kaynakların kimyasal bileşimlerinin belirlenmesi ve biyolojik aktivitelerinden dolayı bu kaynakların hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların geliştirilmesinde ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde sürdürülebilir bir şekilde kullanılması amacıyla değerlendirilmesidir.

49 DOĞAL KAYNAKLAR Gelişmekte olan teknolojinin doğal ürünlerin yerini alamayacağı, ancak bu kaynakların ilaç geliştirme, tarım ve diğer sanayi alanlarında daha yararlı ve sürdürülebilir bir biçimde kullanılma imkanlarına yardımcı olacağı bir gerçektir. Biyolojik kaynakların tespiti, eko-sistemlerin in-situ korunması ve yaşayabilir türlerin doğal ortamlarda idame ettirilmesi, yatırım yapılması, yatırımlardan çevresel, ekonomik ve sosyal yarar sağlanması, ulusal strateji ve planların politikalarla bütünleştirilmesi artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarının karşılanmasında, hem doğal kaynakların korumasını hem de bu kaynaklardan sürdürülebilir bir biçimde canlılar için yararlanılmasına imkan verecektir. Gen bilimleri ve biyoteknolojide yaşanan olağanüstü gelişmeler toplumların hayatını derinden etkilemekte ve geleceği bugünden şekillendirmektedir. Dünyada gen teknoloji çalışmaları, insan sağlığı (genetik hastalıkların önlenmesi ve tedavisi), bitkisel ve hayvansal besin kaynaklarının iyileştirilmesi ve verimin artırılması, biyoteknolojik aşıların üretilmesi, transgenik organizmaların olusturulması ve biyolojik çeşitliliğin korunması amaçları için yürütülmektedir.

50 Hedef seçimi HTS Kimya kütüphaneleri Doğal ürünler Kombinatoriyal kimya Aday bileşikler* In vitro Çalışmalar* In vivo Çalışmalar Aday adayı Bileşik Klinik öncesi çalışmalar -Hayvan Deneyleri -Toksisite -İlaç metabolizması -Kimyasal çalışmalar -Patentler İLAÇ Etken Maddesi Araştırma ÇALIŞMALARI

51 Biyolojik Çeşitlilik ve İnsan Sağlığı Doğanın tahribi ve enfeksiyonların artması Yeni ilaçlar için kaynak Reçeteli ilaçların % 57 si Doğal kaynaklardan

52 Biyolojik Çeşitlilik- Araştırmalar Yeni türlerin tayini Fitokimyasal Çalışmalar Biyoaktif bileşiklerin tespiti Bilim dalları ile bağlantı Farmasötikler Nutrasötikler Zirai kimyasallar

53 Tanımlanmış Biyolojik Kaynaklar Bitkiler Algler Mantarlar Protozoalar Bakteriler Viruslar Böcekler

54 Biyolojik Çeşitlilik ve Ekonomik Değeri Canlılar Dekoratif GENETİK Süs bitkileri Gen ve enzimler KİMYASALLAR Farmasötikler, Zirai kimyasallar ve Kozmetikler

55 Doğal Maddeler Neden Önemlidir? Yeni ilaç geliştirmek Bilinen biyolojik aktiviteler için yeni bileşikleri tespit etmek Sentetik maddelere model oluşturmak

56 BİTKİ SEÇİMİ HTS ADAY Etnomedisin Rastgele Hedeflenmiş Bioassay-Yönlendirmeli İzolasyon Kombinatoriyal Kimya In vitro çalışmalar In vivo çalışmalar Medisinal Kimya ADAY BİLEŞİKLER KLİNİK ÖNCESİ ÇALIŞMALAR Hayvan deneyleri Toksisite İlaç metabolizması Formülasyon Patentler FAZ I KLİNİK ÇALIŞMALAR FAZ II FAZ III Farmakovijilans

57 Biyoaktif Doğal Maddeler Potansiyel kaynaklar Bitkiler ve bitki hücre kültürleri Mikroorganizmalar Halofilik Deniz Kara Termofilik

58 Biyoaktif Doğal Maddeler Yeni ekstraksiyon metotları Enzimatik ve kimyasal değişiklikler Ultra High Throughput Screening (UHTS) Sekonder metabolitlerin miktarını arttırmak üzere transjenik bitkiler Dereplikasyon (LC-NMR-MS) (1 mg)

59 Biyoaktif Bileşiklerin Tespiti Aday bitki seçimi Mekanizmaya dayalı biyotestler Biyoaktivite Yönlendirmeli İzolasyon Kimyasal yapı tayini Formülasyon Farmakolojik ve Toksikolojik değerlendirme

60 Yeni Biyoaktif Bileşikler için Bitki seçimi Rastgele Hedeflenmiş Taksonomik Kemotaksonomik Etnomedikal

61 TÜRKİYE km 2 Avrupa-Asya-Afrika arasında Üç tarafı denizlerle çevrili Ekoloji Değişik iklim koşulları Fitocoğrafya

62 Türkiye Çeşitli Odunlu Bitkiler 3700 endemic (Avrupa 2500) Kültür bitkilerinin Genetik merkezi badem, armut, yulaf, pirinç, buğday, incir, bezelye, fasülye, pamuk, soğan, sarmısak, nar, kiraz, vişne Nadir bitkiler Liquidambar orientalis, Dorystoechas hastata

63 Biyolojik Çeşitliliğin Sürdürülebilir Kullanımı İnsan sağlığı İlaçlar Bitkisel İlaçlar Nutrasötikler Kozmesötikler Fonksiyonel gıdalar Gıda Bütünleyiciler Besin kaynağı Süs bitkileri Genetik materyal Kokular Boyalar Zirai kimyasallar

64 Türkiye Zengin familya, cins ve Tür Familya Cins Tür Avrupa Türkiye Genetik merkez Achillea, Allium, Astragalus, Centaurea, Draba, Iris, Salvia, Verbascum

65 Biyolojik Çeşitliliğin Tahribi Arazi değişiklikleri Ormanların kaybı Büyük şehirlere göç Toprak erozyonu Doğal afetler Yeni ilaçların keşfi

66 Biyolojik kaynakların tespiti Eko sistemlerin in-situ korunması Yaşayabilir türlerin doğal ortamlarda idame ettirilmesi Yatırım yapılması Yatırımların çevresel, ekonomik ve sosyal yarar sağlaması Kamu eğitimi Ulusal strateji ve planların politikalarla bütünleştirilmesi gerekir.

67

68 ARAŞTIRMALARIMIZ Türkiye de Bitkiler ile ilgili yayınlar

69 ARAŞTIRMALARIMIZ Biyolojik aktivite tayinleri Tarama Bioassay-Yönlendirmeli İzolasyon Yapı-Etki ilişkileri İzolasyon ve yapı tayini Analitik çalışmalar Fitofarmasötik ve Nutrasötiklerin Standardizasyonu ve kalite kontrolleri

70 Primer Biyolojik aktivite Tarama Testleri Toksisite (Brine Shrimp) Antimikrobiyal aktivite Bitki gelişimini düzenleyici aktivite Herbisidal aktivite

71 Özel Biyolojik Aktivite Tarama Testleri Antiviral aktivite Sitotoksisite, Antitümör aktivite İmmün sistemi Uyarıcı aktivite Antimalaryal aktivite Antitüberküloz aktivite İnsektisidal aktivite

72 BİYOLOJİK AKTİVİTE Bioassay-Yönlendirmeli İzolasyon Antiplatelet aktivite (Fumaria sp.) Antikolinerjic aktivite (Fritillaria imperialis) Antihipertensif aktivite (Veratrum album) Antimalaryal aktivite (Amaryllidaceae) Antinosiseptif etki (Amaryllidaceae) Anti-enflamatuvar aktivite (Paeonia daurica) Antiasetilkolinesteraz aktivite (Amaryllidaceae)

73 Biyoaktif Bileşikler Protopine* Paeonol* Jervine Jervinone, 1-Hydroxy-5,6- dihydrojervine, O-acetyljervine Imperialine*, Ebeionone Galanthamine, Lycorine*, Crinine, 3-Epihydroxybulbispermine

74 Geofitler Soğanlı, rizomlu ve yumrulu bitki türleri İlkbahar ve sonbaharda çiçek açan Gösterişli çiçekleri olan Ekolojik toleransları fazla Vejetatif yolla üretilmeleri kolay olan, bahçe ve çevre süslemelerinde kullanılan Tıbbi ve besleyici öneme sahip (Fritillaria, Colchicum, Allium, Tulipa, Veratrum, Galanthus, Leucojum, Narcissus, Pancratium, Crocus, Anemone, Eranthis, Paeonia, Cyclamen, Corydalis)

75 Galanthus woronowii L.

76 Narcissus tazetta ssp. tazetta L.

77 Değiştirilmi tirilmiş EllmanMetodu Metodu(In vitro, spektrofotometrik,, 412 nm) O + + (CH3)3-N-CH2-CH2-S-C-CH3 (Asetilkolin) Asetilkolinesteraz (CH3)3-N-CH2-CH2-SH+ CH3-C COO - COO - O 2 N NO 2 (Tiyokolin) O OH COO - O 2 N + S - (Renkli anyon) S S (DTNB) + (CH3)3-N-CH2-CH2-S-S COO - NO 2

78 BAZI AMARYLLIDACEAE BİTKİLERİNİN N TARANMASI Türler Kodu İnhibisyon (%) (1 mg/ml) Galanthus elwesii GE 73.18± G. woronowii GI 75.56± Narcissus tazetta subsp. NT 46.62±0.77 tazetta Leucojum aestivum LA 34.39±0.72 Pancratium maritimum PM 30.42±0.85 p>0.05: -, p<0.05: +, p<0.01: ++, p<0.001: +++ (Standart: Galanthamine (1 mg/ml)

79 Galanthus ikariae L. Biyoaktivite Yönlendirmeli İzolasyon Galanthus woronowii Kuru materyal (Soğan) (GI) 1. Etanol ile perkolasyon 2. Vakumda yoğunlaştırma 3. % 5 HCl (ph=3) ile asitlendirme 4. Süzme Bakiye Sulu-asitli faz 1. % 25 NH4OH (ph=8) 2. CHCl 3 3. Na 2 SO 4 4. Vakumda yoğunlaştırma G-1 (Beyaz toz) G. woronowii-alkaloit ekstresi (GI-AE, 1.13 g, % 0.56)

80 Galanthus woronowii den Aktif Bileşiklerin iklerin İzolasyonu GI-AE 1.Kolon Kromatografisi ( 1 g) Elüsyon CHCl 3 : MeOH (98:2,95:5,90:10,85:15) 2. İTK ile kontrol Fr ( mg) (-) Fr ( mg) (-) (+) Prep. İTK (CHCl3:MeOH/ 9:1) Fr ( mg) G-2 G-3 Fr ( mg) (+) (+) Kristallendirme CHCl3 G-5 G-4 Fr CHCl3:MeOH (1:1) G-6 ( mg)

81 Galanthus woronowii LYCORINE IC M

82 Galanthus woronowii (G-4) Galanthamine (G-4) OH O N CH 3 IC M CH 3 O

83 Galanthus woronowii 2-Demethoxymontanine (G-6) H O H O H O H N

84 Tıbbi bitki Bitkisel drog (bitkisel ilaç hammaddesi) Bitkisel preparatlar Tıbbi bitkisel ürünler

85 TEŞEKKÜRLERİMLE