TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI

Transkript

1 BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI 3. Hafta BİLGİSAYAR YAZILIMI Dr. Öğr. Üyesi Nesibe YALÇIN nesibeyalcin.wordpress.com

2 BİLGİSAYAR YAZILIMI Bilgisayarda kullanılan her türlü programa yazılım (software) denir. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar. Elle tutulmazlar. Genel olarak iki kısma ayrılır: 1. Sistem Yazılımı 2. Uygulama Yazılımı 2

3 SİSTEM YAZILIMI Bilgisayar sistemini oluşturan donanım parçalarının yönetimini ve iletişimini sağlar. Donanım ve kullanıcı uygulamaları arasındaki ara birimdir. Üç kısımda incelenir: 1. İşletim sistemi 2. BIOS 3. Aygıt sürücüleri (Device Driver) 3

4 İŞLETİM SİSTEMİ İşletim Sistemi (Operating Sistem): Kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişimi sağlayan programlardır. Sistemde bulunan donanım kaynaklarını ve diğer tüm programları yönetir. Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Belleğin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. Özellikle çok kullanıcılı sistemlerde kaynaklara güvenli erişim sağlar. 4

5 İŞLETİM SİSTEMİ Disk Birleştiricisi ve Sistem Geri Yükleme gibi sistem yardımcı programlarını ve derleyiciler ve hata ayıklayıcılar gibi geliştirme araçlarını da içerir. Birden çok yazılım aynı anda çalışıyorsa, her yazılıma yeterli sistem kaynağını ayırmaktan ve birbirleri ile çakışmamalarını sağlamaktan da sorumludur. Programlar arası veri iletişimini sağlar. Belleğin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. 5

6 İŞLETİM SİSTEMLERİ 6

7 BIOS Bilgisayar sisteminin açılmasını sağlar. Kendisine daha önceden yapılmış olan ayarlar doğrultusunda bilgisayarın donanımlarını testten geçirir. Önyükleme (booting) işlemini (işletim sisteminin bilgisayar belleğine kopyalanmasını) gerçekleştirir. İşletim sistemi ile sabit disk, ekran, klavye, fare ve yazıcı gibi bilgisayara bağlı diğer aygıtlar arasındaki veri akışını yönetir. 7

8 AYGIT SÜRÜCÜLERİ Çevre birimlerinin çalışması için bilgisayara yüklenen programlardır. Donanımların kendilerini işletim sistemine tanıtmak için kullandıkları kimliklerdir. Sürücü programı, işletim sisteminin daha giriş / çıkış talimatlarını, aygıt türünün anlayabileceği iletilere çevirir. 8

9 UYGULAMA YAZILIMI Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere herhangi bir programlama dili ile üretilmiş yazılımlardır. 9

10 UYGULAMA YAZILIMI Kullanıcının amacına göre bilgisayara yüklenen ve işletim sistemi tarafından çalıştırılan yazılımlardır: 1. Genel amaçlı uygulama yazılımları 2. Özel amaçlı uygulama yazılımları 10

11 Genel Amaçlı Uygulama Yazılımları İnternet Programları Ofis Programları Multimedya Yazılımları Eğitim Yazılımları Güvenlik Yazılımları Muhasebe Yazılımları 11

12 Özel Amaçlı Uygulama Yazılımları Bilgisayarlarda bazı özel işlemlerin yapılabilmesi için geliştirilen ve belirli sınırlar dâhilinde kullanılabilen uygulamalardır. Bilgisayar oyunları, ekran koruyucular, programlama dilleri derleyicileri, Özel amaçlı yazılımlar analiz ve karar verme, planlama, programlama, koordinasyon ve organizasyon aşamalarında yardımcı olacak şekilde kullanılabilmektedir. Okul yönetim sistemi programları, Hastane otomasyon sistemleri, akıllı binalar, 12

13 Programlama Dilleri Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır. Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan kaynak kod program, derleyici veya yorumlayıcı tarafından bilgisayar diline çevrilir. 13

14 Kullanımı Serbest Olan (Public Domain) Yazılımlar Kullanımı herkese açık olan yazılımlardır. Bu programları yazan kişiler, kendi programlarını herkesin alıp bedava kullanmasına izin verirler. Ancak, bazı durumlarda bu bedava kullanım kısıtlandırılır: Tamamı değiştirilmeden üçüncü kişilere kopyalanmalıdır. Başka yerde kullanılacaksa (örneğin bir başka program içerisinde bundan yararlanılacaksa) yazarlarına bildirilmelidir. 14

15 Paylaşılabilir (Shareware) Yazılımlar Lisanslı yazılımlardır. Yalnız belirli bir süre (15 gün, 1 ay, 2 ay gibi) deneme amaçlı olarak kullanılabilir. Sürekli kullanım hakkı için belirli bir miktar parayı kayıt ücreti olarak ödemek gerekir. Shareware ile çok benzer olan, ancak kaydetme gibi yaşamsal özellikleri kısıtlanmış programlara demo adı verilmektedir. 15

16 Ücretsiz (Freeware) Yazılımlar Bazı programcılar ya da yazılım şirketleri tarafından tüm kullanıcılara sunulan ücretsiz programlardır. İsteyen istediği kadar kullanabilir. İstediği kadar kopyalayıp dağıtabilir. Uzun süre önce üretilmiş ve artık gözden düşmüş bazı yazılımlar üreticisi tarafından artık ücretsiz sunuluyorsa buna da abandonware adı verilir. 16

17 Patch Yazılımlar Mevcut bir yazılımın (ticari ya da public domain) bazı hatalarını düzeltmek ve programı güncellemek amacıyla, ilgili firmaların (ya da kişilerin) çıkardıkları "yama" programlardır. Genelde bilgisayarlardaki en büyük güvenlik sorunlarından olan yazılım açıklarına müdahale amacıyla kullanılır. 17

18 Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım Bilgisayar yazılımlarını oluştururken kullanılan kod bütününe kaynak kodu denir. Programcılar eğer bu kodu paylaşmak istemezlerse kodu saklarlar. Bu tür yazılımlara kapalı kaynak kodlu yazılımlar denir. Geliştirilme şansı yoktur, ücretlidir. 18

19 Açık Kaynak (Open Source) Kodlu Yazılım Kaynak kodu isteyen herkese açık olan yazılımlardır: Kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlar. Uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Ürününüzü satabilirsiniz fakat kaynak kodunu açık olarak vermek durumundasınız. Cep telefonu, saat gibi gömülü sistemlerden, süper bilgisayarlara, tüm kurum ve bireylerin rahatça kullanabileceği, gereksinimlere göre basitleştirilebilir, sağlamlaştırılabilir, güçlendirilebilir. 19

20 Özgür Yazılım Özgür yazılım, 4 farklı özgürlüğü temel alır: 1. Hangi amaç için olursa olsun, programı çalıştırma özgürlüğü 2. Kendi ihtiyaçlarınıza uyarlamak için programın nasıl çalıştığını öğrenme özgürlüğü (Kaynak koduna erişim bunun için bir önkoşuldur) 3. İhtiyacı olanlara yardım edebilmeniz için programın kopyalarını dağıtma özgürlüğü 4. Bütün toplumun faydalanabilmesi için programı iyileştirme ve yaptıklarınızı halka açma özgürlüğü (Kaynak koduna erişim bunun için bir önkoşuldur) 20

21 Zararlı Yazılımlar Kullanıcıların genellikle internette karşılaştıkları çeşitli dosyaları açmaları ile birlikte bilgisayara bulaşan bilgisayara, sisteme zarar vermek ve bilgileri ele geçirmek amacıyla hazırlanmış yazılımlardır. Virüs, truva atı, bilgisayar kurdu, casus yazılımlar, 21

22 Bilgisayar Virüsleri Truva atı Bilgisayar kurdu Casus yazılımlar Solucan Botnet Spam DDoS Zararlı Yazılımlar 22