TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN YAPISI

Transkript

1 TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN YAPISI Kırklareli İl Milli Eğitim Müdürlüğü 1/1/2014

2 1. TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİ 1.1 ÖRGÜN EĞİTİM Okul Öncesi Eğitim İlköğretim (İlkokul-Ortaokul) Ortaöğretim (Lise) Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Özel Eğitim Özel Öğretim Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri 1.2 YAYGIN EĞİTİM Halk Eğitimi Çıraklık Eğitimi Açık/Uzaktan Eğitim 1.3 YÜKSEKÖĞRETİM Yükseköğretim Kurumları Yükseköğretim Kurumlarına Giriş Yükseköğretim Programları İÇİNDEKİLER İki Yıllık Ön Lisans Programları (Meslek Yüksek Okulları) Dört Yıllık Lisans Programları Lisansüstü Programları 2. MESLEKİ YETERLİLİK KURUMUNUN YETKİLENDİRDİĞİ KURUM/KURULUŞLARCA YAPILAN EĞİTİM, SINAV VE BELGELENDİRME FAALİYETLERİ 2.1 Kurumun görev ve yetkileri 2.2 Kurumun Yönetimsel Yapısı 2.3 MYK ile İlgili Temel Kavramlar 2.4 Sınav ve Belgelendirme Süreci 2.5 MYK Meslekî Yeterlilik Sertifikası Neden Önemli? 3. KAYNAKÇA 4. EKLER

3 1. TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİ

4 Türk Millî Eğitim Sistemimiz, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun çizdiği çerçeve ile şekillendirilmektedir. Bu çerçeve içinde Örgün ve Yaygın Eğitim olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. 1.1 ÖRGÜN EĞİTİM Örgün eğitim, belirli yaş grubundaki ve aynı seviyedeki bireyler için, amaca göre hazırlanmış programlarla okul çatısı altında yapılan düzenli (4+4+4) olan kısmı zorunlu olan eğitimdir. Örgün eğitim; - Okul öncesi, - İlköğretim (ilkokul ve ortaokul) - Ortaöğretim - Yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır. Eğitim kurumlarının kademelere göre okul, öğrenci, öğretmen ve derslik sayılarını gösteren tablolar (Tablo 1-Tablo2 ve Tablo 3) ektedir Okul Öncesi Eğitim Okul öncesi eğitim; isteğe bağlıdır ve ay arasındaki çocukların eğitimini kapsar. Okul öncesi eğitim kurumları, bağımsız anaokulları olarak kurulabildikleri gibi, kız meslek liselerine bağlı uygulama sınıfları ile diğer öğretim kurumlarına bağlı ana sınıfları olarak da açılabilir İlköğretim (İlkokul-ortaokul) İlköğretim, 6 14 yaş grubundaki çocukların eğitim-öğretimini kapsar. Kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır. İlköğretim kurumları 4 yıllık ilkokul ve 4 yıllık ortaokullardan oluşur Ortaöğretim (lise) Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az dört yıllık öğrenim veren yaş grubu çocukların eğitimini kapsayan Yüksek Öğrenime hazırlayan liseler ile meslekî ve teknik orta öğrenim kurumlarından oluşur. Kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır Genel Ortaöğretim Genel ortaöğretim kurumları çocuklarımızı ilgileri doğrultusunda yüksek öğrenime hazırlayan eğitim kurumlarıdır. Genel ortaöğretim türleri: - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri - Anadolu Öğretmen Liseleri - Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri - Sosyal Bilimler Liseleri - Spor Liseleri Ortaöğretim kurumlarına giriş merkezi bir sınavla ve İlköğretimdeki başarısına göre olmaktadır. Anadolu Güzel Sanatlar liseleri ile Spor liselerine ise yetenek sınavıyla öğrenci alınmaktadır. 12 yıllık zorunlu eğitimini tamamlayan çocuklarımıza eğitimlerini tamamladıklarını gösteren Diploma verilir.

5 Meslekî ve Teknik Ortaöğretim Amacı: Meslekî ve teknik ortaöğretim okulları; ülkemiz endüstrisinin ve hizmet sektörünün gereksinim duyduğu iş alanlarına orta kademe teknik insan gücü yetiştiren ve öğrencileri kendi alan ve dallarında yükseköğretime hazırlayan öğretim kurumlarıdır. Türleri: Meslekî ve teknik ortaöğretim türleri: - Erkek Teknik Öğretim Okulları - Kız Teknik Öğretim Okulları - Ticaret ve Turizm Öğretimi Okulları - Din Öğretimi Okulları - Özel Eğitim Okulları - Sağlık Meslek Liseleri - Tarım Meslek Liseleri - Adalet Meslek Liseleri - Tapu ve Kadastro Meslek Liseleri - Anadolu Meteoroloji Meslek Liseleri Erkek ve kız teknik öğretim okulları, başlangıçta geleneksel olarak kız ve erkek öğrenciler için uygun olduğu düşünülen programların izlendiği okullar olarak kurulmuştur. Ancak bu okulların bir kısmı süreç içindeki çeşitli gelişmeler doğrultusunda benzer programların izlendiği karma eğitim kurumları hâline gelmiştir. Nüfusu az ve dağınık yerleşim birimlerindeki eğitim binaları, öğretmen, yönetici ve diğer personelden azamî derecede yararlanarak kaynak israfını önlemek, ilköğretimi tamamlayan öğrencilere ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda ortaöğretimden yararlanma olanağını sağlamak amacıyla çok programlı liseler (ÇPL) faaliyete geçirilmiştir. Belgelendirme: Mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarını bitirenler lise diploması almaktadır. Unvan ve Görevler: Meslek lisesi diploması alanlar teknisyen unvanına sahip olmaktadır. Teknisyen unvanına sahip kişinin görevleri: - Öğrenimi ya da mesleğiyle ilgili olarak, planlanmış, projelendirilmiş imar ve montaj işlerini yürütmek veya yürütülmesini izlemek, bu işleri mevcut şartnamesine veya sorumlu mühendisin direktiflerine uygun olarak yapmak. - Mevcut alet, cihaz ve makinelerin gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, gerektiğinde bunları fiilen kullanmak. - Konusuyla ilgili şartname, işletme ve bakım talimatlarını hazırlanarak. - Verilen talimat gereğince mühendislik işleriyle ilgili krokiler ve planlar çizmek. - Maliyet, malzeme hesapları ve çeşitleri yapmak, iş programlarının hazırlanmasında mühendise yardım etmek. - Etüd, araştırma, ölçme, hesaplama ve projelendirme, uygulama, kontrol ve benzeri işlemleri yapmak. - Konusu ile ilgili diğer görevleri yapmak Özel Eğitim Amaç, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayarak onları toplumla bütünleştirmek ve meslek sahibi yapmaktır. Ülkemizde sekiz engel grubundaki çocuklara ve gençlere eğitim hizmetleri sunulmaktadır: - Görme engelliler

6 - İşitme engelliler - Ortopedik engelliler - Zihinsel engelliler - Uyum güçlüğü olan çocuklar - Dil ve konuşma güçlüğü olanlar - Üstün yetenekliler - Uzun süreli hasta ve hastanede yatan çocuklar Özel eğitim okulları eğitim sistemindeki kademelendirmeye göre yapılandırılmıştır. Diğer okullardan farklı olarak ilköğretim öncesinde hazırlık sınıfı bulunmaktadır. Ancak ilköğretime devam edebilecek durumda olan engelli öğrenciler hazırlık sınıfına alınmadan ilköğretime başlamaktadır Özel Öğretim Özel öğretim kurumları maliyeti, gelir ve gideri gerçek veya tüzel kişilerce karşılanan, denetim ve gözetimi ise Millî Eğitim Bakanlığınca yapılan kurumlardır. Bu kurumlar 625 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu na göre açılmakta ve faaliyet göstermektedir. Ülkemizde özel öğretimin tarihi 1869 yılına kadar gitmektedir. Özel öğretim: - Her kademe ve türdeki özel okullar - Özel dershaneler - Özel meslekî ve teknik kurslar - Özel motorlu taşıt sürücü kursları - Özel öğrenci etüt eğitim merkezlerini kapsamaktadır. Örgün özel öğretim kurumları, özel Türk okulları, özel yabancı okullar, özel azınlık okulları, özel uluslararası okullar ve özel eğitim okulları olarak gruplandırılmaktadır Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Türk Millî Eğitim Sistemi nde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri; öğrencilerin özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre kişisel, sosyal gelişim ile kariyer gelişimi ve kariyer planlamasına yönelik hizmetler olarak ele alınmakta ve yürütülmektedir. Hayat rehberlik ve kariyer rehberliği konularında devam eden çalışmaların yanı sıra son yıllarda AB, OECD, Dünya Bankası gibi uluslar arası kuruluşların özellikle kariyer rehberliği politika ve uygulamalarının hayat boyu öğrenme ve hayat boyu rehberlik kapsamında geliştirilmesi çalışmalarına da katılınmaktadır. Bu hizmetler, il ve ilçe düzeyinde rehberlik ve araştırma merkezi müdürlükleri ile eğitim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servislerince yerine getirilmektedir. Rehberlik ve araştırma merkezleri, sorumlu bulunduğu bölgedeki tüm öğrencilere yönelik olarak eğitim-öğretim kurumlarında, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi için gerekli koordinasyonu ve hizmet içeriğine ilişkin desteği sağlar. Öte yandan özel eğitim gerektiren bireylerin incelenmesi, tanılanması, uygun eğitim ortamının önerilmesi ve bu bireyler ile ailelerine rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin sunulması faaliyetlerini de gerçekleştirmektedir. Eğitim-öğretim kurumlarında rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri, eğitim kurumunun tür ve özelliğine göre eğitsel, kariyer ve kişisel/sosyal alanlarda, sistematik, yapılandırılmış programlar ve haftalık ders çizelgesinde ayrılmış özel saatler dâhilinde verilir. Hizmetleri, okul psikolojik danışmanları/rehber öğretmenler (school psychological counselors), okul personeli ile işbirliği içinde yürütmektedirler.

7 1.2 YAYGIN EĞİTİM Yaygın eğitim, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, herhangi bir eğitim kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan bireyleri kapsar. Yaygın eğitimin amaçları: - Yetişkinlere okuma-yazma öğretmek - Temel bilgiler vermek - Öğrencilerin en son devam ettikleri öğrenim kademesinde edindikleri bilgi ve kabiliyetlerini geliştirmek - Hayatlarını kazanmalarını sağlayacak yeni imkânlar sunmak Yaygın eğitim; halk eğitimi, çıraklık eğitimi ve uzaktan eğitim yoluyla gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, ortaöğretim seviyesinde örgün eğitim veren meslekî ve teknik öğretim kurumlarında açılan meslek kursları ile de yaygın eğitim verilmektedir. Genel ve meslekî teknik yaygın eğitim hizmetlerinin verildiği kurumlar aşağıda sıralanmıştır: - Halk eğitimi merkezleri - Meslekî eğitim merkezleri - Pratik kız sanat okulları - Olgunlaşma enstitüleri - Endüstri pratik sanat okulları - Yetişkinler teknik eğitim merkezleri - Yetişkinler otelcilik ve turizm eğitimi merkezleri - Turizm Eğitim Merkezleri - Açık Öğretim Kurumları - Özel kurslar - Özel dershaneler - Özel eğitim ve uygulama okulları - Özel eğitim meslek okulları - Özel eğitim meslekî öğretim merkezleri - Özel eğitim bilim ve sanat merkezleri Halk Eğitimi Örgün eğitim kurumları dışında düzenlenen eğitim faaliyetleri büyük ağırlıkla ülke genelindeki halk eğitimi merkezlerinde yerine getirilmektedir. Bu merkezlerde, her yaş ve eğitim düzeyindeki insanımıza yönelik olarak; okuma-yazma kursları, meslek kursları, sosyal kültürel kurslar, sosyal kültürel uygulamalar düzenlenmektedir. Buradaki faaliyetler ücretsiz olup kursiyerlerin kendileri için yaptıkları/yapacakları (çeyiz, pano vb.) ürünlerin giderlerini kendileri karşılarlar Çıraklık Eğitimi Amacı: Gerçek iş ortamında fiilen çalışmak suretiyle meslek öğrenmek isteyen (Usta-Çırak ilişkisiyle bir mesleği öğrenen) 15 yaş ve üzerindeki vatandaşlarımızın teorik ve pratik mesleki eğitimlerinin bir programa göre yapılmasını sağlayarak, onları ülkenin ihtiyaç duyduğu becerili işgücü haline getirmek, çıraklık eğitiminin temel amacıdır.

8 Çıraklık eğitimi pratik eğitimin iş yerinde, teorik eğitimin de meslekî eğitim merkezinde gerçekleştirildiği ikili meslek eğitimi sistemidir. Gerekli şartları taşıyan herkes faydalanabilir ve ücretsizdir. Çıraklık eğitimi; ilköğretimi bitirip bir üst öğretime gitmeyen veya gidemeyen ya da çeşitli nedenlerle örgün eğitimin dışında kalmış orta öğrenim çağındaki çocukların ve gençlerin eğitimini kapsamaktadır. En az ilköğretim okulu mezunu olanlardan, 14 yaşını tamamlamış olanlar çıraklık eğitimine devam edebilmektedir. Çırak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır. a) 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmak. (2) b) En az ilköğretim okulu mezunu olmak. c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak. Ancak, on dokuz yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir. 12 yıllık zorunlu eğitimle birlikte ilköğretimin ikinci bölümü olan ortaokulu bitiren gençlerin çıraklık eğitimine gidebilmeleri için aynı zamanda açık liseye de kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Açık liseden mezun olup lise diplomasını aldıktan sonra çıraklık eğitimi gördüğü meslek dalındaki kalfalık ve ustalık belgesine sahip olabileceklerdir. Çıraklık eğitimi mezunları bu şekilde lise diplomasına da sahip olmuş ve yüksek öğretime devam etme imkanı da bulmuş olacaklardır. Çıraklık eğitimi; mesleğin özelliğine göre 2-4 yıl sürelidir. Çıraklık dönemi, teorik eğitim programlarının; % 30 u genel bilgi dersleri, % 70 i de meslek bilgisi dersleridir. Çıraklar, teorik eğitimlerini haftada bir gün meslekî eğitim merkezi, meslekî ve teknik eğitim merkezi veya işletmelerce temin edilen eğitim yerlerinde, pratik eğitimlerini ise haftada 5 gün süreyle iş yerlerinde gerçek üretim ortamında görmektedir. Bu eğitimi tamamlayanlar kalfalık sınavlarına girebilmektedir. Eğitime devam etmeden kalfalık belgesi sahibi olmak isteyenler ise mesleğinin çıraklık eğitimi süresinin iki katı kadar mesleğinde çalıştıklarını belgelendirmeleri durumunda kalfalık sınavına girebilirler. Kalfalık belgesi almaya hak kazananlar 2 yıl süre ile ustalık eğitimine devam etmeleri halinde ustalık sınavına girebilmektedir. Eğitime devam etmeyenler ise kalfa olarak 5 yıl mesleğinde çalıştıklarını belgelendirmeleri durumunda ustalık sınavlarına girebilmektedir sayılı Kanun gereğince bir işletmeye çırak alarak mesleki eğitim verebilmek için işletmede usta öğretici veya bu şartlara haiz kişi (Teknik Öğretmen vb.) bulunması zorunludur. Ustalık belgesi sahibi olan kişiler Mesleki Eğitim Merkezleri tarafından verilen 40 saatlik usta öğreticilik (iş pedagojisi) eğitimine katılarak usta öğretici belgesi sahibi olabilmektedir. Belgelendirme: Bu eğitim uygulamaları sonucunda kişi, nitelikli ara insan gücü için belirlenmiş olan yeterlilik düzeyine ulaşabilmekte ve bu yeterlilik düzeyi için öngörülen kalfalık ve ustalık belgesini alabilmektedir. Unvan ve Görevler: Kalfalık belgesi sahibi olanlar kalfa, ustalık belgesi sahibi olanlar ise usta unvanına sahip olmaktadır. - Aday çırak: Çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişidir. - Çırak: Çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişidir.

9 - Kalfa: Bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen kişidir. - Usta: Bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen; üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözümleyebilen; düşüncelerini yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları yapabilen kişidir. - Usta öğretici: Ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işyerindeki eğitiminden sorumlu; mesleki eğitim tekniklerini bilen ve uygulayan kişidir sayılı Kanunun çıraklık eğitimi uygulama kapsamında bulunan meslek dallarında, sadece ustalık belgesi bulunanlar ya da ustalık belgesi sahibi bir kişiyi yanında çalıştıranlar müstakil iş yeri açabilmektedir. Piyasada bulunan küçük ve orta ölçekli işletme sahipleri incelendiğinde bunların çoğunluğunun mesleğini Usta-Çırak ilişkisi ile öğrenip meslek sahibi olmuş esnaf ve sanatkâr olduğu görülecektir. Esnaf ve Sanatkârımızın toplumumuzdaki saygınlığı dikkate alındığında çocuklarımızın iş ve meslek sahibi olmalarında en etkili ve verimli yol olduğu dikkate değerdir. Bu sebeple çocuklarımızı yüksek öğrenim için bütün şartları zorlamaya gerek yoktur. Çocuklarımız çalışma hayatı içine girince mesleki bilgi becerilerinde bulunan eksiklikleri tespit ettikçe kendisi için uygun kurumu bularak eksiklerini tamamlama yoluna gideceklerdir Açık/Uzaktan Eğitim Türk vatandaşlarına, eğitimde fırsat eşitliği sağlamak, ilk, orta ve yüksek öğretim kurumlarında verilen eğitimi desteklemek ve hayat boyu eğitim ilkesini hayata geçirebilmek amacıyla uzaktan eğitim hizmetleri verilmektedir. İlk ve ortaöğretim düzeyinde Açık İlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Mesleki Açık Öğretim Lisesi hizmet vermektedir. Ayrıca, en az ilköğretim mezunu olmak şartıyla herkesin yararlanabileceği sertifikaya yönelik mesleki eğitim programları ise Meslekî ve Teknik Açık Öğretim Okulu tarafından sunulmaktadır. 1.3 YÜKSEKÖĞRETİM Yükseköğretim kurumları, ortaöğretime dayalı en az iki yıllık, yükseköğrenim veren her kademedeki eğitim kurumlarını kapsar. Üniversiteler, YÖK ün Millî Eğitim Bakanlığına tavsiyesi üzerine ve Kabinenin onayıyla Parlamentonun çıkaracağı yasa ile kurulmaktadır. Yükseköğretim yönetiminde en önemli üst kurul Yükseköğretim Kuruludur (YÖK) (bakınız YÖK, yedisi Üniversitelerarası Kurul, yedisi hükümet, yedisi de Cumhurbaşkanı tarafından aday gösterilen ve tamamı Cumhurbaşkanınca 4 yıllık bir süre için atanan 21 üyeden oluşur. Üyelerin görev süreleri yenilenebilir. YÖK Başkanı ve başkan yardımcılarından biri kurul üyeleri arasından doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanırken ikinci başkan yardımcısı ise kurul üyeleri tarafından seçilir. YÖK, her türlü politik etkiden uzak anayasal özerkliği olan sorumlu birimdir. Rektör seçimi için ise üniversite öğretim üyelerinin seçtiği 6 aday arasından 3 tanesi YÖK tarafından Cumhurbaşkanına sunulur YÖK ün önerdiği 3 adaydan biri rektör olarak atanır. Görev süresi 4 yıldır ve bu görev en fazla iki dönem yenilenebilir. Yükseköğretim, TBMM de Milli Eğitim Bakanı tarafından temsil edilir. Bakan ayrıca, YÖK toplantılarına başkanlık da yapabilir ancak oy hakkı yoktur. YÖK veya üniversite kararlarının Milli Eğitim Bakanlığınca onaylanması gerekmez. Millî Eğitim Bakanlığının yükseköğretimle ilgili aslî görevi yükseköğretimin ulusal eğitim politikaları ile uyum içerisinde yürütülmesini sağlamaktır.

10 Yükseköğretim, milli eğitim sistemi içinde, ortaöğretime dayalı, en az dört yarı yılı kapsayan her kademedeki eğitim - öğretimin tümüdür Yükseköğretim Kurumları: Üniversite ile ileri teknoloji enstitüleri ve bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, konservatuarlar, araştırma ve uygulama merkezleri ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı meslek yüksekokulları ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı olmaksızın ve kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar tarafından kurulan meslek yüksekokullarıdır. - Üniversite: Bilimsel özerkliğe ve kamu tüzelkişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim - öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapan; fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri kuruluş ve birimlerden oluşan bir yükseköğretim kurumudur. - Fakülte: Yüksek düzeyde eğitim - öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan; kendisine birimler bağlanabilen bir yükseköğretim kurumudur. - Enstitü: Üniversitelerde ve fakültelerde birden fazla benzer ve ilgili bilim dallarında lisans üstü, eğitim - öğretim, bilimsel araştırma ve uygulama yapan bir yükseköğretim kurumudur. - Yüksek okul: Belirli bir mesleğe yönelik eğitim öğretime ağırlık veren bir yükseköğretim kurumudur. - Konservatuar: Müzik ve sahne sanatlarında sanatçı yetiştiren bir yükseköğretim kurumudur. - Meslek yüksek okulu: Belirli mesleklere yönelik nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan, yılda iki veya üç dönem olmak üzere iki yıllık eğitim-öğretim sürdüren, ön lisans derecesi veren bir yüksek öğretim kurumudur. Yükseköğretimde eğitim - öğretim türleri olarak: Örgün, Açık, Dışarıdan (ekstern) ve yaygın eğitimdir. - Örgün Eğitim: Öğrencilerin, eğitim - öğretim süresince ders ve uygulamalara devam etme zorunluluğunda oldukları bir eğitim - öğretim türüdür. - Açık Eğitim: Öğrencilere radyo, televizyon ve eğitim araçları vasıtasıyla yapılan bir eğitim - öğretim türüdür. - Dışarıdan Eğitim (Ekstern Eğitim): Yükseköğretimin belirli dallarında, devam zorunluluğu olmaksızın sadece yarı yıl içi ve sonu sınavlarına katılma zorunluluğu bulunan bir eğitim - öğretim türüdür. Bu eğitimi izleyen öğrenciler ortak zorunlu dersler ile gerekli görülen bazı dersleri, ilgili yükseköğretim kurumlarınca mesai saatleri dışındaki uygun saatlerde düzenlenecek derslerde alırlar. - Yaygın Eğitim: Toplumun her kesimine ve değişik alanlarda bilgi ve beceri kazandırma amacı güden bir eğitim - öğretim türüdür. Türkiye de Yüksek Öğretim Kurumuna bağlı olarak gerçekleşen yükseköğretime ilişkin istatistiki verileri (eğitim kurumu, öğrenci, öğretim elemanı vb.) gösteren tablolar (Tablo4, Tablo 5 ve Tablo 6) ektedir Yükseköğretim Kurumlarına Giriş: Yükseköğretim kurumlarına giriş ve yerleştirme işlemleri imkân ve fırsat eşitliğini sağlayacak tedbirleri almak kaydıyla, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yapılır. Yükseköğretim kurumlarına, esasları Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen merkezî sınavlarla girilir. Yükseköğretime giriş merkezi bir sistemle ve ülke genelinde Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından düzenlenen tek bir sınavla yapılmaktadır. Lise son sınıf öğrencileri, daha önceki yıllarda sınava girip kazanamayanlar ile daha önce bir yükseköğretim programına yerleştirilmesine karşın, program ve/veya üniversite değiştirmek isteyenler üniversite giriş sınavına kabul edilirler. Türkiye'de 2013 itibariyle 81 ilimizde 174 üniversite vardır. Bunlardan 107'si devlet üniversitesi, 60 ı vakıf üniversitesidir. 7 tanesi de vakıf meslek yüksekokuludur.

11 1.3.3 Yükseköğretim Programları: İki Yıllık Ön Lisans Programları (Meslek Yüksek Okulları): Ortaöğretim yeterliliklerine dayalı, en az iki yıllık bir programı kapsayan nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan veya lisans öğretiminin ilk kademesini teşkil eden bir yükseköğretimdir. Amacı: Üniversite kapılarında yığınları önlemenin dışında gerçek anlamda sanayinin ihtiyacı olan ara kademe teknik elemanlarının öğretimini gerçekleştirmektir. Belgelendirme: MYO larda iki yıl süreli eğitim verilmektedir. Mezun olma hakkı kazanan öğrencilere, bağlı bulunduğu üniversiteden ön lisans derecesinde diploma verilir. Teknik bölümlerden mezun olan öğrenciler tekniker unvanı kazanır. Unvan ve Görevler: Ön lisans diploması alanlar tekniker unvanına sahip olmaktadır. Tekniker unvanına sahip kişinin görevleri: - İnşaat, imar, makine, elektrik, elektronik, maden, tıp ve diğer meslek dallarında ilgili mühendis, diğer yetkili ve sorumluların direktifi ve gözetimi altında meslekleriyle ilgili teknik görevleri yapmak. - Meslekleriyle ilgili olarak atölye, laboratuar, arazi ve ilgili görevleri istenilen nitelikte yapmak. - Çalıştığı işyerinde gerekli düzenlemeyi yaparak işi ve personelin çalışmasını gözetmek. - Etüd, araştırma, ölçme, hesaplama, projelendirme, uygulama, kontrol ve konusuyla ilgili diğer görevleri yapmak. Meslek Yüksekokullarından Fakülte ve Yüksekokul Lisans Programlarına Dikey Geçiş: Meslek yüksekokulu ve açık öğretim ön lisans programlarına devam ederek mezun olan öğrencilere ayrılacak kontenjanlara göre, alanlarındaki lisans programlarına dikey geçiş yapabilme imkânı bulunmaktadır. Meslek yüksekokulu mezunları, dikey geçiş için örgün lisans programlarına başvurabileceği gibi açık öğretim lisans programlarına da başvurabilirler. Keza açık öğretim ön lisans mezunları da gerek açık öğretim lisans programlarına gerekse alanlarındaki örgün lisans programlarına başvurabilirler ve geçişler sınavlıdır Dört Yıllık Lisans Programları: Ortaöğretime dayalı, en az sekiz yarıyıllık bir programı kapsayan bir yükseköğretimdir. Lisans programlarını tamamlayanlar bitirdikleri bölüme uygun lisans diploması almakta ve yine bitirdikleri bölüme uygun unvanlara, görev ve yetkilere sahip olmaktadırlar Lisans üstü programları: Yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık ve sanatta yeterlik eğitimini kapsar ve aşağıdaki kademelere ayrılır. - Yüksek Lisans: (Bilim uzmanlığı, yüksek mühendislik, yüksek mimarlık, master): Bir lisans öğretimine dayalı, eğitim - öğretim ve araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. - Doktora: Lisansa dayalı en az altı veya yüksek lisans veya eczacılık veya fen fakültesi mezunlarınca Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre bir laboratuar dalında kazanılan uzmanlığa dayalı en az dört yarı yıllık programı kapsayan ve orijinal bir araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. - Tıpta Uzmanlık: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre yürütülen ve tıp doktorlarına belirli alanlarda özel yetenek ve yetki sağlamayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. - Sanatta Yeterlik: Lisansa dayalı en az altı, yüksek lisansa dayalı en az dört yarı yıllık programı kapsayan ve orijinal bir sanat eserinin ortaya konulmasını, müzik ve sahne sanatlarında ise üstün bir uygulama ve yaratıcılığı amaçlayan doktora düzeyinde lisans üstü bir yükseköğretim eşdeğeridir.

12 2. MESLEKİ YETERLİLİK KURUMUNUN YETKİLENDİRDİĞİ KURUM/KURULUŞLARCA YAPILAN EĞİTİM, SINAV VE BELGELENDİRME FAALİYETLERİ Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), 21/09/2006 tarih ve 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu ile kurulmuş Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı bir kamu kurumudur. MYK; ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak teknik ve meslek standartlarının ve yeterliliklerin geliştirilmesi, uygulanması ve bunlara ilişkin akreditasyon, yetkilendirme, denetim, ölçme, değerlendirme ve belgelendirmeye ilişkin kural ve faaliyetleri gerçekleştirmek üzere kurulmuştur. Avrupa Birliği yeterlilik esaslarıyla uyumlu olarak Ulusal Yeterlilik Sistemini kurmak ve işletmek MYK nın temel görevlerinden biridir. Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları kanunla düzenlenmiş olan meslekler 5544 sayılı Kanunun kapsamı dışında olup MYK nın görev alanına girmemektedir. 2.1 Kurumun görev ve yetkileri MYK nın görev ve yetkileri şunlardır: Standartları belirlenecek meslekleri belirlemek ve bu standartları hazırlayacak kurum ve kuruluşları tespit etmek. Ulusal meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek. Ulusal meslekî yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve programlarını akredite edecek kurumları belirlemek. Sınav ve belgelendirme sistemi kapsamında; yeterliliği belgelendirecek yetkilendirilmiş kurumları belirlemek ve sınavlarda başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak. Ulusal meslekî yeterlilik standartlarını dünyadaki ve teknolojideki gelişmelere uygun olarak geliştirmek, yeterlilik standartlarını yükseltmek ve uluslararası alanda tanınmalarını sağlamak. Meslekî alan ve sektörler arasındaki yatay ve dikey geçişler için gerekli yeterliliklerin belirlenmesini sağlamak. Hayat boyu öğrenmeyi desteklemek ve teşvik etmek. 2.2 Kurumun Yönetimsel Yapısı MYK 41 üyeden oluşan bir Genel Kurul ile Genel Kurul tarafından seçilen ve 6 kişiden oluşan bir Yönetim Kurulu marifetiyle yönetilmektedir. MYK Genel Kurulu, Kurumun en üst karar organı olup, eğitim ve istihdam alanında faaliyet gösteren kamu (19 kişi) ve özel kurum ve kuruluş (20 kişi) temsilcisinden oluşmaktadır. MYK Yönetim Kurulu ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurumu ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi sendikaları konfederasyonları ve işveren sendikaları konfederasyonları temsilcileri arasından Genel Kurulca seçilecek 6 üyeden oluşur. 2.3 MYK ile İlgili Temel Kavramlar Ulusal meslekî yeterlilik sistemi: Teknik ve meslekî eğitim standartlarının ve bu standartları temel alan yeterliliklerin geliştirilmesi, uygulanması ve bunlara ilişkin yetkilendirme, denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin kural ve faaliyetlerdir. Ulusal yeterlilik çerçevesi: Avrupa Birliği tarafından benimsenen yeterlilik esasları ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan ve ilk, orta ve yüksek öğretim dahil, tüm teknik ve meslekî eğitim/öğretim programları ile örgün, yaygın ve ilgili kurumların iznine dayalı programlarla kazandırılan yeterlilik

13 esaslarıdır. Ulusal meslek standartları: Bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için, Kurum tarafından kabul edilen, gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normlardır. Mesleki yeterlilik belgesi: MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca düzenlenen ve Meslekî Yeterlilik Kurumu tarafından onaylanan kişinin yeterlilik seviyesini gösteren mesleki sertifikalardır Yetkilendirilmiş kurum: Türk Akreditasyon Kurumu veya Avrupa Birliği ile çok taraflı tanıma anlaşması imzalamış akreditasyon kurumlarından akredite edilmiş personel belgelendirme kurum ve kuruluşlarıdır. Eğitim ve öğretim kurumları: Genel orta ve yüksek eğitim-öğretim dahil, tüm teknik ve meslekî okullar ile örgün ve yaygın eğitim kurumları ve bunların dışındaki, izinle muhtelif programlar sunan ve meslekî yeterlilikler kazandıran kurumların tümüdür. Sektör komiteleri: MYK tarafından görevlendirilen kurum ve kuruluşlarca hazırlanan meslek standartlarının ulusal meslek standardı olarak kabul edilebilmesi için gerekli incelemeyi yaparak Yönetim Kurulunun onayına sunmak üzere oluşturulan sektörel komitelerdir. Sektör komiteleri; Millî Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, meslekle ilgili diğer bakanlıklar, işçi ve işveren kuruluşları, meslek kuruluşları ve Kurumun birer temsilcisinden oluşur. Ayrıca çalışmalara üniversitelerin ilgili bölümlerinden öğretim üyeleri de danışman olarak davet edilebilir. 2.4 Sınav ve Belgelendirme Süreci Sınav ve belgelendirme süreci, belirlenen ulusal yeterliliklerde akredite olmuş ve MYK tarafından yetkilendirilmiş kurum/kuruluşlarca yürütülmektedir. Belgelendirme için gerekli tüm işlemler MYK nın gözetim ve denetimi altında, ilgili yeterlilikte yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşu tarafından yürütülmektedir. Yetkilendirilmiş kuruluşun yapacağı ölçme ve değerlendirme sonucunda belgelendirilmesi uygun olan kişilere MYK Yönetim Kurulu nun onayı ile MYK Mesleki Yeterlilik Belgeleri verilmektedir. Mesleki Yeterlilik Belgesi almak için gereken şartlar ise her meslek için geliştirilen Ulusal Yeterliliklerle belirlenmektedir. Buna göre MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi almak isteyen adaylar ilgili yeterlilikte yetkilendirilmiş personel belgelendirme kuruluşlarından birine başvururlar. Bu konuda yürütülen işlemlerin detayları MYK tarafından çıkarılan Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

14 1. aşama: Meslek Standartlarının ve Yeterliliklerin belirlenmesi, 2. aşama Sınav ve Belgelendirme alt yapısının kurulması, TÜRKAK Akreditasyonunun alınması ve MYK'dan onay alınması. Sonuç olarak; Meslekî Yeterlilik Kurumu, belirlenmiş meslek standartlarını yerine getirecek kişilerin ister teknik ister meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerinin neler olduğunu kademeli (Seviye) olarak belirler. Meslek standartlarını ve seviyeleri belirlerken oluşturduğu komiteler aracılığıyla ilgili sektörlerin

15 görüşlerinden de faydalanır. Yapılan bu çalışmalarda esas yol gösterici uluslararası belirlenmiş standartlardır. Aksi durumda verilen sertifikaların uluslararası geçerliliği olmayacaktır. Mevcut Durum ile Seviyeleri Karşılaştıracak Olursak; 2.5 MYK Meslekî Yeterlilik Sertifikası Neden Önemli? Günümüzün iş hayatında bireylerin kendine bir kariyer sağlayabilmesi için bilgi, beceri ve deneyimlerini belgelemeleri istenmektedir. Sertifikasyonlar, tanımı belirlenmiş bir bilgi ve beceri düzeyi için gerekli tecrübe/birikimi ölçüp değerlendiren belgeleme standartlarıdır. Yeterli niteliğe sahip olmadığı halde, ben yaparım diyen ve ortaya koyduğu düşük ücret ya da maaş ile yeterli niteliği bertaraf etmeye çalışan kişilerle, nitelikli işgücünü ayırt etmek için bu gereklidir. İşveren açısından; -Uluslar arası çerçevede yeri olan Meslekî yeterlilik sertifikasına sahip nitelikli işgücü istihdamı, işyeri için bir prestijdir. -İşe alınacak kişinin sahip olduğu sertifika sayesinde taşıması gereken bilgi ve becerilerin önceden bilinmesi, işe uygun olmayan kişinin istihdam edilmesinden kaynaklanan para ve zaman kaybı riskini azaltmaktadır.

16 -Meslekî yeterlilik sertifikasına sahip nitelikli işgücü istihdamının yaygınlaştırılması ile tüketiciye daha kaliteli mal ve hizmet sunulması desteklenmektedir. -MYK mesleki yeterlilik belgesi sahibi bir kişiyi çalıştırmaları halinde, işçiye ödenen ücret üzerinden alınan işçi ve işveren payı İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanmaktadır. İşverenin maliyeti düşürülerek mesleki yeterlilik belgesi sahibi kişilerin çalıştırılması teşvik edilmektedir. Birey açısından; -MYK meslekî yeterlilik sertifikası kanun ve protokollerle belirlenmiş, ulusal ve uluslar arası geçerliliği olan bir sertifikadır. -Üniversite ya da herhangi bir meslek okulundan diploması olmayan kişiler için, meslekî yeterliliğini kanıtlayabileceği belgedir. -Aynı meslek diplomasına sahip meslektaşlar arasında, kişinin farkını ortaya koyabileceği belgedir sayılı Kanun ile 4447 sayılı Kanun'da yapılan değişiklikle, MYK'ya ait yeterlilik sertifikasına sahip çalışanların sigorta primlerinin işveren hissesinin tamamı İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanacaktır. Bu açıdan işverenler için, meslekî yeterlilik belgesi olan bireyler diğer adaylara oranla öncelikli olacaklardır. Hayat boyu öğrenmenin ve sürekli eğitimin desteklendiği ülkeler arasında hareketliliğin amaçlandığı Ulusal Mesleki Yeterlilik Sisteminde, kişilerin birden fazla alanda yeterlilik belgesine sahip olabilmeleri mümkündür. Kişi mevcut belgesiyle çalıştığı işinden memnun olmadığında yeni yeterliliklere göre eğitim alarak ve kendisini geliştirerek yatay ve dikey geçişlerle farklı yeterliliklerde ve seviyelerde belge alma imkânına sahiptir. 3. KAYNAKÇA Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu sayılı Mesleki Eğitim Kanunu sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu 4- Milli Eğitim Bakanlığı İstatistikleri 5- Yüksek Öğretim Kurumu İstatistikleri 6- Türkiye İstatistik Kurumu İstatistikleri 4. EKLER Tablo 1- Eğitim kurumlarının kademelere göre okul, öğrenci, öğretmen ve derslik sayısı Tablo 2- Öğretim Yılı ve Eğitim Seviyesine Göre Okullaşma Oranları Tablo 3- Öğretim yılı ve eğitim seviyesine göre cinsiyet oranı Tablo 4- Yükseköğretim Temel Göstergeler (1 Nisan 2014 tarihi itibariyle) Tablo 5- Yükseköğretim Öğrenci Sayıları (1 Nisan 2014 tarihi itibariyle) Tablo 6- Yükseköğretim Öğretim Elemanları Sayıları (1 Nisan 2014 tarihi itibariyle)